Tijdens de laatste
ijstijd schuren ijsschotsen op de bodem van een droogliggende noordzee bodemdeeltjes uit. Een krachtige wind voert deze bodemdeeltjes vanuit het noorden mede over het vaste land. De lichtere kleideeltjes landen bij ons in de verder afgelegen regios als Haspengouw, Brabant, Namen en
Henegouwen. De zwaardere zandkorrels komen dichterbij terecht in regio"s als Oost- en West -Vlaanderen, de Antwerpse en Limburgse Kempen.
Na de ijstijd waait
de wind dan in overgrote mate vanuit het Westen. En voor een
tweede maal wordt onze Kalmthoutse regio onder het zand
bedolven. Ditmaal gaat het om zand dat vanuit de droge oude Scheldevallei van
achter de Brabantse wal is aangevoerd..
Door een massale
afzetting, een plaatselijke verstuiving en finaal een geleidelijke vastzetting door pioniersplanten,
geven de aangevoerde zanden vorm aan het Kalmthoutse hoogduin .
Enerzijds ontstaan,
voornamelijk door rechtstreeks van achter de Brabantse wal gedeponeerd zand,
immense lengteduinen zoals de Kambuus- en Wilgenduinen.Tot de voornoemde lengteduinen behoren ook de Vossenbergen, eens de trots van het Kalmthoutse hoogduin, waarover wij het binnen deze afleveringen over moeder Kee nog moeten hebben.
Anderzijds geven
plaatselijke verstuivingen vorm aan vennen zoals de Putse Moer en het
Stappersven met daarrond paraboolduinen zoals de Hazenduinen en de
Boterbergen.
Een geleidelijke
begroeiing met pioniersplanten zoals mossen, buntgras, heidespurrie en
zandzegge hebben een podzolbodem ontwikkeld waardoor de losse zandkorrels van
de moederlaag worden ingedekt. Door een verdere begroeiing heeft het duinenmassief
dan een vaste vorm aangenomen.
Nog in de tijd van Moeder Kee is de gestructureerde podzolbodem in een gesloten agrarische gemeenschap als die van Kalmthout economisch heel belangrijk. Hij bestaat uit vijf lagen, van boven naar beneden : een strooisellaag , een humuslaag, een uitgeloogde zandlaag, een herafgezette humuslaag, een herafgezette ijzerlaag (uit de uitgeloogde zandlaag) en finaal daaronder de grote ingedekte massa van het oorspronkelijk aangevoerde moederzand. De twee eerste lagen, worden door onze landbouwers uitgestoken ( men noemt dat plaggen) en in de put van de potstal gesmeten. De schapen en later ook de koeien laten hierop hun uitwerpselen vallen en zo verkrijgt men de beste meststof om de verzuurde zandgronden van onze Kempen op de matig waterrijke en aldus meer vruchtbare concave valleiranden rendabeler te maken. Met de invoering van de chemische meststof in het begin van de 20-ste eeuw zal langzamerhand een einde komen aan het gebruik van dit plaggen steken en van de potstal.
Het Kalmthoutse hoogduin heeft duintoppen die tot 40 meter boven de zeespiegel pieken. Wel heeft een veelvuldig recreatief gebruik tijdens de laatste eeuw
deze hoogten enigzins doen inleveren.
Zoals we reeds hebben gezien groeit het Kalmthoutse hoogduin tijdens de
belle-époque uit tot dat Kleine Zwitserland, zeer
gegeerd als toeristisch oord door de Antwerpse burgers, de Brusselse
hoofdstedelingen en de Noord- Brabanders uit het markiezanaat van Bergen-op-Zoom en
de baronie van Breda. En zoals we ook al zagen is het ook door kunstenaars en
natuurliefhebbers zeer gegeerd. Ook
vandaag nog trouwens is het Kalmthoutse hoogduin als trekpleister nog een diamant binnen het kader van het grenspark De Zoom
Kalmthoutse heide.
En we eindigen deze aflevering op een meer ontspannende noot. Heeft het Kalmthoutse duinenzand met zijn podzolbodem een belangrijke rol gespeeld in het leven van onze hardwerkende landbouwer, dan is niets minder waar voor de nog harder werkende landbouwersvrouw. Ons duinenzand, en dan vooral de uitgeloogde zandlaag van de podzolbodem, ligt mede aan de basis van welonderhouden hoevekes. Meer in 't bijzonder moet het dienen als poetsmiddel om mede de houten of rode tegeltjesvloeren van de hoevekes te schrobben en kraaknet te krijgen. Maar als er daarna nog zand over blijft krijgt zelfs de dochter van de boer haar onuitgesproken zin.In een goed geluimde bui tovert zij met het overgebleven zand in één van de hoeken van de boerderij op de houten of rode tegeltjesvloer, voor de geliefde, in een spectrum van geelachtige kleuren, de mooiste bloemenruiker van Kalmthout te voorschijn.
Poëzie + : ________
Het Kalmthouts
hoogduin (Haiku - Jan Caluwaerts)
Het Kalmthouts
hoogduin, De lage landen
schouwend, Droomt zijn avondland.
Actua + ________
Het Natuureducatief Centrum (NEC) DE VROENTE neemt in september e.k. met een tentoonstelling en aanverwante creatieve aktiviteiten over de Kalmthoutse Heide deel aan de Open monumenten dag (O.M.D.) die dit jaar in het teken staat van "Muziek, Woord en Beeld". Het kan niet ontkend dat het landschapsmonument "De Kalmthoutse Heide" in het verleden (en ook vandaag nog) een grote inspiratiebron is geweest voor beeldende, letterkundige en muzikale kunstzinnige uitingen. Mensen die menen in het bezit te zijn van of hun medewerking te kunnen verlenen aan kunstzinnige expressies die betrekking hebben op de Kalmthoutse Heide kunnen voor meer uitleg contact opnemen met de heer Krist Tack, aangesteld medewerker van het Natuureducatief Centrum "De Vroente" ( Putse steenweg, 129, Kalmthout) voor Open Monumenten Dag.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Volgende week Zaterdag 3O juni weer een Kalmthouts Broodje voor U en uw vrienden : II/4. De keet van moeder Kee/De Antwerpse zandhonger. " Awdoe."
23-06-2012 om 12:50
geschreven door Jan Caluwaerts
|