Het is middag en tijd voor het eten. Dit bestaat uit: rijst, bruine bonen, abóbora (rode pompoen), angú (maispap), gekookte maniok en vlees of meestal vis.
Roberto slaat een tweede portie naar binnen, want hij is hongerig, daar hij sinds 5 uur in de weer is. Maria Carla zit zwijgend naast hem en heeft haar maaltijd reeds gehad. Ik neem nog wat van de heerlijke abóbora en maniok, en mijn maag is gevuld. Gisteren had ik geleeft op wat droge maiskoekjes, zoete maispap in bananenblad en waterijsjes. Natuurlijk ligt Ohü op de loer, zo ook de katten, hond, en kippen, voor de voedselresten die zij rijkelijk krijgen toe gestopt.
Na het eten wordt er gerust, en ik krijg een bed aangeboden, een houtenbank waar een zak opligt gevuld met gedroogd gras. Van slapen komt niet veel terecht. Mijn gedachten zijn bij de mensen, die gastvrij zijn. In het naaste vetrek hoor ik hun stemmen. De deken, die het vertrek scheidt, wordt lanzaam opzij geduwd en ik zie het gezicht van een kleine Xavante, die mij nieuwsgierig aanschouwt en wat zijn gedachten zijn is te raden.

De avonden zijn wonderbaarlijk. De zon gaat heel langzaam onder achter de boomgrens, en er ontstaat een andere reuk. De bossen geven hun aroma vrij. De maan wodt helder en lijkt wel getekend tegen de donker wordende hemel. De vogels fluiten en roepen, kinderen spelen met een blikken autootje, andere met een parkiet. Jonge meisjes hebben zich gekleed in t-shirts en korte broeken en lopen met de babys op hun armen. Het is vredig, naast me zit Roberto in zijn spijkerbroek, geel shirt en baseball pet. Aan ze'n voeten ligt het bosvarken te dromen. Kinderen stoppen de parkiet in mijn handen en lachen om het kleine tamme vogeltje dat zich bij me thuisvoelt. Langs het bamboe kruipt een groene papegaai langzaam naar de dakrand vanwaar hij alles geestig observeerd, met uitgetrokken staartveren. Zo werd hij tam gemaakt en een deel van de stam, van de familie, een vriend voor de kinderen.
Ik spreek met Roberto over het geloof en vraag hem of hij het scheppingverhaal aanvaard, terwijl de muggen hun aanvallen inzetten. Roberto is gelovig, ten minste dat is wat ze hem geleerd hebben, hij eert 'Deus', de schepper van alles.
En Mavutsinim? De Xavante hoogste? Ja, hij zal verweven zijn met die God van de blanken. Ik vind alles enigzins bizar, en vertel hem over de evolutie-leer, en de aannemelijkheid dat alles is ontstaan door een grote 'ontploffing'. Heeft hij ooit stil gestaan dat we van de apen afstammen?
'Antonio... zelfs al zóu dit zo zijn, dat heeft Deus toch zijn hand gehad in dit alles.'
Ik voelde dat er geen verdere uitleg nodig was. De mening van Roberto was helder: God is de schepper van alles wat zich beweegt op deze wereld. De missiebroeders hebben hun werk goed gedaan, hun invloeden zijn onuitwisbaar. Ze hebben hun wetten opgesteld, maar zijn die, in humantaire zin niet altijd nagekomen. De huidige Italiaanse pater bezoekt het dorp eens per maand. Hij draagt dan een mis op om de Indianen er aan te herinneren dat Gods woord en vinger boven het dorp aanwezig is, zo ook de Zoon en de Heilige geest.
De neiging die de missionarissen lang geleden hadden om te 'bekeren' was te groot. Ik hoop dat véél van hun nú weten dat het belangrijk is om tradities en gebruiken van de stammen in ere te houden, de Indianen te laten leven in hún waardes. Doch het kwaad is geschied, de Xavante is al teveel beinvloed door de westerse drang.
Zij willen, en zeker de jongere generatie, een aandeel hebben in de moderne wereld. Ze willen Brasilia, horloges, mountainbikes, auto's, geluidsinstallaties, moderne kleren, ja, ook blanke meisjes. Het meeste is niet te vinden in de huidige 'aldeias', dorpen.
En zij, die dit niet kunnen? Die zich niet kunnen aanpassen aan de blanke gehaasdheid? Zij leven vol twijfels, en gaan ten onder aan drank en drugs.
En dit geldt voor alle Indiaanse volkeren.

Langzaam is de zon verdwenen.
De maan schittert als een grote gele bol zoals ik hem nooit zag.
Het zuiderkruis is helder, hier waar de Braziliaanse ziel mij raakt.


HET WOUD
Het is warm die middag als ik met Roberto op weg ga naar het warmwaterriviertje, waar een natuurlijke poel ontstaan is om te baden. Roberto neemt zijn winchester mee voor een eventuele ontmoeting met een dier. Het is een oud geweer uit 1957 dat hij ooit van zijn broer kreeg, en volgens hem uit de Verenigde Staten komt.
Ik stel verder geen vragen, want meteen al we het dorp verlaten komen de muskieten en vliegjes. Ik vraag hem de naam van specifieke muggensoorten, maar hij zegt: 'Wij noemen ze allemaal 'mosquitos.'
Duidelijke taal.
Het is broeierig en door het menselijk zweet komen de kleine demonen op me af, proberend ieder gaatje binnen te dringen.
Er is de 'Pium', een klein zwart vliegje, die alle blote delen van het lichaam aanvalt, waardoor er kleine rode pukkels achterblijven, deze verdomd kunnen jeuken. Een ander is een soort dikke vlieg, die alleen maar bloed zuigt en dan maakt dat ze wegkomt, als ze ten minste nog kan opvliegen.
De 'carapato' is een ander geval.
Het is een kleine teek.
Ik heb er gelukkig niet mee van doen gehad, maar de verhalen zijn bekend. Wanneer een teek eenmaal in het lichaam vastzit moet je er voor zorgen dat als je hem verwijderd met kop en al. Het kan gebeuren dat door zijn doodstrijdt de teek zijn minuscule kaakje zo dichtklemt, dat je hem niet meer uit het vlees getrokken krijgt. Het zou voor altijd een metgezel blijven of je moet hem eruit snijden.
Men zei mij dat als het kopje binnen bleef, dit verder geen gevaar was. 
Toch is het verstandig een goede dichte kleding te dragen, en niet alleen tegen de doornstriuken, maar ook tegen slangen en mierennesten, die in sommige bomen hangen. Ik trok regelmatig mijn armen open aan de doornen, daar ik met korte mouwen rond liep en mijn voeten werden zo nu en dan belaagd, daar ik open sandalen droeg.
We gaan verder het bos in, over smalle paadjes, nog smallere, totdat er geen meer zijn.
Er groeit een hier soort snijdend gras en alle soorten insecten zoemen er rond. Ik zit midden in de wildernis. Ben je niet bekend met het woud, dan loop je gevaar naar links af te wijken en in een cirkel te blijven lopen. Dit doet zich alleen voor op het zuidelijk halfrond, op het noordlijke loopt in tegngesteld richting.
Ik zie de mooiste bomen, vlinders en vogels. Als Roberto een grote vogel probeerd te schieten is hij te laat en de prooi gevlogen. je moet snel zijn, stil en oplettend. Tegenwoordig heeft de Indiaanse jager het niet eenvoudig.
De rivier geeft voorlopig nog veel vis en ik vraag hem hoe het gesteld is met de rivieren hier in de buurt en of er geen vervuiling voor komt.
"Onze rivier is altijd zuiver. Hier vangen we voldoende vis... 'guadeira', een klein vis... we vangen er veel...'
'Dus er is voldoende vis voor het dorp?'
'Eh... voldoende, maar sind de blanken hier komen vissen, zijn de vissen toch bang geworden 'medroso', bang voor de mensen, want de blanken verstoppen zich om hun te vangen,' zegt Roberto.
Ik vraag hem of de 'tatu' het gordeldier veel voorkomt.
'Ja... er zijn hier veel tatu's, maar ook 'tamanduas, (miereneter),cobra's, en 'bosvarkens, de pecari.'
'En de onça, de braziliaanse jaguar?' vraag ik.
'Neen, de onça zie je bijna niet meer, er is te veel op gejaagd!'
Toch blijft het voor Roberto een wens, om de jaguar te horen grommen, de gevaarlijkste van het bos, alhoewel de gifslang er niet voor onder doet, zoals de 'jararaca' met haar lange giftanden, scherp als injectienaalden. Het gif is snel en effectief en dodelijker als een kogel.

Het kleine waterreservoir is gevormd door op elkaar gemetselde rotsstenen. Het blijkt dat een vroegere Pater met staafjes dynamiet een ontploffing veroorzaakte, waardoor het gat ontstond en het water naar boven borrelde. Zo ontstond een poel.
Het water is warm met 41 graden en ik besluit een bad te nemen. Het heldere water drukt zich vauit
de grond naar boven en ik voel me een soort holbewoner, terwijl kleine soorten kreeften tussen mijn voeten kruipen.
Aan de kant van de poel stroomt het water over de rotsstenen enkele meters naar beneden, waar het wonderbaarlijk terecht komt in een ander riviertje, met koel water.
"Het water is goed voor het lichaam, de Italiaanse padre nam hier dagelijks een bad en had geen rugpijn meer,' zegt Roberto, die vanuit de struiken komt waar hij zich ontdaan had van een inwendige darm-ophoping.
van een zwarte rol snijdt hij tabak en draait zich een sigaret , terwijl ik hem aanspreek over het verleden van de stam.
Hij blijkt verrast over de informatie die ik hem geef en vraag hem of hij zich iets kan herinneren van de Salesianen toen hij kind was ( hij werd geboren in 1948).
'Toen ik kind was waren de paters er al... ze waren toen slecht en nu nog soms... en de pater die nu in ons dorp komt is ongeschikter dan die, die vroeger kwam,' zegt hij overtuigend.
We zwijgen verder.

Op de terugweg horen we in de verte een brommend geluid, neen, niet van de jaguar of brulaap, maar van een vliegtuigje.
Even gaan mijn gedachten terug naar de tijd dat de eerste vliegtuigjes verkennings vluchten maakten boven de Braziliaanse wildernis. Nu dat hij weet dat het een passagiervliegtuig is, vraagt hij: ''Antonio... gaat dit vliegtuig naar jouw land?'
We lopen terug naar het dorp, zonder één groot dier te hebben gezien.
Ik weet dat ze er zijn, je moet alleen geduld hebben.

wordt vervolgd...