Talen aan anderstaligen avsg,a.a.ac.zc.,kwaliteitsembleem
09-03-2006
Lichtpunt
In een vorige aflevering plaatste ik de ster in het oosten : China. Het ging toen over een revival van de avsg - methode, die oorspronkelijk via Zagreb - Paris - Mons in Meise in het AVC belandde in 1968. Vandaag hoor ik op de radio dat er ook opnieuw in het zuiden wat roert. Inderdaad in het lyceum in Namur krijgen de kinderen gedurende 8 uur per week Nederlands. Dat benadert de voorgeschreven 9 uur per week van het avsg - aanleren van talen aan anderstaligen. Hun werkwijze beantwoordt grotendeels aan ons didactisch profiel : alles in de aangeleerde taal en nooit vertalen. Ze gaan echter iets te ver, want de normale vakken worden gedurende die uren in het Nederlands gegeven. Dit druist in tegen het principe van de eenvoud. De moeilijkheid van het vak betekent extra ballast voor de kinderen gedurende het leerproces. Want het leereffect, Nederlands integreren, is het enige doel. Onze regio mag hier een voorbeeld aan nemen. Want alle analyses van onze minister ten spijt : just do it !
44 Provocatie Ik heb eens via een lezersbrief in de Standaard de onderwijswereld geprovoceerd met volgende uitspraak. : "In het volwassenenonderwijs krijgen wij alle dagen te maken met studenten, die dikwijls reeds 8 jaar Frans kregen. Zij verloren veel tijd aan theorie. Maar een eenvoudige conversatie zit er niet in. Met een degelijke audiovisuele methode, voldoende lesuren per week en een gespecialiseerde gedreven leerkracht, moet dat vanaf het 0 niveau lukken op 4 maanden. In het lager onderwijs worden kinderen dikwijls 6 jaar bezig gehouden met leren lezen. Met een doelgerichte methode moet dat lukken vanaf het 0 niveau, voor alle leerlingen, op twee maanden. Alles wat aangeleerd wordt moet dan echter onmiddellijk door alle leerlingen intensief gebruikt worden. De onderwijscondities beantwoorden hierin uiteraard aan didactische utopie. Herhalen en inoefenen gebeuren even intens, maar zijn door onmiddellijk gebruik van het verworvene reeds geïntegreerd. De attitude van de leerkracht is hierin de motor en waarborg tot succes.
In radiospelletjes op zondagmorgen horen wij dikwijls woorden raden via uitbeelden. Een interessant en leerrijk taalspelletje beantwoordt voor een deel hieraan. We nemen een basiswoord : bijvoorbeeld boek. Van hieruit vertrekkend moeten de studenten een variant van dit woord raden. Zij gebruiken hierbij vragen die zij formuleren met de verworven kennis. Als zij zo strip moeten zoeken gebruiken zij prenten ,tekeningen en zin. Dit is een oefening om de basiswoordenschat uit te breiden. Indien de studenten de basiswoordenschat niet geïntegreerd hebben kunnen zij dat niet spontaan. In niveau 2 : de tweede reeks van 1000 basiswoorden vinden wij genoeg synoniemen om dit spelletje uit te voeren.
42 Vom Kinde aus Ik meen dat het de Duitse pedagoog Bühler is die dit omschreef. Voor de leerkracht betekent dit dat die in alle omstandigheden vertrekt van de situatie van de studenten. In het jargon noemnt men dit de beginsituatie van de les. Veel leerkrachten hangen helaas verstrikt aan hun handboek of aan een intuïtief idee van die situatie. Met research attitude meet men die voortdurend. Als men hierbij denkt dat dit iets is voor de universiteit, komt er uiteraard niets van terecht. Eer de resultaten van wetenschappelijke research, als ze er al zijn, doorgedrongen zijn in de klas, zijn we decennia achterop. Ik pleit dus voor progressief onderwijs, echter zonder ondoordachte experimenten. De kwaliteitskringen in de scholen moeten zich hierop concentreren. Als men alle ballast, die men al jaren torst, afgooit, verloopt alles veel efficiënter. Ik hoor de lezer al zeggen : van achter de computer is dat gemakkelijk, maar doe het eens voor de klas. Als men erin gelooft lukt het. In het AVC deden we het.
41 Didactische utopie Ik geloof in de onbegrensde kracht van de leerkracht. Op voorwaarde dat die de nodige middelen en mogelijkheden krijgt, die eigentijds talenonderwijs verdient, kan die de grenzen verleggen. Het quasi onmogelijke wordt mogelijk. Nooit geziene resultaten worden bereikt.
Dat vergt echter een grondige attitude van geloof in eigen kunnen en het kunnen van de studenten. Een permanente research attitude is een must. Een gedrevenheid tot kwaliteitsrevolutie in eigen werk vormt de basis. De beheersing van kwaliteitsvolle didactische techniek hoort er uiteraard bij.
Binnen de school moet er een klimaat heersen waarbij permanent ideeën uitgewisseld worden. Alle argumenten om iets niet te doen of te veronderstellen dat iets onmogelijk is zijn uit den boze. De keuze van een methode die beantwoordt aan deze criteria is echter een must. Jammer genoeg zijn deze hoe langer hoe moeilijker te vinden. China neemt momenteel het voortouw.
De Europese commissie startte reeds op 1.1.2005 met een gigantische Europese school voor e-learning of afstandsleren. Het is bestemd voor iedereen : volwassenen en jongeren. Het is een ICT-platform waarop scholen uit heel Europa kunnen samenwerken. Het is ook bestemd voor bibliotheken. Dit project zou alleszins aan twee didactische vereisten moeten voldoen of ze stimuleren : 1. toepassingsgerichtheid in het aanleren vanaf het 0 - niveau 2. grondigheid in het herhalen en inoefenen Want daarop lopen heel wat projecten spaak. Chatten en mailen zijn uiteraard uitstekende instrumenten om taalvaardigheid te oefenen. De interculturele uitwisseling die hiermee gepaard gaat kan verrijkend werken (ver en rijk). www.etwinning.net
Dit nieuwe didactische begrip illustreert de mogelijke kwaliteitsverbetering ingebouwd in het leerproces.
Wij koppelen een tekst in Word aan de basiswoordenlijst in Excel. De woorden die in de tekst (liefst een conversatietekst) buiten de 800 meest frekwente woorden in de gesproken taal vallen, worden vet gedrukt. Zo weet de leerkracht wat nieuw is voor de studenten. De reikwijdte om in te grijpen vergroot zo aanzienlijk. De leerkracht kan elke student beter volgen op zijn (haar) niveau. De kwaliteit kan er enkel op vooruit gaan met dit hulpmiddel.
De basiwoordenlijst zou verder moeten uitgewerkt worden voor de hoger liggende niveaus. Voor het tweede niveau komen er 1000 woorden bij en voor elk hoger niveau nog eens 1000.
Op www.muzzytv.co.uk van de B.B.C. zijn cursussen te koop voor talen aan anderstalige kinderen. Zij hebben Spaans, Frans, Italiaans en Duits in de aanbieding. Zij zouden rekening houden met de verschillende leerstijlen van kinderen volgens prof. Howard Gardner van Harvard University. Ze spreken over : verbale, visuele, kinesthetische, muzikale en logisch mathematische leerders. Dat vinden wij uiteraard in de leerboeken pedagogiek van alle klassieke opleidingen. Belangrijker lijkt mij de eventuele audiovisuele meerwaarde en de degelijkheid van het inoefenen. Maar dat kon ik tot nu toe nog niet evalueren. De cursus zou ik toetsen op het didactisch profiel dat ik eerder schetste.
Een nogal veel denigrerend bekeken evaluatiesysteem is multiple choise. Wij ontwikkelden in het AVC onze schriftelijke toelatingstest op basis hiervan. Als we op een snelle wijze veel willen weten over de verworven kennis van studenten is dat de beste manier. Ze leggen de tests af op P.C. en zien onmiddellijk het resultaat. Dat is een van de basiscomponenten van onze didactiek : onmiddellijke feed back en zelfverbetering. De computer registreert de resultaten en geeft een hint over het niveau van de student. Wij koppelden daar ook een itemanalyse aan. Dit is een statistisch systeem, waarbij de vragen en antwoorden getoetst worden op hun didactische kwaliteit. Permanente kwaliteitsverbetering is hierin geen loos begrip. Want hoe meer studenten de test afleggen hoe meer vragen en antwoorden kunnen verfijnd worden om de doelstelling te bereiken. De leerkrachten researchers kunnen zich hierin volledig uitleven!
Examen Toen ik in de VUB in 1980 aggregaat secundair onderwijs ging volgen kreeg ik Historische Pedagogiek en Algemene Methodenleer van prof. Aloïs Gerlo. Toen ik het examen aflegde bij zijn assistente kreeg ik de vraag : Wat weet u over audiovisueel onderwijs ? . Ik heb de dame in kwestie toen een uur lang onderricht in de laatste toepassingen in mijn AVC, waar zij geen weet van had of vaag over gehoord had. Zij kreeg toen uitstekende info van mij over workshops van de firma 3M over transparanten en overhead-projectie (nu P.C., beamer en Powerpoint). Mijn resultaat was 14 op 20. Dat verdiende volgens de kwaliteitswaarde van de antwoorden zeker veel meer. Dat bewijst opnieuw de relativiteit van examens, ook aan de universiteit. Een prof zei mij ooit, toen ik evalueren moest behandelen, dat de enige reden van de examens aan de universiteit is : zo zijn we zeker dat ze hun cursus toch één maal gelezen hebben. Alhoewel ?! In mijn AVC was het verboden het woord examen te gebruiken. Dat luidde : opmaken van het eindverslag van de gespreide evaluaties van het schooljaar. Er werd rekening gehouden met de geleverde inspanningen (aanweziheden). Op het einde van het schooljaar was 95 % reeds verdiend; Het eindgesprek - dat verplicht werd door het ministerie - kon daar nog maar miniem iets aan veranderen.
Toen ik destijds de studiedag van Tom Peeters Kwaliteitsrevolutie volgde, kwam ik voldaan terug. Ik vond er bevestiging van een aantal standpunten en van de visie die ik innam in mijn school het AVC.
Ik heb de slogan Satisfy Delight the customer aangepast : Satisfy Delight the student. Daarna heb ik deze slogan, in de ondertussen ingevoerde kwaliteitskringen, laten vertalen in de vaktaal. Dat is niet zo eenvoudig. Hij werd in de klassen achteraan, duidelijk aangebracht. Daarbij kwam de slogan : Just do it! , die ondertussen ingepikt is door Nike.
Tijdens een van de cursussen management (VUB) moesten wij een eindwerk maken. Ik heb uiteraard de theorie van Tom Peeters volledig omgezet naar het onderwijs toe.
Later heb ik alles aangevuld met het Struisvogelsyndroom. Want het komt nogal eens voor dat leerkrachten hun verantwoordelijkheid ontvluchten. Het sterkste dat ik op dit punt ooit meemaakte, was een leerkracht die in de vergadering zei : Ik heb het idee gehad. De anderen moeten het maar uitvoeren.
Ik mocht nochtans tevreden zijn. In het empirisch onderzoek dat ik bij mijn eindwerk ontwikkelde bleek, dat deze ideeën toch dieper doorgedrongen waren dan ik vermoedde. Want slogans zijn goed. Maar de uitvoering is het belangrijkste.
Het blijft een behoefte in het volwassenenonderwijs om na de voltooiing van de studies, het verworvene nog een te kunnen onderhouden en op te frissen. Een aantal studenten blijven hun eindjaar steeds hernemen. Dat is echter slecht voor de nieuwkomers, want het trekt het niveau scheef.
In talen zouden wij van onderhoudscursussen kunnen spreken. In Informatica is het nog prangender. Update cursussen zijn nodig, want als er een nieuwere versie verschijnt van een programma, zouden de studenten de nieuwigheden toch moeten leren.
Recent zien we in cursussen vreemde talen conversatiecursussen opduiken voor gevorderden. Deze benaming is misleidend. Vlotte conversatie leert men op het laagste niveau en mag geen probleem meer zijn op hogere niveaus.
Veel oud-studenten hebben het probleem zelf opgelost door talenclubs, waarin ze spreken met autochtonen. Dat gaat gepaard aan reizen naar het land waar de aangeleerde taal de moedertaal is. Op de P.C. kan er uiteraard ook gechat worden.
Voor informatica is er het Seniorennet. Daarop vinden we items die quasi alle problemen oplossen. Ik raad de afgestudeerden dan ook aan om praktisch te oefnen op het Seniorennet.
Veel oud-studenten hebben het probleem zelf opgelost door talenclubs, waarin ze spreken met autochtonen. Dat gaat gepaard aan reizen naar het land waar de aangeleerde taal de moedertaal is. Op de P.C. kan er uiteraard ook gechat worden.
Voor informatica is er het Seniorennet. Daarop vinden we items die quasi alle problemen oplossen. Ik raad de afgestudeerden dan ook aan om praktisch te oefnen op het Seniorennet.
Het blijft een behoefte in het volwassenenonderwijs om na de voltooiing van de studies, het verworvene nog een te kunnen onderhouden en op te frissen. Een aantal studenten blijven hun eindjaar steeds hernemen. Dat is echter slecht voor de nieuwkomers, want het trekt het niveau scheef.
In talen zouden wij van onderhoudscursussen kunnen spreken. In Informatica is het nog prangender. Update cursussen zijn nodig, want als er een nieuwere versie verschijnt van een programma, zouden de studenten de nieuwigheden toch moeten leren.
Recent zien we in cursussen vreemde talen conversatiecursussen opduiken voor gevorderden. Deze benaming is misleidend. Vlotte conversatie leert men op het laagste niveau en mag geen probleem meer zijn op hogere niveaus.
Veel oud-studenten hebben het probleem zelf opgelost door talenclubs, waarin ze spreken met autochtonen. Dat gaat gepaard aan reizen naar het land waar de aangeleerde taal de moedertaal is. Op de P.C. kan er uiteraard ook gechat worden.
Voor informatica is er het Seniorennet. Daarop vinden we items die quasi alle problemen oplossen. Ik raad de afgestudeerden dan ook aan om praktisch te oefenen op het Seniorennet.
EurTcl1 NEcl1 werd omgezet in alle toen gangbare Europese talen (behalve Grieks) en Tibetaans. Collega Hermans van het Provinciaal Centrum voor Moderne talen bracht twee nieuwe woordenlijsten uit. Nederlands voor Anderstaligen met de vertaling van de woorden in 31 andere talen. Hij begint met een Nederlands woord in zinsverband, het woord en de woordsoort gevolgd door de 30 vertalingen. Deze lijst bevat 1181 woorden. Later publiceerde Hermans Woord voor woord, Nederlandse basiswoordenlijst vertaald in 51 talen. Deze tweede lijst bevat 4257 woorden en is een basiswoordenlijst van niveau III. Bij de vergelijking met NEcl1 (800 woorden) stelde ik vast dat er nog heel wat zeer frekwente woorden ontbreken. Voor deze werd een vertaler gezocht. Voor Tibetaans gebruikte ik een boekje met schrijfwijze in ons alfabet, dat ik kreeg bij Artsen zonder Grenzen. Aangezien ik mij inzette voor projecten in Tibet werd mijn interesse gewekt. Een oud medewerker van het Tibetaans Instituut in Schopten vertaalde de woorden die ik niet vond. In Excel staan dus de 14 kolommen met de meest frekwente woorden. Het voordeel van dit programma is dat de lijsten flexibel zijn. Volgens de basistaal kan men de kolommen herschikken. Zo wordt deze lijst een efficiënt instrument. Door de uitbreiding van Europa wordt de lijst permanent, indien mogelijk, uitgebreid. Momenteel is Nederlands, Deens, Zweeds, Noors, Duits, Engels, Frans, Italiaans, Portugees, Spaans en Tibetaans afgewerkt. Roemeens en Pools worden uitgewerkt.
NEcl 1 Functioneel andere talen leren ev. met een avsg-methode en alleszins volgens het didactisch profiel van de avCVO s (met kwaliteitsbewaking via C.L.) houdt in dat aangeleerd wordt, wat onmiddellijk intensief gebruikt wordt. Dit gebeurt zonder omwegen en zonder ballast (theorie en schrijven). Ik kreeg de gelegenheid om bij het herschrijven van de leerplannen Nederlands aan anderstaligen om alle ons bekende basiswoordenlijsten van het Nederlands te vergelijken, dank zij de informatica (Luc Segers). Ik kwam toen tot onthutsende vaststellingen. 1. Het didactische uitgangspunt waarop deze lijsten gebaseerd werden is meestal niet te achterhalen. 2. Het begrip woordenlijst verschilt nogal en dekt zeer uiteenlopende ladingen. 3. De doelstellingen van de lijsten werden niet geformuleerd 4. De basisfrekwentielijst die wij kozen bevatte veel dialectwoorden 5. Van grondigheid was geen sprake : sommige meest frekwente woorden ontbraken(zelfs de grammaticale) 6. De gehanteerde didactische termen betekenden verschillende zaken naar gelang de lijst 7. De frekwentiegrens was veel te breed en varieerde van lijst tot lijst We vergeleken 9 gepubliceerde lijsten. Met de werkgroep werden de lijsten vergeleken. De woorden die in alle lijsten voorkwamen werden bewaard. De andere werden kritisch onderzocht. Vergelijkbaarheid werd ingebouwd. Wij kwamen zo tot 800 lemmas (grondvormen van woorden). Samengestelde woorden werden ondergebracht in de lijst structuren. De lijst van 800 werd geëvalueerd met studenten die het eerste jaar (204 lesuren van 50 minuten) voltooiden. Hiermee werd de lijst nog verfijnd.
Functioneel of literair Mijn eigen ervaringen als leerling i.v.m. talen aan anderstaligen waren niet positief. In de lagere school kreeg ik Frans vanaf het derde leerjaar. Dat werd als bijverdienste gegeven door onderwijzers die hiervoor niet opgeleid waren. In het beste geval hadden zij een getuigschrift halfgrondig of grondig tweede taal behaald. Maar er werd veel theorie aangeleerd en er werd veel geschreven. Een blijvende basis werd niet gelegd. Toen ik zelf, in dezelfde school onderwijzer werd, heb ik dat doorbroken. Voor Nederlands sprak ik A.B.N., wat toen nog niet doorgedrongen was. Voor Frans sprak ik de ganse lestijd Frans : een van de didactische principes die ik trouw bleef. Mijn oud-leerlingen zeggen nu nog dat zij bij mij Frans geleerd hebben. In de humaniora kregen wij Engels met een encyclopedische methode, die veel te veel woordenschat per thema aanleerde. Dat werd buiten zinsverband ondervraagd. Wij moesten toen woordenlijsten leren en de vertaling opschrijven. De woorden gingen veel verder dan de basiswoordenschat en men hield geen rekening met frequentie van woordgebruik, noch in de geschreven, noch in de gesproken taal. In de normaalschool kregen wij vooral Franse literaire taal. Wij moesten literaire teksten, poëzie en literatuur memoriseren en opzeggen. Door het memoriseren werd hier echter wel de basis gelegd, helaas op een niet functionele wijze, van een aantal basisstructuren die men paraat moet hebben voor de conversatie. De automatismen heb ik bij mezelf aangekweekt, toen ik op vakantie ging bij familie in Frankrijk. De meeste mensen herkennen zeker dit traject. Zij boden zich na hun studies dan ook massaal aan in het AVC, om er te komen leren wat ze gemist hadden. Bij mij deed dit de idee ontluiken van talen leren, ondanks de leerkracht.
Voor Spaans werd met Euopese steun een instituut opgericht dat zich bezig houdt met afstandsleren, voor alle leeftijden.
Een dergelijk initiatief voor Nederlands aan anderstaligen zou een grote stap vooruit zijn voor onze Moedertaal.Een originele naam past daarbij.Streuvels is er een van. Conscience (genomineerd bij de laatste tien voor de grootste Belg) zou ook kunnen, maar hij leerde zijn volk lezen.Of hoort het moderner te zijn.Wie leerde zijn volk spreken ?Ast Fonteine misschien ?
Ik wil nog eens pleiten om onze moedertaal bij haar naam te noemen. Dat Hollands gedoe met NT2 zou moeten ophouden.Ik ben er een sterke tegenstander van, puur uit respect voor mijn taal.Het gebruik van dat drieletterwoord doet echter niets af aan de inspanningen die in die sector geleverd worden.Ze zouden echter bij hun initiële opdracht moeten blijven : basiseducatie.
Bovendien is het hoog tijd eens wat standaard mondeling Nederlands vast te leggen.Dat zou alles vereenvoudigen en heerlijke perspectieven openen op sneller en kwaliteitsvoller resultaat.
Doelstellingen Aan de universiteit wordt deze materie vrij theoretisch gedoceerd. Hierbij gaat men meestal vreemd, want het adagio als het van elders komt is het beter wordt helaas vaak toegepast. In dit geval beschikken wij over het standaardwerk van onze eigen prof. De Block, die alle systemen vergeleek en tot eentaxonomie kwam dat alles insluit.
In het basisonderwijs werden doelstellingen zeer praktisch toegepast tijdens pedagogische studiedagen. De inspectie verplichtte ons toen ons dagboek bij te houden, met uitgeschreven operationele doestellingen. Dat dwingt de leerkracht om tot het bot na te denken over wat hij doet. In het begin leek dat onoverkomelijk, maar na enkele maanden werd dat een tweede natuur.
Ik pleit voor deze werkwijze. Want bij een onderzoek van de geformuleerde doelstellingen van toekomstige pedagogen in opleiding aan de universiteit, stelde ik vast dat er nogal een potje van gemaakt werd. De afstand tussen theorie en praktijk leek mij onoverbrugbaar op die manier.
Ik liet mijn leerkrachten na een bijscholing operationele doelstellingen uitschrijven voor talenonderwijs aan anderstaligen, ook voor het talenpracticum. Voor gesproken taal is de technische woordenschat hierbij vrij beperkt.
Eén van de vier objectieve meerwaardes ging o.i.v. de commercialisering van didactische middelen teloor. De leerkrachten werden echter op weg gezet, om zelf een eigen methode te maken. De sgav, de internationale organisatie van de structureel-globale audiovisuele methode, kent echter een heropleving. Ik stootte op het internet op hun nieuwe website. www.sgav.org christine.mestre@sgav.org Via een e-mail naar professor Renard in Mons vernam ik al meer. Dit is goed nieuws voor alle CVOs die zich geroepen voelen om op een efficiënte wijze vreemde talen te integreren of hun meerwaarde te hernemen of te bereiken. Gekoppeld aan inoefenen in het AV.A.AC.ZC-talenpracticum (de tweede objectieve meerwaarde) zitten wij weer op het goede spoor. De individuele gebruikers van CD-roms kunnen op eigen houtje ook hun weg vinden, als ze via afstandsonderwijs bijvoorbeeld, de herwerkte originele avsg-methodes krijgen via powerpoint. De didactische techniek is eenvoudig. Men ziet een beeld en hoort de bijpassende zin (uit dialoog). De module AV.A.AC.ZC. geeft hen de gelegenheid in te oefenen volgens de beproefde schemas : S..S..S..S/, S..R..R..R..R/ of S..R..S..R/ of nazeggen/antwoorden vergelijken verbeteren (95 % resultaat gegarandeerd). In de KUB gaf D.Markey op 14 december 2004 een uiteenzetting over Nieuwe Europese instrumenten voor het leren van moderne talen , een internationaal project met steun van Europa : www.dialang.org Hier kun je je niveau, (schrijven en lezen), bepalen volgens de huidige Europese normen qua niveau. Het avCVO heeft echter een testsysteem, waarbij ook spreken en luisteren geëvalueerd wordt.
Een beginnende leerkracht raad ik aan enkele jaren een handboek te volgen. Uiteraard kies je dat in afspraak met de collega's binnen de kwaliteitskring. Na enkele weken kan je een eigen methode beginnen uitdokteren, met het didactisch profiel in het achterhoofd. Zeker nu, met de quasi onbeperkte mogelijkheden die we binnen ons bereik hebben, moet dat mogelijk zijn. Helaas komen weinig leerkrachten talen hiertoe. Voor leerkachten informatica ligt dat enigszins anders. Gesneden brood, de gemakkelijkheidsoplossing, wordt vaak verkozen boven creatieve inzet. Een specialisering " Talen aan anderstaligen" is hier een must. Ik blijf erbij dat andere talen moeten gebaseerd zijn op een eigen didactiek en dat gespecialiseerde centra zich hier best mee bezig houden. Tegenwoordig zien we vaak een wildgroei, waar zelfs vrijwilligers, zonder enige opleiding ingezet worden. De scholen, die gebonden zijn aan diplomavereisten om in aanmerking te komen voor subsidiëring, hebben hier gelukkig weinig speelruimte. Maar door hoogdringendheid en gebrek aan specialisten, werden de vereisten sterk teruggeschroefd. Als een goede leidraad uitgewerkt is, wordt die onderworpen aan voortdurende kwaliteitsverbetering. Hierbij gebruikt men de techniek van foutenanalyse. Die resulteert in nieuwe, aangepaste oefeningen.
