De Awá-indianen in de Noord-Braziliaanse deelstaat Maranhão zijn het meest bedreigde volk ter wereld. Nu het regenseizoen in het Amazonegebied naar zijn einde loopt en de houtkap weer oprukt, slaat de drukkingsgroep Survival International alarm. Brazilië telt 672 Terras Indígenas of officieel geregistreerde inheemse gebieden. Een daarvan, 118.000 hectare groot, behoort het Awá-Guajávolk toe en ligt in het noorden van de Amazonedeelstaat Maranhão. De afbakening, in 2003, kwam er onder grote internationale druk en moest vermijden dat de etnie verder uitgedund raakte. 

Nederzetters, boeren zowel als houthakkers, hadden de voorouderlijke wouden van de groep immers zo toegetakeld dat haar sociale organisatie, cultuur en voedselvoorziening in het gedrang kwamen. Helaas, sinds de officiële bescherming raakten de Awá alleen maar van de regen in de drop. Terwijl zij nog maar 450 individuen tellen, onder wie een honderdtal zogenaamde 'niet gecontacteerden', zijn de illegale kolonisten intussen tien keer zo talrijk. Volgens satellietbeelden is een derde van het Awá-territorium ontbost. Voor Survival International, een niet-gouvernementele organisatie die het al jaren voor de Awá opneemt, reden om opnieuw alarm te slaan. "Brazilië is een van 's werelds belangrijkste landen met een van de meest dynamische economieën", zegt directeur Stephen Corry. "Het heeft zeker en vast de middelen om het Awáland te beschermen. Doet het dat? Als het geen actie onderneemt en de Awá sterven uit, dan is het economische mirakel er enkel voor de rijken en machtigen." 

Rijk en machtig zijn de meeste nederzetters nochtans niet, ongelikte pioniers, gewapend geteisem en gelukzoekers uit zuidelijkere regio's des te meer. Maar wie de indringers ook zijn, ook Brasília beseft dat het zo niet verder kan. Tegenover Survival bevestigde Marta Azevedo, het hoofd van het Braziliaanse departement voor Inheemse Zaken (het Funai), dat de bescherming van de Awá haar topprioriteit is. 

Dringende actie is alleszins nodig: het jaarlijkse regenseizoen in het Amazonegebied loopt naar zijn einde waarna het kappen weer begint. Luttele maanden volstaan om nieuwe, onherroepelijke schade aan te richten. Maar het Funai zelf kan weinig ondernemen als ook Justitie niet in actie treedt. Bijna dertigduizend mensen stuurden de voorbije weken e-mails naar de bevoegde minister, José Eduardo Cardozo. Ze eisen dat hij politieagenten naar het gebied detacheert en de kolonisten ontzet. Maar zoals een vergelijkbare 'oorlog' in het Serra-Raposagebied in de nog afgelegener deelstaat Roraima eerder al bewees, is dat geen fluitje van een cent. Ook in het Awágebied zijn meerdere doden gevallen. Elders in Brazilië zijn conflicten tussen landzoekers en inheemsen schering en inslag. Op een door Survival opgenomen video getuigt intussen Wamaxua Awá, een jonge Awá die naar eigen zeggen jaren op de vlucht was voor indringers. Uiteindelijk verruilde hij het bos voor een dorp waar ook andere Awá wonen. Zijn drie broers leven nog altijd in de jungle. "Zolang ik daar was leidde ik een goed leven", vertelt hij in zijn taal, een variant van de Tupí-Guaranígroep. "

Als ik ongecontacteerde Awá zou zien, zou ik hen zeggen: blijf daar, buiten het bos valt er niets te rapen." Heel wat inheemsen leiden een nomadisch bestaan en leven van jacht, visvangst en pluk, veeleer dan van landbouw en veeteelt. Om die reden zijn ze aangewezen op immense habitats. Het officiële territoriumbeleid maakt dat de inheemsen in totaal 11 procent van het Braziliaanse land in handen hebben. Grote en kleine boeren die niet van die protectie gediend zijn noemen hen graag "de grootste grootgrondbezitters" van de republiek. 

Een van de felste pleitbezorgsters van kleinere reservaten is de conservatieve senatrice en "koningin van het grootgrondbezit" Katia Abreu. Volgens Abreu levert de misère van de inheemsen het bewijs dat het reservatenbeleid geen zoden aan de dijk zet. "Wat zij nodig hebben is niet meer land, maar meer ontwikkeling", zegt de politica. (Het is maar hoe je het bekijkt, dus uitsterven bedoeld de koningin). noot Wayn

Door Lode Delputte, de Morgen

nawoord storyteller: 'de enigste die weten te handelen met de natuur zijn de Indianen, het 'niet meer land' dat zij nodig hebben volgens Abreu is de wens voor het kapitalistich idee van de grootgrondbezitters om met houtkap het amazonas woud te vernietigen in naam van geld en macht...' W