Gelovig zijn.

In mijn prille jeugd reeds, ging ik vertwijfeld op zoek naar de betekenis van die vreemde uitdrukking: ‘Gelovig zijn’. Ik begreep het niet! Ik had eerder gedacht, en ook al ondervonden, dat je niet zomaar iedereen mag geloven. En nu moest dat plots wél? Ik snapte de logica er niet van. Kwam zeker weeral door die rare karaktertrek van mij: alles proberen te analiseren en alles waar geen logica in te vinden was, naar de prullenbak te verwijzen?

Jawel, ik begreep wel wat meneer pastoor ermee bedoelde: braaf zijn, je naaste beminnen, niemand kwaad doen… Maar! Wat had dat met het werkwoord ‘geloven’ te maken? Was je dan pas een ‘gelovige’ als je je alles op de mouw liet spelden en niets controleerde? Toch àl te gek?

Ik leefde, ik dacht na, ik paste me aan aan mijn omgeving, ik leerde vlot op school, maar met ‘geloven’ had ik een probleem. Wie geloven? Wat geloven? En als iemand je leugens vertelt, moet je die dan ook geloven? Als iemand je zegt dat je mensen met andere ideeën moet vermoorden, geloof je dat dan?

Tja, dat werkwoord ‘geloven’ leek wel een heel gevaarlijk werkwoord, en ik begon me slecht op mijn gemak te vinden!

Lag het soms aan mij? Was het omdat ik niet op een katholieke school zat en maar af en toe… in de zondagsmis… die vreemde mannenfiguur, gekleed in vrouwenrok, allerlei vreemde poespas zag maken aan het altaar?

Het leek me allemaal zo wereldvreemd en hield eigenlijk in: “Zet je verstand op 0, hou op met denken, en luister enkel nog naar wat wij je vertellen’. Maar dat vertelde meneer pastoor, dat vertelde de rabbijn, dat vertelde de Iman, dat vertelde de boedhistische monnik… en dat vertelden ze allemaal op een andere manier en telkens weer ging het over een andere god. Er bleek nogal veel concurrentie te bestaan in die branche!

Hoe ouder ik werd, hoe meer problemen ik daarmee kreeg. Meneer pastoor bleef er pertinent op hameren dat je hém moest geloven. Maar… hoe kon ik weten of hij soms geen leugenaar was? Of zélf door leugens was misleid?

Ofwel zei hij, om zijn woorden kracht bij te zetten, dat je god moest geloven. Die stond namelijk veel hoger op de ladder en was onfeilbaar.

Allemaal goed en wel, maar waar woonde die? ‘In de hemel en op aarde en op alle plaatsen’ was dan het gratuite antwoord, Tja.… ga dààr maar eens naar op zoek! Dat leek me niet bepaald een betrouwbaar adres! En iemand die geen betrouwbaar adres kon opgeven heb ik nooit heel erg vertrouwd. (Wantrouwige Willy toch!)

En zelfs al zou ik ooit dit mistige adres vinden, dan nog kon ik er niet 100% van op aan dat dààr, en daar alleen, de waarheid werd gesproken!

En dus kreeg ik al gauw door dat ik met geloven niet erg dicht bij de waarheid zou geraken. En liever dan me al die mystiek te laten wijsmaken, ging ik me nu concentreren op de geschiedenislesjes en liet dat geloven maar over aan het meer debiele percentage van mijn leeftijdsgenoten.

Geschiedenis was tenminste tastbaar. We leerden over mensen die echt hadden bestaan, en gaandeweg leerde ik daar op mijn eigenwijze manier de samenhang van begrijpen.

Er waren namelijk tijden geweest waarin de mens nog geen kans kreeg om fatsoenlijk te worden opgeleid in fatsoenlijke scholen. Die waren er immers niet, en leraren al evenmin. Kennis werd angstvallig door de ‘geleerden’ verborgen gehouden. Het delen met anderen zou hun positie namelijk in gevaar kunnen hebben gebracht.

Wie toevallig de macht had, moest die macht ook op een of andere manier weten te behouden door de ondergeschikte massa onder de knoet te houden. Daarom was die massa wijsheid bijbrengen natuurlijk geen optie.

En wat kon er nu beter werken op de domme massa dan over goddelijke en onzichtbare wezens en demonen te gaan fantaseren, en dit te laten GELOVEN door de ongeletterde bevolking? Niet eens een moeilijke opdracht… zo lang je ze ongeletterd kon houden.

En ja, zo moet het woord ‘geloven’, in de betekenis die de religies daaraan geven, in de wereld zijn geraakt. Geloof kreeg ook vele vormen aangemeten en naar gelang het in hun kraam paste, werden weer beter aangepaste sprookjes verzonnen door de heersende klasse.

Als het ze goed uitkwam preekte het ene geloof dan wel over zachtaardigheid, het andere hield dan weer een regelrechte oorlogsverklaring tegenover andere volkeren in…

Vandaar dat botsende culturen het nooit goed samen hebben kunnen vinden. Dat zal pas kunnen als niemand zich nog dergelijke schijnheilige sprookjes laat wijsmaken.

Maar dat geloven bleef zo doorgaan tot in de late middeleeuwen. Tenminste, het ‘vast en onwrikbaar geloof’ waarvan de mensen heilig overtuigd waren bij gebrek aan een betere opleiding.

Toen ging het, naarmate de mensheid betere onderwijskansen kreeg, langzaam maar zeker afzwakken tot iets dat je ergens wel respecteerde, maar ook tot iets waarin eigenlijk nog maar heel weinigen geloofden.

Maar wat zagen we dàn gebeuren? Velen begonnen te doen alsof. Want het bracht op! Met kerstmis bevoorbeeld kon je dan met één vroom oog Maria aanbidden, en met het andere oog de ezel in de stal in de gaten houden, er waakzaam op lettend dat die braafjes ezel blééf en voor je bleef buigen.

Halverwege de twintigste eeuw kon je nog niet openlijk zeggen dat je niet geloofde. Dat klonk alsof je bekende een misdadiger te zijn. En toen ging ook dié mentaliteit afzwakken en bleef er eigenlijk niéts meer over. Ook geen waarden meer, en dàt was toch eventjes schrikken!

Dat gebrek aan waarden is eigenlijk niet te wijten aan ‘niet meer geloven’, maar kan eerder worden aanzien als een van de naweeën van het wél geloven! Het was ons plots ontnomen, en we hadden niet direct een alternatief.

Generaties lang was naar de kerk geluisterd, de kerkelijke indoctrine had ondanks alles toch ook menselijke waarden bijgebracht aan vele generaties, het was ingebakken en ingeworteld in ons onderbewustzijn en plots was het er niet meer.

En toen het wegviel zaten we met een leegte. Een erg gevaarlijke leegte! De positieve helft van de bevolking ging verstandig redeneren en nadenken. Het negatieve deel vond echter dat nu alles kon en alles mocht! En vóór we het wisten zaten we op een gevaarlijke tijdbom.

Ik vrees echt dat er nog een paar generaties zullen moeten over gaan alvorens we weer als normale mensen in een normale samenleving zullen kunnen functioneren zonder te ‘geloven’, maar door te leren dat het universum wel degelijk eerlijk is, dat we wel degelijk beloond worden voor wat we doen, en dat we ons, als we goed doen, echt geen zorgen om de toekomst moeten maken.

Datgene wat we altijd god noemden is er wel ergens… en dat zullen we op tijd en stond wel ervaren. Echter zeker niet op de manier die de verschillende religies ons ondanks beter weten proberen wijs te maken.

Zó ver zijn we nog niet, maar het is toch al een stap in de goede richting dat de meerderheid van ons volk dat klakkeloos geloven heeft afgeschud.

En dat niemand… niémand het wage zich in onze cultuur te komen nestelen om ons opnieuw naar die duistere middeleeuwen te proberen te slepen!!!

Want dan zouden we onze zachtaardige, gastvrije mentaliteit wel eens kunnen verliezen!

Amen.