Gewone, algemene jeneverbes = Juniperus communis

Hier in het Schuttersbosch staan in verschillende tuinen jeneverbesstruiken. Meestal zijn het gekweekte vormen. Er worden heel wat variëteiten gekweekt uit vier soorten:

• Gewone jeneverbes: Juniperus communis. Het gekneusde blad doet aan de geur van appels denken.

• Chinese jeneverbes: Juniperus chinensis. Deze bladeren ruiken naar katten, zuur en ranzig.

• Zevenboom: Juniperus sabina. Afgeleid van sabijnse (onzekere) vrouw, ruikt onaangenaam, is giftig, laag bolvormig.

• Cederhoutboom: Juniperus virginiana. Uit Virginia afkomstig; ruikt naar groene zeep en verf, van deze soort worden potloden en sigarenkistjes gemaakt.

De jeneverbes is tweehuizig, dat wil zeggen alleen met mannelijke (stuifmeel) of alleen met vrouwelijke (stampers) bloemen. De mannelijke bloemen zijn geel, de vrouwelijke bloemen groen. Bevruchting vindt plaats door windbestuiving. Deze jeneverbessen zijn verspreid over het noordelijk halfrond. Noordelijk tot aan de poolstreken. Zuidelijk tot de woestijnen. Het zijn een van de weinige cipressen die dwars door Amerika, van kust tot kust, groeien. Ze groeien zowel op kalk- als op zure veengronden en heidegrond en nemen genoegen met de armste gronden. Ze zijn bestand tegen zandverschuivingen. Op betere gronden kunnen ze bijna een boomlengte van zes meter krijgen, maar meestal wordt de rechtopgaande cipres maximaal vijf meter hoog. In Nederland komen ze het meeste voor in het zuiden en oosten.

De jeneverbes groeit langzaam en wordt vermeerderd door stek of zaad. Het is een heester met rechtopstaande takken. Bij jonge planten zijn de naaldvormige bladeren tegenoverstaand of in kransen van drie. Oudere planten hebben naaldvormige en schubvormige bladeren of alleen schubvormige. De jeneverbes is beschermd, dat wil zeggen dat men de planten in de natuur niet mag weghalen. De bessen mogen wel geplukt worden als men de jeneverbes niet beschadigd. Trek wel handschoenen aan om de harde stekels te vermijden. De kegelbessen, uit drie vergroeide vlezige schubben gevormd, rijpen pas na twee jaar, behalve de bessen van de cederhoutboom deze zijn al na een jaar rijp. Ze hebben een doorsnee van 5 tot 6 mm, zijn eerst groen daarna blauwzwart berijpt. De bloeiwijze is van april tot mei. In de herfst van september tot oktober zijn de bessen rijp. De bessen kunnen in de zon gedroogd worden. De smaak van de bessen kan wisselen van sterkte. Hoe zuidelijker hoe meer etherische oliën en hoe krachtiger van smaak. Zo kunnen bessen uit Italië twee keer zo sterk zijn dan de bessen uit Nederland. De smaak van de rijpe bessen is zoetig, geurig en wat harsachtig. De bessen worden gebruikt in jenever en andere dranken om ze te aromatiseren.

Waar de bessen veel voorkomen, zoals in Italië, midden Frankrijk in de Provence, Alpen en Duitsland, wordt de jeneverbes gebruikt in verschillende gerechten. Bijvoorbeeld in marinades voor wild zwijn, varkensvlees en ree. In vullingen van kip en paté, in zuurkool en hachee, ingemaakte bessen bij koud vlees. In de Engelse keuken werden, vooral vroeger, jeneverbessen gebruikt bij het zouten van hammen. Rode bessen van andere soorten jeneverbessen kunnen verward worden met de gewone jeneverbes.

Ze zijn ongevaarlijk maar geuren minder. In de betere supermarkten zijn gedroogde jeneverbessen te koop.

Toepassing als medicijn

Jeneverbessen bevatten etherische oliën, terpenom, bitterstof, looistof, hars en calcium. De bessen plukken als ze zwart zijn, dan drogen in de zon. In het voorjaar kan een bloedzuiverende kuur met bessen worden gedaan. Jeneverbessen hebben een bijzondere werking op de stofwisseling. Bij gewrichtsreumatiek en huidziekte kan de jeneverbes uitwendig als wrijfmiddel worden gebruikt. Inwendig als sapkuur:

Zes weken lang 3x per dag in te nemen met water of karnemelk. Een kuur van bessen:

• 1e dag: 3x per dag 1 bes;

• 2e dag: 3x per dag 2 bessen;

• 3e dag: 3x per dag 3 bessen;

• iedere dag 1 bes meer t/m 15e dag.

Dan iedere dag 1 bes minder tot de 30ste dag. Dan ophouden. Nooit langer dan 6 weken achter elkaar omdat de nieren anders teveel geprikkeld worden. Tegen winderigheid of bij gebrek aan eetlust kan men thee gebruiken van de bessen:

Een eetlepel van gemalen bessen op ½ liter kokend water. Dit 10 minuten laten staan, zeven en opdrinken als thee. Toegevoegd aan het badwater goed tegen huidaandoeningen: een afkooksel maken van 100 bessen op 1 liter water, dit aan het badwater toevoegen. Afkooksel van bessen met honing werkt bloedreinigend en slijmoplossend. Het behoedt tegen infectie, jicht, reuma, waterzucht. Verder tegen hoofdpijn en slechte maag.

Dit alles onder voorbehoud.