BIJGELOOF BIJ DE EXAMENS

‘Het’ komt twee keer per jaar terug. Rond Nieuwjaar en een tweede keer begin juni voel ik na zoveel jaar nog altijd de omknelling van het examenspook. Binnen een beperkte tijd wordt een student door een docent of prof op de rooster gelegd. Dat gebeurt vooraleer iedereen tijdens de vakantie van een gemarineerd spiesbrokje op een echte rooster kan genieten. Vroeger betekende examentijd dat heel veel studenten in amuletten, gelukspoppetjes, klavertjesvier en alle doordeweekse heiligen in de hemel begonnen te geloven als onfeilbaar middel om door de examens te geraken. Ook nu bestaat het nog, want als het aan de honderden kaarsen zou liggen, die tijdens de examenperiode in rook opgaan om de goedertierenheid van God en al zijn heiligen af te smeken, dan zou geen student nog gebuisd zijn. Je zou er van opkijken hoeveel moeders en grootmoeders hun nazaten in stilte proberen te bevoordelen door een vlammetje te laten opklimmen ter ere van de patrones van de hopeloze zaken, de heilige Rita. Zelfs nu ervaart men dat nog bij de paters in Kontich dankzij vrome moeders of peperkoeken oma’s. In straffe situaties moet een noveenkaars uitkomst bieden. Ze brandt negen dagen en nachten voor speciale intenties. Soms aarzelen moeders niet om hun hartsvriendinnen te overhalen om het stearine- en paraffinegehalte in het groter wordende ozongat met een klein percentje te laten stijgen. Tot meerdere eer en glorie van wie het misschien in de loop van het jaar niet zo nauw nam met de studies. Vooral in juni groeit het bos met ongelovigen die ineens in bovennatuurlijke krachten en uitingen van overdreven godsdienstigheid geloven.

Het zijn zware tijden voor de Kerk en het geloof in het algemeen. Altijd maar minder mensen vinden zondags kerkbezoek nog belangrijk en jongeren zien het eerder als een overbodig tijdverdrijf. Maar tijdens de examens verandert zo'n student ineens in een bijgelovige fanatiekeling in de hoop om de grote valbijl te ontwijken. Niet onder een ladder lopen, geen zwarte kat kruisen en elke dag met hetzelfde favoriete liedje op de mp3-speler inzetten, zijn er voorbeelden van. De krankzinnigste voorbeelden van bijgeloof en geluksbrengers heb ik zelf meebeleefd. Alles wat examens positief kan beïnvloeden wordt gebruikt: altijd hetzelfde eten voor een examen, geluksarmbandjes dragen vol met onleesbare examenwijsheden in het Chinees, speciale geluksthee drinken voor het slapengaan. Ook eigen 'examenalaam' was belangrijk. Altijd dezelfde gele balpen, hetzelfde plastic potlood, een flesje plat 'examenwater' en een pakje papieren zakdoekjes kunnen in tijd van nood een gevoel van veiligheid en vasthoudendheid geven. Hoe meer geluksbrengers, hoe beter! Voor een buitenstaander kan het misschien raar klinken, maar voor een ernstige bijgelovige helpt het. Sommigen geloven zelfs dat een nacht slapen met je cursus onder je kussen de examenleerstof geruisloos transcendeert naar je hersenpan. Er zijn er zelfs die zich drie weken niet scheren om er voor een frisse prof examenoververmoeid uit te zien en om grenzeloze compassie op te wekken. Maar dat lukt niet altijd.

Sommigen kropen de eerste dag van de blok, spijts hun aversie voor biologie en plantkunde, op handen en voeten door het gras om nederig een klavertje vier te ontdekken tussen de boterbloemen. Een zelfgevonden magische klaver op de eerste dag van de blok stond borg voor examensucces. En met telkenjare vers materiaal lukte het! Wie zich gereserveerd vier jaar van hetzelfde klavertjevier bediende in een medaillon of tussen twee vloeipapiertjes in zijn portefeuille zag zijn slaagkansen zienderogen dalen. Dat betekende eigenlijk minimale inzet. In noodgevallen werden zelfs klavertjes met snelwerkende actie ingeslikt. Wie last had van chronische exameneenzaamheid deed een hangertje rond de nek met foto van lief of geliefde, maar dan moest je al heel sterk geloven om bovendien nog actieve medewerking van de examinator tegen te komen.

Er waren er die enkel op de gele stenen van het voetpad stapten en zo verwonderde blikken trotseerden. Anderen kamden tijdens de examens hun haar nooit in een spiegel want dat bracht ongeluk, maar wel in een vensterruit. Een voorbijrijdende trein met dikke metalen buizen was een onmiskenbaar ongeluksvoorteken en kon alleen afgewend worden door heel vlug de gordijnen en vensters te sluiten. Voor mij was ‘het weer’ een bondgenoot: tijdens het studeren waren dreigende luchten en regen mijn geluksbrengers. Regelmatig regengetik maakte me rustig en deed mijn blokrendement stijgen. Als ik ging slapen met regen was het volgende examen al gelukt. Zwoel weer betekende een verzwaringfactor voor zweten en zwoegen, hoewel dat ook al een beetje aan vakantie deed denken. Bijgeloof is belangrijk voor studenten maar van één ding mag je zeker zijn: puffen en blokken op je kot of op een zelfgekozen asielplek kan nog altijd en helpt meer!

We zeggen ‘ik zal voor je duimen’ als we iemand veel geluk toewensen bij een spannende gebeurtenis zoals een examen. Duimen voor geluk doe je terwijl je aan iemand denkt die er niet is en het zeker nodig heeft. Het is een 'modern geloof'. Het gebruik van de duim speelde als teken van geloof en bijgeloof ook bij onze voorvaderen. De duim is al bij al de krachtigste vinger van de hand en sommigen zeggen zelfs dat de kracht van de hand vooral in de duim zit. Daarom kan men 'iemand onder de duim houden'. Voor de Romeinen was de duim onderdeel van het overwinningsteken. Gestrekte duim-, wijs- en middelvinger is het teken van de overwinnaar en later ook het teken van Christus. De duimstand besliste over dood en leven. In de Romeinse arena vroeg een gladiator om de strijd te mogen staken door zijn vinger op te steken. Het publiek antwoordde 'nee' met de duim omlaag en 'ja' met de duim omhoog. En daarom betekent die duim omhoog nog altijd dat je iemand geluk wenst. Weest getroost, zwoegers en zweters in het bad van leerstof en kennis: nog enkele weken en de bijgeloven mogen weer in de kast tot december. Tot dan wens ik je good luck in je lucratieve bezigheid om studenten en hun bijgeloof in het oog te houden. Daarna mag er weer 'geloofd' worden.

Marcel Huysmans

09-06-2019, 10:30 geschreven door Marcel Huysmans  

DENKEN DAT JE TE HARD WERKT, IS NOOIT GOED

Er was eens een landje waar iedereen noest aan de arbeid was en zeker dacht dat het zo duidelijk was. Ze werkten er alsof ze een echte cao hadden. Je weet wel: dat is een schriftelijke overeenkomst waarin afspraken rond arbeidsvoorwaarden tussen werkgevers of werknemersorganisaties met werkgeversorganisaties zijn vastgelegd. In een cao kunnen dezelfde soort afspraken staan die normaal in een arbeidscontract staan. Daarin gaat het onder andere over de werkduur, de loonschalen, de overwerkregeling, de arbeidsomstandigheden en de pensioen- en ontslagregeling. Iets belangrijks vergeten is wel héél erg en dan gaan de poppetjes aan het dansen.

Eigenlijk is het een overeenkomst met saaie inhoud en zolang iedereen content is, blijven de blauwe wolkjes aan de hemel drijven. Elke wijziging moet de grote onderhandelingsmolen doordraaien en één van de belangrijkste motto’s luidt: wat ooit verworven is, geven we even nooit meer af. Je kunt er dus alleen maar op vooruitgaan. Wat enigszins nadelig kan zijn, moet je te allen tijde bestrijden en wie het aandurft te raken aan wat iedereen als een recht beschouwt, riskeert pek, veren en dood getwitterd te worden. Keizer, koning of kardinaal en zelfs de eerste minister of president zijn zelfs niet meer untouchable.

Binnenkort is de verlenging van de pensioenleeftijd weer aan de dagorde. Testballonnetjes moeten tussenin de aandacht gaande houden. Ieder gaat op zijn achterste poten staan, scherpt zijn grootste en dreigende messen en bezweert zijn huid duur te verkopen. Niet alle werken en opdrachten zijn even belastend en dus begint het ondergronds te morrelen. Die het aandurven concrete voorstellen te doen zijn klungelaars en knoeiers die prutsen die je bijna zou moeten stenigen omdat zij zelf nog gauw de eigen en vroegere voordelige pensioenvoorwaarden hebben bevestigd. Ze noemden zichzelf politici en schoven het welvoeglijkheidshek van de pensioenleeftijd geruisloos van de dam. De publieke opinie gromde en grolde en als toegeving probeerden de heren politici de beoogde reglementering niet zomaar voor iedereen gelijk toe te passen door het produceren van een vergulde pil met diverse versierselen.

Ineens werd het begrip ‘zwaar beroep’ ingevoerd, zonder iets van gewichten te kennen en in die richting ook nooit fysische inspanningen fitnessgewijs te hebben ervaren. Maar toch schijnt die woordcombinatie de ideale oplossing te vormen. Volgens de democratische principes heb je voor hiervoor verkiezingen nodig. Ofwel moet je het aan de mensen zelf vragen. Dat eerste kon niet meer, want die waren net voorbij. Dan moet het maar gebeuren door navraag of in moderne vorm een referendum organiseren. Woorden trekken en voorbeelden trekken, dus op zoek naar voorbeelden. Uit het brexit-referendum blijkt dat het verkeerd formuleren van de vraag fataal is. Daarom lijkt de vraag ‘ben je voor of tegen het erkennen van de zware beroepen’ een risicovol antwoord te herbergen waarover je bovendien extra lang kunt blijven discussiëren. Omdat men vermoedt dat het antwoord toch ‘ja’ zou zijn, is een andere soort vraag meer aangewezen.

Statistieken hebben uitgewezen dat de Belgen gemiddeld 1570 uren per jaar werken. Vraag daarom aan alle potentiële werkers in België dat ze één jaar opschrijven hoeveel uren ze werken voor hun werkgever. Alle extra verplaatsingen en bijzondere opdrachten mogen ook meegeteld worden. Vraag dan de resultaten binnen, maar geef de goegemeente nog een half jaar de tijd om de eigen resultaten met die van anderen te vergelijken. Het resultaat zal verbluffend zijn. Zoiets is al op grote schaal geprobeerd in diverse sectoren met verrassend effect. Heel wat werknemers haalden vlot de 1570 uur. Spijtig genoeg waren er anderen die ‘uren te kort kwamen’. In hoeken en kanten zochten zij amechtig naar toegelaten surplus-uren. Na een stevige inspanning vonden ze die goddank. Wie vlotjes het doel haalde, las belangstellend de urenlijst van wie extra arbeid leverde. De commentaar was belangrijk: ‘als dat meetelt, dan kan ik ook nog wel wat aanvullen’; ‘ik zou dom zijn als ik zo’n dingen niet noteerde’, enz. Vindingrijkheid was troef, maar veroorzaakte wrevel en onrust of rust bij beide partijen. Kantjeslopers en werkpaarden fronsten de wenkbrauwen. De urenzoekers waren tevreden dat ze het gehaald hadden en bij de harde werkers werden de lijsten ook langer en dachten velen dat ze te hard werkten. Het grootste deel van dat jaar werd geklaag en gezeur over hard werken erger en erger en stak ook de ‘pseudo- burn-out’ de kop op.

Je zou het ook gewoon aan elke werknemer kunnen vragen, maar dat is hetzelfde als het zwareberoepenvat van de Danaïden vullen. Dat was ook bodemloos, maar toen had men nog niet van dode mussen gehoord. Iedereen zou tevreden zijn, vinden dat hij/zij een zwaar beroep had en dus toch nog vroeger met pensioen kunnen gaan. Dat dreigt zich af te spelen in de ambtenarenwereld. De overheid stelde al een lijst met zware beroepen voor de ambtenaren op. De helft van de ambtenaren kan ervoor in aanmerking komen. De pensioenleeftijd moet voor hen niet stijgen en zo zouden ze twee vliegen eensklapsgewijs vangen. Of je zou ook de betreffende sectoren kunnen aanduiden. Dat gaat rapper en unanimiteit is daar vlugger te vinden. Werken in wisselende ploegen, in onderbroken diensten of met nachtregime leidt zeker naar een zwaar beroep. Dat is ook eenvoudig, hoewel daar ook nog jobs bij zijn waar je niet moe van wordt. Chansards zijn er altijd geweest.

Binnen de privésector verloopt het proces der zware beroepen veel moeilijker en complexer. Vakbonden en werkgevers zien het niet meteen zitten om een lijst van zware beroepen op te stellen, wegens veel te ingewikkeld. Ze willen liever werken met criteria. Aan de werknemers zelf moet je het niet vragen, want die weten zelf hoe zwaar hun werk is en dat is niet aan politici voorbehouden. Regeringen van lopende zaken kunnen zoiets niet oplossen en dus blijft het Damocleszwaard van de zware beroepen boven alle goeddenkende werkers hangen. Ondertussen kunnen de politici verder zoeken naar een placebopil die de pseudo-burn-out moet tegenhouden. Alsof dat geen zwaar werk is in een zwaar beroep.

Marcel Huysmans

06-06-2019, 11:50 geschreven door Marcel Huysmans  

TWEE DINGEN TEGELIJK

Mijn moeder kon iets wat wij nu multitasken noemen. Ze kon klappen en breien tegelijk. Naar het schijnt kunnen vrouwen twee of meer dingen tegelijk, terwijl dit bij mannen veel stroever verloopt. Door het feit dat een moeder nog wel meer dingen tegelijk moet kunnen kun je besluiten dat 'tegelijk' geen sprookje is, maar realiteit. Het is zeker geen verzinsel en misschien wel wetenschappelijk aantoonbaar. Of niet? Volgens mijn menselijke evolutieleer - gelijklopend met die van ene Darwin - waren mijn voorvaderen jagers. Zij moesten soms heel lang hun dierlijke prooien achtervolgen en waren heel goed in het zich fixeren op langetermijndoelen. Dat ene doel was het belangrijkste en bijzaken werden in functie daarvan gewoon geliquideerd. Moeder de vrouw moest zich wel op verschillende dingen tegelijk kunnen concentreren. Ze beschermde het huishouden en was beducht voor mogelijke gevaren. Zij kookte de grote eetketel en zorgde behoedzaam voor haar kinderen. Zij was een voorbeeld van orde en maat en was sociaal heel actief. De door Darwin beschreven mensen van beider kunne hebben dat in de verdere geschiedenis meegedragen.

Vandaag de dag is het echt een hype geworden: hoe meer dingen je gelijktijdig kunt doen, hoe stoerder je bij de goegemeente overkomt. Het begint al bij het ontbijt. Je kunt perfect een boterham eten en synchroon de krant lezen. Eten en slikken is zo ingebakken in onze grijze cellen dat je om ook nog te lezen niet meer moet nadenken. Lezen is het belangrijkste geworden op het ritme van calorieën binnenspelen als dagkrachtvoer. Zodra je je op twee dingen tegelijk écht moet concentreren, is het al wat moeilijker. Autorijden en ondertussen telefoneren is een voorbeeld maar helaas verboden. Zolang je met hart en ziel belt, is autorijden een automatisme en vice versa. Misschien wil je wel twee dingen simultaan doen, maar door je gebrekkige concentratie loopt er iets mis en dan krijg je er een derde taak bij: je moet namelijk je verse fouten zelf oplossen. Het verspreide bedrog zit in het feit dat je eigenlijk switcht tussen simpele dingen. Dan krijg je de indruk dat je meerdere dingen tegelijk doet. Je kunt routineus een mailtje tikken, ondertussen een telefoonoproep beantwoorden en op de achtergrond naar de radio luisteren. Met hersenscans is aangetoond dat mannen praktisch doof zijn als ze lezen. Probeer maar eens een vraag te stellen aan een man die de krant leest en de kans is groot dat je geen antwoord krijgt. Natuurlijk kan hij 'selectief' doof simuleren, maar dat valt moeilijker te bewijzen. Elke nieuwe taak voor de hersens heeft een herstartperiode van die hersens nodig. Meerdere taken uitvoeren gaat altijd ten koste van kwaliteit. Vrouwen kunnen alleen beter en sneller schakelen...

Ook in de Bijbel stond het: "niemand kan twee heren dienen".  Als je als man echt wil laten zien dat hij ook - zoals de vrouwen - twee dingen tegelijk kan doen, komt het dikwijls geforceerd over en dat is het ook. Mijn streekgenoten aan de Rupel, het Reetse Jeu de Boules, zingen al jaren: "Wij zijn echte venten, ja wij zijn toch echte venten. Twee dingen tegelijk... al is 't maar bij momenten". Zij tonen aan dat straffe venten tegelijk kunnen klarinet spelen en een regenstok (percussie) kunnen laten stijgen en dalen, op twee blokfluiten tegelijk een verschillende melodie spelen of  kunnen duvel drinken en tegader xylofoon spelen. Ze hebben voor dat laatste wel den duvel op het hoofd gemonteerd en drinken gulden gerstenat door een plastic slangetje... Maar ze bewijzen tenminste iets! Onze hersenen hebben een linker- en een rechterhelft met specifieke functies. Links zit het denkwerk en het verbale (alles met taal) zoals denken, dingen waarnemen, kennis opdoen en communiceren. De rechterhelft zorgt voor het emotionele, non-verbale zoals ruimtelijk inzicht, vrolijkheid en verdriet, kunstzin en verbeelding. Een andere activiteit betekent dan ook overschakelen tussen de twee kanten.

Met een geleerd woord uit de informatica noemen ze dit dus multitasken, parallel verschillende taken uitvoeren. Mannen ordenen liever en vrouwen hebben het gemakkelijker om over te schakelen. Het is ook opvallend dat vrouwen gemakkelijker bandwerk verrichten waarbij ze zelfs verschillende dingen doen met elke hand. Piano spelen is ook zo'n voorbeeld. Probeer eens met je ene hand een cirkelbeweging in wijzerzin te maken en met de andere in tegenwijzerzin te draaien... Echt multitasken kan bijna niet. Een bellende en voorbijstekende multitasker op de snelweg sluit een minder goede zakendeal af én voert een minder goed inhaalmanoeuvre uit. Nog een paar testjes... Je kunt gemakkelijk handtekeningen zetten terwijl je tot twintig telt, maar je kan bijna niet tegelijk tellen en je naam in spiegelschrift schrijven. Als vrouwen zeggen dat ze beter twee of drie dingen tegelijk kunnen, antwoord ik altijd: ik kan geen drie dingen tegelijk, maar ik doe ze wel onmiddellijk na elkaar en dan heb ik nog tijd over om uit te rusten... Meer dingen tegelijk doen, is veel minder efficiënt dan ze snel na elkaar te doen. Schrijf maar eens 'scheenbeenbeschermer' en dan onder elke letter een cijfer van 1 tot 20. Doe dat nog eens, maar afwisselend een letter en een cijfer. Wat duurt het langst? Nog niet overtuigd?

En toch heb ik nog een paar pluimen voor een paar vakspecialisten. Terwijl een leraar basisonderwijs lesgeeft, draagt hij zijn leerstof over, ziet of de kinderen het snappen, 'managet' hij de sfeer in de groep en zorgt dat zijn aanpak aansluit bij hun interesses (zomaar 4 dingen). Ons moeder, een vakspecialist bij uitstek, zei altijd als we veeleisend waren: "héla, ik heb maar twee handen en kan niet alles tegelijk!". Maar ondertussen had ze ogen op haar achterhoofd en zag ze alles wat we achter haar rug uitspookten. Tijdens het koken kon ze telefoneren en op de kleinkinderen letten. Als ik alleen maar met koken bezig ben, kunnen de kleinkinderen ongestoord achter mijn rug de snoepdoos plunderen. Diezelfde kleinkinderen kunnen tegenwoordig alles tegelijk: internetten, telefoneren, twitteren, beelden en teksten versturen en chatten... En dan maar zeggen: “opa, had je iets gezegd?” De nieuwe generatie!

 Marcel Huysmans

29-05-2019, 20:49 geschreven door Marcel Huysmans