Moeilijk om het te stelen is het blijkbaar niet: in één geval knipte een officier met een tang gewoon een hangslot stuk van een militaire basis, wandelde naar binnen, vulde ongestoord zijn rugzak met verrijkt uranium en wandelde naar buiten. "Het Russisch leger bewaakt z'n aardappelen beter dan zijn verrijkt uranium", concludeerden de speurders.

The Guardian werd getipt door Georgische speurders. Die onderzoeken momenteel een zaak waarbij een voormalige 63-jarige melkboer (Sumbat Tonoyan) met een gokverslaving en een 59-jarige prof natuurkunde (Hrant Ohanyan) op 11 maart een staal hoogverrijkt uranium aanboden in een Georgisch hotel. Ze dachten dat de koper een extreme Islamistische groepering was, maar in werkelijkheid was het een undercover-agent. De smokkelroute liep via Armenië vertelden de twee aan de agent, en het staal (89.4 % verrijkt en perfect bruikbaar om een bom mee te maken) was maar een voorsmaakje: als het goed werd bevonden kon voor veel meer worden gezorgd.

Het binnensmokkelen was een eitje volgens de twee. Ze had een met lood afgewerkte sigarettendoosje gebruikt en gewoon de trein genomen van Yerevan naar Tbilisi. De door de Amerikanen gefinancierde stralingssensors aan de grens hadden niets geregistreerd.

De Georgische president, Mikheil Saakashvili, informeerde de andere staatshoofden die aanwezig waren op de nucleaire top in april in Washington van de zaak. Daar werd beslist de zaak geheim te houden. De informatie die Georgische speurders nu hebben gelekt aan The Guardian suggereert dat de essentiële ingrediënten om een atoombom te maken allemaal makkelijk verkrijgbaar zijn op de zwarte markt in ondermeer Georgië. Hoeveel er precies in omloop is, en hoeveel al werd gekocht door extremistische groeperingen is een raadsel.

De jongste jaren zijn 21 gevallen van smokkel van hoogverrijkt uranium in de regio aan het licht gekomen. Volgens Matthew Bunn, een Harvard-prof en voormalig adviseur van het Witte Huis inzake nucleair terrorisme, gaat het om het topje van de ijsberg. Wat vooral angstaanjagend is volgens Bunn, is dat in geen enkel van die 21 gevallen het gestolen uranium werd vermist. In zowat al die gevallen bleek ook dat het gestolen was door corrupte werknemers of soldaten, die blijkbaar moeiteloos afnemers vonden.

"Eigenlijk heeft niemand er een idee van hoeveel verrijkt uranium de jongste jaren is gestolen op die manier in Rusland", zegt Elena Sokova van het Monterey Institute of International Studies. "Er is eigenlijk zelfs nooit een behoorlijke inventaris gemaakt door de Russen van wat ze hebben aan hoogverrijkt uranium."

Door de spanningen die er heersen tussen Georgië en Rusland is het voor de speurders ook erg moeilijk om te achterhalen waar het materiaal dat toch onderschept wordt vandaan komt. In drie van de zaken leidde het spoor naar een nucleaire opwerkingsfabriek in Novosibirsk (Siberië), er volgden ook aanhoudingen, maar vreemd genoeg werd het kopstuk in die affaires al na twee jaar vrijgelaten door de Russen.

Verrijkt uranium is uranium waarin de isotoop uranium-235 meer vertegenwoordigd is dan in uranium zoals het van nature voorkomt. Het wordt toegepast in kernreactoren en in kernwapens. Hoe hoger de concentratie U-235 hoe makkelijker het is om er een kettingreactie mee te veroorzaken. Vanaf een concentratie van 20 % wordt over hoogverrijkt uranium gesproken. (mvl)