De hedendaagse benaming "Kalmthout" is door de eeuwen heen ontstaan uit het vroeg-middeleeuwse "Calmetholt". In de twaalfde eeuw stond "Calmetholt" voor het eerst zwart op wit geschreven in de pauselijke bulle van Eugenius de 3-de. Bewaard in de eerbiedwaardige archieven van de aloude abdij van Tongerlo, is deze bulle tot ons gekomen. "Calmetholt" bestaat uit twee delen : "calmet" en "holt". Over het tweede woorddeel is men het al lang eens. In het Salische Frankisch van onze voorouders betekent "holt" hout of, bij overgankelijkheid bos. Het eerste woorddeel "calmet" blijft tot vandaag vraagtekens oproepen. Toch begint men meer en meer algemeen te aanvaarden dat "calmet" afgeleid is van het Latijnse woord "calmetum", dat zoiets als een rietveld betekent.Het afgeleide "calmet" zou dan samen met "holt" een bos vol rietplekken aanduiden. En... . Komt men ook vandaag niet in het Muguetbos rond het Gemeentelijk Technisch Instituut, in het openbaar domein Strijboshof, op de foxemaatdijk, rond de gemeentelijke visvijver van Nieuwmoer en noem maar op geen rietbeemden tegen ? Wel kan het op het eerste zicht verwonderen dat een samengesteld woord enerzijds uit een oud-frankisch deelwoord bestaat en anderzijds uit een latijns deelwoord. Maar is het zo verwonderlijk dat in het verleden in onze Germaanse taal een Latijns deelwoord opdook? Vandaag stellen we toch ook vast dat ons hedendaags Nederlands geen broertje dood heeft aan een Engels of Frans leenwoord.
Kalmthout ligt, samen met de historische zustergemeente Essen, in de eerste van de drie opvallende bulten die op de landkaart België in het uiterste noorden mede vorm geven. Bij nader toezien ontdekt men dat de gemeente zich situeert in het midden van een driehoek, gevormd door de drie steden Antwerpen, Bergen-Op-Zoom en Breda. Europees bekeken kan men stellen dat Kalmthout behoort tot het Benelux-middengebied. In het noordwesten van de Antwerpse Kempen leunt de gemeente op de flanken van de Kempense landrug, die het scheidingsvlak vormt tussen het Maas- en Scheldebekken. De oppervlakte van de gemeente neigt naar een 6000 ha. Ongeveer één derde van deze oppervlakte is daarbij ingenomen door het grootste natuurreservaat van Vlaanderen aan de poort van de Antwerpse metropool : De Kalmthoutse Heide. Op een kleine eeuw tijd is de gemeente uitgegroeid van een zuiver landelijke gemeente naar een meer residentiële woonplaats. O.m. de spoorlijn Antwerpen-Roosendaal heeft daar sterk toe bijgedragen. Vandaag wonen er in 5 ruimtelijk gescheiden woonkernen met elk een specifiek eigenzinnig karakter een 17000-tal inwoners.