Een mens leeft niet van brood alleen. Maar anderzijds moet hij zich toch voor alles " de wereld onderwerpen". Immers : "Primum vivere", het leven gaat voor alles. En wie geen eten heeft moet sterven. Ook op economisch vlak hebben de paters van Tongerlo tijdens het ancien regime een grote betekenis gehad voor onze Kalmthoutse en Essense dorpsgemeenschappen. Bij een snel stijgende bevolking, zoals wij die in de middeleeuwen op bepaalde ogenblikken hebben gekend, is het vruchtbaar maken en cultiveren van woeste gronden door ontbossing, drooglegging en inpoldering dan soms ook een dwingende noodzaak. Zulke ondernemingen vereisen samenwerking en leiding. De Tongerlose Norbertijnen nemen, als heren van de heerlijkheid "Kalmthout-Essen", deze taak in onze contreien op zich. Om eenzelfde reden moet de beschikbare grond ook meer opbrengen, hetgeen om technische creativiteit roept. De witheren bezitten ze en stellen ze ter beschikking. Denken wij maar aan de verbetering van het drieslagstelsel op de akker (zomergraan,wintergraan, braak), de optimalisering van het potstalsysteem (omvorming in de stalput van heideplaggen en dierenuitwerpselen tot vruchtbare stalmest), de mogelijkheid tot dieper ploegen met een zwaardere karploeg, de innovatie van de halster met een hogere trekkracht ter vervanging van de halsband en, niet te vergeten, de modelhoeven van de abdij met hun nevenbedrijven. De oudste van deze abdijhoeven staan in een driehoek rond "Kerkeneind" : "het Hof,schuin achter de oude pastorij, "Achter de Kerk", ten einde de Kerkendijk en aan "De Heie", in de Kijkuitstraat. Met deze abdijhoeven heeft de abdij de grondslag gelegd voor "' t Kalmthouts centrum". In "'t aloude dorp" was immers geen plaats meer voor de aangelande paters. Bij deze oudste abdijhoeven horen ook nog : "In 't Achterbroek" op de Roosendaalse baan, "De Greef" op Noordeind en "In de Hoek" op de Zwanenberg. "De Greef" op Noordeind is niet alleen één van de oudste abdijhoeven, maar op het einde van het ancien regime ook de belangrijkste, omdat ze de woonplaats wordt van de Tongerlose provisor. In deze abdijhoeven kweken de paters nieuwe akkerplanten zoals boekwijt, spurrie, klaver en aardappelen, die een intensievere landbouw toelaten. Sommige van deze abdijhoeven groeien uit tot "super bazars" avant la lettre, zoals dit bvb. het geval is met "De Greef". Oorspronkelijk runnen lekenbroeders onder het gezag van een pater-magister zelf de abdijhoeven. Maar met de tijd volgen vrijgevochten leken-pachters de lekenbroeders op. Zij betalen de abdij een pachtsom "voorlijf" genoemd en "tienden" in natura. De abdijhoeven gaan model staan voor de andere hoeven. In een agrarische gemeenschap is in aloude tijden ook een graanmolen nodig. In allereerste instantie waren de Kalmthoutenaars afhankelijk van de watermolen van het zusterdorp Essen. De eerste Kalmthoutse windmolen is door toedoen van de abdij in de 14-de eeuw opgetrokken binnen "de Windmolenblok", zijnde de huidige driehoek "Kapellaan-Vandenbogaertlei-Statiestraat". Hij is in de 15-de eeuw vervangen door een molen in de Molenbaan op de hoek met de Wipstraat. Tenslotte kwam er in het centrum nog een windmolen aan de Kerkendijk / Kapellensteenweg. Op de belangrijkste economische activiteit van de paters van Tongerlo, het turfsteken, komen we nog terug.
- poëzie + -
(uit) Aarde en hemel, hemel en aarde ( Anton Van Wilderode - 1986)
Ik ben de boever-lekebroer die mij van jongsafaan verbond aan de abdij omdat ik hield van god en paarden. Ik kwam eraan met vader die me zei : "Dit zijn gebouwen van een boerderij met poorten op de hemel en op aarde".
En gotisch sliep ik onder het gebint van eikenhout gelijk ik sliep als kind een hoge wand van hooi aan alle zijden op een bakstenen schip dat stevig in de wisselvalligheid van weer en wind gestrand stond op een weergaloze weide.
- actua + -
- Kleur je dag op. Allerlei leuke activiteiten voor jong en oud op zondag 23 april 2006 van 10 tot 17 uur in het NEC De Vroente en het Bijenteeltmuseum, Putse steenweg 129 te Kalmthout - gratis toegang. Info : 03/620.18.30. - "De Kalmthoutse heide vroeger en nu". Heidewandeling met gids op zondag 23 april e.k.. Vertrek om 14 u. aan de ingang van het NEC De Vroente&Bijenteeltmuseum, Putse steenweg 129 Kalmthout.Deelname gratis. Info : 03/666.61.01.
