November 14 2010,


Om vijf stonden we op om ons klaar te maken voor de reis naar Santo André, een plaats die is gelokaliseerd in de metropolitano van Sâo Paulo. De naam van de stad stamt af van een oud dorp met de naam Santo André da Borba do Campo en werd gesticht door een zekere Joâo Ramalho, een Portugese avonturier die trouwde met de indiaanse Bartira, dochter van de cacique (chef) Tibiriça van de beruchte stam Guaianases. Hier is een boek over te schrijven. Alwel. Zo ver de geschiedenis.
      Terug naar het heden. We moesten vanuit Bela Vista, waar we logeeerde bij de zoon van mijn vriendin,  naar de wijk Saara om daar enkele medebezoekers en leden van de umbanda groep op te pikken. Mijn vriendin had mij verteld over het bezoek aan de umbanda viering in het bos ter ere van de caboclos, de sprituele geesten der indianen. Ik had enkele weken voordien in Sâo Paulo deze umbanda bezocht, juist nadat ik de dag ervoor in Brazilié was aangekomen.
          Het was regenachtig die morgen en met 17 graden fris. Na een uur kwamen we aan  bij de estrade do Pedroso en het park do pedroso. Hier was de ingang van het park, dat was het, niet het bos van mijn gedachten waar we met alleen de groep umbandistas zouden vertoeven om de viering te doen. Neen, dit was een waar park het 'Santuário Nacional De Umbanda', het nationale heiligdom van de umbanda gelegen was. Na het betalen van 15 reais, zo'n 6 euro konden we naar binnen. de parkeerplaats stond vol met wagens en bussen. De mensen kwamen van verre om vandaag de vieren.  Het was schitterend gelegen tussen wouden. Overal had men ter ere van de orixas (heiligen) grote beelden geplaatst op enorme sokkels.

beeld van een Caboclo bij het betreden van het Santuario
 

Het was een schouwspel van mensen die leurden met kleding,stoelen, kippen of hanen, atributen, eten en drinken. Het was zeven uur. Honderden mensen liepen over de paden op weg naar hun heiligdom. Bij onze hut stond parmantig het beeld van Ogum, wat later bleek mijn spirituele vader, dit volgens de moeder van de heilige. Dit was een verrassing voor mij daar ik al jaren leefde met de wetenschap dat ik een zoon van Xango was, dit volgens een oude zwarte vrouw in Salvador. Hier kom ik later op terug. Ik zag mensen op weg naar hun cabana, want iedere groep had zijn eigen hut. Die van ons had nr 24.
                      Het was een soort houten open kraal met strodak van 20 bij 30 meter. Op de lemen grond was een wit kleed gesprijd waar al benodigheden op lagen, bloemen, kaarsen en eten voor de geesten. De kleine vrouw die de ceremonie ging leiden heette Gil (haar eigen naam), maar wanneer ze 'aan het werk was', werd ze in het geval van de indiaanse spirit 'cabocla Jupira', in een ander geval verwerd ze tot nordestina,  en transformeerde geestelijk gezien in 'Severina do Gançago', Severina van de bandieten (laat ik dit zo omschrijven daar de cangaceiros bendes waren die in het noordoosten van Brazilië rijken en grote fazendas overvielen. De bekenste Gaganceiro was Lampiâo waar ik later een apart hoofdstuk aan zal besteden). 
              Ze was tegen de zestig (mijn schatting) en klein misschien 1.40 meter, maar vol energie. Na dat geconstateerd was dat iedereen aanwezig was, zo'n vijftig mensen, begon het ritueel. Het was 8 uur. Allereerst gingen we naar een soort heuveltje. We moesten de hutdeur achterwaarts lopend verlaten, als een soort respect voor de het woonhuis van de geesten. We liepen een glibberig stenen trappen pad op, ook achterwaarts. Boven op de heuvel was een open plek waar de ceremonie plaatsvond. Er waren verder andere, laat ik het gezelschappen noemen. Ik zag mannen met kippen onder de arm, denkelijk offerandes. Daar umbanda dit dit slachtritueel niet meer praktizeerd, vermoed ik dat er ook andere groepen aanwezig waren zoals macumba, die nog wel instaan voor een offerande der dieren. Overal hoorde ik trommen en zingen, de liederen die ver terug gingen naar Afrika. 
        Ik zag een vrouw gekleed in een soort rode baljurk met een dikke sigaar in haar mond zingend en lachend. Zij was het medium van de pomba-gira, de vrouw van Exu, zij spotte met een zekere bizarre gekte met alles. Af en toe dronk ze aan een fles rum. Wij stonden in een cirkel. De leden van de umbanda groep hadden geschenken meegenomen. Veelal was dit cachaça en mais, maar ook een gebrade kip. Kaarsen werden in de grond gestoken aangestoken en het zingen begon. De kleine vrouw werd bevangen door de indaanse caboclo. Om Exú goed te stemmen ging ze met een fles rum naar een achter haar gelegen boom en plaatste die daar met sigaren en voedsel. (Later vernam ik dat ze ook een kledingstuk van een alcoholist om de fles draaide en dit meenam en offerde om vraag en verlossing voor die persoon van de rum). Exú is een belangrijk iemand, met hem valt niet te spotten. Hij is  onderhandelaar tussen de mensen en de goden. Er werd meer gezongen. Anderen raakte in trance. Mijn vriendin kwam in een wankelende toestand en moest recht gehouden worden. We moesten onze schoenen uitdoen en er kwam een vouw langs die onze voeten waste en er sigarenrook over blies. De offerande  aan de caboclo duurde twee uur. Toen we terug gingen moesten we wederom achterwaarts de trap af. Terug in de hut begon de ceremonie opnieuw en de kleine vrouw werd opnieuw bevangen door Jurema. Een blonde meisje sloeg de trommel. Andere raakten eveneens bevangen door een orixa en tekenden cirkels op de vloer. Tekenden cirkels en pijlen en zetten kaarsen rondom. De kleine vrouw, mooi gekleed in het wit met een soort tulband op haar hoofd was de 'gids' der geesten en zong uit volle borst.

...Caboclo van het groen blad

Dit zo prachtig is

begelijd het feest in het bos

Hoor het geluid van de waterval

En de prachtige lied van de sabiá (vogeltje)

Wat een mooie avond

een nacht van mooi maanlicht

een schittering van de maan

Wat ik zag, is dat de caboclo van het het groene blad aankomt
Het bos is in feest

Alles overdekt met bloemen

Zelfs de vogels zingen, mijn caboclo

Ze zingen voor uw lof

Ô, ô, ô, ô, hoeveel schoonheid

Ô, ô, ô, ô, mooie pracht

Hoe goed om er zeker van dat Uw caboclo van het groene blad mijn beschermer zijt...

En de drum van het blanke meisje gaat voort met harde slagen in goede ritme context.

Mensen vielen in als zij de liederen hoorden. De vrouw maakte kruiden klaar, drank en rookte voortdurend. De orixa was allang tot haar gekomen. Ook de mede umbadistas, die in het wit gekleed ronddwaalden op het leem bereikten een bepaalde sfeer en werden bevangen door een geest. De meeste werden 'oude zwarten'. Zo liep daar een blank meisje van vijentwintig rond met gekromde rug en een dikke sigaar in haar mond, en bazelde een taal die van ver scheen te komen. De bevangen mediums liepen langs de aanwezigen in de cirkel en drukten hun linker en rechter schouder tegen hen op als teken van begroeting. En uitten daar bij een kreet. Anderen raakten in trance en dreigden neer te vallen. Een blanke man in het wit, hetgeen leek op een judo-pak, was een soort 'bewaker' en moest de onder invloed zijnde mensen in de kijk houden. Er was ook een spastische en verstandelijk gehandicapte jongen in een zelfde judo-pak, die als een soort 'knecht' optrad. D.w.z, hij hielpt de mediums, zette kaarsen recht en hield een oogje op de mai do santo. Er werden nog vele liederen gezongen als het tegen 12 uur loopt. Er werd een pauze ingelast. Ik was verheugd, daar ik last had van mijn onderrug. Het lange staan deed mij geen goed. Ik moest lopen en ging naar de toiletten aan de ingang. Buiten op het pad was het een drukte alsof de carnaval der geesten was begonnen. Ik liep langs de cabanas, mensen zongen, ik hoorde doordringende drums, er werd gedanst. Ik kwam verkleedde mensen tegen in de schitterendste kleuren en rokken en mannen met vrouwen kleren. Kinderen zwart als de nacht in gekleurde kostuums. Het was wonderbaarlijk schouwspel. Buiten bij de hutten werden offers gelegd, meestal voedsel, gebraden kalkoenen, kippen, bakken vol met mais, taarten met dikke room, kommen vol met druiven en ander fruit, manga, papajas. Allemachtig en ik maar denken aan de arme hongerige mensen in Sâo Paulo, de grote steden of binnenlanden, die niks te eten hadden. Dit was in mijn ogen een verkwisting. Ja, het was voor de orixas, het was voor goden te eren. Verdomme, en ver weg in de grijze lucht zag ik al de urubu's, de zwarte aasgieren, die zich straks te goed zouden doen aan dit feestmaal.


wordt vervolgd....

OFFERPLAATS, met beeldjes van katholieke heiligen, caboclos en preto velho's, mais, bekertjes met drank en zoet...