Rond de aarde zweeft heel wat ruimteafval rond. Het gaat om oude satellieten, onderdelen van raketten en brokstukken. Miljoenen kilo's in totaal en de hoeveelheid groeit met elke lancering. Ongeveer 600.000 objecten zijn groter dan een centimeter, is de voorzichtige schatting van 'ruimteafvalanalist' Holger Krag. Hij werkt voor de Space Debris Office, een afdeling van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA die zich bezighoudt met afval in de ruimte.
 Het Amerikaanse radarnetwerk, een overblijfsel uit de Koude Oorlog, is extreem sterk. Het kan elk brokstuk van 10 centimeter zien tot op 2.000 kilometer afstand. Met andere woorden: een blikje cola op een terras in Portugal is vanuit België zichtbaar.  

Gevaar voor mensen op aarde heeft het afval niet, wel voor satellieten, hoe klein de fragmenten ook zijn. "Het afval heeft een snelheid van ongeveer 50.000 kilometer per uur. Bij een aanvaring kunnen ze een satelliet uitschakelen", aldus Krag.

Vier keer kwam het tot een frontale afvalbotsing in de ruimte: in 1991, 1996, 2005 en 2009. Hoe meer afval er in een baan rond de aarde komt, hoe groter de kans op nieuwe ongelukken. "Als je lang genoeg wacht, ruimen satellieten zichzelf uit de weg. Dat proces gaat langzaam en het duurt lang, maar het kan niet worden tegengehouden", stelt Krag.

Pogingen om de ruimte rond de aarde op te ruimen zijn nauwelijks van de grond gekomen. Krag: "We hebben voorgesteld dat satellieten hun laatste restje brandstof gebruiken om uit hun baan rond de aarde te zakken. Uiteindelijk verbranden ze zo in de dampkring. Dat wil men niet. De brandstof kan je dan namelijk niet gebruiken om de satelliet nog ietsje langer in leven te houden."

Een tweede, duurdere mogelijkheid is een speciale onbemande missie naar boven te sturen om het afval op te halen. Europa en Japan denken na over zo'n 'vuilniswagen in de ruimte', maar volgens Krag duurt dat nog zeker tien jaar.

Tot die tijd is er maar een mogelijkheid: vanaf de aarde het afval in de ruimte in de gaten houden. De Amerikanen volgen ongeveer 16.000 voorwerpen en delen alle gegevens daarover met Europa. Wanneer een actieve satelliet dreigt te worden geraakt, komt er een halve week van tevoren een waarschuwing. Dat gebeurde vorig jaar 1.886 keer, wat leidde tot 126 uitwijkmanoeuvres, aldus het Joint Space Operations Center van het Amerikaanse leger. Dat onderdeel houdt zich 24 uur per dag bezig met het heelal.

Het Amerikaanse radarnetwerk, een overblijfsel uit de Koude Oorlog, is extreem sterk. Het kan elk brokstuk van 10 centimeter zien tot op 2.000 kilometer afstand. Met andere woorden: een blikje cola op een terras in Portugal is vanuit België zichtbaar. Een voorwerp van een meter groot is zelfs op 36.000 kilometer nog te zien. De Europese landen werken aan een vergelijkbaar radarsysteem. Dat moet rond 2020 klaar zijn. (anp/sps)