heel veel Catalunya of Catalonië (en wat minder Spanje of España)
Catalunya en Barcelona zien en sterven, steeds weer een beetje meer
19-01-2012
OPGANG EN ONDERGANG VAN DE BARCELONESE PATRONES EULÁLIA [geschiedenis]
OPGANG EN ONDERGANG VAN DE BARCELONESE PATROONHEILIGE EULÁLIA
De kathedraal van Barcelona is gewijd aan Santa Eulália la Santa Creu of de heilige Eulália en het heilig Kruis. Ik heb het over de kathedraal en niet over kerken als de Gotische Santa Maria del Mar of de modernistische en onaffe Sagrada Familia van Antoni Gaudí die ten onrechte kathedraal genoemd worden. Eulália is een patroonheilige van Barcelona.
Naar Eulália op zoek gaan is niet gemakkelijk. Er zijn er immers 2: die van Mérida in Extremadura in het zuidwesten van Spanje en die van Barcelona, die eigenlijk geboren werd te Sarriá bij Barcelona.
Eulália van Mérida werd er rond 290 geboren. Toen ze 13 was, kloeg ze bij de Romeinse gouverneur de christenvervolgingen aan. Haar straf: de marteldood. Ze werd niet één enkele keer, maar verscheidene keren, tot 13 maal, één keer voor elk jaar van haar te korte leven, gefolterd. Zo werdhaar vlees met ijzeren haken van haar borsten gescheurd en werd ze met toortsen verbrand.
Vaak is ze afgebeeld als een jonge vrouw op een brandstapel. Op de achtergrond is geregeld een duif te zien: haar ziel zou immers in de vorm van die vogel via haar mond haar stervende lichaam verlaten hebben. Soms houdt ze een ijzeren haak of tang waarmee ze gefolterd werd, of de martelaarspalm vast. Ook een lelie, een boek, een martelaarskroon, een oventje of een andreaskruis komen voor. Zij is beschermheilige van reizigers en zeelieden en wordt aangeroepen tegen dysenterie. Haar feestdag valt op 10 december.
Gebleken is dat Eulália van Mérida en die van Barcelona één en dezelfde persoon waren.
In de kathedraal is Eulália prominent aanwezig. Ze is te zien op de albasten achterkant van het koor, een werk van Bartolomé Ordóñez die onder meer het praalgraf van Filips de Schone en Johanna de Waanzinnige, keizer Karel Vs ouders, in de Capilla Real te Granada, maakte. Niet alleen zij, maar ook haar leven en een aantal folteringen zijn afgebeeld: haar verschijning vóór de gouverneur, geseling, verbranding en kruisiging op het andreaskruis.
In de crypte onder het hoofdaltaar worden haar overblijfselen in een Gotische sarcofaag bewaard. De Romaanse voorloper ervan is er ook te zien. Op een gedenksteen uit 877 staat dat de resten van haar lichaam gevonden werden in de kerk van Santa María del Mar. Dat is gebeurd tijdens de heerschappij van Karel de Kale, de kleinzoon van Karel de Grote. Eulálias lichaam werd in 878 in processie naar de kathedraal overgebracht. Dat is niet zonder problemen gebeurd.
De overbrenging gebeurde in processie en onder begeleiding van de kanunniken van de kathedraal. Er gebeurde iets vreemd. De baar begon steeds zwaarder te wegen. Nog net buiten de Romeinse wallen die de vroeg-Middeleeuwse stad omsloten en ter hoogte van de oostelijke toegangspoort, was het onmogelijk om de baar nog te dragen. Er heerste paniek tot een engel naar wie de plaats, Plaça de lÁngel, genoemd is, verscheen. Zonder een woord te zeggen wees hij één van de kanunniken aan. Ontkennen terwijl alle ogen op hem gericht waren, had geen zin. De kanunnik haalde beentjes van een teen van de heilige te voorschijn en legde ze op de baar die plots zo licht werd dat de dragers hun tocht konden verder zetten.
Op diverse plaatsen in de stad herinneren zaken aan Eulália. Een kapelletje in de Carrer de lArc de Santa Eulália waar ze naakt in een kerker opgesloten werd. Een kapelletje in de Baixada de Santa Eulália met op azulejos haar gemartelde afbeelding; een gedicht van de geestelijke Jacint Verdaguer i Santaló die zonder veel moeite met de West-Vlaamse Guido Gezelle kan vergeleken worden, verwoordt. Een monument aan het Plaça del Pedró waar ze, gekruisigd aan een x-vormig kruis, gestorven is na 12 andere martelingen overleefd te hebben. Over de plaats waar Eulália gestorven is, zijn de legendes het overigens niet eens: niet alleen het Plaça del Pedró wordt genoemd, maar ook de Pla de la Boqueria waar wel meer terechtstellingen gebeurden, en het Plaça de lÁngel.
In de kloostergang van de kathedraal leven 13 ganzen. Ze zouden verwijzen naar de leeftijd van Eulália toen ze stierf, en naar haar 13 folteringen. Ze zouden echter ook te maken kunnen hebben met de Romeinse oorsprong van de stad. De Mons Taber, het hoogste punt van de stad, roept herinneringen op aan het Capitool te Rome. Toen de stad in 387 vóór het begin van onze tijdrekeningdoor Kelten aangevallen werd, hebben ganzen die ideale wachters zijn, de slapende soldaten gewekt.
In 1687 werd Eulália gedegradeerd: het patronaat over de stad werd haar ontnomen. Ze werd vervangen door de Verge of de maagd de la Mercé. Die had in dat jaar de stad immers gered van een plaag van sprinkhanen. Die degradatie was slechts tijdelijk. Toch duurde ze meer dan 180 jaren. In 1868 werd Eulália opnieuw uitgeroepen tot patroonheilige van de stad, weliswaar samen met de Verge de la Mercé. Ze kreeg echter echter nooit de aandacht die ooit haar deel was, terug.
Ze geraakte er gefrustreerd door. Daarom besloot ze om te reageren. Men zou kunnen gewagen van de eerste opstand in de vorm van een privé-initiatief van een martelaar-heilige tegen degradatie, onbegrip en zelfs ontkenning.
In 1924 werd het haar teveel. Ze is van haar sokkel gesprongen en naar het stadhuis gegaan om met burgemeester Darius Rumeu i Freixa te praten. Ze heeft het gebrek aan aandacht van de stad én van de gelovigen aangeklaagd. Rumeu beweerde dat hij er niets aan kon doen en dat hij tegen niemand iets had, zelfs niet tegen iemand die uit het zuiden kwam. Een typisch antwoord van een politicus: nietszeggend en verantwoordelijkheden ontvluchtend?
De uitspraak van Rumeu dat hij niets tegen zuiderlingen had, is op zijn minst cynisch. Ik stel vast dat voor Barcelonezen Afrika begint net onder hun stad, voor Catalanen net onder de Ebre én Catalunya, voor Madrilenen net onder Madrid en voor Andaluciërs net onder , ja waaronder?
HEERSERS OVER CATALUNYA: GRAVEN VAN BARCELONA EN KONINGEN VAN ARAGÓN EN VALÉNCIA VAN HET CASTILIAANSE HUIS VAN TRASTÁMARA (1412-1555) [stamboom]
HEERSERS OVER CATALUNYA: GRAVEN VAN BARCELONA EN KONINGEN VAN ARAGÓN EN VALÉNCIA VAN HET CASTILIAANSE HUIS VAN TRASTÁMARA (1412-1555)
Na de dood van Martí, de laatste rechtstreekse afstammeling van Guifré I, de stichter van wat Catalunya worden zou, moest men op zoek naar een opvolger. Omdat hij geen mannelijke erfgenamen had, kon het niet anders dan dat men in zijlingse lijnen van mannelijke afstammelingen van voorouders van Martí of zelfs in vrouwelijke lijn moest gaan zoeken. Dat bleek niet gemakkelijk, niet alleen omdat er maar liefst 6 mogelijke kandidaten waren, maar ook omdat de 3 landen die samen een statenbond vormden, Catalunya, Aragón en Valéncia, bij het kiezen van de opvolger betrokken werden en hun eigen prioriteiten stelden.
Al snel bleek dat er 2 grote kandidaten waren. Beiden hadden directe banden met Martí. Jaume was getrouwd met Martís halfzuster Elisabet en Fernando de Antequera was de zoon van Martís zuster Elionor die getrouwd was met Juan I, koning van Castilië.
Jaume was graaf van Urgell en woonde in Catalunya. Na Martís dood werd hij voorlopig én plaatsvervangend hoofd van de statenbond. Hierdoor werden zijn rechten als gedoodverfde opvolger officieus erkend én beklemtoond.
Fernando de Antequera woonde niet in Catalunya. Hij was broer van de overleden Castiliaanse koning Enrique III en regent voor zijn neef Juan II. Hij werd genoemd naar de stad Antequera in Andalucía die hij op de moren veroverd had. Hij was graaf van Trastámara. Dat geslacht had zich in 1369 door de moord op Pedro el Cruel die ook wel el Justiciero genoemd wordt, van de Castiliaanse troon meester gemaakt.
Uiteindelijk werd de beslissing overgelaten aan Benet XIII, Benedicto XII Benedictus XIII, beter bekend als Papa Luna, één van de 3 pausen uit het begin van de vijftiende eeuw, die op hetzelfde moment regeerden. Papa Luna die in het Valenciaanse Peníscola in een soort ballingschap leefde, had als geboren Aragonees weinig of geen affectie voor Catalunya.
Hij besliste dat elke deelstaat 3 afgevaardigden moest aanduiden en zorgde ervoor dat een aantal van zijn pionnen gekozen werden. Aragón vaardigde 2 trouwe dienaren van Papa Luna en een vertrouweling van Fernando af, Valéncia onder meer de biechtvader van Papa Luna en diens broer en Catalunya onder meer de advocaat van Papa Luna en de door Papa Luna benoemde aartsbisschop van Tarragona. De uitslag leek reeds van te voren vast te liggen.
De uitslag lag van te voren vast. Dat blijkt uit de stemming van 24 juni 1412, bekend als het Compromís de Casp, genoemd naar de stad Caspe in Aragón waar de stemgerechtigden samengekomen waren. Fernando kreeg 7,5 stemmen op een totaal van 9, te weten alle stemmen van Aragón én Valencia en anderhalve stem uit Catalunya. Het resultaat van de stemming werd op 28 juni 1412 gepubliceerd. Papa Luna had zijn slag thuisgehaald. Fernando de Antequera werd de nieuwe graaf van Barcelona en koning van Aragón en Valéncia.
Een vereenvoudigde stamboom geeft de relatie van de mogelijke kandidaten ten opzichte van Martí weer. Slechts die familiebanden die noodzakelijk zijn, worden weergegeven. Vrouwen zijn slechts weergegeven indien dat voor het begrijpen nodig is. De namen van de mogelijke opvolgers zijn onderstreept. Je zult er 7 in plaats van 6 onderstreept zien: hou er rekening mee dat Juan II, koning van Castilië, al snel van zijn rechten afzag. Uitgangspunt was Jaume II el Just, kleinzoon van Jaume I el Conqueridor, van wie afstammelingen van 2 van zijn zonen in aanmerking kwamen:
-Alfons II el Benigne
-Pere III el Ceremoniós of del Punyalet
-Joan I el Caçador, el Descurat of lAimador de la Gentilesa
-Violant x Lluís, titulair koning van Napels
-Lluís, graaf van Calabrië
-Martí lHumá of lEclesiástic
-Martí el Jove, koning van Sicilië
-Frederic, graaf van Luna en bastaardzoon
-Elionor x Juan I, koning van Castilië
-Enrique III, koning van Castilië
-Juan II, koning van Castilië
-Ferrnando de Antequera, graaf van Trastámara
-Elisabet (zie ook verder)
-Jaume I, graaf van Urgell
-Pere II, graaf van Urgell
-Jaume II, graaf van Urgell x Elisabet, dochter van Pere III el Ceremoniós en halfzuster van Martí lHumá
-Pere, graaf van Ribagorça en Prades
-Alfons, hertog van Gandia en graaf van Ribagorça
-Alfons, hertog van Gandia en graaf van Ribagorça
-Joan, graaf van Prades
Zoals reeds geschreven volgde Fernando de Antequera Martí lHumá op als graaf van Barcelona en koning van Aragón en Valéncia. Ik geef hieronder hun namen weer. Hun Catalaanse naam wordt gevolgd door hun bijnaam en hun naam in het Castiliaans. Houd er rekening mee dat die Trastámaras het Castiliaans boven het Catalaans verkozen. Tussen haakjes staat hun regeerperiode. Tenslotte wordt de band met de voorganger vermeld.
De lijst:
-Ferran I dAntequera - Fernando I (1412-1416), neef van Martí;
-Alfons IV el Magnánim - Alfonso IV (1416-1458), zoon;
-Joan II sense Fe - Juan II (1458-1479), broer;
-Ferran II el Católic - Fernando (1479-1516), zoon;
-Joana I dAragó, ook la Boja of de Waanzinnige genoemd - Juana (1516-1555), dochter.
Over de regeerperiode van Joana bestaan twijfels. De iure of van rechtswege was zij gravin van Catalunya van na de dood van haar vader tot haar dood. De facto of feitelijk behoorde de macht toe aan haar zoon Carlos I of Carlos primero, ook wel Carlos V of Carlos Quinto, bij ons bekend als Karel V.
Gedurende 143 jaren, vanaf 1412 tot en met 1555, regeerden 4 graven en 1 gravin over Catalunya en aanverwante gebieden. De gemiddelde regeertijd was 28 jaren; 2 graven en 1 gravin regeerden langer. Ferran I regeerde amper 6 jaren. Alfons IV el Magnánim had het maar liefst 42 jaren voor het zeggen.
17-01-2012
COVA D'EN DAINA [gedicht]
COVA D'EN DAINA (Romanyá de la Selva)
Geen gepolijst marmer nodig hebben om voor altijd verdoemd te zijn.
Tevreden zijn met wat windpokken zwerfstenen die schijnbaar nonchalant neergesmeten zijn tussen reumatische en moegetergde kurkeiken.
Onaantastbaar en onbegrijpend wordt hun ovalen eenheid toegedekt, weggeborgen door raadselachtige en grauwe kilte.
Kruinen ruisen niet meer zoals taal: te onbeholpen om te verwoorden.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: Cova d'en Daina, de grootste dolmen met cromlech van Catalunya, ligt in Romanyá de la Selva Baix Empordá in het noordoosten van Catalunya.
16-01-2012
AFRODITE [gedicht]
AFRODITE (Sant Mart! d'Empuries)
Het halflange golvende haar is opgebonden (Omdat ze uit de zee geboren werd.). Discreet. Oogschaduw behoeft haar egale gelaat niet. Geen sieraad tooit haar halsje.
Waarom, Praxiteles, heeft ooit zo'n schoonheid voor jou geposeerd? Toch droomt haar wrange mond nog van schuimend water. Een trage traan in de hoek van haar linkeroog.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: -Sant Martí d'Empúries of Emporion is gelegen dicht bij l'Escala in Alt Empordá in het noordoosten van Catalunya bevindt. Ooit bestond Empúries of Ampurias uit 3 steden: de Griekse Palaiapolis of oude stad die in 600 vóór het begin van de westerse jaartelling gesticht werd, de Griekse Neapolis of nieuwe stad van 550 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 100 en de Romeinse stad van 200 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 300. De palaiapolis is sinds de stichting onderbroken bewoond geweest en is dan ook de langste-bestaande stad van Catalunya; -In het "Museu d'Arqueologia de Catalunya", afdeling "Seu d'Empuríes, kan men de site dank zij de vele resultaten van opgravingen in de 3 steden en de ermee samenhangende begraafplaatsen, beter leren kennen; -Meer informatie: http://www.mac.cat/Seus/Empuries.
15-01-2012
ESGLÉSIA PRERROMÁNICA [gedicht]
ESGLÉSIA PRERROMÁNICA (Romanyá de la Selva)
Poedergoud is op oude stenen gestrooid. Ook de harde grond heeft zijn deel gehad. Slechts bladeren op de aarde ontbreken en tooien nog lang geen herfst. Rimpels en bochels echter kunnen niet weggemoffeld worden. Sporen van gekgegeseld geloof tonen aan: eerlijker dan opdringerige kathedralen waren deze rustige baarmoeders.
Nu een mis en mineur uit het einde van een leeggespoelde wereld: kinderen stamelen gevoelloze gebeden. Dood is triest en zonder gevolg.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: Romanyá de la Selva ligt in Baix Empordá in het noordoosten van Catalunya.
14-01-2012
EL PORTAL DE LA VERGE [gedicht]
EL PORTAL DE LA VERGE (Peratallada)
Klimoppen muren leiden aandacht af van de rotsige hoofdstraat. Honden waken voor doorgroefde deuren die textuele geheimen van vroeger openbaren. Balkons zijn bewoond door geraniums en gesloten luiken.
De kerk extra muros is vergrendeld. Ganzen verraden een verloren toerist.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: Peratallada, een Middeleeuws en ommuurd stadje, ligt in Baix Empordá in het noordoosten van Catalunya.
13-01-2012
CASTELL DE LA FOSCA [gedicht]
CASTELL DE LA FOSCA (Palamós)
Een vervallen hoeve boven woedende rotsen. Aan de voet een strand. Woelend zand tussen vingers. Een gespannen boog. van pijnbomen. De gouden incaschijf. Weggeroofd door spaanse opdringerigheid. En vernietigd. Een verbrande kreet van een kristallen kind. Een vlakte in kogelpennen blauw. Catalaanse rust. Ver weg een dak. Of is het een zeilboot?
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: het Castell de la Fosca in La Fosca aan de gelijknamige baai, een gehucht van Palamós in Baix Empordá in het noordoosten van Catalunya.
12-01-2012
DE DOOD VAN DICTATOR FRANCO, BARCELONA EN CAVA [geschiedenis]
DE DOOD VAN DICTATOR FRANCO, BARCELONA EN CAVA
Vele bezoekers lopen al eens verloren in Barcelona. Er verloren lopen is geen schande. Het kan elke allochtoon overkomen. De ruimte vol straten, straatjes, stegen en steegjes binnen de vroegere Middeleeuwse omwallingen is immers veel omvangrijker dan men in een doorsnee-Middeleeuwse stad tegenkomt.
Niet voor niets zegt men dat vreemdelingen, en wat zijn vooral toeristen anders, herkend worden aan hun bizarre gedrag: ze kijken steeds maar omhoog, naar gevels, torens, met bloemen versierde balkons en misschien wel de was die in volkswijken nog boven de straat te drogen gehangen wordt, en lopen te vaak en zonder zich te verontschuldigen tegen autochtonen aan.
Mijn aandacht wordt er vaak afgeleid door een vreemde steen in een gevel van de kathedraal, het symbool van een evangelist, een gebeeldhouwd hoofd, een verdwenen bordeel, dorpels van huizen, een monument voor oudstrijders, een geschilderde plaatsnaam die niet die van een plein blijkt te zijn, herinneringen aan universiteitsstudenten, een muzikaal gebouw, of een schijnbaar doodgewoon uitstalraam. Verloren lopen doe ik in Barcelona echter niet meer.
Wel verlies ik me vaak in het Middeleeuwse deel van Barcelona. Hoewel het plan van de stad en zeker van de oude binnenstad in mijn geheugen gebrand is, ken ik de namen van alle straten en pleinen niet. Ik verlies me erg graag in de straten en straatjes van mijn Barcelona. Is het dan verwonderlijk dat ik geregeld verloren loop in het hart van mijn stad?! Had ik moeten schrijven: is het dan verwonderlijk dat ik geregeld doe alsof ik verloren loop in het hart van mijn stad?!
Wanneer ik dan toch even niet weet waar ik me exact bevind, vind ik steeds en snel mijn weg terug. Het volstaat om een straatnaam of zelfs maar een gebouw dat bij de meeste mensen niets zal oproepen, te zien, en het plan van de oude binnenstad, dat onuitwisbaar in mijn geheugen gebrand is, erbij te halen. Steeds weer kom ik dan na door een wirwar van straatjes waar ik al meer dan eens doorgelopen ben, geslenterd te hebben, terecht op een plaats die bij iedereen die iets van Barcelona afweet, wel iets betekent. Ik denk aan de kathedraal, het Plaça de Catalunya, de kerk van Sants Just i Pastor, de Generalitat, de Santa María del Mar, het minuskule kerkje van Sant Pau del Camp, het vroegere hospitaal, en de Via Laietana.
Of de Rambla.
Vooral de Rambla die op 20 november 1975 een belangrijke rol gespeeld heeft. 20 november 1975: de dag dat Franco stierf. 20 november 1975: de dag dat Franco uiteindelijk stierf.
Francos dood op 20 november 1975 was geen toeval. Francos dood op 20 november 1975 was georchestreerd. Misschien lag het al een eeuwigheid vast dat Franco op 20 november 1975 zou sterven. Misschien lag het al sinds 20 november 1936 vast dat Franco op 20 november 1975 zou sterven.
Op 20 november 1936 immers stierf José Antonio Primo de Rivera, de oprichter van de Falange, de Spaanse fascistische partij, die samen met Franco in de fascistisch-katholieke kerk van de Valle de los Caídos of de vallei van de gevallenen begraven ligt. Franco zou exact, dag op dag 39 jaar na de dood van Primo de Rivera sterven. Van toeval kon geen sprake zijn. Van toeval kon helemaal geen sprake zijn. Alles is er aan gedaan om Franco pas op 20 november te laten doodgaan.
De dokters konden meer dan 30 jaar geleden al veel. De laatste overwinning van het franquisme? In de roman De val van Madrid, die zich op 19 november 1975 afspeelt, schrijft Rafael Chirbes dat één van zijn hoofdpersonages
altijd uit eerste hand wist wat er gebeurde in het Pardo en in het Hospital de la Paz. Zijn vriend had hem verzekerd dat ze Franco niet nog eens achtenveertig uur in leven zouden kunnen houden; hij lag schijnbaar nog steeds met slangetjes aan een apparaat, wat er enkel toe diende de artsen een list te verschaffen om niet echt te hoeven liegen wanneer ze de journalisten rapporten voorlazen waarin werd bevestigd dat de Caudillo nog in leven was. In het laatste communiqué dat het medisch team de vorige dag had uitgebracht, hadden ze nauwelijks meer durven zeggen dan dat hij in leven was, en hadden ze het broze begrip tekenen van leven voor zijn toestand gebruikt.
Het is duidelijk dat Francos dood een purrhos-overwinning was. Het was uiteraard toeval dat Franco 39 jaar na Primo de Rivera doodging. En toch! 39 jaar na de dood van Primo de Rivera die op een onduidelijke of complexe wijze mee aan de basis lag van een oorlog die volgens Franco in 1939 eindigde, maar in werkelijkheid tot het jaar van Francos dood en misschien zelfs nog langer, duurde. Spelen van een morbide spelletje met jaartallen?!
Op 20 november 1975 vernamen Madrilenen en Spanjaarden, Barcelonezen en Catalanen en Europeanen en andere wereldburgers Francos dood. Democraten waren tevreden. Fascisten en andere antidemocraten van wie het lot gelijk stond met een goede levensstandaard die volledig aan Franco te wijten was, weenden en waren bang.
Barcelonezen kwamen de straat op. De Rambla en de zijstraten vulden zich met feestvierders. De Guardia Civil, de Gestapo van het franquisme, liet zich niet zien. Het feest ging dagen door. Er werd cava, de goddelijke schuimwijn uit Catalunya, gedronken. Men werd dronken en nuchter en weer dronken. Men sprak Catalaans. Men zong Catalaans. Men dacht Catalaans. De taal die Franco verboden had en voorgoed wou doen vergeten, werd niet langer enkel maar binnenshuis gebruikt. En toen de cava op was, greep men maar naar champagne die voor Catalanen slechts surrogaat voor cava is. Slechts toen de cava op was, greep men naar champagne, de drank uit een land dat geweigerd had om Catalunya en de Spaanse republiek wapens om zich tegen de fascisten die de wettelijk gekozen regering met alle mogelijke ondemocratische middelen en steun van Hitler en Mussolini bevochten, te geven of te verkopen.
Cava is de enige wijn in Spanje die niet aan een streek gebonden is. Deze schuimwijn is volgens de método tradicional of méthode champenoise gemaakt. Men vindt hem in tal van CCOO, afkorting voor van Comunidades Autónomas, vergelijkbaar met de vreemde combinatie van gemeenschap en gewest zoals Vlaanderen die toepast: in Catalunya, maar ook in Aragón, Castilla y Léon, Extremadura, la Rioja en Navarra.
Geloof toch maar dat cava een Catalaanse wijn is: meer dan 90 % wordt er immers gemaakt. Hoewel vooral de Penedésstreek ten zuidwesten van Barcelona met Sant Sadurní dAnoia als centrum cavas levert, wordt de wijn ook gemaakt in Alella, Ampurdán-Costa Brava, Conca de Barberá, Costers del Segre en Tarragona. Al deze streken hebben een DO, Denominació dOrigen of oorsprongsbenaming, niet echter voor cava.
Ook cava heeft die zogenaamde oorsprongsbenaming, hoewel hij zoals reeds geschreven niet in een welbepaalde streek gemaakt wordt; zelfs druiven uit andere streken dan waar de cava gemaakt wordt, mogen erin gebruikt worden. DO betekent dat het maken van de wijn van dichtbij gevolgd wordt door een consejo regulador of soort van controlehoudende en bijsturende overheid die bestaat uit vertegenwoordigers van het ministerie van landbouw, wijnbouwers, wijnmakers en handelaars. De consejo regulador bakent het gebied van een DO af en ziet onder meer toe op het gebruik van soorten druiven, maximale opbrengst per hectare en alcoholgehalte. Macabeu, paralleda en xarel.lo, 3 Catalaanse druiven, worden bij voorkeur én uit traditie in de Catalaanse cavas verwerkt. Macabeu draagt bij tot de fruitigheid. Parellada zorgt voor finesse. Xarel.lo die de grootste invloed heeft, is verantwoordelijk voor kleur, structuur, alcoholpercentage en zuurtegraad.
Er zijn soorten cavas. Ze worden ingedeeld volgens rijpingsduur die ook bij de indeling van wijnen uit andere streken een rol speelt, en zoetheid. De duur van rijpheid zorgt voor crianza, reserva of gran reserva. De laatste heeft het langst gerijpt: minimum 2 jaar op fles en minimum 3 jaar op vat. Al die tijd blijven de flessen bij de wijnmaker. De zoetheid wordt bepaald door toevoeging van suiker. Er zijn 7 soorten waarvan 3 het best in de markt liggen: brut nature zonder suiker, extra brut met niet meer dan 6 gram suiker per liter en brut met 6 tot 15 gram suiker per liter. Daarnaast zijn er ook nog, en het suikergehalte gaat in stijgende lijn, extra sec, sec, semisec en dolç met meer dan 50 gram suiker per liter.
Zopas hoorde ik bij het zappen een Vlaamse kok die zich met fierheid, of is het hoogheidswaanzin, chef-kok durft te noemen, cava roemen als de beste schuimwijn. Beseft hij niet dat ook champagne schuimwijn is?! Champagne is immers slechts een streekbenaming. Hij beweerde dat cava een Spaanse wijn is. Cava is een Catalaanse wijn! Tot daar toe. Dat kokje echter dat prat gaat op zijn kennis van eten en erbij horende drank, had het over cava die men als kawa moet uitspreken; hij had het echter over kaavaa en viel dan ook door de mand.
Arme Vlaamse koks die de ingrediënten die ze gebruiken, nog niet correct kunnen uitspreken. Arm Vlaanderen! -o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: 27 april 2011. Uitgiftegegevens: hhttp://historiek.net/overig/de-dood-van-dictator-franco-barcelona-en-cava-4530. Extra-gegevens: -het citaat is ontleend aan: CHIRBES, Rafael. De val van Madrid. Menken Kasander & Wigman Uitgevers, Leiden. 2003. ISBN 90 74622 43 7; -meer informatie over "el consell regulador del cava" of het officiële orgaan dat toezicht houdt over de productie van cava: http://www.crcava.es.
11-01-2012
RETRAT DE DONA [gedicht]
RETRAT DE DONA Francesc Vayreda (1888-1929)
Zondag en hoogmis. De jeugdige associé van haar man is gekomen. Cru heeft ze erna een laatste keer gezegd en zijn eerstverwekte beleden. Ver weg kraaide een haan. Angstig is hij weg- gelopen. Of verstoord en bedrogen? Een hoek van het tapijt verraadt nog.
In de wandgrote spiegel schikt ze haar kapsel. Vocht parelt speels nog op de binnenkant van melkwitte dijen. Uitgerokken buikspieren herinneren zeven maanden. Scherpe tepels genieten na. Toch is heimwee al opgeborgen.
Roze of ivoorkleurig: welke jurk zou haar man vertederen? N' importe, dat hij zijn zoon zal krijgen, telt.
Weer zal ze op de rambla flaneren een gerespecteerde en begeerde vrouw zijn: haar offer is eindelijk volbracht.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: -Het gedicht vormt een tweeluik met "El café Vila de Girona", elders op het blog; -Francesc Vayreda i Casabò werd geboren te Olot in Garrotxa in 1888 en stierf te Olot in Garroxta in 1929;. Hij was een noucentistsich schilder uit het noorden van Catalunya; -"Retrat de Dona" uit bevindt zich in het "Museu d'Art" te Girona. Girona is de hoofdstad in de gelijknamige Catalaanse provincie in het noordoosten van Cataluna; -Afbeelding van het schilderij op http://www.museuart.com: achtereenvolgens klikken op "catalá", "la col.lecció", "espres. cronológica" en "segle XX", zakken in de tekst via rechts onder de tekst en klikken op "Francesc Vayreda".
10-01-2012
EL CAFÉ VILA DE GIRONA [gedicht]
EL CAFÉ VILA DE GIRONA Jaume Pons i Martí (1855-1931)
20 januari 1877. Pyreneeënwind jaagt over de plaça del Vi. Burgers met toverhoeden en militairen spelen en converseren. Een eenzaat droomt een andere volle pint en raadt.
Aan de ronde tafel zitten heren met baarden en snorren Catalaan te zijn. Het immense schaakbord beroert hen niet. Toverballen zijn uit hun gezichtsveld verbannen: vooruit kijken ze en hebberig. Eén leest beursberichten en voorspellingen.
Een officier in rode broek verstoort het grijze evenwicht. Autochtonen genieten zijn voorkeur zeker niet.
Een oudere lijkbidder rookt een sigaar en denkt aan zijn te jonge echtgenote die erg ziek in haar boudoir rust.
Spiegels verruimen het café. Bedrieglijk.
Toch blijft een vrije plaats over voor een telaatkomer. Tiens, hij was niet in de hoogmis! Een verloren stoel vinden zal voor de ober niet moeilijk zijn.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: -Het gedicht vormt een tweeluik met "Retrat de dona", elders op het blog; -Jaume Pons i Martí. werd geboren te Grácia (Barcelona) in Barcelona in 1855 en stierf te Girona in Girona in 1931. Hij was een neoclassicistisch-romantisch schilder uit Catalunya; -"El Café Vila de Girona" uit 1877 bevindt zich in het "Museu d'Art" te Girona. Girona is de hoofdstad in de gelijknamige Catalaanse provincie in het noordoosten van Cataluna; -Afbeelding van het schilderij op http://www.museuart.com: achtereenvolgens klikken op "catalá", "la col.lecció", "espres. cronológica" en "segle XIX", zakken in de tekst via rechts onder de tekst en klikken op "Jaume Pons i Martí".
09-01-2012
15 JANUARI 2012: MANUEL FRAGA, DE LAATSTE FRANQUISTISCHE MINISTER, IS DOOD [actualiteit]
Op 15 januari 2012 is te Madrid Manuel Fraga Iribarne, geboren te Vilalba in Galicia op 23 november 1922 geboren, gestorven.
Hij was een overtuigd franquist of aanhanger van dictator en massamoordenaar Franco en dan ook fascist 'par excellence'. Hij was onder Franco onder meer van 1962 tot en met 1969 minister van Informatie en Toerisme. De controle over informatie is in een fascistische dictatuur -Is dit geen soort van pleonasme?!- zeer belangrijk: het leent er zich perfect toe om binnen- en buitenstaander bewust, zeer bewust op het verkeerde been te zetten door verkeerde informatie te verspreiden.
Na de dood van Franco richtte hij in 1976 mee de Alianza Popular, erfgenaam van de Falange en de Movimiento en dus het extreem-rechtste en franquistsiche 'erfgoed', op. In 1989 veranderde de Alianza Popular haar naam en werd de Partido Popular, erfgenaam van de Falange, de Movimiento en de Alianza Popular en dus het extreem-rechtste en franquistsche 'erfgoed'. Tot zijn dood was hij erevoorzitter van de Partido Popular. Nooit heeft hij het franquisme en de misdaden van Franco afgezworen. Het is vreemd dat er in 1975 na de dood van Franco in Spanje geen Nürenbergtribunaal in het leven is geroepen, zoals dat in het Duitsland na WO II wel gebeurd is. Fraga zou zeker op de eerste rij gezeten hebben en veroordeeld zijn. Fraga mocht dan oud en versleten geweest zijn. De rol van fascist 'Don Manuel' binnen de Partido Popular was nog niet uitgespeeld. Geregeld nog was zijn wil wet. Vreemd is dat de CO of Comunidad Autónoma, vergelijkbaar met een gewest in wat België genoemd wordt, de Galicia, waar Fraga geboren is, een officiële rouwpreriode van maar liefst 3 dagen heeft afgekondigd. Dit is zelfs niet gebeurd in West-Duitsland toen Rudolf Hess, één van de medemisdadigers van Hitler, op 17 juli 1987 gestorven is.
Manuel Fraga Iribarne is net als Franco veel te laat gestorven. Ik kan niet de minste spijt voelen.
in "Het Nieuwsblad", noch "Het Laatste Nieuws" van 17 januari 2012 heb ik niets over Fraga gelezen. In de nieuwsuitzendingen van 18.00 en 19.00 van "Één" van de VRT van 17 januari 2012 heb ik niets over Fraga gehoord. Zielig! Quid?
Ik denk dat ik een glas cava ga drinken. Catalaanse cava. Is dit geen soort pleonasme?! Feit is dat de cavas die niet in Catalunya gemaakt zijn, niet aan het Catalaanse origineel kunnen raken. Ik weet dat ik een glas cava ga drinken en 3 zaken nogmaals uitschreeuwen: Visca la democrácia! Visca Espanya lliure! Visca Catalunya!
Met Manuel Fraga Iribarne is de laatste franquistische minister gestorven, spijtig genoeg echter niet de laatste franquist.
08-01-2012
AVOND DOCHTER SLAAPT IK ZIT OP TERRAS [gedicht]
AVOND DOCHTER SLAAPT IK ZIT OP BALKON
Avond. Dochter slaapt. Ik zit op balkon. Fles landwijn staat. binnen handbereik: vi negre.
In dit Catalaanse zomeren wordt sinds ooit gestreden om blauwer blauw. Lucht en zee lijken kalm in elkaar te vloeien. Schijn slechts: vlakken en vegen wit contrasteren. Klaarder dan de grauwe streek van kunstlicht en randverlichting.
Zomer. Lucht. Blauw. Toch heb ik het koud soms in dit land van golvende en rijpe velden waar oorsprong dichter dan einde is. Vanuit een andere vallei klinkt kleurloos een klank die woord wordt. Woorden worden helder, zuiverheden van kristal. Zang. Adem.
Haal altijd gulzig adem, Sarah. Geloof nooit wat verklaard wordt.
Doorlopend pompen torens als fallussen levenskracht en water. Wat daar beschamend weggestopt wordt, is hier godsgeschenk. Een flauwe tik op een rots vermag veel. Toch is dit niet het beloofde land.
Het glas wijn ligt goed in de hand. Misschien moet ik toch minder drinken.
Sarah, haal altijd gulzig adem. Wat verklaard wordt moet je niet geloven. Zoek. en lees vergeelde boeken, vooral de nooit-gekraakte.
Op zoek ben ik. Naar wie ik ben? Waarnaar ik zoek?
Warmte in mijn mond zoek ik. Geen verkoudheden meer en slijmen die doorlopend praten beletten. Geen oostenwind die verkilt en vingers verkrampt. Geen gefilterd kraantjeswater maar bergbronwaters, eerlijker dan wat open riolen bezoedelt.
Ik kan de slaap weer maar niet vinden. Het eeuwige draailicht van de vuurtoren houdt me in de ban. Roodgekleurd wordt niet: geen scheepje uit de branding ligt radeloos en dof verdrinking te spelen.
Een gewetenloze revolutie bestaat niet, heeft X ooit beweerd. En terecht. Woorden veranderen niemand. Net als molotovs. Kijk om je, Sarah, weet: het abc is zin- loos. Kijk en weet: bij- geloof verandert. Moordt. Sarah, waarom nog iets geloven? Waarom nog zoeken?
Blauwen ik versmelten. Minder gejaagd begint mijn hart te slaan. Intenser onderga ik dagelijkse ervaringen beleef ik onderhandse sensaties doorleef ik momentopnames en verrassende Yashica-snaps.
Smal en steil is de kuststrook, doorgaand en hemeltergend. Waar water lucht wordt, is alles impressie: blauwer en groen en ontelbaren geel, rood en hout en peper en zout.
Onrustig slaapt mijn dochter haar slaap. Geen wind raakt beschermende naaldbomen aan. Sterren weerkaatsen golven. Bevend volgt gammel licht flauwe bootjes op zoek.
Verroeste sleutels vinden abrikozen kerkjes op formaat mogelijk zijn. Kloostergangen geven rust en dromen. Ze onthullen een verleden, vaag en nabij. Deel geworden ben ik van dit binnenlandschap.
Het zomert in Catalonië. Water planten mensen verdampen. Hoog- seizoen en uit nevels stijgen geuren en kunst op. Stel je voor: een verkleurde prentkaart. Een lucht onmogelijk blauw vol mistigheid en mysterie. Een gelig kerkje vol adem.
Adem, Sarah, maar hoed je voor bedrukt papier. Vergeet nooit: ik lieg, de dichter liegt bij elke pennetrek.
Dronken spreek ik een nieuwe fles aan. Bomen zee en lucht onderscheid ik amper nog. Ver weg gieren banden.
Ik heb gelogen, Sarah, ik lieg niet: ik verwoord slechts andere waarheden.
Ik ben thuisgekomen in dit land van vergeten waterputten. Is dit verbeelding? Koester ik zon? Aanbid ik nacht? Of is het de stilte die ik niet zie en waarvan ik smaak de geschreven kus die twijfelt aan oude en vergeten teksten.
Dromen over waarheid doe ik niet. Dromen zijn niet langer. Waarheid is. Eénzelvig woord dat naaktheid verbeeldt, staat op. Op zich. Duurzaam moet papier zijn: vrij en open.
Een gedicht, Sarah, heeft geen contoeren of zwarte lijnen als stripverhalen. Uit deint het gedicht. Wat jij als streling aanvoelt, is verruiming. Een gedicht, Sarah, is onvatbaar als jij?
Mat is de zee geworden. En egaal. Op oneindig staat de horizon. Doorheen zwart kreet een onwillige motor.
De ondraaglijke pijn hoor ik nog van een geweten overlijden, plagiaat en de verbannen lach van een te ver familielid.
Dronkenschap is wonderbaar sloopt werende grensbakens en laat demonen uit mijn hart ontsnappen. Heimwee keert terug en gedichten vol pijn en weemoed, wanhoop.
Stom is de nacht geworden bijna: scheepjes dobberen nog misschien. Motoren zwijgen.
En voel: ik ween niet meer achter mijn ongenadige ogen. Ik ween met tranen. Uit woede tegen haar wrede god. Denken doet hij niet. Slechts wegnemen wat dierbaar is. Zij, wrede god, zíj hield van jou. Ik kan niet anders dan wenen en jou haten.
Drank moet niet meer. Nuchter begin ik te worden. Kan dronken- schap soberheid zijn? Kan sprake- loosheid rijkdom brengen? Ademhalen verruimt. De horizon wordt voorgoed verlegd. Anders gelegd. De streep tussen land en lucht, werkelijkheid en droom, vervaagt. Is niet langer begrenzing, barrière. Drank moet niet meer. Nuchter ben ik geworden.
Het draailicht van de vuurtoren lijkt geen schepen meer te lokken: met sirenen is ook verbeelding verdwenen. Zwart is zee geworden. En afwezig plots.
Luister, Sarah, luister. Eindelijk zal ik mijn waarheid vertellen. Niet de dichter zal spreken; wel de vader die diep ergens in me woekert. En toch, Sarah, kan ik me de vader niet los van de dichter voorstellen. Weet: kind ben ik met jou. Gesprekspartner. Samen groeien we op. Slechts jou zal ik nooit zijn kunnen wellicht.
Eén twee drie lichten één twee tellen zwart. Kleuren doet de vuurtoren niet meer. Wind rust. Verdorde takken kraakt geen voet. Hond noch ruiter kondigen een laatste oordeel aan. Geen mogelijke uitweg.
Hoor, Sarah, hoor. Onthoud de woorden van een oud en geleefd man. Grijs word ik: allang tel ik niet meer. De slaap der onschuldigen die jij ondergaat, is mij ontnomen. Recht van spreken heb ik. Des te meer. Zalven doen mijn woorden niet (Dat weet jij maar al te best.): kwetsend bereiken ze veel meer. Zelfs moorden kunnen ze.
Ogen en lippen en woorden bepalen mijn bestaan. Wat ik verzwijg, meen ik niet. Wat ik hoop, verwerp ik. Wat ik zie, probeer ik te verwerken.
Wat mij bepaalt, zijn vingers. Letters. Wat mij beperkt, zijn letters. Vingers.
Woorden. Nog zwijg ik meer dan ik zeggen wil. Nog bedoelen woorden meer dan interpreteerbare betekenissen.
Weet je, Sarah, buigen doe, ik soms. Knielen kan ik niet. Hét woord is mijn enige zekerheid. De enige dwaasheid zou verloochening ervan zijn. Saartje, ik smeek je: herroep nooit wat je woord verkondigt. Geloof de waarheid niet die omstaanders domweg uitbraken. Ga alleen maar voort op ervaren en pijnlijke kaakslagen.
Taal zeg ik en denk: oorsprong, bestaan en overleving. Want dood ga ik niet, Sarah, dood ga ik nooit. Immers: woord taal gedicht ben ik.
[begin zomer 1993 - 18 januari 1995]
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: ik heb het over "Catalonië" gehad. Pas later is het bewustzijn gekomen dat het Catalunya moet zijn. Catalunya is immers slechts tegen zijn zin lid van wat Spanje genoemd wordt, geworden, met alle negatieve politieke, culturele, economische en menselijke gevolgen vandien. Vereenvoudigd kan gesteld worden dat Catalunya 'met mondjesmaat' sinds 1412 en vooral en op absolute wijze sinds 1714 door wat Spanje genoemd wordt, verdrukt en uitgebuit wordt. Vergelijk het maar met Vlaanderen en wat België genoemd wordt; -Ik ben aan het aan het gedicht beginnen schrijven tijdens een verblijf in Palamós in Baix Empordá in het noordoosten van Catalunya.
07-01-2012
NIT DE LLUNA A GIRONA [gedicht]
NIT DE LLUNA A GIRONA Prudenci Bertrana (1867-1941)
Winteravond. Sterren. Weinig wind. Geur van hout en killig water. Nergens in de carrer de la Força versnijdt een t.b.-hoest schemeringen. De maan verbergt zich niet achter de kerktoren en wazig stil. Muzieken verjagen.
Beetje bij beetje voert de rivier zich naar zee. Mee vlucht de rust van het stille leven en waterverf.
Diffuus verlicht een gaslamp balkon en slaapkamer overbodigheden. Zicht op de Onyar verhindert haar slaapkleed, van kant en te nauwelijks. Zwijgend en deels verdubbelt de kathedraal.
Eén punt op het plafond fixeert ze. Naar anijs en snorcrème stinkt de man naast haar. Van een vreemd parfum wordt de geur discreter en verhuld. Hem de rug toedraaien durft ze niet.
Een karperkring zonder nut deint uit.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: -Prudenci Bertrana werd te Tordera in Maresme geboren in 1867 en stierf te Barcelona in Barcelona in 1941. Hij was een modernistisch schrijver en schilder uit Catalunya; -"Nit de lluna a Girona" uit 1917 bevindt zich in het "Museu d'Art" te Girona in Girona. Girona is de hoofdstad in de gelijknamige Catalaanse provincie in het noordoosten van Cataluna; -Afbeelding van het schilderij op http://www.museuart.com: achtereenvolgens klikken op "catalá", "la col.lecció", "espres. cronológica" en "segle XX", zakken in de tekst via rechts onder de tekst en klikken op "Prudenci Bertrana".
06-01-2012
DONA A LA TERRASSA D'UN CAFÉ [gedicht]
DONA A LA TERRASSA D'UN CAFÉ Josep Berga i Boada (1872-1923)
Sant Feliu de Guixols. Blauwer zee dan lucht. Een strenge dame mijmert momentaan. Rond tafeltje ondersteunt bedekte elleboog. Gekruiste benen.
Ver weg is Girona en haar echtgenoot uit Castilië. Haar zaken behartigt hij. Ontzegd is haar vragende lichaam. Drie kinderen heeft ze gebaard: één behouden. Toch is ze vrouwelijk verrassend en te begeren gebleven.
Schroomloos wijst haar rechtervoet. Ongegeneerd keuren haar ogen de man aan de andere tafel. Haar mond twijfelt tussen uitdaging en onderdanigheid.
Aan haar geboortestad denkt ze en de gouvernante die lasten op zich neemt. Het geroddel van vriendinnen mist ze; echtgenoots overuren niet. Wind beroert geen enkel lange rok.
Spuitwaterfles en verdunde wijn laat ze ongemoeid. De vlugge man heft het glas. Onder haar kin wenkt de hand.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996. Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996. Extra-gegevens: -Josep Berga i Boada werd te Olot in Garrotxa geboren in 1872 stierf te Sant Feliu de Guíxols in Baix Empordá in 1923. Hij was een schilder van de "Escola d'Olot" of school van Olot die rond de wisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw actief was in het noorden van Catalunya; -"Dona a la terrassa d'un café" bevindt zich in het "Museu d'Art" te Girona in Girona. Girona is de hoofdstad in de gelijknamige Catalaanse provincie in het noordoosten van Cataluna; -Afbeelding van het schilderij op http://www.museuart.com: achtereenvolgens klikken op "catalá", "la col.lecció", "espres. cronológica" en "segle XIX", zakken in de tekst via rechts onder de tekst en klikken op "Josep Berga i Boada".
05-01-2012
PUIG D'ARQUES [gedicht]
PUIG D'ARQUES (tussen Cruïlles en Cassá de la Selva)
Graasweiden kleuren groen nog, sappig en van ongekende verscheidenheid. Linten bomen verbergen schapen en geiten, bezitters van dit verheven land van langzaamheid en vergeten waterputten. Opgestapelde stenen werden huisjes en beschutting tegen een vermoeide regen. Boven het profiel van bergen vier omvergevallen inktpotten.
Hoogzomer. Gras heeft gebrand op de heuvels. Een gekliefde boom.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996.
Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996.
Extra-gegevens: -De Puig d'Arques of Arquesberg ligt tussen Cruïlles en Cassá de la Selva in het massís of massief de les Gavarres ten zuidzuidwesten van La Bisbal d'Empordá in Baix Empordá in het noordoosten van Catalunya; -hij is met zijn 532 meter de hoogste top van het gebergte: -de omslagtekening van "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" uit 1995 is van Rik Wouters.
Bijlage: "iemand laat tussen moegetergde kurkeiken bewust een woord ontglippen" van Rik Wouters, gouache op papier (36 centimeter bij 26,8 centimeter).
De grote boerderij oogt hoekig en leeg. Pannen liggen in brokken voor de deur die uit hengsels gelicht lijkt. Geen koe doorboort wat stilte genoemd wordt. Roestig en op de zij nikst een ploeg.
Stof op een bank verraadt geen achtergelaten oudje.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996.
Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996.
Extra-gegevens: -Mas Roig is een zestiende-eeuwse Catalaanse boerderij te Pals. Mas betekent hoeve in het Catalaans, masía in het Castiliaans; -Pals ligt in Baix Empordá in het noordoosten van Catalunya; -Hoewel het reeds in Keltische en Romeinse bewoond werd, werd de rechtstreekse voorloper van het huidige stadje gesticht in de achtste of negende eeuw. In een document uit 889 wordt ze voor het eerst vermeld.
Extra-gegevens over het gedicht: -"De grote boerderij oogt hoekig / en leeg. Pannen liggen in brokken / voor de deur die uit hengsels / gelicht lijkt. Geen koe doorboort / wat stilte genoemd wordt. Roestig / en op de zij nikst een ploeg.": tal van hoeves zijn verlaten; -"Stof op een bank verraadt / geen achtergelaten oudje.": mensen verlaten het platteland en trekken naar de steden. Het familie- of eenheidsgevoel zorgt ervoor dat zelfs ouderen niet achtergelaten worden.
03-01-2012
HEERSERS OVER CATALUNYA: GRAVEN VAN BARCELONA EN KONINGEN VAN ARAGÓN VANAF 1162 EN VAN VALÉNCIA VANAF DE DERTIENDE EEUW VAN HET HUIS VAN DE GRAVEN VAN BARCELONA (874-1410) [stamboom]
HEERSERS OVER CATALUNYA: GRAVEN VAN BARCELONA EN KONINGEN VAN ARAGON VANAF 1162 EN VALÉNCIA VANAF DE DERTIENDE EEUW VAN HET HUIS VAN DE GRAVEN VAN BARCELONA (874-1410)
In de Carrer dels Comtes, tussen de kathedraal en het Museu Frederic Marés, waar de straat zich verbreedt tot een pleintje vol intimiteit en straatmuzikanten die heel wat van muziek afweten en enkele munstukken meer dan waard zijn, wordt men op een vreemde manier geconfronteerd met de eerste en de laatste graaf van Barcelona, Guifré I en Martí I. Die graven waren vanaf 1162 ook koningen van Aragón en behoorden zonder onderscheid tot het huis van de graven van Barcelona. Zoals het in de Salische wet op de troonopvolging voorzien is, volgden die graven en graaf-koningen elkaar in mannelijke lijn en enkel en alleen in mannelijke lijn op.
Links van de poort van Sant Iu, de noordelijke toegangspoort tot de katedraal, is stamvader Guifré afgebeeld. Hij vecht tegen een draak- of griffioenachtig wezen.
Links boven die poort is een deurtje te zien dat via een brug leidde naar de voorloper van het paleis van de Lloctinent of plaatsvervanger van de koning. Daardoor kon Martí zonder zich onder zich het volk te moeten begeven de kerk bereiken om afgezonderd de dienst bij te wonen.
Guifré was de zoon van Sunifred I en de kleinzoon van Bel.ló, graaf van Carcasona of Carcasonne. Sunifred en Guifré waren beiden graaf van Barcelona. Moet ik het hebben over de Spaanse Mark, zoals er in het Karolingische rijk wel meer marken of markiezaten die niets anders waren dan een soort vooruitgeschoven gebieden om Frankrijk tegen invallen van de Moren te beschermen, waren?! Tot en met Guifré werden de graven van Barcelona meestal voor het leven benoemd door de Franse koning.
Vanaf Guifrés nakomelingen werd de opvolging erfelijk. Die gebeurde zoals reeds geschreven enkel in mannelijke lijn. Oorspronkelijk bleven de graven afhankelijk van de koning van Frankrijk aan wie ze gehoorzaamheid aflegden.
Toen Almansur in 985 de stad aanviel en voor een groot deel verwoestte, kwam de Franse koning geen hulp bieden. Dit viel bij de Barcelonese graaf niet in goede aarde. Op 22 maart 987, tijdens de heerschappij van graaf Borrell II, stierf de Franse koning Lodewijk V zonder mannelijke opvolging. Hij was de laatste koning van de Karolingische dynastie en werd opgevolgd door Hugo Capet. Hugo was de eerste in de rij van de naar hem genoemde Capetingische dynastie die door de Catalanen als usurpatoren beschouwd werd. Hoewel ze hen uiteindelijk toch als koningen van Frankrijk beschouwden, erkenden ze hen niet als heer van de gebieden ten zuiden van de Pyreneeën die tot het latere Catalunya zouden uitgroeien. Borrell II kan als eerste onafhankelijke heerser van een onafhankelijk Catalunya-avant-la-lettre beschouwd worden.
Ik geef hieronder de graven van Barcelona van het huis van de graven van Barcelona weer. Hun Catalaanse namen worden gevolgd door hun bijnaam of bijnamen. Het volgnummer verwijst naar de volgorde in Catalunya. Tussen haakjes staat hun regeerperiode. Tenslotte wordt de band met de voorganger vermeld. Soms regeerden 2 broers samen.
De lijst:
-Guifre I el Pelós (874-898);
-Guifre II Borrell I (898-911), zoon;
-Sunyer of Sunyer I (911-950/954), broer;
-Miro of Miro I (950/954-966), zoon. Hij regeerde samen met zijn broer Borrell II;
-Borrell II (950/954-992), zoon van Sunyer. Hij regeerde tot 966 samen met zijn broer Miro;
-Ramón Borrell III (992-1018), zoon;
-Berenguer Ramón I el Corbat (1018-1035), zoon;
-Ramón Berenguer I el Vel (1035-1076), zoon;
-Ramón Berenguer II Cap dEstopes (1076-1082), zoon. Hij regeerde samen met zijn broer Berenguer Ramón II;
-Berenguer Ramón II el Fraticida (1076-1096), broer. Hij regeerde tot 1082 samen met zijn broer Ramón Berenguer II;
-Ramón Berenguer III el Gran (1096-1131), neef van voorgaande en zoon van Ramón Berenguer II;
-Ramón Berenguer IV el Sant (1131-1162), zoon;
-Alfons I el Cast, geboren als Ramón Berenguer (1162-1196), zoon;
-Pere I el Católic (1196-1213), zoon;
-Jaume I el Conqueridor (1213-1276), zoon;
-Pere II el Gran (1276-1285), zoon;
-Alfons II el Franc (1285-1291), zoon;
-Jaume II el Just (1291-1327), broer;
-Alfons III el Benigne (1327-1336), zoon;
-Pere III el Ceremoniós of del Punyalet (1336-1387), zoon;
-Joan I el Caçador (1387-1395), zoon;
-Martí lHumá of el Vell (1395-1410), broer.
Martí is de laatste graaf van Barcelona van het huis van de echte graven van Barcelona. Uit zijn 2 huwelijken werd slechts één zoon geboren: Martí el Jove die echter een jaar vóór zijn vader stierf.
De jonge Martí was net als zijn vader 2 keer getrouwd, met Maria, koningin van Sicilia, en Blanca, koningin van Navarra, die in 1419zou trouwen met Juan, de latere Joan II sense Fe, één van de Castiliaanse Trastámaras op de Catalaanse troon. Hij had echter geen wettelijke zonen. Frederic, graaf van Luna en hertog van Arjona, was zijn natuurlijke zoon, verwekt bij Tarsia Rizzari, één van zijn maítresses. Bastaarden waren echter van opvolging uitgesloten.
De dood van Martí el Vell zorgde dan ook voor problemen. Zoals reeds geschreven stierf hij in 1410 zonder mannelijke opvolger. Men moest een opvolger zoeken in vrouwelijke of onrechtstreekse mannelijke lijn. Dat bleek niet gemakkelijk, niet alleen omdat er maar liefst 6 mogelijke kandidaten waren, maar ook omdat de 3 landen die samen een statenbond vormden, Catalunya, Aragón en Valencia, bij het kiezen van de opvolger betrokken werden en hun eigen prioriteiten stelden.
De uiteindelijke beslissing kwam bij paus Benedictus XIII, beter bekend als Papa Luna van Peníscola, te liggen. Vaak wordt hij de laatste paus van het westers schisma of van Avinyó of Avignon genoemd. Ten onrechte, hij werd immers bij zijn overlijden in 1423 opgevolgd door Clemens VIII, die in 1429 toetrad tot wat men de ene en ware kerk van Rome noemde en bisschop van Palma op Mallorca, waar hij in de kathedraal begraven is, werd. Die ene, ware en lachwekkende kerk werd rond de wisseling van de dertiende naar de veertiende eeuw geleid door 2 en gedurende een korte periode zelfs door 3 pausen.
In 1412 zou Papa Luna met het Compromís de Casp, ook wel Senténcia de Casp genoemd naar een stadje in Aragón, een opvolger voor Martí aanduiden. Met zijn arbitraire en dus ondemocratische beslissing zou hij aan de basis liggen van het einde van Catalunya als onafhankelijke staat.
De keuze van de woorden compromís en senténcia spreken voor zich. Een compromis is niets anders dan een overeenkomst, een soort van minnelijke schikking, een beslissing genomen in overleg, waarin alle partijen zich konden terugvinden. Iets wat in wat België genoemd wordt, sinds lang uitgesloten is. Een senténcia daarentegen is een vonnis, een eenzijdig-opgelegde beslissing, in dit geval door Papa Luna, een wereldvreemd man.
Casp betekende het begin van einde van de onafhankelijkheid van Catalunya. Het spreekt dan ook voor zich dat voor Catalanen vonnis beter op zijn plaats is dan overeenkomst.
Gedurende 536 jaren, vanaf 874 tot en met 1410, regeerden 22 graven over Catalunya en aanverwante gebieden. Een graaf regeerde gemiddeld 24 jaren; 11 graven regeerden 24 jaren of meer. Ramón Berenguer I en Alfons II regeerden amper 6 jaren. Jaume I el Conqueridor bestuurde Catalunya maar liefst 63 jaren.
-o-o-o-o-o-
Bijlagen: -Gotisch praalgraf van Jaume el Conqueridor in het klooster van Poblet te Vimbodí in Conca de Barberá; -Neogotisch praalgraf van Martí el Vell in het klooster van Poblet te Vimbodí in Conaca de Barberá.
En op een onmogelijke plaats. neergeploft zont ze gelig haar gerimpelde en moeë stenen. Eenvoud achter een werelds deurtje.
Onaardse en doodse stilte. Muren beklemmen echter niet, zijn zachter dan lege ruimtes van schepen die botweg ontheiligen.
En toch rustgevend.
-o-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996.
Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996.
Extra-gegevens: -Sant Juliá de Boada maakt deel uit Palausator in Baix Empordá in het noordoosten van Catalunya; -De pre-Romaanse mozarische kerk valt op door hoefijzerbogen en opus spicatum of visgraat- of aarmotief. Ze is meer dan waarschijnlijk Visigotisch van oorsprong. In een document uit 934 wordt ze voor het eerst vermeld.
Extra-gegevens over het gedicht: "Onooglijk" zijn pre-Romaanse kerkjes meestal, maar juist daardoor "toch rustgevend." Indien ik bijgelovig en dus geen rationalist zou zijn, zou ik er zelfs kunnen geloven.
01-01-2012
ANATOMIE VAN EEN MOMENT - JAVIER CERCAS [boekbespreking]
ANATOMIE VAN EEN MOMENT - JAVIER CERCAS
Cercas heeft met Anatomie van een moment een boek geschreven over 23T, de afkorting waaronder de poging tot staatsgreep van 23 februari 1981 van Tejero, luitenant-kolonel van de Guardia Civil en franquist, gekend is. Die dag om 18.23 stormde Tejero aan het hoofd van troepen van de Guardia Civil de Cortes of het Spaanse parlement binnen.
De dag erna werden de beelden overal in de wereld uitgezonden. De beelden die slechts het begin van 23F weergegeven, moeten genuanceerd worden: van de vierendertig minuten en vierentwintig seconden durende opname worden steeds weer dezelfde 10 tot 15 seconden uitgezonden. Hoewel de beelden pas een later op antenne kwamen, denken de meesten die ze gezien hebben, nog steeds dat ze de poging tot straatsgreep live hebben meegemaakt. Meer zelfs, ze denken zelfs nog te weten waar ze toen waren. Het geheugen van de doorsneemens is overduidelijk feilbaar.
Cercas spitst zijn aandacht toe op de 3 enige personen die tijdens het in het wilde weg schieten van de opstandelingen niet in paniek en vol angst achter de zetels op de grond weggedoken zijn. Adolfo Suárez was eerste-minister en is onder meer leider van de Movimiento, de enige door Franco toegelaten partij, opvolger van de franquistische Falange en vertaald als Beweging, geweest. Manuel Gutiérrez Mellado was vice-eerste-minister, generaal en monarchistisch franquist. Santiago Carrillo was lid van de Cortesen leider van de Spaanse Communistische Partij. Alle 3 stonden ze aan het einde van hun politieke carrière: Suárez omdat hij voor de democratie gekozen had en door de andere 2 gesteund werd, Gutiérrez Mellado omdat hij door die steun niet meer kon rekenen op de sympathie van het leger en Carrillo omdat hij door voor het eurocommunisme te kiezen de steun van de jonge garde van de communisten verloren had.
De staatsgreep mislukte omdat er tijdens de eerste minuten onvoorziene dingen gebeurden: Het eerste is dat de gijzeling van het Congres niet zo discreet verliep als de bedoeling was en in een schietpartij ontaardde, waardoor de coup, die zacht had moeten zijn, het vuile aanzien van een harde coup kreeg en de koning er nog moeilijk achter kon staan ( ). Het tweede is dat de couplegers de naam van Armada hadden laten vallen nog voordat de generaal de kans had gekregen aan de koning uit te leggen om wat voor coup het ging ( ).
Naast de 3 parlementsleden komen de 3 belangrijkste putchisten aan bod: Tejero, Millans del Bosch, generaal én franquistisch ikoon van de verdediger van het Alcázar van Toledo tijdens het begin van de Guerra Civil, en Armada, generaal en vroegere secretaris van Juan Carlos.
Elk van de 5 hoofdstukken begint met een samenvatting in cursief van de door de Spaanse tv opgenomen beelden van de vergadering van de Cortes op 23F. De bedoeling van de samenkomst was om een opvolger voor eerste-minister Adolfo Suárez die enige tijd tevoren zijn ontslag had aangeboden, te verkiezen. Suárez had het bij zowat elke politieke partij met inbegrip van de zijne, verkorven. De enige kandidaat om hem op te volgen was franquist Leopoldo Calvo-Sotelo, neef van José Calvo Sotelo wiens moord door Franco aangegrepen werd om de Guerra Civil te beginnen. Elk hoofdstuk eindigt met wat zich op 23F buiten het oog van de cameras heeft afgespeeld. Ertussen probeert Cercas de aanleiding(en) en oorzaken van de staatsgreep te ontleden. Hij heeft zich daarvoor laten leiden door gesprekken die hijzelf met hoofdpersonen van de gebeurtenissen gevoerd heeft, boeken van betrokkenen en historici en tal van krantenartikelen.
Het boek is vlot geschreven. Soms kan het gebruik van erg lange, samengestelde zinnen die erg dicht bij het Castiliaans aanleunen, het de lezer moeilijk maken. Soms kan de lezer die niet of onvoldoende met de periode van de Transición, de overgang tussen franquisme en democratie, bekend is, het al eens moeilijk hebben om de verhaallijn te blijven volgen. Toch kan men er niet omheen dat Anatomie van een moment als een roman leest en vraagt, eist om uitgelezen te worden.
Cercas slaagt er niet in om alle geheimen te doorgronden. Verwonderlijk is dit niet. Tal van archiefstukken zijn nog niet openbaar gemaakt. Tal van hoofd- en nevenrolspelers hadden/hebben er belang bij om hun versie (nog) niet te verwoorden. Juan Carlos, het hoofdpersonage, leeft overigens nog. Wie is hij? Hij is de kleinzoon van Alfonso XIII, de laatste Spaanse koning vóór het franquisme, die door Franco die hij geregeld als leider van het land vervangen heeft, opgevoed is. 2 dagen na Francos dood op 20 november 1974, heeft hij die steeds verklaard heeft dat hij koning van alle Spanjaarden wou zijn, Franco opgevolgd door te zweren op de bijbel én de franquistische en dus ondemocatische wetten van de Movimiento. Was hij voor de staatsgreep? Een antwoord is niet gemakkelijk. Feit is dat hij Suárez weg wou als eerste-minister. Wie of wat wou hij in de plaats? Een militaire dictatuur? Een andere pseudo-democratische regering onder leiding van een nogmaals een franquist? Een echte democatische regering? Deze vragen worden niet beantwoord. Is het daarvoor wachten op de dood van Juan Carlos?
Niet weinigen die zich de beelden van op tv herinneren, waren getroffen door het stuntelige en improvisatorische van de poging tot staatsgreep. Toch was de staatsgreep van Tejero volgens Cercas geen klucht, of niet helemaal, of alleen maar omdat het feit dat hij mislukte verhinderde dat hij een tragedie werd, of we beelden ons alleen maar in dat hij dat was omdat tragedie plus tijd gelijk is aan klucht.
Vreemd is dat slechts de poiging tot staatsgreep van 23F internationale aandacht gekregen heeft. Tijdens de Transición heeft het leger immers meer dan eens geprobeerd om het franquisme opnieuw aan de macht te brengen.
-o-o-o-o-o-
Cercas, Javier. Anatomie van een moment. De Geus, Breda. 2011. ISBN 978 90 445 1599 2.
Het goud van het romeinse deel is veelkleuriger dan een impressionistisch en zuiders schilderij. De oude afgetakelde havenmuur versnippert huppelende kaboutertjes zonder rode mutsen
maar met lange en witte baarden. Scheepjes hebben ook hier geen wonderbare visvangst. Dat is immers niet nodig: de ondiepe zee zal nog wel groene griekse beelden vrijgeven.
Hier zeggen dat men iemand liefheeft zou slechts zonde en zelfmoord zijn.
-o-o-o-o-
Verschijningsdatum: juni 1996.
Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. "Het woord herhalen" en "Wat stilte genoemd wordt" [dubbeldichtbundel]. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 1996.
Extra-gegevens: -De malakon is de Romeinse havenmuur van de derde en Romeinse stad van Emporion. De muur is meer dan 5 meter breed en 6,60 meter hoog. Er blijft meer dan 80 meter van over. Hij werd gebouwd tijdnes de eerste helft van de eerste eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling; -Emporion is gelegen waar zich nu Sant Martí d'Empúries dicht bij l'Escala in Alt Empordá in het noordoosten van Catalunya bevindt. Ooit bestond Empúries of Ampurias uit 3 steden: de Griekse Palaiapolis of oude stad die in 600 vóór het begin van de westerse jaartelling gesticht werd, de Griekse Neapolis of nieuwe stad van 550 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 100 en de Romeinse stad van 200 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 300. De palaiapolis is sinds de stichting onderbroken bewoond geweest en is dan ook de langste-bestaande stad van Catalunya; -In het "Museu d'Arqueologia de Catalunya", afdeling "Seu d'Empuríes, kan men de site dank zij de vele resultaten van opgravingen in de 3 steden en de ermee samenhangende begraafplaatsen, beter leren kennen; -Meer informatie: http://www.mac.cat/Seus/Empuries.
Extra-gegevens over het gedicht: "Hier zeggen dat men iemand liefheeft / zou slechts zonde en zelfmoord zijn.": liefde voor Catalunya is onvoorwaardelijk.
Ik ben Rik Wouters.
Ik ben een man en woon in Halle (Vlaanderen (dat spijtig genoeg een deel is van wat België genoemd wordt)) en mijn beroep is niet van belang.
Ik ben geboren op 02/04/1956 en ben nu dus 68 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: literatuur, geschiedenis en kunst.
Gegevens die op mijn adreskaartje staan: "Ik ben geen dichter om te dichten of voor te dragen, maar om te (over)leven", "anarchist", "artiest, dichter, prozaschrijver en literair criticus", "beeldend kunstenaar" en
"catalanist en flamingant".
