|
Goede Vrienden,
Op 6 juni 1134 stierf Norbert van Gennep. Op Kerstmis 1121 legden enkele gezellen met Norbert hun geloften af in Prémontré (N Frankrijk). Zo vierde de norbertijnenorde vorig jaar haar 900 jarig bestaan, zij het in mineur wegens de corona hysterie. De heilige Norbert heeft onder de clerus een beweging teweeggebracht van een terugkeer naar een authentiek evangelisch leven. Norbert was een wonderlijke en avontuurlijke voorloper, die als Godzoeker niet alleen op zijn tijdgenoten een grote indruk maakte, maar eveneens in deze tijd van grondige veranderingen bijzonder actueel blijft. Ziehier een eerste deel over zijn leven. Volgende keer geven we de laatste fase van Norberts’ leven samen met enkele persoonlijke beschouwingen.
Norbert wordt geboren (tussen 1080 en 1085) in een adellijke familie van Heribertus en Hadewijch, “de heren van Gennep”. Als edelman kreeg hij de erebaan van “kanunnik van Xanten”, waardoor hij een goed inkomen verwierf door het systeem van de prebende (Latijn: praebere = toekennen, nl. van kerkelijke inkomsten). Hij kreeg dus kerkelijke goederen toegewezen. Zowel aan het hof van de machtsbeluste Duitse koning Hendrik V als aan het hof van zijn rivaal, de machtige aartsbisschop Frederik I van Schwarzenburg, was hij goed thuis. Aan beide hoven genoot hij van aanzienlijke inkomsten en bovendien van een hoog aanzien.
In het jaar 1115 komt er plots en onverwachts een grondige ommekeer, in de stijl van de heilige Paulus. Hij rijdt in vol ornaat naar het kanunnikessen klooster van adellijke dames in Vreden om de abdis, die hij aan het hof ontmoet had, te bezoeken. Onderweg breekt echter een zwaar onweer los en de bliksem slaat vlak voor zijn paard in. Norbert wordt van zijn paard geworpen en blijft een tijd bewusteloos op de grond liggen. Wanneer hij opstaat is hij een ander mens. Hij wil breken met zijn mondain leven onder klerikale schijn en trekt zich terug van het leven aan het hof. Hij draagt voortaan een kleed van ruwe, ongeverfde wol, ontdoet zich van zijn goederen en predikt een leven van boete en bekering. Hij vraagt de priesterwijding en wordt op één dag diaken en priester gewijd. Hij gaat om raad en leiding naar abt Cuno I van de benedictijnenabdij van Siegburg, waar hij zich gedurende 40 dagen terugtrekt. Wat deze abt in zijn abdij bewerkt had, wil hij nu ook in Xanten onder de kanunniken bereiken. De kanunniken vragen wel of hij het hoofd van hun college wil worden, maar nadat Norbert zijn levensdoel heeft voorgesteld is hun antwoord: “Neen, wij willen liever op een normale manier sterven”! Een van hen spuwt hem in het gezicht.
Norbert was een zoektocht begonnen naar een nieuwe levensvorm van authentiek evangelisch leven. Tussen 1115 en 1118 trekt hij naar de gemeenschap van reguliere kanunniken in Kloosterrade (Rolduc) in het huidige Nederlandse Zuid-Limburg. Daar vond hij Albertus van Antoing (bij Doornik) die eveneens van adel was en nu eenzelfde hervorming nastreefde. De kanunniken leefden daar onder de regel van de heilige Augustinus volgens de strenge “Ordo monasterii” met nadruk op vasten, nachtelijk koorgebed en handenarbeid. Verder had Norbert nog contact met een zekere kluizenaar Lidulphus, die een voorbeeldig leven van armoede en versterving leidde en vrijmoedig de misbruiken in de Kerk aanklaagde. Deze kluizenaar genoot een groot gezag maar kreeg ook veel weerstand vanuit kerkelijke kringen. Zo verging het eveneens met Norbert. Hij had zich voor twee jaar teruggetrokken in een kluis, even buiten Xanten op de Fürstenberg voor een leven van waken en bidden, Schriftlezing, boete en versterving. Ook hij kreeg kritiek en men vroeg hem : ben je nu kanunnik of monnik? Hij beroept zich op het evangelie.
Als “wanderprediger”, wandelende predikant gaat Norbert op tocht, eerst naar Hoei en dan naar Zuid Frankrijk waar hij paus Gelasius II ontmoet, die gevlucht was voor keizer Hendrik V. De paus geeft Norbert toestemming om overal te prediken. Hij trekt met 3 gezellen naar Orléans en dan naar Valenciennes, waar alle drie gezellen in één week door ziekte sterven. Van 1119 tot 1121 trekt hij door Frankrijk en predikt voor grote groepen. Op menige plaatsen waar haat leefde tussen bepaalde groepen, bewerkte hij vrede en verzoening. Hij pleit voor een vrije en zuivere Kerk. In de paasweek van 1119 voegt Hugo van Fosses zich bij hem. Hij zal de architect van de orde worden. Er sluiten nog volgelingen aan zoals Evermodus, een jongeman uit Kamerijk die later bisschop van Ratzenburg zal worden en een zekere Antonius. Norbert zoekt de nieuwe paus Calixtus II op en krijgt weer de toestemming om overal te prediken. Bovendien wordt hem de bisschop van Laon als beschermheer toegewezen. Norbert wil zich ergens vestigen en kiest uiteindelijk Prémontré (Noord-Frankrijk).
In Prémontré had Norbert 40 geestelijken rond zich verzameld “en zeer veel leken”. Norbert wil een regel om de toekomst te verzekeren, nl een strenge vorm van het augustijner kanunniken leven volgens de “Ordo monasterii”. Alle gezellen leggen daarop met kerstmis 1121 de geloften af. Bovendien waren er wel duizend vrouwen die in een afzonderlijk gebouw leefden en pas in 1138 naar Fontenelle vertrokken. In Prémontré werd de kleine kapel vervangen door een grote kerk. Ze kozen voor een witte kleding: de ongeverfde wol, zoals de gewone herders. De nadruk lag op de nederigheid, de “humilitas”, om dicht bij de grond (humus) te blijven. Armoede, gehoorzaamheid, zuiverheid, stilzwijgen, vasten, gastvrijheid worden de kenmerken van hun levensstijl. Beschouwing en apostolaat wisselden elkaar af. In de zomer trokken ze met een ezel al predikend rond, in de winter bleven ze in Prémontré. Zo trok Norbert samen met enkele broeders naar Reims, Floreffe, Maastricht … In Antwerpen werd in 1124 het kapittel van 12 geestelijken een norbertijnen gemeenschap, de latere Sint Michielsabdij, de eerste gemeenschap in een stad. Norbertus gaat naar Regensburg en naar Rome waar hij van paus Honorius II in een bulle van 16 februari 1126 de erkenning krijgt van de levenswijze van de kanunniken van Prémontré, volgens de regel van Augustinus. Dan volgen de stichtingen in Grimbergen en in 1130 Tongerlo, in 1134 Averbode. Vanuit Laon was al ’t Park gesticht in Leuven en in 1138 werd Postel gesticht vanuit Floreffe. De meeste beginnen als dubbelklooster (met vrouwelijke religieuzen) maar dit wordt door de orde in 1140 verboden. In Westfalen (Duitsland) staat graaf Godfried van Cappenberg aan Norbert zijn bezit af, waaruit drie kloosters ontstaan. Vele anderen deden hetzelfde. Norbert was de stichter en bezieler maar Hugo van Fosses organiseerde de orde zoals de Cisterciënzers en Kartuizers met (sinds 1130) een jaarlijks generaal kapittel van abten en proosten. Ondertussen is Norbert een hoofdrolspeler in de conflicten tussen de hoogste kerkelijke en burgerlijke macht. Hij was fel tegen het recht van de keizer om bisschoppen te benoemen, nl. de investituur (Lat. investire = bekleden, met ring en staf). Hij zal er zelf nog slachtoffer van worden.
P. Daniel
24-06-2022 om 15:15
geschreven door Gust A.
|
