EMPORION
     (een tweede nooit geschreven brief)



naar jou keer ik ooit terug - misschien.
dan laat ik je zonder haat
zonder zorgen oude stenen voelen.
daar is de vlakte zilt en rustig.
waar de grieken zoet droomden
zal ik jouw gedichten voor je lezen.
en elke nis van de bloedende basilica
zal ik versieren met vrome verzen
voor jou over jou: vroeger én nu
én later. dan zal je weer lachen.

daar zijn alle seizoenen lente.
zelfs de begraafplaats ademt
rust en liefde. geen dood.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: juni 1987.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Lawaai is tederheid. Yang, Gent. 1987 [Yang Poëzie Reeks].

Extra-gegevens:
-Emporion wat handelsplaats betekent, is gelegen waar zich nu Sant Martí d'Empúries dicht bij l'Escala in Alt Empordá in het noordoosten van Catalunya bevindt. Ooit bestond Empúries of Ampurias uit 3 steden: de Griekse Palaiapolis of oude stad die in 600 vóór het begin van de westerse jaartelling gesticht werd, de Griekse Neapolis of nieuwe stad van 550 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 100 en de Romeinse stad van 200 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 300. De palaiapolis is sinds de stichting ononderbroken bewoond geweest. De 3 steden vormden op een bepaald moment één enkele stad;
-Sant Martí d'Empúries is de langst-bestaande én onafgebroken bewoonde stad van Catalunya;
-in het "Museu d'Arqueologia de Catalunya", afdeling Empúries, kan men de site dank zij de vele resultaten van opgravingen in de 3 steden en de ermee samenhangende begraafplaatsen, beter leren kennen:
-meer informatie: http://www.mac.cat/Seus/Empuries.

Extra-gegevens over het gedicht:
-het gedicht maakt deel uit van de cyclus "Zelfs godinnen sterven" met als ondertitel "6 gedichten vol wrede wanhoop". De gedichten zijn geschreven naar aanleiding van het veel te trage sterven van Johanna Desmet, mijn grootmoeder langs moeders kant en meter, die ik als een soort biechtmoeder beschouwd heb. "een tweede nooit geschreven brief" is ietwat misleidend: geschreven is hij, maar pas na de dood van mijn meter. Zijzelf heeft hem én het gedicht dan ook nooit gelezen;
-"naar jou keer ik ooit terug" houdt spijitg genoeg geen steek. Ik zal haar immers nooit, tenzij dan bijna dagelijks in mijn gedachten en enkele gedichten weerzien;
-"waar de grieken zoet droomden" verwijst naar de toegang tot een Grieks huis in de neapolis waar op in een mozaïek te lezen is: HDYKOITOS;
-"elke nis van de bloedende basilica" verwijst naar een Romeins badhuis in de neapolis, dat in de vierde eeuw aangepast is om dienst te doen als kerk. Emporion was van meer dan waarschijnlijk de vierde eeuw tot de invallen van de moren in het  begin van de achtste eeuw een bisdom;
-"daar zijn alle seizoenen lente. / zelfs de begraafplaats ademt / rust en liefde. geen dood." Op de site zijn Griekse en Romeinse begraafplaatsen gevonden. In de onmiddellijke omgeving zijn Romeinse grafmonumenten. Rust en liefde zijn 'synoniemen' voor Emporion.

GRANADIJNSE ODE VOOR FEDERICO GARCÍA LORCA
   een gedicht in 3 delen uit een teruggevonden paradijs

verkoelend water kabbelend                                                   GRANADA, PATIO DE LOS LEONES

in perfecte schalen, net boven de grond.

duiven zich ongestoord verfrissend. leeuwen

niet op de loer liggend. warmte afmattend,

ongewoon in dit seizoen van vallende bladeren.

water van alle tijden en struiken,                                             GRANADA, PATIO DE LOS ARRAYANES

aromatisch rust gevend. slanke zuilen

stalactietisch voor schaduwen

zorgend. stenen tenten als bijvertrekken.

een niet hoevende harem. een maagd

zich ongesluierd spiegelend, bewust

van schoonheid in zich.

daar ergens is hij geboren. daar ergens                                   VÍZNAR, 18 AUGUSTUS 1936  

heeft hij geleefd. daar ergens heeft hij

overleefd. god gestorven door veel doodstrijd

en met poëzie in de vingers. oleanders met wortels

in water, zijn onzichtbare graf overwoekerend.

ergens elders, tussen verleden en toekomst,

tussen herinnering en herinnering zijn stem

weerklinkend in een burgeroorlog die duren

blijft. federico! federico garcía lorca!!

-o-o-o-o-o-

Op 20 november 2011 waren er in wat Spanje genoemd wordt, parlementsverkiezingen. De extreem-rechtse Partido Popular won en haalde de absolute meerderheid van de zetels. De PP is de opvolger van Falange, Movimiento en Alianza Popular, erfgenamen van het fascistische franquisme dat voor vele honderdduizenden doden tijdens de Guerra Civil of Spaanse Burgeroorlog die duurde van 17 juli 1936 tot 20 november 1975, de dag dat Francisco Franco Bahamonde veel te laat stierf, gezorgd heeft. Nooit heeft de PP de wandaden van het franquisme veroordeeld. Ook nu zal ze geen reden menen te hebben om het franquisme te veroordelen.

Nog meer dan tevoren zal in het openbaar de Francogroet die niets anders dan die van Hitler is, gebracht worden. Waarom bestaat er in Spanje geen verbod op negationisme?! Nog meer dan tevoren zal men op bedevaart gaan naar de Abadía de la Santa Cruz del Valle de los Caídos in San Lorenzo de El Escorial waar José Antonio Primo de Rivera y Sáenz de Heredia, oprichter van de Falange, en Franco met tal van medemassamoordenaars begraven liggen. Waarom heeft de kerk van Rome moordenaars in een kerk die ze tot basiliek verheven heeft, laten begraven?!

Dat franquisme is verantwoordelijk voor het figuurlijk en letterlijk monddood maken van tal van kunstenaars, onder wie Federico García Lorca, één van Spanjes grootste dichters en letterkundigen, die op 18 augustus 1936 te Víznar als een beest en zonder reden vermoord werd, nauwelijks 38 jaar oud. Het franquisme heeft nooit de plaats waar het lichaam van García Lorca begraven is, willen bekend maken. 

-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: eind 2011 en begin 2012.

Uitgiftegegevens: per mail bij wijze van nieuwjaarswensen verzonden. 

Extra-gegevens:
-Federico García Lorca werd op 5 juni 1898 te Fuente Vaqueiros in Andalucía geboren en stierf op 19 augustus 1936 te Víznar, in Andalucía, vermoord door franquisten van wie hij één van de meest-bekende slachtoffers tijdens de zogenaamde Guerra Civil of Spaanse Burgeroorlog was;
-hij was dichter en toneelschrijver. Hij is één van de belangrijkste personen uit de Spaanse literatuur in het algemeen en die van twintigste eeuw in het bijzonder. Hij was homo en kwam er openlijk voor uit. Hij had contacten met onder meer componist Manuel de Falla, filmregisseur Luis Buñuel en schilder Salvador Dalí;
-zijn poëzie werd in het Nederlands vertaald: GARCÍA LORCA, Federico. Verzamelde gedichten. [vertaler: Bart Vonck]. Atheaeum en Polak & Van Gennep, Amsterdam. 2009. Lees een interview met de vertaler: http://meandermagazine.net/wp/2010/04/een-kreet-als-een-strijkstok;
-informatie over Federico García Lorca: www.garcia-lorca.org.

Extra-gegevens over het gedicht:
-geschreven naar aanleiding van een reis in Andalucía;
-omdat ik zelf dichter ben, stond het bijna met zekerheid vast dat García Lorca ooit in mijn gedichten zou opduiken;
-omdat ik humanist en anti-fascist ben, stond het bijna met zekerheid vast dat García Lorca ooit in mijn gedichten zou opduiken;
-typisch-Moorse elementen diie in mijn gedicht voorkomen, zijn water, groen, tenten, harem en god;
-duiven zijn in het Alhambra van Granada overvloedig, maar niet zo opdringerig als toeristen aanwezig;
-"patio de los arrayanes": arrayanes zijn mirtestruiken;
-de "god" in mijn gedicht is niet God, Allah of een andere god waar bijgelovigen in geloven (geen contradictie; ik ben immers rationalist), maar waarvan het bestaan nooit bewezen is en zal worden, maar Federico García Lorca;
-zijn "veel doodstrijd" is typsich voor het franquisme dat van folteren en moorden hield. Nu nog sterven mensen aan de psychische folteringen van Franco en zijn fascistische bendeleden;
-informatie over het Alhambra te Granada: http://www.alhambra-patronato.es;
-informatie over Moorse kunst in Spanje: http://es.wikipedia.org/wiki/Arte_hispanomusulm%C3%A1n.

Bijlagen:
DSCN3452.JPG (237 KB)   

Habla el castellano, perro.
WOUTERS, Rik. Zeg niet. dat democratie voorgoed dood is. Xarnego, Halle. 2003 [Spreek Spaans, hond. Leuze van franquistisch Spanje. Inderdaad, voor één keer vertaal ik castellano niet door Castiliaans, maar Spaans.].

-o-o-o-o-o-

Perro catalán, habla en cristiano.
WOUTERS, Rik. Zeg niet. dat democratie voorgoed dood is. Xarnego, Halle. 2003 [Catalaanse hond, spreek de taal van het christendom. Leuze van franquistisch Spanje.].

-o-o-o-o-o-

No ladres. Habla la lengua del imperio.
WOUTERS, Rik. Zeg niet. dat democratie voorgoed dood is. Xarnego, Halle. 2003 [Blaf niet. Spreek de taal van het  rijk. Leuze van franquistisch Spanje.].

BARCELONA

Barcelona nostra!, la gran encisera!
MARAGALL I GORINA, Joan. Oda nova a Barcelona [fragment] [Barcelona en samen met jouw zonden de onze, de onze! / Ons Barcelona, de grote verleidster!].

-o-o-o-o-o-

En je vergist je ook in Barcelona, want hoewel jij denkt dat je het wel gezien hebt, verzeker ik je dat dat niet zo is en als je wilt, zal ik het je tonen ook.
RUIZ ZAFÓN, Carlos. De schaduw van de wind. Signature, Utrecht. 2006.

HEILIGSCHENNIS OF VERTREK NAAR CATALUNYA

Het oude, statige en afgeschilferde oudershuis, PHARMACIE APOTEEK, is door de regen donkerblauw gekleurd. De misplaatste en vergulde tweetaligheid en de winst van een vergeten letter heeft Andreas nooit kunnen velen. Dat een meerderheid nooit voor haar rechten is opgekomen en nooit haar wil heeft doorgedrukt, begrijpt hij niet. Fierheid voor de eigen taal heeft de Brabander niet. Polyglot is de inwoner van H. wel: het eigen en het beschaafd dialect, Frans met een boers accent, Engels met popsongzinnen, Duits met Vlaamse woorden en schuurpapier. Zou hij nog binnenwippen? Nee! Gisteren was afscheidsdag. Gisteren waren er tranen en tandengeknars. Gisteren werden bruggen verbrand. Gisteren werden de touwen van de marionet losgerukt. Een laatste maal bekijkt hij het hoge hoekhuis waarvan muren en hout al jaren om verf smeken.

Erboven pronkt de barokke lantaarn die de logge, geblokte en gotische toren van de basiliek bekroont. In dit land van kerken en stadhuizen heeft gotiek de romaanse kunst overwoekerd, zelfs verbannen, verwoest. Geschrapt. Uit het universele boek van de geschiedenis werden schroomloos kostbare en zeldzame bladzijden weggerukt. Uitgescheurd. Wat erger is: ze werden niet verkocht aan de meest biedende -De hoogwaardigheidsbekleders van de kerk (Een antiklerikaal woord, zuivere heiligschennis.) weten nochtans hoe ze uit de splinters van  slaapkamerdeuren zonder moeite goud, edelstenen en purper kunnen beuren.-, maar simpelweg vernietigd. De prelaten, van wie het gezag gebaseerd is op de scherpe snede van een met robijnen ingelegde dolk, kennen geen hoogtevrees: ze streven naar eeuwigheid. Hun abstract geworden god willen ze evenaren, zelfs overvleugelen. En of ze erin geslaagd zijn: het verhaal van Ikaros is legende gebleken. Massieve muren met kleine, afgeronde ramen, vierkante en gedrongen torens, interieurs met logge pilaren en zonder overbodige versieringen hebben moeten wijken voor opengewerkte torenspitsen, lancetvormige glasramen met uit de tijd weggerukte bijbelscènes en schepen vol koper en schilderijen en houtsculpturen. Ruimtes van een voorschoot groot waarin geloven mogelijk geweest moet zijn, zijn vervangen door paleizen die de voorganger, die dagelijks zijn stukje speelt, belangrijk maakt. Het groen van jaren geleden boven het torenportaal is tot een volwassen struik uitgegroeid.

Weer fascineert hem de bol boven de doopkapel waarin hij met veel geween en gewriemel gedoopt en katholiek gemaakt werd. Hoe graag, beseft hij nu, was hij de pasgeboren christen gebleven! De bol: symbool voor de rijksappel of de wereld? Een rijksappel in het op Frankrijk geïnspireerde Henegouwen? Het besef van een bolvormige wereld in het begin van de vijftiende eeuw? Zelfs het nabije verleden geeft vele geheimen niet prijs.

De bol vult Andreas' irissen. Even lijkt hij van zijn voetstuk te rollen om tollend over de natte markt te zweven. Een plotse zonnestraal tekent de contouren van de basiliek -basílica- op de glimmende stenen van het plein. Een zonderlinge regenboog verschijnt en lijkt zich onbepaald ver in het stadhuis -ayuntamiento? casa de la ciudad? alcaldía?- te boren. Een teken van herkenning. Zouden de goden hem dan toch welgevallig zijn?

Grijs als altijd is het niet ademend kanaal. Grijs als de muren van de kerk. Grijs en grauw als de hemden van de inwoners. Kleurloos als hun ideeën. Kleurloos als hun leven in een vettige stad.

Dicht is de slagboom bij het onpersoonlijke en neogotische station. Nauwelijks 15 kilometer meer naar het noorden bevindt zich Brussel-Zuid. Le Midi. Taalvervorming? Toren van Babel? Volksvermenging? Een goederentrein dokkert voorbij. Andreas telt wagons: toch voelt hij zich al té lang geen kind meer. Een trein naar nergens waar rails in één punt zullen eindigen.

Wegaanduidingen leiden hem langs gekende wegen. Hij weigert ze te lezen. Ze zijn misleidend: MONS BERGEN. Latijn. Mons, gen. (= genitief.) montis. Betekenis: berg. Waarom dan spreken van bergen -Brel en Rosa zijn niet ver af.-? Een rechterknipperlicht en 10 uur: hij bevindt  zich op de autosnelweg. Brussel, waar hij enkele jaren les heeft gegeven, ligt achter hem. De rijvakken naar het noorden, naar de hoofdstad van België die Vlamingen zoveel mogelijk mijden, zijn overvol. De speaker kondigt files vanaf Beersel aan: aardrijkskunde is zijn sterkste kant niet.

België. Hoewel zijn identiteitskaart carte d'identité personalausweis  identity card vermeldt dat hij onder andere uit België komt (Maar ook uit Belgique, Belgien, Belgium.), is hij geen Belg. Een kunstmatig gecreëerd product weigert hij te zijn. Vlaming is hij ook al niet. Dat volk van duivenmelkers en namaakgeuze dat noordzeegarnalen veel en veel te duur verkoopt  -Het woekeren is sinds W.O.II één van hun specialiteiten.- en dat ten westen van Brussel woont, lukt er maar niet in Nederlands te spreken: ze wauwelen.  Is hij Brabander? H. is gedurende eeuwen deel van Henegouwen geweest. Henegouwer dan? Met geen heeft hij affiniteiten. Inwoner van H. misschien, naar zijn geboorteplaats? Misschien, maar toch: het zou een te groot compliment zijn voor veel inwoners van dat Zennestadje.

Landschappen veranderen. Boerderijen worden  burchten met wachttoren(s). Bruggen over beken worden viaducten. Koeien worden anders beschilderd. De einder wordt dichterbij gelegd.

-o-o-o-

Uit een roman in voorbereiding met als werktitel Casita de la soledad, waarin een zekere Andreas, die H. verlaat voor zijn geliefde Catalunya, tot zijn schade 'een hoofdrol' denkt te spelen.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: lente 1998.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Elke klank heeft zich tot een drein verlangzaamd. Herinneringen aan ooit en nog. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1998.

Extra-gegevens over het romanfragment: plaats van actie: Halle, mijn geboortedorp, ten zuiden van Bruxelles.

CATALUNYA. STEEDS MEER CATALUNYA. VISCA CATALUNYA! 



La meva terre: Catalunya
La meva parla: El catalá
La meva dansa: La sardana
El meu desig: La llibertat

Deze tekst kan men lezen op sierborden die men in toeristische winkeltjes langs de Catalaanse kust kan aantreffen.
De meeste toeristen kopen die sierborden echter niet. Ze kopen ze niet omdat ze niet snappen wat er opstaat. Ik vertaal -geloof echter niet dat ik alles wat ik in het Catalaans en soms in het Castiliaans dat verkeerdelijk Spaanse genoemd wordt, zal afdrukken: "Mijn streek: Catalunya / Mijn taal: Catalaans / Mijn dans: de sardana / Mijn wens: de vrijheid". Ik kan me storen aan toeristen die jarenlang hun vakanties aan de Catalaanse kust en dan voornamelijk de Costa Brava en de Costa Daurada, zonder ook maar één enkele keer een dag, een dagje zelfs maar in het binnenland te verblijven, doorbrengen. Ik kan me storen aan die Vlaamse en andertalige toeristen die jarenlang hun vakanties in Catalunya doorbrengen zonder ook maar één enkel woord Catalaans te leren. Van de meesten kan ik het begrijpen: ik heb het dan over de imperialistische Engelsen, Fransen en Duitsers die ten onrechte denken dat hun taal en/of geld op alles voorrang hebben. Ik denk ook aan Vlamingen die denken dat ze zelfs op de markten in hun dialect dat meestal boers en zelfs platvloers overkomt, zaakjes kunnen doen.     
De meeste toeristen kopen die sierborden echter niet. Ze kopen ze niet omdat ze lak hebben aan de drang naar vrijheid en dus zelfbeschikking van de Catalanen. Van de meesten kan ik het begrijpen: ik heb het dan over de imperialistische Engelsen, Fransen en Duitsers -ik laat de Yankees dan nog buiten beschouwing- die ten onrechte denken dat zij anderen hun mening mogen opdringen en hen aan hun wereldvisie ondergeschikt maken. Ik denk ook aan Vlamingen die al bijna 2 eeuwen door de Franstaligen van wat België genoemd wordt, onderdrukt worden en niet (willen) begrijpen dat een zelfbewust en fier volk als de Catalanenwel onafhankelijkheid en dus zelfsbeschikking wil. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het blogadres van dit blog, http://blog.seniorennet.be/lliure, eindigt op lliure wat vrij, ook in de betekenis van onafhankelijk betekent. 

De titel van dit blog geeft weer waarover het gaat: "veel Catalunya (en minder Spanje)". Toch uitleg nodig?!
Algemeen: "veel Catalunya (en minder Spanje)". Dit betekent: het grootste deel van het Iberische schiereiland ten zuiden van de Pyreneeën en in het zuidwesten van Europa. Inderdaad, het grootste deel
van het Iberische schiereiland/ Andorra, Portugal en het Britse Gibraltar vallen buiten het bestek.
Specifiek: "veel Catalunya (en minder Spanje)". Toch uitleg nodig?! 
Specifieker: "Catalunya". Inderdaad, Catalunya en niet Catalonië. Nooit heb ik het in geschreven of gesproken taal over Catalonië. Ik heb respect voor de catalá of Catalaan en zal het steeds over Catalunya hebben. Verwonderd?! Ik heb het toch ook niet over la Flandre in plaats van Vlaanderen gewoon maar omdat dat volk zich door de Franstaligen van wat België genoemd wordt, steeds weer in de luren laat leggen?!
Specifieker: "veel Catalunya". Inderdaad "veel" omdat het grootste deel van de bijdragen over Catalunya zal handelen. Catalunya is een nació of natie groter dan wat België genoemd wordt. Catalunya bestaat uit de 4 provincies Barcelona, Girona, Lleida en Tarragona met Barcelona als hoofdstad.
Nog specifieker: Barcelona, Girona, Lleida en Tarragona. Dit zal zichzelf wel uitwijzen.
Nog specifieker: de hoofdstad Barcelona waarmee ik een speciale band heb. Bijna had ik geschreven: Barcelona met wie een een speciale band heb.  Inderdaad, een verpersoonlijken van Barcelona. Verpersoonlijken van Barcelona is zoals hieronder nog zal blijken, nochtans zeer goed mogelijk. Veel uitleggen, gewoon maar uitleggen doe ik hier echter niet. Die band zal uit delen van dit blog moeten blijken. Ik beperkt me tot citaten uit het werk 2 Barcelonese schrijvers:

Barcelona! i amb tos pecats, nostra!, nostra!

Barcelona nostra!, la gran encisera!
MARAGALL I GORINA, Joan. Oda nova a Barcelona (Barcelona en samen met jouw zonden de onze, de onze! / Ons Barcelona, de grote verleidster!)

en

En je vergist je ook in Barcelona, want hoewel jij denkt dat je het wel gezien hebt, verzeker ik je dat dat niet zo is en als je wilt, zal ik het je tonen ook.
RUIZ ZAFÓN, Carlos. De schaduw van de wind. Signature, Utrecht. 2006.

en

Deze stad is een heks, weet u dat, (…)? Ze gaat onder je huid zitten en steelt je ziel zonder dat je het doorhebt.
RUIZ ZAFÓN, Carlos. De schaduw van de wind. Signature, Utrecht. 2006.

Ik voeg er zelfs een gedicht van een Catalaanse schrijver zonder het te vertalen aan toe:

No digue que ell és mort.

La mort seria perdre’s en el no res;

i aquell que un dia acaroná la Patria

amb el peu nu

i es féu pols amb la terra que l’aferra,

no podem dir que és mort, ell s’ha fet terra,

i aquesta terra ets tu, i ets tu, i ets tu
GASSOL I ROVIRA, Ventura. El president no és mort.

Bovenstaand gedicht zou niet over Barcelona gaan?! Je hebt het verkeerd voor. De toekomst zal me gelijk geven.