 Bij meester Berton voor het derde en vierde leerjaar
We hadden gedacht dat we twee jaar bij meester Stevens zouden blijven. Kleine kant en daarna grote kant. De normale gang van zaken toen. Het liep echter anders. Toen we na de grote vakantie van het jaar 1931 naar school terugkeerden, hadden de meesters een en ander bedisseld, in het raam van een noodzakelijk geworden hergroepering der klassen. Met enkelen van onze groep mochten we doodgewoon het tweede leerjaar overslaan. We moesten gaan postvatten in het derde, bij meester Berton.
In dat derde leerjaar kwamen we terecht bij een stel knapen als Henri Lecluyse, Marcel Ostijn, André Steelandt, Georges Denoulet, Roger Deprez, Jozef Vereecke, Rafael Vanhove en Richard Kerkhove, om maar dezen te noemen die me direct te binnen schieten. Onze klas was dus een gemengd iets geworden. Sommigen waren geboren in 1924, anderen in 1923 en een paar zelfs in 1922. Jozef Lavens, Robert Cnudde, Germain Declerck en Etienne Vandekerckhove kwamen ons hier gezelschap houden. Ze hadden hun eerste kennis opgedaan in het wijkschooltje van Ma Mère op Spriete.
We waren dus opnieuw bij meester Berton terechtgekomen. Bij meester Marcel zoals we toen zeiden. We zaten er op lange zwarte banken. Oude meubelstukken al, die vier of vijf leerlingen van ons kaliber konden herbergen.
Wat ik van meester Marcel het meest onthouden heb, is zijn manier van vertellen in de lessen van geschiedenis. Of het nu gewijde geschiedenis was of de geschiedenis des dierbaren vaderlands. We zaten hem letterlijk de woorden uit de mond te kijken. Bijzonderlijk als hij het had over avontuurlijke episodes, zoals die der Noormannen. Het docht ons dan dat we het klapperen der zeilen hoorden, of het plonzen der zware roeiriemen in het water en daarna het angstig hulpgeschreeuw der landlieden die bij hun vreedzame arbeid overvallen werden.
Eens was de meester aan het vertellen over Jozef, de zoon van Jacob. Hoe hij door zijn jaloerse broers in een diepe put geworpen werd. Hoe hij daarna aan rondreizende kooplui als slaaf verkocht werd. De meester moet hartverscheurende taferelen opgehangen hebben. Op een bepaald ogenblik hoorden we luid gesnik opklinken op een der achterste banken. Rafael Vanhove had zijn hoofd in beide armen gelegd en schreide hete tranen. De kompassie was hem iets te machtig geworden.
Ook de tekenlessen van meester Berton waren iets aparts. Bij die lessen was Lavens onbetwistbaar de uitblinker. Eens was er in de Beverse Gemeenteschool konferentie voor de onderwijzers uit het omliggende, en meester Berton was het slachtoffer. Hij moest met zijn klas een demonstratie van rekenles geven. Omstreeks die tijd hadden we de spreuk Willen is kunnen leren tekenen. Geen braafjes neerzetten van letter na letter. Nee-nee! Er kwam heel wat fantasie bij kijken. Vloeiende letters moesten het zijn, omkranst met ranken en met als sluitstuk een kanjer van een paddestoel. Die tekening zou ons konferentieproefstuk worden. Ik herinner me nog hoe meester Berton aan het einde van de les de tekening van Jozef Lavens aan de vreemde meesters ging tonen. Ze schudden in stomme verbazing hun geleerde onderwijzershoofd en vroegen zich blijkbaar af wat er uit dat knaapje wel zou groeien. Hadden ze het geweten!
Die kleine Lavens had trouwens nog vis zitten op andere putten. Toen de punten opgeteld werden bij het einde van het schooljaar, bleek dat hij nieuwe primus geworden was. Gerard Buyse had ei moeten leggen (het moeten afleggen, nvdr). De toekomstige trappistenpater die het haalde op de toekomstige universiteitsprofessor! Zo is het verder steeds gebleven. Al de jaren die we nog samen waren in de Gemeenteschool. Achter die twee kampten Julien Decavel en ikzelf met wisselend succes om de derde plaats. Ook dàt werd traditie.
We zaten met twee leerjaren samen in de klas van meester Berton. De kleine kant en de grote kant. Ieder van die twee moest dus beurtelings de aangepaste kost voorgeschoteld krijgen. Vreemd is dat ik me niet precies meer herinner hoe de meester dat klaarspeelde. Waarschijnlijk zal hij aan ene kant theorie verkocht hebben, terwijl de andere kant vraagstukken aan het oplossen was, of een opstel maakte, of zich aan het bekwamen was in de hoge kunst van het schoonschrijven. Ik kan me niet herinneren dat we ooit door het gebabbel van de meester aan de andere kant afgeleid werden. Gewoonlijk ging het om zaken die ons slechts matig interesseerden. Meester Berton was een goede onderwijzer. Niet overdreven streng, maar toch ook geen kat om zonder handschoenen aan te pakken. Vooral de leerlingen die langs de Gentse Baan naar school kwamen, moesten voor hem uit de doppen kijken.
Zelden was ons gedrag helemaal zuiver op de graat en de meester dook gewoonlijk op als we hem het minst verwachten ten.
In die dagen beleefde de handel in gezwingeld vlas een hoge bloei. In heel wat magazijnen langs de Gentse Baan stonden botenmakers over hun hekel gebogen, om door kammen en snuiten de boten gezwingeld vlas wat koopziender te maken. Dat vlas werd dan, in zware balen verpakt, naar de verzendhuizen in Kortrijk gevoerd. Dat transport was werk voor Oktaaf Mehuys en Georges Decraene. Daarvoor hadden ze grote logge huifwagens die met een stel sterke paarden bespannen waren. Onder aan die wagens, vastgemaakt met kettingen, hing een lage houten bak te wiebelen. Daarin laadden de boevers het voer voor hun paarden en ook al eens wat lege baalzakken. Voor ons waren die schommelende rennen een ware tentatie. Als de boevers ons ook maar een ogenblikje de rug toekeerden, zaten we erin. We schrokken er zelfs niet voor terug om daarvoor tussen de rijdende wielen door te glippen. Levensgevaarlijk natuurlijk. Maar maak dit maar eens aan schoolbengels wijs. Meester Berton was zo gebeten op dat spelletje, dat hij iedereen die hij daarop betrapte, naderhand in klas ongenadig afroste met het regeltje.
Dat afrossen met het regeltje gebeurde volgens een vast ritueel. Het leek bijna een liturgische plechtigheid, beheerst door normen waaraan niet te tornen viel. Kom eens hier manneke! De stem van de meester klonk bars. Het manneke ging. Schoorvoetend. Wanhopig zijn best doende om zo onverschillig mogelijk te kijken voor die arena van hoopvol glunderende kameraden. Buigen! Weer die barse stem. Het manneke boog. Dan nam de meester het bibberende bovenlijf tussen zijn benen, trok de broek goed aan, en liet het speelse regeltje een roffel dansen op het strak gespannen achterwerk.
Arsène Casteele heeft zich eens van tussen die nijpende onderwijzersbenen losgewrongen. Vliegensvlug schoot hij de klas in en zocht heul en schutse achter de banken. De meester er achteraan natuurlijk en wij aan het gieren van uitbundige pret. Arsène kreeg toen een dubbele portie te slikken.
Er was nog een ander spelletje van de Gentse-Baanscholieren waar de meester niet zo gelukkig mee was. Dat was ons spelen met buskruit. Een erfenis eigenlijk van leerlingengeneraties die de Eerste Wereldoorlog meegemaakt hadden en hun ontspanning hadden moeten puren uit de middels die toen voorhanden waren. Meester Berton zelf behoorde tot die legendarische oorlogsscholieren. Hij had het meegemaakt dat een paar van zijn kameraden het spelen met poer (buskruit, nvdr) duur hadden moeten bekopen. Zijn afkeer voor dat soort vermaak was dus begrijpelijk.
De Paardenput bij Brabanders hof was onze grote buskruitleverancier. Het was een braakliggende hoek, genepen tussen de Gentse baan en het noordelijk deel van de toenmalige Paanderstraat. Vooraan op die hoek lag een grote zompige plas. Bij heet zomerweer dreven de boevers hun paarden daar al eens in ter verfrissing. Verderop was het één opeenhoping van halfvergaan vuil, lis en lang gras. Na de Eerste Wereldoorlog werden daar obussen ontladen en de draadjes buskruit waren blijven liggen. Als je geluk had en het juiste gat aanboorde in de morsige grond, kon je ze nog bij handsvollen vinden. Met die draadjes konden we dan prachtige vuurspelletjes spelen. Zoveel te opwindender omdat poer nu eenmaal de naam heeft zeer gevaarlijk te zijn.
Enigszins verwant aan dat gevaarlijke buskruitspel, was het schieten met karbure. Ook deze vermakelijkheid beoefende je het best op veilige afstand van spiedende onderwijzersogen. Voor dit soort spel moest je een ronde metalen doos hebben, met een gaatje in de bodem gepriemd en met een deksel dat je stevig vast kon drukken. In die doos stopte je nu een paar stukjes karbure en speekte er een paar stevige kladden op. Dan drukte je het deksel goed vast en legde het geval netjes op zijn kant. Na enkele ogenblikken begon het speeksel op de karbure in te werken en weldra hoorde je het daarbinnen borrelen en koken als in een heksenketel. Als je van oordeel was dat er genoeg karburegas vrijgekomen was, begon het gevaarlijkste deel van de operatie. Je streek een stekje af, hield het voorzichtig tegen het gaatje in de bodem en vlam! Met een scherpe knal ontplofte het gas en het deksel werd metersver weggeslingerd. Soms kon je de terugschokkende doos tegen je vingers krijgen. Dat kon de pret grondig bederven. Een schooljongen troost zich echter nogal gemakkelijk met de eeuwenoude wijsheid dat een kermis een geseling waard is.
Toen ik aan de grote kant zat bij meester Berton, zorgde het vuur voor een spelletje dat een echte geseling was en waaraan met de beste wil van de wereld geen greintje kermis te beleven viel. Op een voormiddag in november brandde de Reke af. Ik had reeds geruchten opgevangen tijdens de speeltijd, maar ik wilde het niet geloven. Toen we weer in klas waren, wenkte de meester me bij zich. Hij moet de angst in mijn ogen gelezen hebben. Een klein brandje maar zei hij geruststellend. Kijk, het is al gedaan! Hij stak me in de hoogte en liet me door het raam naar buiten kijken. Het was al gedaan. Inderdaad. Boven de velden naar het oosten toe dreef nog slechts wat vuile grauwe rook. Die middag werden we aan school opgevangen door tante Madeleine.
Onze Raf en ikzelf We moesten bij haar blijven eten omdat thuis alles in asterbantie stond vanwege dat beginnend brandje. Ze bekeek ons medelijdend en schepte extra grote porties op ons bord. Toen we 's avonds bij moeders ouders arriveerden die vlak naast de Reke woonden, zagen we eerst goed hoe groot die asterbantie wel geweest was. De vijf huizen waren volledig uitgebrand. Enkel de muren stonden nog overeind.
Vijf jaar geleden werd de herinnering aan die brand nog eens opgerakeld in het tijdschrift ABC. Het blad drukte foto's en berichten af die veertig jaar voordien gepubliceerd waren in zijn eerste jaargang. Bij het artikeltje De groote brand te Beveren-aan de Leie stonden twee foto's van de uitgebrande Reke.
Ik ben Donald Desmet en Yvonne Defoort- Deneve zeer dankbaar dat ze bij het zien van dit bericht in ABC direkt aan mij gedacht hebben. Nu bezit ik toch foto's van de oude Reke. Triestige foto's evenwel.
............
15-07-2009 om 00:00
geschreven door Beverse Weetjes
Categorie:Kroniek van zeven...
|
