April 2002,

Op goed 5 uur verwijderd van Belo Horizonte, hoofdstad van Minas Gerais ligt Sâo Joâo Del Rey. Een bekoorlijke plek waar de natuur de kans gaf aan engelen om hun bazuinen te laten klinken. Daar waar mooie negerinnen, mulata's, morena's en blanke vrouwen het stadsbeeld sieren. Natuurlijk zijn er kerken, en waar vindt men die niet, in het toch kuise Minas Gerais. Desalniettemin is alles een tatoeëring over het lichaam van deze stad gesticht in 1696 aan de Sâo Joâo rivier.
        Daar was gouddelven geen vrijetijdsbesteding, maar een dwang naar edelgesteente dat aanzien verwierf. Maar als ik contact zou kunnen leggen de toenmalige slaven van het goud die allang vervlogen waren, over het bizarre verleden van hun delfkunst, dan zouden ze zeggen: -goud is de waarde van armoede.
              Het is doods metaal als de levenslucht je lichaam dreigt te verlaten en je hart pijn doet van treurnis. De stichters van SJDR waren de Bandeirantes, de avonturiers en Indianenslavenhalers. Ze moesten natuurlijk eerst de plaatstelijke Indianen verslaan, hetgeen lukte en zo werd de stad vrij voor andere doeleinden. De goudmijnen ontstonden. Daar zwoegden de negerslaven, biddend tot hun goden wat hun stokslagen deed bekomen van de Portugese beulen.
             Geketend aan het 'Tronco', de martelpaal, verlangend naar hun oerbos in het verre Afrika waar het leven zo anders was dan hier in Minas Gerais. SJ is ook de stad waar Tiradentes werd geboren. Hij die voor het eerst in zag dat Brazilië geen wurm moest blijven van de Portugezen.
             Hij zette een samenzwering op touw genoemd de 'Confidencia Mineiro' om bevrijd te worden van de imperialisten. Maar het complot werd een echec. Ze werden verrraden. Tiradentes werd opgehangen in Rio en later uitelkaar gereten door paarden, anderen verbannen. Ook werkte de kleine kreupele Aleijadinho hier. De meester van de Minas barok, hier in de stad waar de reuk van de bergen aanlokkelijk is en de vriendelijkheid van de bewoners parten speelt. De kleine kreupele stierf aan een vreemde ziekte, na men later zei, lepra. 
            Ik vind mijzelf hier terug, de omgeving, rustiek, waar je kunt nadenken, schilderen, schrijven en... muziek maken. Een plek waar van Gogh of Gaugin zeker inspiratie zouden hebben gevonden. Het landschap van rode aarde, waar de historie een bizar gegeven is en het heden een verschoonde film. Bedekkend al de ruwheid die zich hier afspeelde tussen de mooie bergen.

Het is goede vrijdag als ik aankom op het kleine busstation. Een dag dat hier alles allang in voorbereiding is voor het paasfeest. Ik neem wederom het kleine hotel met de naam 'Aparecida', genoemd naar de patroon heilige van Brazilië, een piepklein kamertje, maar netjes en funcioneel.
         Niet ver er vandaan ligt het koloniale hotel 'Brasil', oude kamers, maar zonder ontbijt. Ik bleef maar bij het eerste, daar toen ik de eerste maal hier in de late avond aankwam, stoffig en vermoeid, dit het eerste was dat ik tegen kwam. Vriendelijke mensen en waar ik in de morgen goed bediend werd door donna Lourdes. (Zij was heden nog steeds aanwezig.) Ze vroeg altijd of alles naar wens was en ik dacht dan aan de rampspoed de verdwaaldheid, de paria in de betonnen sahara van de lichtenloze steden. Dolend in de diepe gangen van hel, gekleed in monnikskleren en slapend in de kerkbanken.
              Zij die te moe waren om een gebed te richten tot de geconsacreerde. Zij die verstoten waren door het magistrale instituut, de gebieders die resprestanten van God noemden, maar helaas de armen verdoemden. En is men niet barrevoets welkom in het huis van de Heer? Ik weet dat dit alles niet rijmt. Dat de hele kerkelijke subfaculteit verdwaald is in de machtige jungle van praal en geld. Ik weet dat de gelovige uitgebuit wordt door alleen die alleen maar dromen van macht op de kansel.
            De straten worden versierd voor de processie die zondag zal uittrekken. De kerken een en al pracht van binnen, waar Christus aan een geweldig kruis hangt en sterft. Ja, hier sterft Hij ieder jaar weer voor de mensen van SJDR. Drommen toeristen komen naar hier en maken fotos van de kerk van Frans van Assis. Buiten de 5 meter dikke kerkmuren, op het plein, staan de geweldige palmen en daaronder voor de kerk staat een kleine ezel met karretje. Ik heb nu eenmaal een teerhartig gevoel voor ezels. Dat komt denkelijk door de trieste blik in hun ogen. Hij die somber naar de grond staart. Ogen uitgeput door ouderdom, hij die veel leed voelde in SJ en veel vrachten voor zijn hopelijk goede baas vervulde. Zij worden veelvuldig gebruikt in Brazil om de 'frete' karretjes te trekken, die voor alle soorten vervoer dienen.

De stad is gesplitst in twee koloniale gedeelten. Gescheiden door de Avenida Trancedo Neves. Die is genoemd naar de voormalige President, die in 1985 werd gekozen en de Braziliaanse dictatuur verwierp. Door onverklaarbare reden stierf hij enkele dagen voor zijn beëdiging. Men zegt door ziekte. Maar hij was een persoon die veel veranderingen wilde brengen in Brazilië. De geruchten gingen dan ook dat hij veel tegenstanders had en zich van hem ontdeden. Was het niet op een puriteinse manier dan op een verborgen mysterieuze manier.
                 Hier bevindt zich het zaken-centro dat bereikbaar is via twee kleine bruggen. Het is een levendige boel door de week, handel, eethuizen, kerken, dronken mannen en het beeld van Tiradentes. In sommige straatjes zie ik de open kapellen. Vol van bloemen die de heilige vrouwen moeten eren. Overal hoor ik gezang. Liederen van geestelijkheid. Gospels. Mensen zijn in de weer om het paasfeest tot een deugd te maken in hun ziel. Anderzijds zullen anderen bezig zijn met het leven, het bereiden van hun rijst, bruine bonen of maispap met wat vis. Zij zullen hun dagen toevertrouwen aan de heiligen, de martelaren, die ze eigenlijk zelf zijn in het aanzien van de heilige geest. Of zou de geest van de zwarte slaven hun doen geloven dat geschiedenis een ander spel is dan het huidige? De dagen van de slavenarbeid en het senzala, het slavenverblijf waar men bidden tot Ogun en Oxalá. En waar de capoeiera grote betekenis had. De dag erop ben ik vroeg uit de veren. De zon lijkt en spotlight vanuit de heuvels en ik begeef me naar het beeld van Tiradentes, waar mannen hun verhalen vertellen.
                              Ik lees de muurkrant die de nieuwtjes van de stad vertellen en kuier door de straatjes en kom Maria Madalena tegen. Ze is op gevorderde leeftijd en vraagt me om wat geld. Ze is een ex-hoer, maar nu uitgerangeert, met een doorgroeft gelaat, wat me doet denken aan een nordestina, die haar leven doorbracht in het dorre landschap van de wildernis in het noordoosten. Ik denk nog aan die andere Madalena, de zondares die door Jezus gekerstened werd. Ja, hier in Sâo Joâo mag ik dit denken. Madalena zegt mij dat ze vroeger een goede tijd had en ik weet dat deze Maria overal aanwezig is, zelfs hier in het toch ingetogen Sâo Joâo.
          Doch aan sexuele gevoelens heeft iedereen behoefte, zelfs de eenzaamste de eenzamen. Hij zich afsluit van de wereld. En de publieke vrouw is de filantrope. In ieder geval een door de heilige geest gezonden protagoniste, die mannen laat voelen dat de wereld een verlangen is. Ze geeft mij haar zegen en zegt dat ik een 'goeie man' ben, en dat God mij mag belonen. Nou ja. "Een verdwaalde gringo,' antwoord ik lachend, en ze lacht bizar om haar tandeloze mond te verbergen. En wat God betreft, zou hij mij belonen?
            Ik loop een soort cafe binnen waar andere klanken te horen zijn. De eigenaar verteld me dat hij uit het zuiden van het land komt en tranen-muziek adoreert. Ik had al teveel gezegd en meteen werd iemand weg gestuurd om een gitaar te halen. Ik zong maar enkele nummers, plus Hank Williams en een (wat ik vaker doe en jammer dat ik de tekst niet kon registreren) een improvisatie stuk. Doch was het niet Walt Whitman die ooit zei: Please don't shoot the piano pianist. He is doing his best!
             De mensen vinden het geweldig en ik drink nog maar een fles bier op de gezondheid van Sâo Joâo, Minas en Brazilië. Buiten loop ik pardoes een bomvolle kerk binnen. Daar zingt een koor uit volle keel, waardoor een tapdanser voor een moment zijn voeten even zou stil houden. Hoe vreemd dat me dit overviel, dat de tapdanser hier tot zijn recht zou komen. Misschien door de vele zwarte mensen? De blues? Zei men niet dat Tiradentes stiekem, als hij allen was op zijn kamer, de blues zong? Een vorm van braziliaanse slavenliederen?
              Nu is de stad omgetovert tot een soort paradijs met bloemen. En dan de luidende klokken als was het dat de gebochelde klokkenluider Quasimodo teruggekeerd was uit den dood.
                Ik zie mannen en vrouwen die aan dikke koorden trekken van de kerkklokken, die de dingen bijna doen dubbelslaan. Tegen een muur hangend filosofeer ik over het leven en Minas Gerais, de plek van rust, armoede, omringd door de mooie heuvels waar de Indianen ooit rondzwierven. De mensenmeute voor de kerk lijkt een bonte kermis, een finesse uit een schilderij van de helse Brueghel. Dit alles overgoten met een kluchtig vernis. Een heilg ornament gedompt in een vurig rustig einde van een dag waarvan de zon ondergaat boven de hemel van Minas Gerais.
             Een hemel die nu op het aadse lijkt, toch met vagevuur momenten.
De zondagmiddag is stil en heilig. Mensen bidden voor de grote muurnissen tot Jezus en moeder Maria en ik loop door dekleine sfeervolle straatjes van de oude binnenstad. Ik denk aan de vrijheid waar velen naar verlangen. Revolutionairen en zondaars, slaven en helden. Gek? Ik voel me thuis in deze regionen. Het is een zoveelste ander Brazilië.
       Nog eenmaal bezoek ik de bar op de hoek en drink een fles ijskoud Antartica bier op het hoertje aande tafel, en allen die Sâo Joâo Del Rey liefhebben.
            
Wayn