Carlos Marighela 1911-1969

Wie was deze persoon? Waarom schrijf ik over hem? Voor mij gaat het niet alleen over Marighela, maar ook over het feit erachter. Het was een belangrijk moment in de Braziliaanse geschiedenis, namelijk iemand die opstond tegen het militair regime. Hij koos voor de gewapende strijd. Het was een gevecht tegen de militaire onderdrukking, die begon met de coup in 1964. Ik zal kort maar evident zijn omtrent deze machtsovername. Joâo Goulart werd in 1961 president van Brazilië. Hij was leider van de PTB, de arbeiderspartij, en probeerde structuele economische en sociale hervormingen door te voeren. De tegenstand kwam van de conservatieve kant. Zij die terdege gesteund werden door de USA. De State waren er op gebrand, zeker na de gebeurtenissen in Cuba, een radicale politieke wijziging in Zuid- Amerika tegen te gaan. Tijdens de regering van Goulart gingen steeds meer arbeiders en bezitlozen zich danig verenigen. Verder kwamen er protesten van vakbonden, die aandrongen op drastische hervormingen. In het arme noordoosten werden op de suikerriet plantages acties ondernomen om de onvoorwaardelijke heerschappij van de grootgrondbezitters af te kappen. De conservatieven, ultrarechtse elementen, zagen dat hun domein werd aangevallen. De militairen werden van hun kant bang voor de oprukkende opmars van de, wat zij noemden 'linkse' of subversieve groepen. Doch, ook in het leger zelf was een soort stijgende rebellie te bespeuren. Er moest dus ingegrepen worden. De militairen zetten Joâo Goulart aan de kant in april 1964. De coup werd volledig gesteund door de Amerikaanse president Lyndon B Johnson, die meteen een gelukstelegram stuurde naar Brasilia. En de militaire leiders glunderden. Het leger ging met kracht over op een danig ander stelsel. Er moest snel industrialisatie komen en buitenlands kapitaal was welkom. Dit wed aangetrokken door politieke evenwichtigheid en billijke zwijgende arbeidskrachten. De vakbonden werden het zwijgen op gelegd en verboden deze op te richten.

'Geweld roept geweld op!' schreef Helder Camara, de rode bisschop van Recife in een van hem in 1970 verschenen boekje. Dit was 1 jaar na de moord op Marighela. Helder Camara: 'Op sommige plaatsen is de jeugd een en al vitalisme en idealisme, hongerend naar gerechtigheid en dorstend naar waarachtigheid. Op andere plaatsen engageert ze zich even enthousiast in extremistische ideologieën en bereidt zich voor op de 'guerrilha' in de stad en op het platte land.'

In het weekblad 'INVERTA', een communistich gericht weekblad, las ik een artikel van Luiz Carlos Prestes. Prestes was de leider, van de in 1922 werd opgericht communistische partij, tijdens de militaire dictatuur, . Het was Marighela die zich afscheidde van de partij, daar hij vond dat deze niet radicaal genoeg was. Hij werd leider van de stadguerilla en strijder tegen het imperialisme. Terug naar Prestes, die hem via een artikel in 1981 aan het woord liet. Als een eerbetoon. Prestes verteld over de periode van de partij, doch over Carlos Marighela vind ik geen woord. Waarom? vroeg ik mij af. Daarom vind ik het volgend relaas van cruciaal belang. Het verhaal over een man die aan de vuurdood stief voor de vrijheid van Brazilië. Ik laatde Franse journalist Conrad Detrez aan het woord in zijn boek: 'Pour la libértation du Brésil', waarin sporadische teksten van Marighela zijn bijeengebracht.

Ik citeer in fragmenten Detrez als hij Marighela biografeerd. De Franse uitgave werd kort na het verschijnen verboden, doch enkele maanden later opnieuw uitgebracht in een gezamelijke actie van 24 uitgevers.

"Che Guavara valt in de Boliviaanse bergen in handen van zijn vijanden en wordt in het schoollokaal van een dorpje op 8 oktober 1967 vermoord. Nog geen 10 dagen nadien stelt Carlos Marighela in Havana een klein boekje van 15 bladzijden samen, waarin hij de grondregels opstelt die de guerilla strijdt in Brazilië op gang moet brengen en ten slotte doen slagen. Hij draagt het op aan de 'heldhaftige guerilla die een lichtend voorbeeld zal blijven dat zijn vruchten zal afwerpen in heel Zuid-Amerika'. De aanzet is gegeven: deze voorman, die zojuist gebroken heeft met het centrale comité van de Braziliaanse communistische partij, heeft besloten de strijd die de vroegere rechterhand van Fidel Castro is begonnen, in het hartje van het vasteland voort te zetten. Hij gaat hem opvolgen, maar niet navolgen: de mensen moeten uit de impasse geholpen worden waarin ze zijn geraakt door de bekende 'theorie van de vuurhaarden (focos), die nu wel allerwegen bekritiseerd wordt, zonder dat men er nog iets nieuws voor in plaats heeft. En voor dit 'focisme' iets beters te vinden moeten we niet in de studeerkamer zijn, maar onder de mensen. Carlos Marighela heeft een paar duidelijke ideeën voor ogen: stadsguerilla, plattelandsguerilla, beweegbaarheid, bewegingsoorlog. Hij weet clandestien Brazilië weer binnen te komen en begint kriskras door het land te trekken zoals hij zo dikwijls eerder gedaan heeft, maar ditmaal om overal groepen te vormen die bereid zijn om met hem de wapenen op te nemen. Vanaf 1968 nemen de overvallen op banken, kazernes, militaire gebouwen en de bolwerken van het Amerikaanse imperialisme hand over hand toe.