27 SEPTEMBER IS DE DAG VAN KINDEREN, DE DAG VAN COSME EN DAMIÂO. COSME BETEKEND 'VERSIERDE' EN DAMIÂO 'POPULAIR. IN DE CULTUS WORDEN DEZE VERGELEKEN MET DE 'IBEJIS, DE TWEELINGEN. HET IS HET FEEST DER KINDEREN. ZOU HET MOETEN ZIJN, MAAR IN RIO IS DIT VAAK ONZICHTBAAR. DE MACUMBA CULTUS VIERT DIT FEEST GEDREVEN. IK WAS UITGENODIGD MET MIJN VRIENDIN IN NOVO IGUAÇU OM EEN VIERING BIJ TE WONEN, DIE IN HET TEKEN STOND VAN DEZE DAG. NOVO IGUAÇU LIGT NOORDWESTELIJK VAN RIO EN TELT 840.000 INWONERS. VELEN VAN HEN ZIJN AFKOMSTIG UIT HET NOORDOOSTEN, VERDREVEN DOOR ARMOEDE EN DROOGTE. OOK HIER IS HET LEVEN IN KROTTENWIJKEN EN VEELAL ARMOE.
'IGUAÇU' HEEFT IN HET TUPI-GUARANI DE BETEKENIS VAN 'GROOT WATER', WAT AANSLUIT OP DE IGUAÇU RIVIER. AANGEKOMEN MOET IK SAMEN MET MIJN VRIENDIN EN TWEE VROUWELIJKE KENNISSEN NOG EEN UUR LOPEN VOOR WE HET OUDE HUISJE BEREIKEN VAN SEU NELSON. HIJ IS DE 'PAI DO SANTO', DE VADER DER HEILIGEN, EEN POMPEUZE BENAMING, MAAR BELANGRIJK IN DE CULTUS. DAAR ER ZOET MOET WORDEN MEEGENOMEN WORDT ER NOG EEN REUZE SUIKERTAART GEKOCHT BIJ EEN BAKKER OP DE WEG. EN MET DE SMELTENDE TAART IN DE HETE ZON KRUIP IK DE HEUVEL OP. HET OUDE STENEN HUISJE IS DE BIJEENKOMST PLEK.
NU IS DIT HIER EEN KLEINE RUIMTE, IK BEDOEL HET 'TERRERA', DE HEILIGE PLAATS.BINNEN IS NELSON, EEN BLANKE MAN VAN IN DE ZESTIG, MET EEN ZWART MEISJE EN EEN NOORDOOSTELING BEZIG MET HET OPBLAZEN VAN BALLONNEN, OM VERSIERING AAN TE BRENGEN IN DE WITTE GEKALKTE KAMER. TEGEN DE ACHTER MUUR STAAT HET ALTAAR MET DE VELE BEELDEN MET JEZUS IN HET MIDDEN, DE ANALOGIE VAN OXALÁ, DE HOOGSTE IN DE CULTUS. DOCH ER IS OOK LAZARUS, MARIA, DE ZWARTE MADONNA APARECIDA, PRETO VELHOS EN ANDERE BEELDJES DIE PERSONIFICATIE ZIJN VAN EEN AFRIKAANSE GOD. SEU NELSON GEEFT MIJ LACHEND TOESTEMMING OM ENKELE FOTO'S TE NEMEN, EN ZEGT, EINIGZINS VOL IRONIE, DAT HIJ WEL ONZICHTBAAR ZAL BLIJVEN OP HET BEELD.
HET IS WARM EN LANGZAAM KOMEN ENKELE MENSEN DE HEUVEL OPGEKLOMMEN, PUFFEND EN HIJGEND. ONDERTUSSEN IS SEU NELSON ZICH OM AAN HET KLEDEN IN ZIJN WIT KOSTUUM, EEN VAN ZIJDE BROEK EN HEMD. OOK DE DE WEINIGE VOLGELINGEN ZIJN NU KLAAR IN HUN WITTE KLEDING OM AAN HET FEEST TE BEGINNEN. ER WORDEN KAARSEN OPGESTOKEN OP HET ALTAAR, EN IK DOE PLECHTIG MEE. HET WAS NIET MIJN EERSTE BEZOEK AAN EEN UMBANDA BIJEENKOMST, DUS IK WIST ME TE HOUDEN AAN BEPAALDE HANDELINGEN. ER WORDT NU GEZONGEN EN VROUWEN BEGINNEN TE SCHUDDEN.
DE GEESTEN KRIJGEN LANGZAAM TOEGANG TOT HUN LICHAAM. DE VLOER LIGT NU VOL MET SNOEPGOED EN TAARTEN, ALSMEDE FRUIT. SOMMIGE WORDEN BEVANGEN EN VALLEN NEER EN UITEN ZICH DOOR ONVERSTAANBARE TAAL. NU WORDEN TWEE VROUWEN TOT KIND. ZIJ GAAN TERUG NAAR HUN INFANTIELE ZIEL. ZE KRIJGEN SPEELGOED EN SNOEP EN LACHEN, STOPPEN FOPPEN IN HUN MOND EN SPREKEN BABY TAAL.  NELSON WORDT VAN ALLES AANGEBODEN, CADEAUTJES EN SNOEP. DE MAN ZIT OP DE GROND EN BEKIJKT ZIJN GIFTEN.
VOORDIEN WAS EEN VROUW AL ONDER INVLOED GEKOMEN VAN EEN WIJZE OUDE, DE 'PRETO VELHO'. VOOROUDERS DIE UIT HET VERRE AFRIKA KOMEN, ZOALS TANTE MARIA, OF MANNEN DIE VERWORDEN TOT VADER JOACHIM, OF DE KONING VAN CONGO. DE BEVALLIGE VROUW ROOKTE HAAR PIJP EN IK GING BIJ HAAR OP CONSULT. ZE BELOOFDE MIJ VOORSPOED IN HET LEVEN. HET ZIJN DE VERWORVENHEDEN VAN DE CULTUS. OOK NELSON HEEFT EEN VOORVADER OP BEZOEK IN ZIJN ZIEL. ANDERE WERDEN OOK BEVANGEN DOOR HET BOVENNATUURLIJKE EN VIELEN VOOR DE GROND.
EEN OUDERE VROUW WAS MOEILIJK TERUG TE KRIJGEN NAAR HET HEDEN. ONDERTUSSEN LIEP NELSON OP EN NEER. AAN DE DEUR STOND EEN JONGEN UIT HET NOORDOOSTEN, BEZETEN DOOR EEN GEEST, DIE ALS EEN SOORT WAKER WAS VOOR NELSON. WELKE OUDE ZWARTE TOT HEM WAS GEKOMEN WIST IK NIET, MAAR HIJ WAS DE 'VADER DER HEILIGEN'  VAN HET GEHEEL. IK DENK DAT ZIJN GUARD MOEST ZORGEN DAT ER GEEN GEVAARLIJKE ELEMENTEN NAAR BINNEN SLOPEN, LETTERLIJK EN FIGUURLIJK, WANT HIJ STOND AAN DE DEUR TE BLAZEN EN WAS OPLETTEND. NELSON VROEG MIJ OF IK 'DE STAART WAS VAN DIE VROUW', DAT WIL ZEGGEN DE MINNAAR EN DAARMEE BEDOELDE HIJ MIJN VRIENDIN, ZIJ DIE GEREGELD HET TERREIRA BEZOCHT. IK KNIKTE EN OOK AL VERSTOND IK HEM NIET AL TE GOED, DAAR HIJ SPRAK IN EEN BINNEN MOND TAAL, MISSCHIEN UIT ZIJN KINDERJAREN. MAAR BEGREEP ZIJN AANDACHT. HIJ WIST OOK DAT IK VAN VER KWAM, DOCH NIET VAN WAAR. IK ZEI HOLANDA, EN SPRAK MIJN BEGRIP UIT VOOR DE CULTUS. NOU JA, EIGENLIJK  VOELDE IK MIJ THUIS IN DE KLEINE RUIMTE, DIE NU WAZIG WAS, VAN KAARSEN ROOK.
ONDERTUSSEN WAREN DE TOT KINDS VERWORDEN VROUWEN OPGESTAAN EN BEGONNEN MET SNOEP TE GOOIEN EN DE BALLONNEN AAN DE PLAFOND STUK TE MAKEN. WE KREGEN ALLEMAAL WAT TAART EN GUARANA DRANK EN ER WERD GEZONGEN EN TWEE ECHTE KINDEREN HADDEN ZICH OOK GEMELD AAN HET GROND SNOEP-DINER.  DOCH IK VROEG ME AF WAT ER LATER MET AL DEZE ZOETIGHEDEN EN FRUIT ZOU GEBUREN. IK VLUCHTTE AF EN TOE NAAR BUITEN OM WAT FRISSE LUCHT TE HALEN EN ZAG DAT ER DONKERE WOLKEN AAN KWAMEN DRIJVEN. NADAT DE VROUWEN UIT HUN KIND ZIEL WAREN WEGGETROKKEN LIEP HET FEEST NAAR EEN EINDE. OOK NELSON WERD UIT ZIJN ANDERE LEVEN GEHAALD, EN STOND TRILLEND OP ZIJN BENEN VASTGEHOUDEN DOOR ZIJN DIENDER. EN LANGZAAM WERD HIJ WEER DE GEWONE MENS.
DE UMBANDA IS ALS EEN ROTS VOOR HEN DIE HET BELEVEN. NADERHAND IS ALLES WEER GENORMALISEERD EN NEMEN WE AFSCHEID VAN NELSON, DIE WEER EEN GEWONE OUWE MAN WAS, MET GEBREKEN EN VER WEG WAS VAN HET ALLERHOOGSTE. DOCH IN BRAZILIË IS DIT ALLES VAN GEEN BELANG. ZELFS EEN KIND KAN WIJSHEID BEZITTEN, GEGEVEN DOOR EEN VERRE OUDE ZWARTE VOOROUDER UIT AFRIKA. HET IS EEN BELEVENIS DIE VER GAAT.
EEN SCHITTERING VAN MUZIEK EN DANS. DE GODEN VAN AFRIKA ZIJN AANWEZIG, ZE GEVEN WIJSHEID EN RAAD. BRAZILIË IS CANDOMBLÉ, MACUMBA, UMBANDA, HET IS HOE JE HET BELEEFD. DE ZWARTE MAGIE IS OOK AANWEZIG, MAAR DAAR ZIJN ANDERE VORMEN VOOR. EN EXÚ IS DE GEEST, EEN GENIE! VAN HET KWADE, ZEGT MEN, MAAR HIJ IS OOK HET TEGENOVERGESTELDE. HIJ IS EEN LINK TUSSEN DE GODEN EN MENSEN. MET HEM MOET MEN NIET SPOTTEN. ZO OOK NIET MET ZIJN VROUW DE SCHONE POMBA-GIRA.
ALS WE AFSCHEID NEMEN VAN SEU NELSON EN ZIJN HELPERS STEEKT EEN STORM OP. DUISTERE WOLKEN DRIJVEN OVER EN BLIKSEMSCHICHTEN LIJKEN TEKENS VAN EXÚ TE ZIJN. WAARSCHUWEND SPATTEN VONKEN UIT DE STROOMKABELS DIE OVER PALEN HANGEN. EEN VAN DE VROUWEN PROBEERDE NOG ENKELE KAARSEN AAN TE STEKEN LANGS DE BERM, TER ERE VAN HAAR UMBANDA-MOEDER. MAAR HET LIJKT ONMOGELIJK. HAAR BESCHERM ORIXA ZAL DIT WEL BEGRIJPEN. IK DENK AAN DE VELEN DIE ZICH VASTHOUDEN AAN DEZE CULTUS, DIT EEN DIEPERE BETEKENIS HEEFT, WAT VELEN NIET BEGRIJPEN.HET LIJKT SOMS ALLEMAAL ONSCHULDIG, MYTHISCH EN SYMBOLISCH,MAAR VOOR DE WERKELIJKE AANBIDDER IS HET DAGELIJKS VOEDSEL.HET IS GEEN SPEL, ZEKER TOEN IK ZAG DAT MIJN VRIENDIN VERWORDEN WAS TOT KIND. DE GEESTEN VAN AFRIKA ZIJN ALOM AANWEZIG. DIT IS HET MOOIE, MYSTIEKE VAN BRAZILIË.
WAYN

ALTAAR VAN DE HEILIGEN

SEU NELSON EN VOLGELINGE BEZETEN DOOR EEN 'OUDE ZWARTE'

INGANG NAAR HET TEREIRA


ZOETIGHEDEN VOOR DE DAG VAN DE KINDEREN