Waar de einder na een kortstondig leven verf
en moment geworden is, begint taal voorgoed
pas te leven. Dat papier maagdelijk en sneeuw
is en de dichter toebehoort, weet de schilder

die slechts bewust en kil verkracht op een doek
van woordloosheid: de loop der dingen schendt
hij tot het kunstwerk zich moe gewonnen geven
moet. De dichter die bewust het volle wit dient

en in vlaktes van stilte één punt nalaat, is anders:
te vriend is taal. De schilder echter haat woorden
die hem nooit vertrouwen zullen. Sinds spraak
in beelden veranderd is, is tijd voorgoed gestokt.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk;
-bovenstaand titelloos gedicht kan beschouwd worden als een arts poëtica.

JESUCRIST
     nawoord



Ook hij werd geboren om te sterven. Dagen,
maanden en seizoenen gingen voorbij. Jaren
werden geleefd, ondergaan. Lente is slechts
een vage herinnering; zonder terugweg blijkt
de laatste winter: dat leven slechts splinters

achterlaat, had hij altijd al geweten. Toevlucht
is de vrouw geweest ooit, nooit een weg terug.
Van zijn taal heeft niemand sporen gevonden.
Ademen dat moeilijker wordt, heeft gedwongen
tot gaan. Ik werd geboren (maar om te begeren).

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk;

Extra-gegevens over het gedicht:
-het gedicht verwijst naar scènes uit het "Tapís de la Creació", het "Tapijt van de Schepping", dat deel uitmaakt van de kerkschat van de gotische kathedraal van Girona. Het elfde/twaalfde eeuwse "Tapís de la Creació" stelt de schepping, de winden, de maanden, de seizoenen en het jaar, mythologische voorstellingen, de rivieren van Eden en het vinden van het kruis door Helena van Constantinopel voor. Meer informatie over het "Tapis de la Creació" in de catedral de Santa Maria te Girona:Girona:
http://blog.seniorennet.be/lliure/archief.php?ID=1084171, http://historiek.net/overig/el-tapis-de-la-creacio-of-het-scheppingsverhaal-van-girona-5604 en http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
 http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
-het gedicht kan beschouwd worden als een ars poetica.

PA AMB TOMÁQUET (tomatenbrood)

1. Ingrediënten:

-groenten: 2 gehalveerde rijpe en sappige tomaten;

-kruiden: grof zeezout;

-allerlei:

     -4 sneden boerenbrood van enkele dagen oud en van 1 centimeter dik;

     -4 gepelde tenen look;

     -extra virgen-olijfolie.

2. Werkwijze:

-de sneden boerenbrood lichtjes grillen op een rooster boven een houtvuur;
-een kant inwrijven:
     -eerst met een lookteentje;
     -dan met een halve ingesneden tomaat zodat vruchtvlees en sap goed vrijkomen;
-afwerken:
     -eerst overgieten met olijfolie;
     -dan bestrooien met grof zeezout.

3. Alternatieven:

-pa amb tomáquet kan verrijkt opgediend worden. Het smaakt heerlijk met formatge (kaas), pernill (gedroogde ham), embutits (allerhande soorten worsten), anxoves (ansjovis) of escalivada (gestoofde groenten);

-het wordt ook gegeven bij truitas (tortillas met aardappelen of andere ingrediënten) en gegrild vlees. 

4. Allerlei:
4. 1. Qua bereiding:

-het grillen van de sneden boerenbrood op een rooster boven een houtvuur geniet de voorkeur omdat de houtsmaak een meerwaarde geeft. Grillen op een plancha of in een grillpan kan ook;
-sommigen wrijven beide kanten met een lookteentje in;
-Catalaanse tomaten geniet de voorkeur. In Catalaanse groentenwinkels verkoopt men verschillende soorten tomaten. Het beste is om naar tomaten voor pa amb tomáquet, die in de open lucht geteeld zijn en zeer zacht en zeer veel vruchtvlees bevatten,  te vragen;
-de extra virgen-olijfolie van Catalaanse arbequina-olijven geniet de voorkeur;
4. 2. Andere informatie:

-in restaurants wordt pa amb tomáquet automatisch, maar niet klaargemaakt aangeboden. Alle ingrediënten staan op tafel zodat de gast zijn snede brood zelf kan bereiden. Wie dan de ingrediënten afzonderlijk opeet, valt onherroepelijk door de mand.

BEDELAAR
     la Rambla de la Llibertat



Aan tafel gezeten heb ik leven afgedragen voorbij zien gaan.
Verleden en geheimen waarin het ooit ingewijd was, waren
in zakken geborgen. Kranten die onwaarheden van gisteren
tot geschiedenis samenvatten, verzamelde hij. Oud nieuws

van vandaag negeerde hij: aan wat nú staat, heeft zijn leven
niet langer een boodschap. Of tijd en tekst die ik misbruik,
samengaan, vraag ik me gemaakt gespeeld af. Weet je, ik
zit aan een tafel en proef van woorden de vruchtbaarheden.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht:
-"la Rambla de la Llibertat", de ondertitel die Rambla van de Vrede betekent, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht;
-"la Rambla de la Llibertat" loopt ongeveer parallel met de Onyar, een van de 3 rivieren die door Girona stroomt, en ligt in het commerciële deel van de stad.

PRENTKAART [2]
     la Pujada de Sant Doménec



Stadsgezicht plooit zich dicht terwijl ik mijn rechteroog uit-
ruk: geen splinter wens ik in een vergulde doos te bewaren.
Het licht breekt. De tijd verschilfert en verstilt. Een glas valt
op gladde keien die trillen in de hitte en echo's weerkaatsen

van een ander bestaan: weg vloeit wijn. Een gewelf dat leven
beschermen wil, is nooit spraakzaam geweest: toch hebben
haar stenen nooit aanstoot gegeven. Ze herhaalden slechts
dezelfde geschiedenissen die stotterend verbeelden wilden.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht:
-"la Pujada de Sant Doménec", de ondertitel, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht;
-"la Pujada de Sant Doménec" is een bergop-lopende straat in het Romeins-Middeleeuwse en Middeleeuwse deel van de stad.

HEERSERS OVER CATALUNYA: KONINGEN VAN SPANJE VAN HET HUIS VAN HABSBURGO (1519-1700)

In 1504 volgde Juana de Aragón of la Loca haar moeder Isabel la Católica die in tegenstelling tot haar moeder én haar dochter geen sporen van zwakzinnigheid, laat staan waanzinnigheid vertoonde, op als koningin van Castilla en aanverwante gebieden. In werkelijkheid werd Castilië door haar wispelturigheid en besluiteloosheid, te wijten aan inteelt, zo typisch voor de adel, bestuurd door haar vader Fernando el Católico van (Groot-)Catalunya en kardinaal Cisneros.

In 1516 volgde Joana d’Aragó of la Boja die niemand minder dan de half-Castiliaanse Juana de Aragón was, haar vader Fernando of Ferran op: ze werd onder meer gravin van Barcelona. In werkelijkheid werden Catalunya en aanverwante gebieden door haar wispelturigheid en besluiteloosheid, te wijten aan inteelt, zo typisch voor de adel, bestuurd door haar zoon Carlos I, Carlos V of Carlos Quinto, bij ons bekend als Karel V.

Samengevat kan gesteld worden dat Juana de iure of van rechtswege gravin van Barcelona en koningin van (Groot-)Catalunya én van Castilla was. De facto of feitelijk behoorde de macht toe aan haar zoon Carlos I of Carles I die echter nooit Catalaans gesproken heeft. Ik hoed me om te denken aan koningen van wat België genoemd wordt, die Nederlands niet konden of wilden spreken of eerder met tegenzin spraken en nog steeds spreken. Ze beschouwden en beschouwen mijn taal als tweede- of zelfs derdehands, dus minder belangrijk dan het Frans van de adel en andere dikkenekken en misschien zelfs het Duits van hun protestantse oervader Leopold I.

Kortom, Juana had niets te zeggen en werd eerst door haar vader en later door haar zoon opgesloten gehouden in het kasteel van Tordesillas. Ze werd opgesloten omdat ze waanzinnig of gek was. Klopt dit? Juana voldoet niet aan de laat-Middeleeuwse voorwaarden om gek genoemd te worden. Ze was niet dul met wie een gestoorde die een bedreiging voor zijn omgeving vormde, en niet arm van geest met wie een mentaal gehandicapte bedoeld werden. Zou de Cortes van Castilla haar in 1505 overigens tot koningin uitgeroepen hebben indien er iets aan de hand was?!

Toch werd ze waanzinnig verklaard. Feit is dat er iets aan de hand was. Feit is dat Filips de Schone die slechts prins-gemaal van Castilla zou worden en het regeren aan zijn vrouw zou moeten overlaten, net vóór de eedaflegging van 1505 een verslag over de zwakke geestestoestand van Juana, opgesteld door haar majordomus Martin de Moxico, heeft laten verspreiden. Was er sprake van een oprecht opgesteld document? Is dat verslag er op vraag van de machtsgeile Filips zelf gekomen? Was het Filips’ bedoeling om zijn echtgenote buitenspel te zetten en zelf koning te worden? 

Fernando en Isabel van het geslacht van de Trastámaras, usurpatoren op de Castiliaanse troon, die om wie weet welke redenen de Reyes Católicos of Katholieke Koningen genoemd werden, en de Habsburger Maximiliaan van Oostenrijk deden er alles aan om hun macht en rijken te vergroten. Eén van die middelen was het huwelijk. De banden tussen de 2 families werden door de dubbelhuwelijken van 1597 en 1496 versterkt. Juan, Karel V’s Spaanse oom, huwde met Margaretha van Oostenrijk, Karels Habsburgse tante, terwijl Juana, Karels moeder en Juans broer, trouwde met Filips, Karels vader en Margaretha’s broer.

Die Filips zou het de geschiedschrijvers niet gemakkelijk maken. Ik wil het niet hebben over zijn toenaam die naar zijn uiterlijk zou verwijzen: in de Nederlanden was hij Filips de Schone en in Spanje Felipe el Hermoso. Waneer ik zijn Habsburgse kin bekijk, stel ik me echter vragen bij zijn schoonheid. Maar ja, het plebs, en ik gebruik geen woord dat de gewone burger gebruikt om zichzelf aan te duiden, heeft de adel al te vaak en ik weet niet om welke reden, of zijn het redenen, opgewaardeerd en beter of mooier dan ze waren, voorgesteld. Het zijn vooral de volgnummers die het onder meer bij Filips moeilijk maken. In de Nederlanden was hij onder meer Filips IV van Vlaanderen. Op het Iberische schiereiland was het Felipe I van Castilla en Felip 0 van Catalunya of Felipe 0, voor zover dat laatste zou kunnen.

Dit betekent dat zijn kleinzoon en Karels zoon in Castilla regeerde als Felipe II en in Catalunya als Felipe I, niet Felip I. De reden is simpel. Felipe, Karel V’s vader, heeft in Catalunya nooit op de troon gezeten, gewoon maar omdat zijn schoonvader Fernando die hem in 1506 misschien wel heeft laten vergiftigen, hem overleefd heeft.

Ik geef hieronder de koningen van Spanje in het Castiliaans weer omdat ze in se niets met Catalunya te maken hebben, en volg de Castiliaanse nummering. Hun bijnamen laat ik achterwege: de Habsburgers gaven immers weinig of niets om Catalunya. Tussen haakjes staat hun regeerperiode. De band met de voorganger wordt vermeld.

De lijst:

-Carlos I (1519-1556), zoon van Juana la Loca;

-Felipe II (1556-1598), zoon;

-Felipe III (1598-1621), zoon;

-Felipe IV (1621-1665), zoon;

-Carlos II (1665-1700), zoon.

Gedurende 184 jaren, vanaf 1516 tot en met 1700, regeerden 5 koningen van Spanje over Catalunya. Een koning regeerde gemiddeld 36 jaren; 3 regeerden langer. Felipe III regeerde slechts 23 jaren. Felipe IV had het maar liefst 44 jaren voor het zeggen.

TOESCHOUWER
     el Passeig de la Muralla



Binnenwaarts gekeerd is deze stad die de geborgenheden
van omringende heuvels heeft gezocht en naar zichzelf tuurt.
Om het uitdeinen van haast te beletten heeft ze zich omringd
met wallen. Stenen verraden nauwelijks en illustreren de rust

en tijdloosheid van saffranen zonnen. Verlaten en idyllisch is
de tuin aan mijn voeten. Misschien heeft de zonnewijzer zich
voorgoed verloren gegeven. Klokken lijken luiden voor altijd
verleerd te hebben. Los maak ik me uit het portaal van tijd.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht:
-"el Passeig de la Muralla", de ondertitel, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht;
-"el Passeig de la Muralla"  is niets anders de ronde van de Romeins-Middeleeuwse en Middeleeuwse stadsmuren, erop of aan de voet ervan.

ERGENS
     els Quatre Cantons



Ik ben op doorreis. Van het bestaan dat ik achtergelaten heb,
zijn vervreemding en leegte gebleven. Van jaren die voor mij
liggen, durf ik geen uitweg te voorspellen. Rond het kruispunt
waar ik getwijfeld heb, werd de wereld door landschappen

van gesloten huizen anders gekleurd. Van nergens ver weg
ben ik gekomen. Van de tijd heb ik vanmorgen voor het eerst
het wegschrijven van wat ik nodig dacht te hebben, gezien.
Ik dacht op doorreis naar ergens te zijn. Of ik hier blijven zal?

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht:
-"els Quatre Cantons", de ondertitel, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht;
-"els Quatre Cantons" is een kruispunt, meer specifiek een plaats waar 4 wegen samenkomen.

TARDOR



En de mens. Rond zijn huis probeert hij rust
vergeefs gouden kleuren te geven. Het besef
dat lage zon hem slechts op een dwaalspoor
brengen kan, verzacht momenteel niet meer.
Lachen door de wijn van geoogste bloemen

doet hij niet langer. Zijn dagelijks bestaan blijkt
anders dan ooit geworden. Tegen vele stiltes
van straten wil zijn zwijgende stem niet meer
strijden. Minder maakt hij gebruik van woord
en tijd. Hij wil geen telwoord zijn. Hij leeft nog.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk;

Extra-gegevens over het gedicht:
-het Catalaanse "Tardor" betekent herfst;
-het gedicht verwijst naar scènes uit het "Tapís de la Creació", het "Tapijt van de Schepping", dat deel uitmaakt van de kerkschat van de gotische kathedraal van Girona. Het elfde/twaalfde eeuwse "Tapís de la Creació" stelt de schepping, de winden, de maanden, de seizoenen en het jaar, mythologische voorstellingen, de rivieren van Eden en het vinden van het kruis door Helena van Constantinopel voor. Meer informatie over het "Tapis de la Creació" in de catedral de Santa Maria te Girona:Girona:
http://blog.seniorennet.be/lliure/archief.php?ID=1084171, http://historiek.net/overig/el-tapis-de-la-creacio-of-het-scheppingsverhaal-van-girona-5604 en http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
 http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
-het gedicht kan beschouwd worden als een ars poetica.

GIRONA [2]
     ríu Onyar



Geregeld slaat naast straten het tikken van de rivier op hol.
Wijzers tollen in kolken. Wat drijven blijft, is verloren. Tijd
verdwijnt met water, orakelt een volwassen kind. Gelukkig
heb ik leren zwemmen. Ik kan de overkant bereiken waar ik

mijn horloge op de oever liggen laat: is dit de stad van komen
en blijven? Ik waag het niet er zekerheden op te bouwen. Ik
durf slechts gedichten te construeren die ik haar (nog) niet
opdraag. Dit lijkt de stad waarin ik leef, die niet van mij is.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht: "riu Onyar", de ondertitel, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht.

EL CREADOR



Vals is de tijd die zich altijd maar herhaalt, her-
schrijft. Anders is de dichter die het gemakkelijk
vindt om van rust en stilstand te houden. Ík ben
dichter, maar wil niet langer gedichten schrijven
wanneer de klok de wijzers tikkend en gaande

houdt. Eindelijk is het nodig om het manuscript
van mijn verboden evangelie te verduurzamen.
Woord ben ik immers en openbaring. Waarom is
het dan moeilijk om míjn poëzie die mijn bestaan
rechtvaardigt, zonder schroom te bewonderen?

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk;

Extra-gegevens over het gedicht:
-het Catalaanse "El creador" betekent de schepper;
-het gedicht verwijst naar scènes uit het "Tapís de la Creació", het "Tapijt van de Schepping", dat deel uitmaakt van de kerkschat van de gotische kathedraal van Girona. Het elfde/twaalfde eeuwse "Tapís de la Creació" stelt de schepping, de winden, de maanden, de seizoenen en het jaar, mythologische voorstellingen, de rivieren van Eden en het vinden van het kruis door Helena van Constantinopel voor. Meer informatie over het "Tapis de la Creació" in de catedral de Santa Maria te Girona:Girona:
http://blog.seniorennet.be/lliure/archief.php?ID=1084171, http://historiek.net/overig/el-tapis-de-la-creacio-of-het-scheppingsverhaal-van-girona-5604 en http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
 http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
-het gedicht kan beschouwd worden als een ars poetica.

GIRONA [1]
     ríu Onyar



Dit is de stad van het vertragen van de geschiedenis. Ik daal
trappen af zonder geleefdheden te herbeleven. Dood schop
ik een krantenprop vol oud nieuws: van mijn geboorte raakt
het nabestaan me niet. Vader is nooit meer. Wat iemand

aan een moeder heeft, is raadsel. Eb en vloed, haar en zijn:
water dat ademen geluidloos meevoert, wordt niet gehoord.
Zelfs karpers die momenten met kringen omlijnen, worden
genegeerd: de loop der tijden bepaalt slechts andere levens.

o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht: "riu Onyar", de ondertitel, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht.

DE SPAANSE CONQUISTA EN RECONQUISTA 711-1492 - LUC CORLUY

Met “De Spaanse conquista en reconquista 711-1492" heeft Corluy een boek geschreven over een periode van “8 eeuwen moeizaam samenleven tussen christenen, moslims en joden”, zoals de ondertitel het verwoordt.

Corluy heeft vooral aandacht voor de geschiedenis van de verovering van het Iberische schiereiland door de moren zoals moslims in Spanje genoemd worden, en de herovering door de christelijke, Middeleeuwse rijkjes. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het enige en sobere illustratiemateriaal algemene en detailkaarten zijn. 

Geregeld echter maakt Corluy in bijlagen boeiende zijsprongetjes. Hij besteedt onder meer aandacht aan de Romeinse heirbanen zonder dewelke de moren Iberië niet zo snel zouden bezet kunnen hebben, het schitterende Córdoba, de herontdekking van het verloren gewaande Griekse culturele erfgoed met aandacht voor Alexandrië en Athene, de karakters van de Katholieke Koningen Isabel en Fernando die model stond van “Il Principe” van Machiavelli, en de kerkhervormingen op het schiereiland.

De conquista of verovering van het Iberische schiereiland door de moren ging vanaf het begin gepaard met een interne politieke en vooral fysieke strijd tussen islamieten: berbers uit Noord-Afrika en mensen vanop het Arabische schiereiland. Die strijd onder moren heeft uiteindelijk tot ondergang van het morenrijk hoewel morenrijkjes beter op zijn plaats is, gekend als al-Andalus, geleid.

Andalucia is afgeleid van al-Andalus. De betekenis is onzeker. Het zou een Arabische verbastering van “Wandaluz” of Vandalen die ooit op het schiereiland huisgehouden hebben, kunnen zijn of een vervorming van het Visigotische “Landa-hlauts” wat verwijst naar de verdeling van het land na het vertrek van de Romeinen.

Vaak wordt beweerd dat er gedurende bijna 800 jaren een onafhankelijk islamrijk bestaan heeft in al-Andalus. Van zo’n rijk was slechts sprake van  929 tot 1029 onder het kalifaat en de facto, maar niet de iure van 756 tot 929 onder het emiraat. 929 is een belangrijke datum: dat jaar besluit Abd al-Rahman, afstammeling van de door de Abasiden bijna volledig uitgemoorde geslacht van de Omajjadenkaliefen van Bagdad, om zichzelf tot kalief uit te roepen.

In 1029 was het gedaan met het kalifaat dat nooit voor eenheid in al-Andalus heeft kunnen zorgen. Er komen tal van taifa-rijkjes, kleine en grote onafhankelijke moorse gebieden zoals Zaragoza met zijn wondermooie Aljaferiapaleis, Lleida, Tortosa met zijn Zuda of morenvesting, Toledo, Valéncia, Almería, Ronda, … die allen poogden om hun rijk te vergroten en door die onderlinge twisten de christenrijkjes uit het noorden de kans gaven om zelf hun rijkjes uit te breiden.

De Almoraviden die heersten van 1086 tot 1146 vanuit Noord-Afrika en berbers uit de Sahara waren, maakten van de gelegenheid gebruik om al-Andalus te veroveren tot ze op hun beurt door de Almohaden die van 1146 tot 1199 ook al vanuit Noord-Afrika heersten en berbers uit de Maghreb waren, verjaagd werden. Daarna ging het snel bergaf met de moorse heerschappij. Halverwege de dertiende eeuw was het Iberische schiereiland met uitzondering van het Nasridische rijk van Granada heroverd. Het zou nog duren tot 1492 vooraleer Boabdil zoals de christenen Mohammed XII noemden, zich overgaf.

De reconquista of herovering van het schiereiland begon in 722, nauwelijks 11 jaren na de inval van de moren, in het Asturische Covadonga in het noordoosten van Iberië en zou bijna 8 eeuwen duren. Oorspronkelijk richtte die strijd zich vooral toe op het stichten en uitbreiden van eigen rijkjes. Dit ging gepaard met een strijd van christenen tegen christenen die maar al te vaak een beroep deden op moorse hulp. De rol die Rodriguez Díaz de Vivar, beter gekend als  El Cid, Sayyid voor de moren, erbij gespeeld heeft en die vaak naar verraad tegenover christenen rook, kan niet verwaarloosd worden en heeft geleid tot één van de hoogtepunten in de Castiliaanse literatuur.

Het is dan ook duidelijk dat de reconquista niet als een grote kruistocht kan beschouwd worden. Noem de periode tot het begin van de twaalfde eeuw maar één lange burgeroorlog tussen christelijke staatjes. Met de verovering van Jeruzalem in 1099 was een verandering merkbaar: meer een meer kwam er een gezamenlijke strijd van christenen die toch nog geregeld hun onderlinge ruzies op gewelddadige wijze beslechtten, tegen moren.

2 grote blokken wierpen zich als leiders in de strijd tegen de moren op: Catalunya, later Catalunya-Aragón, en Castilië. De heersers van die landen waren naar het voorbeeld van Santiago de Compostela, die patroonheilige van Spanje zou worden, matamoros of morendoders.      

Rond de helft van de dertiende eeuw viel de reconquista stil. Het zou duren tot het huwelijk van Isabel van Castilla en Fernando van Aragón vooraleer de ultieme fase de verovering van het laatste morenkoninkrijkjen dat van Granada, dat opviel door interne onrust en onlusten en afrekeningen binnen de heersende familie, zou ingezet worden. In die periode werd ook de wreedste onder de inquisities ingevoerd, niet de christelijke, maar de Spaanse die zelfs naar de Nederlanden zou uitgevoerd worden. De Katholieke Koningen gingen zonder veel probleem over lijken.

Met de val van Granada zat de taak van die koningen er niet op. Ze besloten om de joden te verplichten om zich te bekeren of het schiereiland met achterlating van hun bezittingen te verlaten. Het zou nog duren tot het begin van de zeventiende eeuw en Filips III vooraleer ook de moren die meer dan eens in opstand gekomen waren, uit Spanje moesten vertrekken.

Één zaak moet duidelijk zijn. Conquista, noch reconquista waren een strijd van christenen tegen moren. Integendeel zelfs, landen met expansiedrang zochten overal hulp die ze wanneer die niet langer bruikbaar was, lieten vallen. Zo gebeurde het voor dat christenen én moren als bondgenoten tegen christenen of moren vochten. Zo kwam het voor dat landen gerust gelaten werden in ruil voor een jaarlijkse belasting die enorme proporties kon aannemen.

Spijtig genoeg zijn een aantal schoonheidsfoutjes in het boek geslopen. Zinsbouw en spelling lopen al eens mis. Bij het schrijven van eigennamen worden de Spaanse klemtoontekens niet overgenomen wat dan ook tot verkeerde uitspraak van die namen leidt. Over Jaume I is de schrijver niet secuur: hij noemt hem Jaime, beweert dat hij in 1213 geboren is terwijl hij in 1207 moet zijn en laat hem niet over Catalunya regeren terwijl hij het daar van 1213 tot 1276 voor het zeggen heeft gehad. Voor Catalunya laat hij de graaf-koningen van 1162 tot 1277 onvermeld en vermeld hij ten onrechte dat Pere II er reeds van 1240 aan de macht kwam waar het 1277 moet zijn. Op een kaart duidt hij aan dat de moorse Banu Marin of Mariniden het rond 1484 op de Balearen voor het zeggen hadden terwijl de eilandengroep sinds de dertiende eeuw deel uitmaakte van Catalunya.  

Toch mogen die foutjes niet tot gevolgd hebben dat dit boek niet zou gelezen worden.

Een grote verdienste van Corluy is dat hij voor het eerst in een allesomvattend werk, voor zover dat mogelijk is, komaf maakt met het fabeltje van de moorse verovering en de erop volgende christelijke herovering als 2 bijna op zich staande fenomenen. Het vraagt wel enige moeite om te volgen omdat een aantal begrippen voor de westerling of niet-Spanjaard vreemd overkomen: moren (Spaanse benaming voor moslims; afkomstig van Mauretania, de naam van de Romeinse gebieden in Afrika), muwallads (islamiet-geworden christenen), mudejaren (moren in christelijk gebied tijdens de reconquista), mozaraben (christenen in moors gebied tijdens de reconquista), moriscos of morisken (moren na de val van Granada), conversos of marranen (gedoopte joden), vali’s (gouverneurs), emir (iemand die regeerde in naam van de kalief) en kalief of opvolger van Mohammed, die oorspronkelijk in Bagdad zetelde.

Een andere grote en misschien zelfs belangrijkere verdienste is dat Corluy komaf maakt met de legende van religieuze tolerantie van de 3 grote monotheïstische godsdiensten, christendom, islam en jodendom, meer zelfs van convivencia of harmonisch samenleven. In het beste geval kon er sprake zijn van, en ik citeer Corluy,
een weliswaar conflictueuze samenleving (convivencia conflictiva). Ieder van de drie gemeenschappen zag zich gedurende acht eeuwen gedwongen om samen te leven met de twee andere die zij hartstochtelijk haatte en wilde uitroeien.
Graag wil ik een niet onbelangrijke nuance aanbrengen. Maak van 3 gemeenschappen die elkaar naar het leven stonden maar 2: de joden zijn immers steeds aan christenen en moren ondergeschikt geweest.

-o-o-o-o-o-
 

Luc Corluy. De Spaanse conquista en reconquista 711-1492. Davidsfonds, Leuven. 2011. ISBN 978 90 5826 772 6.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: 1 december 2011.

Uitgiftegegevens: http://historiek.net/overige-boeken/de-spaanse-conquista-en-reconquista-711-1492-luc-colruy-5521.

ESTIU



En de mens. Hij wil niet ontkennen dat zomer
een seizoen is waarin hij leven kan. Toch wordt
hij belaagd door warmte: hij weet dat het zout
van zijn lichaam de grond snel onvruchtbaar
maken zal. Woorden zullen sleur doorbreken

en mettertijd tot wonden uitzetten. Hij beseft
dat dit een jaargetijde is waarin hij overleven
kan. Om gedateerde tijd die zich niet binden
laat, te laten doorgaan, trekt hij zich discreet
en verbaasd in een deurportaal terug. Hij leeft.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk;

Extra-gegevens over het gedicht:
-het Catalaanse "Estiu" betekent zomer;
-het gedicht verwijst naar scènes uit het "Tapís de la Creació", het "Tapijt van de Schepping", dat deel uitmaakt van de kerkschat van de gotische kathedraal van Girona. Het elfde/twaalfde eeuwse "Tapís de la Creació" stelt de schepping, de winden, de maanden, de seizoenen en het jaar, mythologische voorstellingen, de rivieren van Eden en het vinden van het kruis door Helena van Constantinopel voor. Meer informatie over het "Tapis de la Creació" in de catedral de Santa Maria te Girona:Girona:
http://blog.seniorennet.be/lliure/archief.php?ID=1084171, http://historiek.net/overig/el-tapis-de-la-creacio-of-het-scheppingsverhaal-van-girona-5604 en http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
 http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
-het gedicht kan beschouwd worden als een ars poetica.

OOIT
     el Carrer de la Força



Rondom deinen gebouwen uit en in de grond verzonken
rijpen als truffels oudere geschiedenissen. Gevels die zich
bijna raken, grijpen naar steedse lucht. Geen schim dwaalt
door straten om façades te verven. Slechts een bedelares

flankeert als kariatide gotische toegangen. Niet grijpgraag
en gewoonte is haar uitgestrekte hand. Een meisje speelt
hinkstap. Heden stoot ze voor zich uit. Met mondjesmaat
en genoegzaam vindt ze stiltes en stilstanden van tijden.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.
Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht:
-"el Carrer de la Força", de ondertitel, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht;
-"el Carrer de la Força" is de straat die de vroegere Romeins-Middeleeuwse stad van noord naar zuid doorkruist;
-"el Carrer de la Força" betekent letterlijk straat van de versterking of versterkte stad;
-"el Carrer de la Força" vindt haar oorsprong in de Romeinse heirbaan die de staad doorkruiste;
-"el Carrer de la Força" is de straat waar ooit rijke families woonden. De meeste van die Middeleeuwse huizen zijn in Gotische of Renaissancistische stijl aangepast;
-er "rijpen als truffels oudere geschiedenissen". Een spadesteek is 'voldoende' om resten van een rijk verleden boven te halen;
-"Niet grijpgraag / en gewoonte is haar uitgestrekte hand." De bedelaars die er lopen, blijven een zekere trots en eergevoel behouden.

STEENHOUWER
     el claustre de la Catedral



Terwijl duiven stenen van tijd aten, hakte een steenhouwer
onbepaalde tijdloosheid en wijndragers. Halverwege bleef
de zon hangen. Water wilde voor en na. Uit stenen hak ik
niet: de vage verwantschap met beeldhouwers die leven

vertragen, kan ik niet ontkennen. Toch wil ik op mijn graf
geen beeld. Ik wil geen graf! Van zelfgeschreven bundels
wil ik stof en as elders en voor eeuwig achterlaten. Verdriet
en onbegrip is. Ter sprake komt spraak, tijd en openbaring.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk;
-de catedral de Santa Maria is overwegend Gotisch en werd gebouwd in de dertiende, veertiende en vijftiende eeuw:  de overbrugging van het schip is de breedste uit de Gotiek. De Torre de Carlomagno of de toren van Karel de Grote tussen klooster en kerk maakte deel uit van de Romaanse kerk die in 1038 ingewijd werd. De kloostergang is uit de tweede helft van de twaalfde eeuw. De Barokke voorgevel werd gebouwd in het laatste kwart van de zeventiende en de eerste helft van de achttiende eeuw.

Extra-gegevens over het gedicht:
-"el claustre de la Catedral",de ondertitel, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht;
-"een steenhouwer" en "wijndragers" die wijn in vaten aanvoerden voor de bouwers, zijn afgebeeld op zuilen en pilaren van de Romaanse kloostergang;
-"Van zelfgeschreven bundels / wil ik stof en as elders en voor eeuwig achterlaten.": ik zou willen dat na mijn dood een deel van mijn as in de kloostergang verstrooid wordt.

PRIMAVERA



En de mens. Een te lage zon verblindt hem.
Achtergebleven zaden van vorig jaar kiemen
terwijl een koude en vochtige grond ontwaakt,
moeizaam en krachtig. Met de dag die verder
telt, gaat hij geen strijd aan. Hij maakt gebruik

van woorden en ongedateerde brieven. Hij
weet dat hij de nutteloze feiten van het leven
slechts uit boeken kent; het stoort hem niet.
De tijd dat taal zich krachtig openbaren zal,
lijkt dichterbij en bindend. Hij begint te leven.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht:
-het Catalaanse "Primavera" betekent Catalaans lente;
-het gedicht verwijst naar scènes uit het "Tapís de la Creació", het "Tapijt van de Schepping", dat deel uitmaakt van de kerkschat van de gotische kathedraal van Girona. Het elfde/twaalfde eeuwse "Tapís de la Creació" stelt de schepping, de winden, de maanden, de seizoenen en het jaar, mythologische voorstellingen, de rivieren van Eden en het vinden van het kruis door Helena van Constantinopel voor. Meer informatie over het "Tapis de la Creació" in de catedral de Santa Maria te Girona: http://blog.seniorennet.be/lliure/archief.php?ID=1084171, http://historiek.net/overig/el-tapis-de-la-creacio-of-het-scheppingsverhaal-van-girona-5604 en http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
-het gedicht kan beschouwd worden als een ars poetica.

PRENTKAART [1]
     la Plaça de la Catedral



Ik stoot het halflege glas om. Onleesbaar worden de zinnen
die ik nog niet begrijpen kan: tussen de bladen van een boek
loopt een verhaal weg. In spiegels observeren mannen. Kalm
zegt een stem er geen aandacht aan te besteden. In spiegels

staren mannen naar gisteren en verloren dagen die ik vatten
wil in woorden die niet meer zijn dan uit ooit weggerukt. Hier
zal ik misschien geen dubbele naam meer dragen moeten.
Toch lijkt verbannen van tijd nog steeds onmogelijk te zijn.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk;
-de catedral de Santa Maria is overwegend Gotisch en werd gebouwd in de dertiende, veertiende en vijftiende eeuw:  de overbrugging van het schip is de breedste uit de Gotiek. De Torre de Carlomagno of de toren van Karel de Grote tussen klooster en kerk maakte deel uit van de Romaanse kerk die in 1038 ingewijd werd. De kloostergang is uit de tweede helft van de twaalfde eeuw. De Barokke voorgevel werd gebouwd in het laatste kwart van de zeventiende en de eerste helft van de achttiende eeuw.

Extra-gegevens over het gedicht:
-"la plaça de la Catedral", de ondertitel, deelt mee welke plaats aan de oorsprong van het schrijven van het gedicht ligt;
-"la Plaça de la Catedral" is het plein aan de voet van de trap die naar de toegang van de Gotische catedral de Santa Maria leidt;
-"Hier / zal ik misschien geen dubbele naam meer dragen moeten." Ik ben geboren als HenrI, maar word sinds mijn geboorte Rik genoemd: dit stelt problemen bij het invullen en aanvragen van officiële documenten. In Catalunya is alles veel eenvoudiger. Ik heb geen officiële documenten nodig. Ik stel me voor als Enric, niet, nooit als Enrique, en word ook zo aangesproken.
-meer informatie: http://www.monestirs.cat/monst/girones/gi11mari.htm.