Milhály Banyai, de Hongaars/Braziliaans natuurvorser

Ik ga terug naar november 1999 toen ik Lapinha bezocht en ik wil dit tevens als een soort eerbetoon schrijven aan Milhály Banyai, autoditact archeoloog en stichter van het kleine Archeologen museum nabij de grot.
Hij overleed in 2005 op 85 jarige leeftijd te Lagoa Santa.
De jonge pathetische geprepareerde luiaard keek me lachend en verwonderd aan, en het is alsof de traagkruiper bezig was een boom te beklimmen. De uil, in tegenstelling, leek te dromen en het doodskop aapje verstomde, als zag hij een gevaar. De panter was klaar voorde sprong en de schitterende opgerolde anaconda met opengesperde muil leek meer glorieus dan hartroerend.
       Ik was in het kleine museum van Milhály Banyai, de antropoloog/archeoloog, die in 1957 als vluchteling van uit een concentratiekamp in Hongarije, aankwam in Brazilië. Sinds 1967 leefde hij in hier in Lagoa Santa, het Heilige Meer, op 37 kilometer noordoostelijk van Belo Horizonte.
Hij vertelde me dat hij al 40 jaar op zoek was naar de ouderdom en de grotten rond Lagoa Santa. Het kleine museum, gebouwd met eigen handen en inzicht, leek op een klein kasteel, waar Dracula gehuisvest kon zijn geweest en lag op een steenworp afstand van de grotingang.
                 De grot Lapinha heet ontdekt te zijn door Peter Wilhelm Lund, de Deense natuurvorser, die zo als ik al zei Minas Gerais doorkruisde als was hij zelf een oer beest, op zoek naar zijn tijdgenoten.
Doch spreek er niet over met de bejaarde Banyai.
Oud? Wat is oud?
Methusalem was oud moet hij gedacht hebben, en hoewel hij 79 was, wat mank liep en een stok gebruikte, ging hij mij resoluut voor naar zijn pronkkamers.
          Bij de ingang kronkelde een dikke spin in haar schitterend gesponnen web, en dit was het beeld dat hij voorhield: de spin in haar weelde laten in haar hoekje... en de mens moest zich bukken om het zaal-domein te betreden.
Met kromme benen onder een tropenbroek waggelde hij door de kamer om het licht aan te doen, want bij iedere bezoeker deed hij dit uit en aan, géén verspilling der opgewekte stroom, zou hij denken.
Ik was nu in een van de kleine kamers van het imitatie-kasteeltje vol met fossielen, potten en zíjn trots: het geraamte van de 'Lagoa Santa' mens, neen, niet het skelet wat senhor PeterLund vond, verdomme! Dit was van hem.
Banyai: 'Lund heeft hier gewerkt en geleefd en alles wat hij vond in de grotten verscheepte hij naar Denemarken... zo ook zijn Lagoa Santa geraamte. Waar is het? Weg!
Hier in deze glazen kist ligt het skelet zoals ik het op groef, niet ver vandaan zo'n 300 meter... het is tussen de 10 en 12.000 jaar oud!'
(Het hoofd van de 'Lagoa Santa' mens van Lund wordt geschat op 10.000 jaar).
'Indiaan?', vroeg ik hem, denkend aan mijn stelling dat misschien een ander ras hier was geweest buiten het Mongoolse, lang geleden.
(Waar we niet over spraken, wat toen ook misschien niet 'op de voorpagina' was, is het feit dat in 1975 de Franse Annette Emperaire in de grot 'Lapa Vermelho' een skelet vond van een jonge vrouw 'Luzia', vernoemd naar de Afrikaanse Lucia. De oudheid wordt geschat op 11.000 jaar. Het meest imponerende voor mij is dat zij negroïde trekken heeft en met de eerste golf van migranten van over de Beringstraat naar Zuid-Amerika kwam.
Dus negroïde! Verder zegt de anatomie van haar schedel dat deze overeenkomsten heeft met Lucia van Afrika.
Braziliaanse antropologen gissen dat haar volk van over de Beringstraat moet zijn gekomen, van noord-oost Azië waar haar voorouders leefden voor tienduizenden jaren, voor ze verstoten werden uit Afrika.)
Dus op mijn vraag op zijn skelet van een Indiaan kon zijn? antwoordde hij: 'Denkelijk. De Indianen woonden hier hoog in de hoog gelegen rotsen, daar konden ze vuur maken en dáár was het dat ik de knoken vond... Niet in een grot als Lapinha, hier onder de grond... doctor Lund dat is fantasie. In al zijn geschriften kwam ik deze grot niet tegen. Het is zuiver commercie en dus hebben ze óók Lund deze grot Lapinha laten ontdekken!' zei de enigzins verbolgen Bányai. Wel is het vreemd dat de kleine Hongaar achter zijn bureau een portret had staan van Lund, maar misschien was dit wel een deel van de afspraak, want zelfs bij de  ingang van de grot  stond een foto van het 'skelet' van het fameuze 'Lagoa Santa' skelet, maar niet dit van Lund, doch van Bányai.

(Nu, na zijn dood blijkt dat de voortgang van zijn museum zwaar wordt tegengewerkt door de overheid, misschien heeft Bányai toen hij leefde concessies gedaan. Toen het museum gesticht werd in 1967 had hij politici achter zich, die zijn werk waardeerden, nadien keerden andere politici zich tegen hem.
Voor mij, mag dit museum niet verloren gaan!)

Dat Lund de grot ontdekte in 1835 was natuurlijk natuurhistorisch gezien onzin, want zouden de bewoners van het gebied niet op de hoogte geweest zijn van de ingang der grot? Zeker had Lund deze grot bezocht, geen twijfel, want hij ontdekte, tussen haakjes, meer dan 200 grotten in de regio. (Over het leven van Lund is een biografische roman geschreven door Henrik Stangerup 'De weg naar Lagoa Santa', uitg. bij Van Gennep Amsterdam 1987. Dit ter zijde.)
In Lapinha vond Banyái niks van pre-historische waarde.
De grot ligt in de archeologische kant van Lagoa Santa, een kalkrijk gebied. Dit werd 600 miljoen jaren geleden gevormd toen het, wat men nu het 'Rio das Velhas' bassin noemt, de bedding van een zee. De klein Hongaar kon zich uitermate opwinden over dit alles, en toen ik met mijn intrigerende vraag kwam of er misschien ook Vikingen in Brazilië waren schudt hij zijn kalend hoofd.
'In het noorden denkelijk, maar niet hier in Zuid-Amerika.' Doch ik liet het er niet bij zitten: 'Toch zijn er indicaties... senhor... runentekens, stenen met Noorse aangezichten...', zei ik hem. Ik zag dat hij eigenlijk geen conclusie had en zei overpeinzend: '... het is mogelijk...mogelijk...'
'En hoe denkt ú dat de Indianen in Amerika zijn gekomen?' Hij keek me nu doordringend aan: 'De Zuid-Amerikaanse Indianen kwamen vanaf de Pacific zee, vanuit China met schepen en niet zoals de Noord-Amerikaanse Indianen,  via de Beringstraat en Alaska, en dit senhor meer dan 25.000 jaar geleden!' En dat was zijn duidelijk axioma. Ik wist dat er een theorie bestond dat een volk vanuit Zuidoost-Azië 60 á 70.000 jaar geleden naar Australië kwam, de voorouders van de Aboriginals. In het verlengde hiervan is er de theorie, die zegt dat de Zuid-Amerikaanse Indianen vanaf de eilanden in de Stille Oceaan kwamen. Het werd verwarrend voor mijn hersenpan, want ik kan óók zeggen dat in 2001 in Piaui, in het Noordoosten van Brazilië, koolresten zijn ontdekt van vuurhaarden en tevens rotstekeningen. Ze zouden 20.000 jaar oud zijn. En of de Vikingen in Brazilië waren? Daar ga ik later over verduidelijken. Voor Mihály Bányai wens ik dat zijn volgend leven indrukwekkend mag zijn.

bijlagen: foto's van Museum en interieur, met dank aan Erika Suzanne Bányai