Voorwaarden voor een authentiek menselijk leven

Zoals voor een authentiek leven als jachtluipaard een aantal vitale voorwaarden en functies is vast te stellen (hoge snelheid ontwikkelen, niet bang wegsprinten als je een antilope ziet, enzovoort), zo kun je ook voor een authentiek menselijk leven enkele voor iedereen vitale en spirituele waarden en functies noemen.
Heel puntig (en gemakkelijk te onthouden) is dat gedaan door de Canadese filosoof Bernard Lonergan s.j., die voor een authentiek menselijk leven vijf 'transcendentale imperatieven' (oef!) formuleerde, waarbij Benedictus heel instemmend zou hebben geknikt. Men hoeft overigens niet te schrikken van deze termen. Ze heten 'transcendentaal' omdat ze voor iedereen overal en altijd gelden, en ze heten 'imperatieven' omdat we eraan moeten werken. Het zijn opdrachten - daarom staat er steeds een uitroepteken achter:

- Be attentive!  Let op, wees erbij, luister aandachtig naar wat zich aandient - en niet alleen naar wat je uitkomt. Beluister wat de situatie en de ander je vraagt, zoals een arts met een stethoscoop de ademhaling en hartslag van een patiënt beluistert - wat is er aan de hand? Wat staat me te doen?

- Be intelligent! Probeer het resultaat van je opletten te lezen (intellectus wordt wel eens in verband gebracht met intus legere: naar binnen lezen), breng er orde en structuur in aan, probeer het te snappen.

- Be reasonable! Wees verstandig. Weeg de producten van je begrip af, probeer tot een goed oordeel te komen. Verstandig zijn is trouwens iets anders dan intelligent zijn. Het is bijvoorbeeld intelligent om te snappen dat kostenverlaging je bedrijfsresultaat positief kan beïnvloeden. Maar het is verstandig, om niet te zeggen slim, om na goed afwegen in te zien dat kostenverhoging (investeren) binnen een goede strategie je bedrijfsresultaat nog veel positiever (want blijvender) kan beïnvloeden.


- Be responsible! Wees verantwoordelijk, besef de gradaties in morele kwaliteit van je denken en handelen en wees daarop aanspreekbaar, geef daadwerkelijk antwoord (respond) op wat de situatie en de ander je vraagt.

- Be in love! Leg je hart ergens in, geef je jawoord, wees gecommitteerd, probeer van harte respons te geven, wees toegewijd.

Deze vijf functies kunnen altijd en overal worden geoefend waar mensen samenleven en samenwerken. Overal en altijd geldt: goed opvoeden, opleiden en leiding geven is het prikkelen en oefenen van de gevoeligheid voor opletten, snappen, verstandig kiezen en verliefd worden.

Ik heb deze ruiker geplukt in de wei van Wil Derkse, Een levensregel voor beginners. Benedictijnse spiritualiteit voor het dagelijks leven, Lanoo, Tielt, tiende druk, 2003, p. 36 - 38.