Uit De Standaard van zaterdag en zondag 23 en 24 april 2005, p. 9; Bart Dobbelaere en Steen Samyn interviewen Bert Anciaux.
Hebt u intussen al de verkiezing van Joseph Ratzinger tot paus verteerd?
Gisterenen zei ons Damienne nog: "Ach, Bert, trek het u niet zo aan, het komt wel goed."
Ik hoop het. Ik was vooral getroffen door de ontgoocheling van kardinaal Danneels, voor wie ik veel bewondering heb.
De pauskeuze heeft me erg aangegrepen, ik ben daar veel mee bezig. Ik heb het moeilijk met een instelling waarvoor de kern van haar bestaan is zich af te zetten tegen andere groepen. De instelling als doel op zich. De Kerk als doel op zich. Ik vrees dat deze paus zijn Kerk belangrijker vindt dan het samenwerken met anderen.
Dat heeft geen invloed op mijn geloof, al zou ik me liever thuis voelen in mijn Kerk. Nu blijft het geloof een individueel verhaal voor mij."
Als 'onderschrift' bij deze uitspraak citeer ik uit het boek van Paul Dehaes, Kerk als dienst aan de wereld, tweede druk, Reinaert, Zele, 1979, p. 13. Paul Dehaes studeerde in Rome en logeerde in het Belgisch College, samen met de vorige paus Johannes Paulus II. De titel van zijn boek spreekt al boekdelen ( en dan al geschreven voor 1979). In het eerste hoofdstuk heeft Paul Dehaes het over 'De Kerk als dienst'. Onder '1. De Kerk als instrument' heeft hij het onder '1.1. Een middel, geen doel' (wat wij gaan citeren!) en onder '1.2. God is groter dan zijn Kerk'. Wij citeren '1.1. Een middel, geen doel'
" Het vraagt niet veel uitleg om te beseffen dat een instrument een middel is, een middel om mee te werken. Dus: in geen geval een doel. Vanuit deze vanzelfsprekendheid volgt een conclusie die van belang is voor de opvatting van de pastoraal. Niet zelden hoorde ik spreken over de pastoraal als de zorg om de mensen naar de Kerk te brengen, opdat zij hun verplichtingen zouden nakomen. De praktijk om de misgangers te tellen, het aantal communies of het aantal huwelijken die in orde zijn, berust op eenzelfde opvatting van de pastoraal. Onbewust wordt in deze opvatting de Kerk (hoe dan ook nader te bepalen vanuit deze onbewustheid) opgevat als een doel. Welnu, Vaticanum II presenteert zichzelf aan de wereld als een instrument. Als wij mensen tot de sacramenten brengen (ook tot het oer-sacrament dat de Kerk is) dan brengen wij ze niet tot eendoel, een eindpunt, een terminus, maar tot een werktuig. Dan moet er gewerkt worden. wij moeten weer leren denken over de Kerk in operationele termen. Wordt er dienst bewezen om de mensen dichter bij elkaar te brengen en zo tot God (aangezien wij hoorden dat het Gods plan niet is de mensen afzonderlijk tot Hem te laten komen!?
Deze eenvoudige constatatie brengt verdragende gevolgen mee, maar ook een verheldering van grondbegrippen. Zo hoorde ik, op een samenkomst van leken na het lekencongres te Rome met het oog op het oprichten van dialoogstructuren in de Belgische kerkprovincie, als een der eerste vragen stellen: "Wat is pastoraal eigenlijk? Iedereen spreekt er over maar niemand weet precies wat het is." En een der aanwezigen, een inwoner van Anderlecht, wees er op dat in Brussel een straat de naam draagt: "Rue de la pastorale"; Herdersliedstraat". Dus... Deze plezierige anekdote toont eens te meer aan, hoezeer wij een kerklijk jargon spreken dat buitenkerkelijken helemaal niet begrijpen en (o ironie) de meeste binnenkerkelijken evenmin.
De vraag: "Wat is pastoraal?" is de vraag naar de zending van de Kerk. Vroeger was het antwoord eenvoudig: pastoraal is zielzorg en wordt uitgeoefend door de zielzorger, de priester. Nu blijft er nog een woord of liever een half woord over van die bepaling: Pastoraal is de zorg van de kerk voor de wereld en drager van die bekommernis is heel het Godsvolk. Het woord Pastor verwijst naar de Goede Herder die zijn leven heeft gegeven voor allen, die op zoek ging naar het verdwaalde schaap, die vocht met de wolf tot bloedens toe, die gekomen is niet om gediend te worden maar om te dienen, die zich een lendendoek heeft omgebonden en de voeten gewassen en de tafel gediend als een dienaar. (Vandaar de symboliek van de diakenstool. Dat is voor later!). Pastoraal is de actieve deelname aan de bevrijdende bekommernis, aan de dienende liefde van Christus pro mundi vita, voor het leven van de mensen. Velen zijn allergisch geworden voor het woord herderlijke zorg omdat zij niet langer als schapen behandeld willen worden die enkel goed zijn om gezegend en geschoren te worden. Daarom is het wellicht het beste niet meer te spreken van pastoraal, maar eenvoudig van dienst. Welke dienst kunnen wij als Kerk bewijzen aan de mensen? Dat is eenvoudige taal die iedereen kan begrijpen terwijl pastoraal, oer-sacrament en dergelijke thuishoren in theologische handboeken met veel verklarende voetnoten."
Paul Dehaes ligt aan de basis van mijn roeping tot het diaconaat! Ik stond er eerst zeer argwanend tegenover. Toen ik tijdens studiedagen van KVLV Pauld Dehaes hoorde spreken over "De Kerk als dienst aan de wereld" was alle argwaan weg en wist ik dat deze roeping heel waardevol is voor alle gelovigen: "Wie niet dient, dient tot niets!"
