Talen aan anderstaligen avsg,a.a.ac.zc.,kwaliteitsembleem
30-09-2008
167 Totale studentgevoeligheid
167 Totale studentgevoeligheid
De school is er voor en door de studenten. Alles moet dus uitgaan van de student. De belangrijkste richtlijnen zijn : specialiseren, een hogere toegevoegde waarde creëren en differentiëren. Hiertoe zijn er vijf fundamentele strategieën voor toegevoegde waarde : 1. Topkwaliteit leveren, gebaseerd op de perceptie van de student. 2. Zorgen voor uitstekende service en de nadruk leggen op het immateriële. 3. Buitengewone flexibiliteit bereiken. 4. Internationaal gericht zijn. 5. Iets unieks afleveren. Hiervoor zijn vier vaardigheden vereist om dit waar te maken : 1. Zeer veel tijd besteden aan luisteren. 2. Ons werk tot een marketing troef maken. 3. Elke student uniek vinden 4. Naar snelle innovatie streven Er wordt een studentgerichte revolutie ontketend. De School is in evolutie.
1.Management geobsedeerd door kwaliteit. 2.Men volgt een strikt systeem, er is een ideologie. 3.Kwaliteit wordt gemeten (observatie klas en practicum). 4.Kwaliteit wordt beloond. 5.Iedereen traint in technieken van kwaliteitsmanagement. 6.Vorming van multidisciplinaire teams. 7.Small is very beautiful. 8.Er is een constante stimulans. 9.Er is een parallele organisatiestructuur, uitsluitend gewijd aan verbetering. (CL) 10.Iedereen speelt een rol : niet alleen de directie, maar ook het secretariaat, leerkrachten en studenten moeten deel uitmaken van het kwaliteitsproces. 11.Meer kwaliteit betekent minder kosten. 12.De zoektocht naar meer kwaliteit eindigt nooit.
Wij gaan deze reeks eens trachten structuur te geven. In nr. 34, 102 en 150 had ik het reeds over management in het onderwijs. In het volwassenenonderwijs kan men spreken van schoolmanagent d.i. het beheer van de school door de directie. Maar er is ook het klasmanagement, want in een CVO zijn er zoveel instellingen als er klassen zijn. Elke klas kan men als een eiland beschouwen, geleid door de leerkracht klasmanager. Er werden in de loop der jaren evenveel theorieën over management ontwikkeld als er universiteiten en goeroes zijn. Dat werd ook een wildgroei, waarin men de bomen niet meer uit het bos kan onderscheiden. Wat moet onze keuze bepalen ? Niet het toeval, omdat men toevallig eens een sessie bijwoonde, kan de drijfveer zijn. We kiezen een systeem waarin we onszelf vinden en waar we met hart en ziel kunnen achter staan. Onze keuze werd bepaald door het indringend karaker ervan en omdat na empirisch onderzoek bleek dat het er al ingebakken zat. Dat is de reden waarom ik de Kwaliteitsrevolutie van Tom Peters koos en waarom ik de ideeën die uit de bedrijfswereld komen, toepaste op mijn school : het AVCvo!
Het Audiovisueel Centrum voor Volwassenenonderwijs veranderde recent twee maal van naam. Het gekende logo, waarin de objectieve meerwaarde vervat lag, werd afgevoerd. Doordat het gemeentebestuur de naam veranderde en niets voorzag voor de Adviescommissie in de beslissing, is die niet meer bevoegd voor de huidige school. De naam zou beter C.V.O. N.W.Brabant Meise worden, met de drie netten onder één vlag. Het logo riep ik reeds uit tot kwaliteitslabel voor Talenonderwijs aan Anderstaligen e.a. die ons didactisch profiel , waarvan het AVCvo cl Meise de bakermat en de voortrekker was, toepassen. Voor de oorspronkelijke oprichters wil ik het didactisch pedagogische luik, scheiden van het administratief pedagogische. We zullen het didactisch profiel verder promoten voor iedereen.
Bij het doornemen van het aanbod van de CVOs (GLTT Rode heb ik opgevraagd) vielen twee tendenzen op. De eerste noemde ik bijspijkercursussen. Tot nu toe moest je bijvoorbeeld in Informatica een hele module hernemen, als het besturingsysteem of een programma wijzigt. Met korte sessies, waarbij men de veranderingen (liefst verbeteringen) doorneemt zijn we beter gediend. Dat geldt voor Vista en voor Office 2007. Anders zijn we aangewezen op een computerclub of op de vragenrubriek van het Seniorennet. Een tweede, blijvende nood, zijn wat ik onderhoudscursussen noem. Dat komt aan bod in talen en in gidsopleidingen. Als men niet regelmatig bezig is treedt snel verval op. In de Open Leercentra ligt misschien de oplossing voor talen. Anders zijn de studenten weer aangewezen op conversatieclugbs, al dan niet geleid door vrijwilligers. Vele scholen keren ook terug naar specialisering of zogezegde gerichte cursussen o.a. voor doelpubliek senioren. Als de eindtermen dezelfde zijn als in de gewone cursussen, klopt dat niet! Specialiseren is verengen! Hou het eenvoudig en algemeen. Dan bereik je een zo groot mogelijk publiek.
Het Opleidinggscentrum Merchtem was eerst. Ik kreeg in mijn bus een volledig programma en een persoonlijke brief. Wat eruit sprong is de nieuwe opleiding Werken met Windows Vista, een bijspijkercursus van 8 u. in twee weken. De razend snelle veranderingen in de besturingssystemen van onze P.C. worden hierdoor opgevangen. Directeur De Rijck speelt kort op de bal! Van het CVO Meise kreeg ik een kleine circulaire met Maak kennis met onze 13de taal : Vlaamse gebarentaal. De nieuwe naam van de school is niet conform aan de beslissing van de gemeenteraad van 29.5.2008. Ondertussen viel er ook een uitnodiging in de bus voor de feestelijke opening van het schooljaar met receptie. Op de omslag stond de originele benaming met het oorspronkelijke logo, dat het origineeldidactisch profiel van vroeger dekt. De uitnodiging droeg de niet conforme benaming. Wat wordt het nu ? Mijn persoonlijke voorkeur voor een nieuwe benaming luidt : CVO N.W.Brabant 1861 Meise. De website heet nu www.cvomj.be en het logo doet denken aan het decor van De Laatste Show op Eén. De link met het algemeen logo van de CVOs ontbreekt. In het logo van Groene Rand Consortium Volwassenenonderwijs is dat nochtans aanwezig. Maar die benaming past eerder bij Natuurpunt en had beter Consortium Halle Vilvoorde gebleven. De Taalleergangen Strombeek blijven trouw aan hun roots. Zij pakken bovendien uit met een gloednieuw talenpracticum. Ik ben benieuwd, als mede oprichter, of de A.A.AC.ZC.- interactie zal beoefend worden. Op de leermarkt in Grimbergen, tijdens de jaarmarkt, ga ik daar alvast naar vragen. Er viel ook een circulaire in de bus van het Huis van het Nederlands en van de Syntra opleidingen. Het aanbod is groot en gevarieerd, maar blijft helaas versnipperd qua initiatiefnemers.
Onze grote pedagoog in dit kader is prof. Dr. A. De Block. In zijn systeem integreert hij alle andere, zelfs op internationaal niveau. Zijn kubus behoort dan ook tot de basisopleiding in de aggregaties. Het is belangrijk operationele doelstellingen te formuleren. De leerkracht leert hierdoor grondiger na te denken over zijn (haar) werk. Alles wordt efficiënter en de aanpak pragmatischer. Voor talen is de algemene doelstelling : een taal te leren beluisteren en spreken. Daarna pas komt schrijven en lezen. Het is belangrijk de taal te leren die men nodig heeft en zal gebruiken d.w.z. leren begrijpen en spreken van wat in normale situaties gezegd wordt. Deze situaties zijn de dag dagelijkse : in de bus, in de winkel, op straat, op reis, in het restaurant Deze onderwerpen vindt men in de betere leerplannen. Hierbij is de basiswoordenlijst van de gesproken taal (dialogen) van belang; wij stelden deze samen na vergelijking van alle toen bestaande in NE cl 800 woorden in een 12 tal talen. Als deze niet geïntegreerd zijn (terminologie van A. De Block) zal men nooit vlot spreken. Het is ontstellend hoe weinig hiervan gerealiseerd wordt na jaren opleiding.
Een leerkracht moet geloven in wat hij of zij doet, met gedrevenheid. Enthousiasme kan men dat noemen. En dat moet uitstralen naar de studenten toe. Dat maakt veelal het verschil. In het management van Tom Peters Kwaliteitsrevolutie noemt men dat bezetenheid tot kwaliteitsverbetering. Met de voeten op de grond en het hoofd in de wolken begin je eraan. Blijven geloven in wat onmogelijk lijkt, houdt ons jong. Ik noemde dat eerder didactische utopie. Maar dat is realistische utopie. Het is een vorm van grenzen verleggen, eruit halen wat erin zit ten volle! Veel leerkrachten vertonen burn out verschijnselen van voor ze eraan beginnen. Dat zijn de dragers van een T-shirt Why did I become a teacher? July, august, september ! Maar de witte raven zetten de toon! Gelukkig bevestigen de uitzonderingen de regel. Scholen leggen de lat vaak te laag. Bij ons lag de lat zeer hoog! Studenten verdienen het beste van onszelf. De meerwaarde van een school betekent het succes ervan. De middelmaat mag niet de norm zijn!
De beste leerkracht is deze, die op elk ogenblik van elk van zijn leerlingen precies weet, hoe en wat hij zich als doelstelling voornam overkomt en wat er het resultaat van is, niet alleen op het moment zelf, maar ook later. Deze leerkracht is de regelaar. Hij regelt de wisselwerking van de gedachten. Hij stuurt bij waar nodig, maar wordt op zijn beurt door de partners van het gebeuren gestuurd. Dat is levend onderwijs, dynamisch : wisselwerking, wisselend werken, als een wissel werken. De leerkracht is de spil, de hals van de zandloper, de wissel, die onophoudelijk draait in alle richtingen. Niet de as, maar het vliegwiel.
Bezin eer je begint!Als je iets te zeggen hebt, zeg het.Stel je iets vast, probeer er wat aan te doen, als je er iets in ziet.Hoor je wat, reageer als het nodig is.Voel je het aan, pik er dan op in. De start wordt gegeven aan de lijn onder het spandoek waar start op staat.Zo simpel is dat! Of toch niet ?Ben je al eens aan de aankomst, dit is de streep waar een spandoek boven hangt met aankomst vertrokken ?Soms is dit de kortste en efficiëntste weg. Als je je toehoorders wat wil bijbrengen, weet je best waar en waaraan je begint.Dit begin is vaak een complex geheel.Bij het 0-niveau is het uiteraard simpel.Maar toch zijn er een aantal factoren waarop we moeten op letten. Zeggen is één, luisteren is twee.De bedoeling bij toespreken is dat er geluisterd wordt.Ben ik in conditie om beluisterenswaardig over te komen?Heb ik wat te vertellen?Interesseert wat ik te vertellen heb mijn publiek wel? En eens de drempel van het luisteren overschreden, maakt het iets los; krijg ik reacties? Hoe reageer ik dan op die reacties?
Ons onderwijs wordt overspoeld en verzwolgen door steeds nieuwe geleerde termen.Bij het schrijven van het laatste woord van de vorige zin ging ik reeds aarzelen. Resultaat : het kind wordt met het badwater buiten gegooid.Men ziet de bomen staan, maar vergeet het bos.Wildgroei is in! Kan het niet eenvoudiger?Moet het nu per sé met algoritmen, attitudes, differentiatie, evaluatie Een aantal tijdschriften voegt regelmatig een verklarend woordenlijstje toe aan de uitgave.Trek de nietjes open, schuif de middenste paginas eruit en je krijgt een prima register, waarmee je je plan trekt in het didactisch jargon. Bij het naslaan van mijn oude algemene didactiek uit mijn normaalschooltijd vind ik getuigen van een ver verleden : het woord aanpassing bijvoorbeeld.Dat was een goed woord.Iedereen begreep het.Dat wil nog niet zeggen dat men het in de praktijk ook deed.Het was niet verworven als attitude zou men nu zeggen.Maar zet nu eens op een rijtje wat in de plaats kwam!Remediëren, differentiëren, take in niveau, Een auteur die zichzelf respecteert schrijft in elke zin minstens enkele verwijzingen naar de voetnoten.Een eindwerk, waar voor elke bladzijde geen 10 verwijzingen voorkomen, zou niet wetenschappelijk zijn.De beoordelaars doorkruisen meestal de voetnoten.Dat de tekst nog slechts een vreemde aaneengeregen sliert passages uiteen aantal boeken en tijdschriften is, merkt men dan niet.Met het internet moet men de teksten zelfs niet meer tijpen.Ze worden eenvoudig gecopiëerd.Persoonlijkheid of persoonlijke inbreng tellen niet meer mee. Daarom deze geleerde titel.Daarna basta!Geen enkele voetnoot; zo weinig mogelijk terminologie.De voetnoot wordt titel!Een gevulgariseerde bijdrage zal het heten.De titel misleidt!
In 1971 startte het AVC met een schoolblad : Audiovisueel". Het eerste artikel was van de hand van schepen Belgrado (nu onze burgemeester).Hij had het over de massale opkomst van studenten (toen reeds 1500 studenten en 64 personeelsleden).De vaste benoeming kwam in zicht door een uitspraak van de Raad van State in een geding dat aangespannen werd door het personeel (Frans Van Dooren en Raymond Van Herrewege) gevolgd door het gemeentebestuur, waarin de beslissing van de gemeente in zake vaste benoemingen rechtsgeldig werd.
Het tweede artikel schreef Lily Van Haelen, voorzitter van de Student- en Oud-Studentenbond, waarin zij haar slogan lanceerde : De weg naar succes gaat via solidariteit en zij de inspanningen van de schoolgemeenschap in de verf zette.Raymond Van Herrewege sprak in naam van het personeel en lichtte de 3de internationale poëziedag toe en weidde uit over de leeroverschrijdende initiatieven.
Directeur Jef De Cuyper hield het Collegium Linguarum, dat reeds startte op 29.11.1980 boven de doopvont (afkorting cl van dit blog) en nodigde iedereen uit voor het schoolrestaurant.
De lay-out was dezelfde als bij de publiciteitscirculaire met een foto van ons 2de talenpracticum en een Audiovisuele klas elementaire kennis Frans o.l.v. Jef Van Belle.
De provincie Vlaams Brabant wenst regionale samenwerking tussen de initiatiefnemers voor Volwassenenonderwijs in de provincie.
Voor onze regio Noord West Brabant hebben wij altijd gestreefd naar publiciteit en info binnen de gemeente Meise en aangrenzende gemeenten.Wij reikten tot aan het kanaal in Vilvoorde, Brussel, Oost Vlaanderen en de provincie Antwerpen.
In het decreet is er overleg in de consortia.Binnen de netten, die nog steeds blijven bestaan in het Volwassenenonderwijs niettegenstaande de studenten daar geen boodschap aan hebben, wordt er ook samen gewerkt.
Meise zit in twee consortia omdat we een vestigingsplaats in Jette konden krijgen door een uitzonderlijk koninklijk besluit.De bedoeling was toen dat dit geen supplementaire kosten zou meebrengen voor de gemeente.Wat er na de splitsing van Brussel Halle Vilvoorde gebeurt zou moeten voorbereid worden.
Er zit een angel in het decreet voor het gemeentelijk onderwijs.Gemeentelijke autonomie houdt beperkingen in qua grondgebied.Men kan zo maar niet initiatieven gaan nemen in andere gemeenten, zeker als ze geld kosten.Daarom komt het initiatief van de provincie goed uit.Maar de bestuursorganen moeten, zoals dat in Strombeek het geval is, gemeentegrenzenoverschrijdend kunnen handelen. Men kan ook opteren om kleinschalig te blijven. Daar moet dringend naar gehandeld worden, wil men de toekomst van de gemeentelijke initiatieven veilig stellen.
Het gemeentebestuur van Meise besliste, zonder advies van de adviescommissie, om de naam van de school te wijzigen.Dit gebeurde op vraag van de directrice, die een nieuwe start wil nemen en zich duidelijker wil profileren.
Ontbreekt hier ook de cultuur van permanente kwaliteitsverbetering?De start werd genomen in 1967 en de naam werd toen gekozen door de firma SBR, die het talenpracticum leverde.Het audiovisuele sloeg niet op een methode, maar op het talenpracticum!
Dat de naam niet meer de lading dekt betreur ik ten zeerste.De school beschikte over een duidelijk didactisch profiel, dat aanpassing inhield aan verandering en vooral verbetering!
De opname van de naam van onze gemeente is een goede zaak.Een drastische vernieuwing, die beantwoordt aan de bedoelingen van het decreet, is het niet geworden.
Wij zijn benieuwd, hoe de publiciteit er zal uitzien.Want het gemeentelijk infoblad kondigde het nieuwe schooljaar nog aan in de oude lay-out.Of de website de nieuwe naam zal dragen wachten we af.Want tot nu was het www.avc.be.
De eerste lichting, die het avCVO groot maakte is ondertussen met pensioen.Als de adviescommissie opgedoekt wordt, is de navelstreng gebroken.
Ik kreeg enkele jaren geleden een T-shirt in een school met volgende tekst :
Three reasons to be a teacher : June July August
Toen ik 11 jaar was vroeg men ons in het P.M.S. wat we later wilden worden en waarom.Ik antwoordde toen : onderwijzer, omdat die veel vakantie heeft.
Ik werd het, maar mijn inzet werd wel anders.Collegas verklaarden mij gek, toen ik aan het zwembadin het Zuiden de observeringsfiches van mijn onderzoek i.v.m.het A.A.AC.ZC.-talenpracticum zat te corrigeren. Hopelijk is de slogan sarcastisch of ironisch bedoeld.Alhoewel!? Als je de tieners dezer dagen op straat ziet flaneren tijdens de schooluren, lijkt mij June niet ongepast.
Een van de vorige ministers van onderwijs lanceerde eens het idee om de leerkrachten 36 u. per week in de school te houden.Dat werd prompt afgeschoten door de syndicaten.
De slogan beantwoordt alleszins niet aan het profiel van wat wij een goede leerkracht noemen : research ingesteld, bezeten voor kwaliteitsverbetering, Zo verdienen onze ouders en hun kinderen het!
Het speeltje van Yves Leterme is ondertussen al voorbijgestreefd.Er kondigen zich op de ICT-markt 2 nieuwe hebbedingen aan : de BlackBerry Bold Smartphone en de Endless Ideas Bebook. Research In Motion introduceerde de BlackBerry Bold.De functies van dit wonderding zijn : gps-navigatie, bewerken van tekstdocumenten, e-mail, internet, 2 mp-camera met video, geïntegreerde flits en 5 X digitale zoom, mp3, ingebouwde stereospeakers, equalizer met 11 vooraf ingestelde filters, Voice Activated Dialing, conference calling en Bluetooth 2.0.De batterij is ultra zuinig.Hij ondersteunt HDSPA, en wifi en is voorzien van een 624 MHz mobiele processor en een geïntegreerd geheugen van 1 GB.
De Bebook is een e-book reader, die de ambitie heeft om door te breken.Hij heeft een intern geheugen van 512 MB( d.w.z. tenminste 1000 boeken), uit te breiden met SD geheugenkaartjes.De tekst verschijnt op een 6 inch scherm en laat zich dank zij energiezuinige techniek (E-Ink) net zo aangenaam lezen als tekst op papier.
Wanneer komt ons A.A.AC.ZC.-talenpracticum erbij ?
Wij kregen volgend advies binnen :Een instelling is een rechtspersoon die door de inrichtende macht rechtstreeks en met volle verantwoordelijkheid dient bestuurd te worden.De mensen die erin werken zijn de uitvoer(st)ders wiens taken zich volledig situeren binnen een rechtspositieregeling (functiebepaling, taakomschrijving, evaluaties, planningen, functioneringen ).De inrichtende macht kan zich al dan nietlaten adviseren door wie ze wil.
Een bestaande adviescommissie kan dus herdacht of opgedoekt worden.In het tweede geval dient dit in een gemeente te gebeuren door de inrichtende macht : het gemeentebestuur.
Om de slagkracht te vergroten en om de toekomst veilig te stellen zou er binnen het consortium Groene Rand minstens een intensieve samenwerking moeten komen binnen N.W.Brabant.Verdere stappen (kartelvorming en zelfs fuzie kunnen overwogen worden).
Het gemeentelijke net staat mijns inziens ingevolge de gemeentelijke autonomie te zwak en individueel.Dit kan opgevangen worden binnen een juridische structuur, een convenant tussen de gemeentebesturen binnenhet gebied, die de voordelen meeneemt en de nadelen opvangt.Hierin zouden alle geledingen democratisch moeten vertegenwoordigd worden.
In zijn nieuwjaarstoespraak van 2008 zei burgemeester Belgrado :
Vooreerst het AVC voluit : AVC-CVO Ingevolge het nieuwe decreet inzake Volwassenonderwijs van de Vlaamse regering van 1.12.2OO6 worden alle centra in Vlaanderen beheersmatig onderverdeeld in 13 regionale consortia.
Onze gemeente is ingedeeld in regio 5 voor Meise locatie Wolvertem en in 6 voor Meise locatie Jette, samen goed voor zowat 5.OOO leerlingen.
Het is de bedoeling en daarenboven de enige betrachting van de Inrichtende Macht (= de gemeente Meise) om samen met de directie de betrekkingsvastheid van het onderwijzend corps ( 8O personen ) te waarborgen.
Enkele bedenkingen hierbij :
In het nieuwe decreet blijft men vaag over het begrip Inrichtende macht - bestuur.Gemeentebesturen zitten mijns inziens in een nadelige positie.Alles is gericht op regionale werking.Een gemeentebestuur is echter beperkt tot haar grondgebied en kan geen uitgaven verantwoorden buiten de gemeente.
Een tweede nadelig gevolg van dit decreet bestaat uit de opsplitsing van de capaciteit van de school over twee consortia.De vestigingsplaats Jette mag in de toekomst geen nieuwe initiatieven ontwikkelen.Jette werd opgericht in 1988 door een bijzonder koninklijk besluit dat de gemeente toelating gaf gesplitste klassen op afstand in te richten.Als binnen kort Brussel-Halle-Vilvoorde gesplitst verandert de situatie juridisch.
De Adviescommissie die niet meer voorzien is in het decreet, maar rechtsgeldig is door haar oprichting door de toenmalige bestuurscommissie in 21.3.2000 kreeg de kans niet zich hierover uit te spreken omdat ze niet meer samen geroepen werd na 28.11.2002 toen de directeur de toepassing vroeg van TBS58+, waardoor er co-directeurschap ingesteld werd.
Onder de titel Ontwenningsverschijnselen neemt het Financieel Dagblad de gewenning onder de loep die verslavend werkt bij het gebruik van apparatuur.Verslaving aan computers merk je nauwelijks.Die openbaart zich pas als je van systeem verandert.
Apple dringt zijn klanten een telecompartner op waar zij helemaal niets mee kunnen. Microsoft dwingt de gebruiker software te kopen waar hij nog helemaal niet mee wil werken. Systemen dingen verleidelijk naar de hand van de gebruiker, maar uiteindelijk gijzelen zij het hoofd.
Peeters en Pichal besteedden er een uitzending aan waarbij luisteraars vragen konden stellen aan.
Native English for Nederlanders ISBN 97 89047 000501 http://www.fd.nl/boeken voor Nederlanders die al behoorlijk Engels spreken maar hun vaardigheden willen verbeteren
Anders dan andere taalboeken richt 'Native English for Nederlanders' van Ronald van de Krol zich specifiek op Nederlanders die al behoorlijk Engels spreken maar hun vaardigheden willen verbeteren. 'Native English for Nederlanders' is dan ook geheel in het Engels. Dit boek geeft waardevolle inzichten in alle aspecten van de Angelsaksische cultuur die invloed hebben op deze wereldtaal, dit allemaal opgeschreven vanuit het perspectief van een Amerikaan die een omgekeerde reis in de Nederlandse taal en cultuur heeft afgelegd.
'Mastering Leiderschap' van James Pickford is het vijfde deel in de Mastering-serie, waarin vooraanstaande denkers van business-schools uit Europa en de VS over verschillende onderwerpen hun ideeën uiteenzetten. Meewerkende instituten aan dit deel zijn onder andere: Yale, Columbia University, de London School of Business, Oxford, Insead en de Wharton School of Business van universiteit van Pennsylvania. De artikelen verschenen oorspronkelijk bij de Financial Times en in vertaling bij Het Financieele Dagblad.
'Mastering management' is de derde titel in de Mastering-reeks, waarin vooraanstaande denkers van business schools uit de Verenigde Staten en Europa over uiteenlopende onderwerpen hun ideeën uiteenzetten. 'Mastering management' bestaat uit artikelen die eerder als bijlagen bij het Financieele Dagblad zijn verschenen. Eerder verschenen 'Mastering strategie' en 'Mastering risico'. De Mastering-reeks is oorspronkelijk verschenen als bijlage van The Financial Times.
De essentie van het leiderschap van Dominique Haijtema Leiderschap is geen natuurwetenschap. U kunt het niet leren op een business-school. Maar u kunt wel veel leren van mensen die over de hele wereld leiderschap tonen. Leiders zijn tenslotte gewone mensen die ongewone dingen doen'. Leiderschap gaat over verantwoordelijkheid nemen. Deze mensen die in dit boek beschreven worden, deden het. En u? Wat gaat u doen?
