Waarom Kerstmis met een hoofdletter?
Kerstmis is een officiële feestdag, en daarom wordt het woord met een hoofdletter geschreven. De verkorte (niet officiële versie) kerst is met kleine letter. Ook in samenstellingen – zoals eerste of tweede kerstdag – krijgt het woord nooit een hoofdletter.
Waar komt het woord ‘Kerstmis’ vandaan?
Kerstmis is etymologisch gezien een samentrekking van Christus en mis. De mis voor de geboorte van Christus, dus.
Waarom valt Kerstmis op 25 december?
Het kerstfeest ontstond in de 4de eeuw na Christus, lang nadat Pasen al gevierd werd als belangrijkste christelijk feest. De traditie ontstond tegelijk in Rome en in Jeruzalem. In Rome koos men voor 25 december, in Jeruzalem voor 6 januari.
Na verloop van tijd won 25 december het pleit, wellicht onder invloed van de lichtsymboliek, omdat rond die tijd de dagen weer langer worden. Bovendien valt het 9 maanden na het feest van Christus’ conceptie (25 maart, Feest van de Aankondiging van de Heer).
Heeft Kerstmis een Germaanse oorsprong?
Kerstmis wordt vaak gezien als een kerstening van het Germaanse Joelfeest, dat ook op 25 december gevierd werd. Als bewijs daarvan dient de kerstboom, die ook in christelijke gezinnen te vinden is.
De laatste historische inzichten spreken die hypothese tegen om de simpele reden dat Kerstmis ontstond in de 4de eeuw in Rome en Jeruzalem.
Daar heerste geen Germaanse cultuur, maar wel de Grieks-Romeinse. Dat de kerk koos voor 25 december kan wel te maken hebben met dezelfde lichtsymboliek die rdan zo tastbaar is: de dagen worden eindelijk weer langer. Maar de symboliek zelf gaat terug op de Bijbel; het is het eerste wat God tot bestaan roept in het scheppingsverhaal. En Jezus zegt: Ik ben het licht voor de wereld (Johannes 8,12).
Aangezien 25 maart de traditionele datum werd voor de conceptie van Christus, kon 25 december – exact 9 maanden later – het uiteindelijk halen als officiële datum voor Kerstmis. En de dennenboom? Die dook pas eeuwen later op in de kerstdecoratie.
Hoe gaat het kerstverhaal?
Het meest uitgebreide kerstverhaal in de Bijbel lees je bij evangelist Lucas (hoofdstuk 1 en 2). Omwille van een besluit van keizer Augustus trekt een nog ongehuwd koppel van Nazaret naar Betlehem. De vrouw is hoogzwanger, en wel van God zelf, zoals een engel het haar aankondigde. Net aangekomen op hun bestemming, breekt het moment van de bevalling aan. Maar Jozef en Maria vinden nergens onderdak en eindigen in een stal.
Vlakbij krijgen herders van een engel ‘goed nieuws’ te horen: de messias die al zo lang door het gelovige joodse volk verwacht wordt, is geboren! En hij ligt in een voederbak in een stal…
Het verhaal van de 3 wijzen staat dan weer bij evangelist Matteüs (hoofdstuk 2). Zij hadden een koningsster gezien en waren die gevolgd. Nadat ze het kind gevonden en geëerd hebben, besluiten ze tegen Herodes’ verzoek in geen verslag uit te brengen. Hun argwaan was terecht. De Hebreeuwse koning wilde Jezus immers ombrengen.
Wat betekent het kerstverhaal?
De geboorte van Jezus vindt plaats tegen een achtergrond van crisis. Het joodse volk is versnipperd en ligt onder de knoet van Rome. Het verlangt als nooit tevoren naar de belofte die God via zijn profeten eeuwen geleden deed: Ik zal een redder sturen.
En dan gebeurt het. Niet zoals verwacht met veel toeters en bellen, maar in de grootste armoede.
Evangelist Johannes verwoordt het zo: het Woord is vlees geworden. Dit noemen we ook de incarnatie: God wordt mens onder de mensen.
En dit is de zoon van God? De messias, de redder, de gezalfde nieuwe Koning van het joodse volk? Die grote tegenstelling wordt ook de boodschap van Jezus. Hij zal Gods koninkrijk niet vestigen met alle geweld noch regeren met ijzeren vuist. Hij zal het vestigen in dienstbaarheid en zelfgave. Want zo is God; God is liefde. En het is de liefde die mensen bevrijdt.
Hoe wordt Kerstmis gevierd in de kerk?
- Op kerstavond (24 december) kan er een vigilie gehouden worden en een nachtmis. De lezingen uit het Oude en Nieuwe Testament verwijzen naar het grote wonder van Gods belofte die nu gaat voltrokken worden. Een beeld van het kind Jezus wordt aan het einde van de viering aan de kerststal toegevoegd. Vooral de nachtmis is een heel sfeervolle en symboolrijke viering.
- Op kerstdag heb je een mis bij dageraad en de dagmis. Die eerste wordt ook wel eens herdertjesmis genoemd, omdat in de lezing de aankondiging aan de herders centraal staat. Vaak mogen de kleine kinderen verkleed als herders naar voren komen. Voor het eerst weerklinkt na de advent weer het Gloria (Eer aan God), zoals de engelen het zongen voor de herders.
- Ontdek alle lezingen voor Kerstmis in de liturgische kalender.
- Ontdek waar je in het bisdom Brugge in 2021 een nachtmis kan meevieren.
Wie vond de kerststal uit?
Die eer komt de heilige Franciscus van Assisi toe. In de 13de eeuw was hij de eerste die de kerstscène zoals ze beschreven staat in de Bijbel, weer tot leven bracht met een aanschouwelijk tafereel.
Zo wilde hij de betekenis dieper doen doordringen bij de mensen: God is niet veraf.
Hij is bij ons, en wel in de vorm van een kwetsbaar kind dat we kunnen omringen met zorg en liefde.
Hoe kwam de kerstman in het kerstverhaal terecht?
Sinterklaas emigreerde naar de Verenigde Staten en liet zich daar Santa Claus noemen. Zijn vestimentaire code veranderde lichtjes. Rood bleef de hoofdtoon, maar de mantel werd eerder een skipak en de mijter een muts. Hij zei niet langer: Er zijn dit jaar geen stoute kinderen, maar wel: Ho ho ho! Ook verplaatste hij zich niet meer per stoomboot of op een paard, maar in een slee met rendieren.
Daarna emigreerde deze kerstman weer naar Europa, zodat hij hier eigenlijk een dubbele persoonlijkheid heeft en het publiek tweemaal mag verblijden.
Om een lang verhaal kort te maken: de kerstman is een vreemde eend in de bijt, maar ook hij is welkom op het feest waarop werkelijk niemand uitgesloten mag worden.
Welke kerstmuziek kies ik als ik Jingle Bells beu ben?
Van Stille Nacht over het Weihnachtsoratorium van Bach en Christmas Carols van Benjamin Britten tot het meditatieve Christmas Lullaby van Arvo Pärt: ontdek 21 prachtige klassieke werken om je eigen Spotify-lijst voor kerst samen te stellen.
Zoek je het liever in het betere popgenre? Denk dan aan Christmas Time van Bryan Adams, Do you hear what I hear van Whitney Houston of het onverslijtbare Thank God it’s Christmas van Queen. Zeker ook het ontdekken waard: het kerstalbum Behold van Lauren Daigle. En ontdekte je het kerstalbum van de Engelse componist van religieuze koormuziek John Rutter al?
Welke zijn de typische kersttradities?
- wenskaarten: Lees het verhaal van de allereerste commerciële kerstkaart, en ontdek waarom ze een tikje controversieel was.
- kerststal: al in de advent wordt een kerststal uitgezet in huizen, kerken en op pleinen. Met Kerstmis wordt het kindje Jezus toegevoegd.
- kerstboom: deze traditie komt uit de Germaanse cultuur. Een dennenboom is altijd groen en staat daarom voor hoop. Al van in de late middeleeuwen zouden de bomen hun intrede hebben gedaan in de christelijke winterfeesten, vooral in Duitsland.
- Driekoningen zingen: In de middeleeuwen gingen kinderen rond het feest van de Openbaring van deur tot deur om geld te vragen. Sinds de 19de eeuw evolueerde dat naar een traditie waarbij kinderen een liedje zingen en daarvoor worden beloond met snoep of centen. Op verschillende plaatsen gaat de opbrengst van het ‘sterzingen’ naar het goede doel.
Wat heeft de ster met Kerstmis te maken?
We komen de ster tegen in het verhaal van de drie koningen (ook wel wijzen of magiërs genoemd). Ze vragen: Waar is de pasgeboren koning van de Joden? Wij hebben namelijk zijn ster zien opgaan en zijn gekomen om hem eer te bewijzen.
Astronomen achten het mogelijk dat er rond het jaar 2 voor Christus een conjunctie was van Venus en Jupiter, waardoor ze leken te versmelten tot één grote ster en wel in het sterrenbeeld Leeuw. Dat doet denken aan een tekst in het Oude Testament. Jacob vergelijkt zijn zoon Juda met een leeuw en zegt: In Juda’s handen zal de scepter blijven, tussen zijn voeten de heersersstaf, totdat hij komt die er recht op heeft, die alle volken zullen dienen. (Genesis 49,9-10)
Het is goed mogelijk dat evangelist Matteüs zich door de aankondiging in Genesis liet leiden om zijn getuigenis over Jezus kracht bij te zetten met een natuurfenomeen.
De ster verwijst ook naar Jezus omdat hij de stralende Morgenster wordt genoemd (Openbaring 22,16). Hij kondigt het volle licht van de zon aan en is ook zelf het Licht van de wereld (Johannes 8,12-20).
Welke typische kerstgerechten bestaan er zoal?
Op het einde van menige kerstdis wordt een kerststronk geserveerd. Of hij nu bestaat uit ijs, tiramisu of cake, een kerstbûche heeft altijd de vorm van een gevelde boomstronk. Die verwijst naar het Germaanse Joelfeest, dat de winterzonnewende vierde met versierde bomen en vreugdevuren.
In Polen eet iedereen borsjt (rodebietensoep), in Amerika kalkoen en in het Vaticaan ahornsirooptaart. Ontdek 4 kerstgerechten uit The Vatican Christmas Cookbook en probeer ze samen met kapucijn Igor De Bliquy.
Tekst gaat verder onder het filmpje.
Waar vind ik ‘echte’ tekeningen en kleurplaten voor Kerstmis?
Rendieren, pakjes en de kerstman vind je bij de vleet, maar kleurplaten met herders, wijzen en de familie van Jezus al heel wat minder. Ontdek 5 betekenisvolle kleurplaten van Kerknet.
Hoe lang duurt de kerstperiode?
Kerstmis zet een hele cyclus van feesten in gang die allemaal draaien rond de openbaring van God; God laat zich zien in een mens. Behalve de geboorte van Christus kent deze kerstcyclus onder meer de Openbaring van de Heer (Driekoningen, op 6 januari of de eerste zondag van januari) en het Doopsel van de Heer. Verder is er ook nog ‘Onnozele Kinderen’ op 28 december (correcter: Onschuldige Kinderen), de herdenking van de massamoord op pasgeborenen door koning Herodes.
De Opdracht van de Heer (Maria Lichtmis, 2 februari) hoort als achterkomertje inhoudelijk ook nog bij de kerstcyclus. Op dit feest wordt herdacht dat Maria en Jozef naar toenmalig joods gebruik een offer brachten in de tempel voor hun pasgeboren kind. De oude Simeon herkende in de baby Gods heilsbelofte en bad een prachtige hymne: Nu laat u, Heer, uw dienaar in vrede heengaan, zoals u hebt beloofd. Want met eigen ogen heb ik de redding gezien die u bewerkt hebt ten overstaan van alle volken: een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen en dat tot eer strekt van Israël, uw volk. (Lucas 2,29-32)
Waarom vieren orthodoxe christenen Kerstmis twee weken later?
Het oudste kerstfeest is het Doopsel van de Heer, dat gezien wordt als het moment bij uitstek waarop God zich openbaart in Jezus Christus. Dit oorspronkelijke kerstfeest werd opgesplitst in verschillende vieringen, met de geboorte van Christus op 25 december. De Eyptische (Koptische) kerk ging niet mee in dat opsplitsen en houdt vast aan het kerstfeest rond 6 januari.
Orthodoxe kerken die deze feesten wel opsplitsen, komen door het hanteren van de juliaanse kalender (in tegenstelling tot de gregoriaanse) eveneens twee weken later uit. Een van de betrachtingen van de oecumenische dialoog is om te komen tot gemeenschappelijke data voor de grote christelijke feesten.
(Kerknet)
