BARCELONESE VROUWEN NA DE GUERRA CIVIL (DEEL 1)

     een ontmoeting met de president die niet dood is

-1-

x zag hoe een vrouw zich discreet uit een avondlijke zwart-wit film losmaakte. Haar hand wenkte. Het leek of ze zijn komst jarenlang afgewacht had. Ze sprak een andere taal dan die van de aanstichters van dé oorlog. Hij kon haar ogen niet zien. Hij wist niet of ze afwezig, triest of vertederend keken. Hij wilde niet weten. Ze nam hem bij de hand en leidde hem naar een troosteloze, gesloten en oude gevel. Een poort met afgebladderde verf verraadde namen van vroegere bewoners. Hij nam de moeite niet om te ontcijferen: de meesten moesten al jaren in oorlogen en verzet omgekomen of in ballingschap zijn. Een binnenplaats. Een overdekte renaissancetrap. Hij keek op een gele affiche die opriep om de republiek te (blijven) steunen. Ze opende een deur die niet op slot leek te kunnen. Gulzig dronk hij een glas champagne die te lang ontkurkt op hem gewacht had. Ze had het beddenlaken al opengeplooid. Hij wist niet waarom de vrouw hem met bijna eindeloos geduld uitgekozen had. Hij wilde niet weten waarom ze hem uitgekozen had. Ze toonde een lichaam dat gaaf en onmogelijk was: toch kon het niet anders dan dat ze onnoemelijk veel vernederingen ondergaan had. Het geheim van haar ogenloos gezicht dat masker geworden was, bleef ze bewaren. Hij wist dat daad niet op prijs gesteld zou worden. Hij draaide zich om en liep de donkere kamer uit. In een stenen landschap verloor hij de weg en zichzelf. Eenzaam, rijk aan drank en van weinig woorden was de nacht.

-o-o-o-o-o-

 Verschijningsdatum: herfst 1999.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Xarnego. Klaagliederen van een Catalaanse Brabander. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek en Upsilon, Halle. 1999.

SANT MARTÍ D'EMPÚRIES OF DE OUDSTE STAD VAN CATALUNYA  

In vele landen wordt een bijzondere aandacht besteed aan de oudste stad. Onder oudste stad versta ik die plaats die sinds haar ontstaan onafgebroken bewoond is. In Catalunya schijnen er 5 steden in aanmerking te komen: Barcelona, Girona, Lleida, Tarragona en Tortosa. Alle 5 zijn ze tijdens de bezetting van het latere Catalunya door Rome ontstaan. Alle 5 zijn ze vóór het begin van de westerse jaartelling gesticht. Ze hadden andere namen: Barcino, Gerunda, Ilerda, Tarraco en Dertosa.

Barcelona en Tarragona liggen aan de Middellandse Zee, de Mare Nostrum van de Romeinen, en Girona en Lleida in het binnenland. Tortona ligt aan de Ebre. Door Gerunda, Tarraco en Dertosa liep de Via Augusta die Rome via het zuiden van wat nu Frankrijk is, met het zuiden van Iberische schiereiland verbond.

Alle steden behalve Tortosa zijn de provinciehoofdsteden van de 4 gelijknamige Catalaanse provincies. De 5 steden zijn nu zetels van Catalaanse bisdommen.

Toch kunnen ze er zich niet op beroemen om de oudste Catalaanse stad te zijn. Dat is Empúries, het huidige Sant Martí d’Empúries, die niet alleen de oudste Romeinse stad op het Iberische schiereiland, maar ook de langst-bewoonde van Catalunya is. Empúries ligt in het noordoosten van Catalunya, aan de Costa Brava.

Indien men een luchtfoto zou bekijken, zouden 3 concentraties van gebouwen opvallen. Centraal, het dichtst bij het strand en in het oosten een doolhof van in oppervlakte beperkte ruimtes, ernaast resten van grote gebouwen door relatief brede straten van elkaar gescheiden, met in het zuiden een monumentale muur, en iets afgezonderd, in het westen en op een rots aan zee een compact geheel van huizen met daken, het huidige Sant Martí d’Empúries. Ooit waren dit de 3 delen van wat met enige zin voor overdrijving een tripolis of driedelige stad genoemd kan worden.

De oorsprong van Sant Martí gaat terug tot het begin van de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling.

Empúries is gesticht door kolonisten uit Focaea, een Ionische stad in  Klein-Azië, die nu in Turkije ligt en Foça heet. Ze is op haar beurt tussen de tiende en achtste eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling gesticht door kolonisten uit Athena en Fokis. Ze had handelsbetrekkingen met nederzettingen op het Griekse vasteland en in het Zwarte Zeegebied en Egypte.

Vanaf de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling breidde Focaea haar activiteiten uit naar het westeljke deel van de Middellandse Zee: de kusten van Gallië, Corsica en het Iberische schiereiland. In Gallië stichtte ze Massalia of Marseille dat nu nog la cité phocéenne genoemd wordt, Aegitna of Cannes, Antipolis of Antibes en Nikaia of Nice, op Corsica Alalia of Aléria en aan de Iberische kust Empúries.

De keuze om Empúries te stichten was ingegeven door praktische redenen. De handel liet door het dichtbij de nieuwe stad gelegen Iberische Indika en het rijke hinterland het beste verhopen. Graanhandel speelde een cruciale rol. Het was een emporion of emporion, letterlijk handelspost.

De nederzetting ontstond op een eilandje aan de monding van de Fluviá. De omtrek van het eilandje dat de haven op een natuurlijke wijze tegen vernietigende oostenwinden beschermde wat een pluspunt was, bedroeg nauwelijks 300 meter. Laat ik het de oude Griekse stad noemen.

Al snel nam de handel toe zodat de stad moest uitgebreid worden. Dat kon echter niet op het eiland dat volledig volgebouwd was. Vanaf het begin van het tweede kwart vóór het begin van onze tijdrekening werd dan ook op het ertegenover liggende vasteland een nieuwe stad gesticht. Laat ik het voorlopig de nieuwe Griekse stad noemen.

Ze zou zeer snel uitbreiden. Focaea had een verbond aangegaan met het Lydische rijk. Lydia kon Focaea echter niet verdedigen tegen de opdringerige Perzen. Hun koning Kouros veroverde halverwege de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling het westen van Klein-Azië. Een grote deel van de bevolking van Focaea vluchtte naar een van de overzeese kolonies. Een deel van die vluchtelingen vestigde zich permanent in Empúries.

De uitbreiding van de stad op het vasteland was daarmee niet gedaan. De Etrusken wilden hun gebied uitbreiden. Daarvoor vielen ze in 535 vóór het begin van de westerse jaartelling met steun van hun Carthaagse bondgenoten Alalia, verbindingspunt tussen Groot-Griekenland en het westelijke Middellandse Zeebekken, aan. De gevolgen van de eerste grote zeeslag uit de zeevaartgeschiedenis had desastreuze gevolgen. De inwoners van Alalia vluchtten naar de vroegere kolonies van Focaea. Een van de steden was Empúries.

Tijdens de eeuwen die erop volgden, groeide de Griekse bipolis of dubbelstad, bestaande uit de oude en nieuwe Griekse stad, uit tot een belangrijk handelsknooppunt in de westelijke Middellandse Zee. Ze voerde handel met het volledige Middellandse Zeegebied en haar enorme hinterland.    

Empúries heeft een belangrijke rol gespeeld  in de Tweede Punische Oorlog die van 218 tot 201 zou duren. Die oorlog lag aan de basis van de verovering van Iberië door Rome. Hannibal kon op het Italiaanse schiereiland met geen enkel middel gestopt worden. In een wanhopige poging besloot Rome dan maar om op Iberië een tweede front te openen. Daarvoor landde Gnaius Cornelius Scipio aan wiens naam later Africanus Maior of de Grote Afrikaan zou toegevoegd worden, in 218 in Empúries. 20 jaar later zou consul Porcius Scipio er een permanent castrum oprichten. Het zou rond het midden van de tweede eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling uitgroeien tot een Romeinse stad van 700 meter bij 300 meter. 

De namen van de nederzettingen zijn belangrijk.

De Griekse stad bestond het grootste deel van haar bestaan uit 2 delen. Het oudste deel lag op het eiland en zou al snel met het deel op het vasteland uitgebreid worden. Onder meer Polibius en Titus Livius hebben erover geschreven.

Historici en archeologen schrijven meestal dat de stad op het eiland in de Oudheid palaiapoliς  of oude stad genoemd werd. Ze baseren zich zich daarvoor op de Griekse geschiedschrijver Strabwn of Straboon die rond het begin van de westerse jaartelling leefde. In het derde hoofdstuk van het derde boek van zijn “Geographica” dat 17 boekdelen omvatte, heeft Straboon het inderdaad over palaiapoliς. Hij had het voor alle duidelijkheid over de stad op het eiland, die toen om het onderscheid te maken met de stad op het vasteland, die jonger was, oude stad genoemd werd. De gehele stad echter, de oude en nieuwe dus, noemde hij Emporion of Emporion in het Grieks, in het Catalaans aangepast in Empúries. Meer dan waarschijnlijk is dit ook de naam die de kolonisten uit Focaea in het begin van de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling aan hun nederzetting gegeven hebben.

De stad op het vasteland die in het begin van de twintigste eeuw opgegraven werd, werd neapolis of nieuwe stad genoemd, gewoon maar om het onderscheid met de oude stad duidelijk te maken. Zoals reeds geschreven kan met bijna-zekerheid gesteld worden dat de oude en nieuwe stad slechts één enkele naam gehad hebben: Emporion.

De Romeinse stad heette Municipium Emporiae. Meestal werd de naam tot Emporiae afgekort. Gemakshalve wordt ze door historici en archeologen de Romeinse stad genoemd.

Voor Empúries gebruikt men tegenwoordig gemakshalve volgende begrippen: oude stad die op het vroegere eiland dat later een schiereiland werd, lag en vandaag onder het huidige Sant Martí ligt, nieuwe stad langs waar men de site kan betreden, en Romeinse stad. De ruïnes van de laatste 2  bestaan nog en zijn te bezichtigen.

De duur van de bewoning is belangrijk. De 3 steden die samen Empúries vormen, hebben niet even lang en niet noodzakelijkerwijze op hetzelfde moment bestaan.

De Romeinse stad bestond van 197 vóór het begin van de westerse jaartelling indien ik het castrum van Cato als het begin van die stad beschouw, tot de tweede helft van de derde eeuw. De neapolis die langer dan de Romeinse stad bestaan heeft, was bewoond van 585 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 100. De Palaiapolis is gesticht rond het begin van de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling en heeft haar ‘nakomelingen’, de neapolis en de Romeinse stad, overleefd. Ze bestaat nog steeds. Meer zelfs, ze heeft nooit opgehouden te bestaan.

Van 200 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 100 hebben de 3 steden naast elkaar bestaan. Hebben Grieken of Romeinen het ooit over tripolis gehad?

Tussen de nieuwe en de Romeinse stad bevindt zich een filiaal van het “Museu d’Arqueologia de Catalunya” uit Barcelona. De tentoon gestelde objecten, maquettes en kaarten geven een duidelijk beeld van het leven in de Oudheid in Empúries en omgeving.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: 5 maart 2012.

Uitgiftegegevens: http://historiek.net/overige-locaties/sant-marti-dempuries-of-de-oudste-stad-van-catalunya-5975.

ONNAUWKEURIGHEDEN OF ONJUISTHEDEN OVER CATALUNYA EN SPANJE (3)



Ik heb de gewoonte om bij het horen of lezen van informatie over Catalunya en Spanje erg aandachtig te zijn. Daarbij stoot ik geregeld op onnauwkeurigheden en zelfs onjuistheden. Gisteren was opnieuw Michel Wuyts -of is Michèl bwuitens?- aan de beurt. Ik denk, weet, vrees dat hij meer dan eens een bedenkelijke hoofdrol in "onnauwkeurigheden en onjuistheden ..." zal spelen.

Tijdens de uitzending van wielerwedstrijd "E3-prijs Harelbeke" op 22 maart 2012 op "één" van de VRT was Wuyts weer eens op zijn best wat betreft zijn niet-kennis van Catalunya en Spanje. Hij had het verschillende keren over de Spaanse renner -en ik vermeld Wydts' uitspraakwijze- Oskar Frère met doffe -e-. Ik ben in de deelnermerslijst in mijn krant op zoek gegaan naar de Frère met doffe -e-. Niet gevonden. Tot mijn frank die eurocentjes geworden is, viel. Wuyts had het over onder meer 3-voudig wereldkampioen Oscar Freire, sinds jaar een dag een niet-onbekend, zeg maar zeer bekend en zeer goed renner in het peloton.
Waarom kan Wuyts de naam van Frieire niet correct uitspreken: dus geen Frère met doffe -e-, maar Freire met de Nederlandse tweeklank en de niet-doffe eind-e-?! Waarom kan hij zijn Spaanse collega's niet om hulp vragen?! Te fier?! Te arrogant?! Te ... (vul zelf maar in)?!  Gemakzuchtig?! Denigrerende houding tegenover alles wat Catalaans of Spaans is?! Het zal wel het laatste zijn. Dit belooft voor de "Clásica San Sebastián" die te Donostia en niet te San Sebastián aankomt, en de "Vuelta", bwelta met korte -a-  dus en niet vwelta of voe-elta met -aa- zoals Wuyts het uitstoot, in het najaar.

VRT, zet die leuteraar eens op non-actief en verplicht hem om Catalaans en Castiliaans te leren. Ik wil steeds bijlessen geven voorzover Wuyts belooft dat hij zich van zijn fouten bewust is? Besef dat het verkeerd uitspreken van iemands naam zoveel betekent als het miskennen of zelfs ontkennen, dus doodzwijgen, van die persoon! 

[SIN TITULO]

De mar a mar entre los dos la guerra,

más honda que la mar. En mi parterre,

miro al la mar que el horizonte cierra.

Tú, asomada, Guiomar, a un finisterre,

miras hacia otro mar, la mar de España

que Camoens cantara, tenebrosa.

Acaso a tí mi ausencia te acompaña.

A mí me duele tu recuerdo, diosa.

La guerra dio al amor el tajo fuerte.

Y es la total angustia de la muerte,

con la sombra infecunda de tu llama

y la soñada miel de amor tardío,

y la flor imposible de la rama

que ha sentido del hacha el corte frío.

-o-o-o-

[ZONDER TITEL]

Tussen zee en zee is er oorlog die

dieper is dan de zee. Vanin mijn tuintje

kijk ik uit over de zee die de horizon

afsluit. Jij, Guiomar, aan een landeinde

te zien, kijkt naar een andere zee, die

van Spanje die Camoens geheimzinnig

bezingt. Mijn afwezigheid vergezelt je

wellicht. Pijnlijk is de herinnering aan jou,

godin. Oorlog hakt fel op de liefde in.

Totale angst voor de dood en de schaduw,

onvruchtbaar, van je vlam en van honing

die gedroomd is, en van een late liefde

en de onbestaande bloem van een tak die

van de bijl het kille knippen gevoeld heeft.

[vertaler: Rik WOUTERS]

-o-o-o-o-o-

Extra-gegevens over de dichter:
1. Antonio Machado Ruiz werd op 26 juli 1875 te Sevilla geboren en stierf op 22 februari 1939 te Collioure in Zuid-Frankrijk, op de vlucht voor het fascisme van Franco;
2. Hij was letterkundige en behoorde tot de "generación de 98". Hij was vooral als dichter bekend. ''La guerra'' uit 1937 handelt over de Guerra Civil;
3. Meer informatie:
-http://www.los-poetas.com/a/mach.htm;
-http://www.abelmartin.com/guia/guia.html;
-http://www.soria-goig.org/senderos/autores/machado.htm.

Extra-gegevens over het gedicht:
1. "Guiomar" of Guiomar Novaes (1895-1979), een Braziliaanse pianiste die door Machado beworderd werd. Meer informatie: http://educacao.uol.com.br/biografias/klick/0,5387,1766-biografia-9,00.jhtm;
2. "Camoens" of Castiliaans voor Luís Vaz de Camões (rond 1520-1580), Portugees dichter en schrijver van onder meer het epos "Os Lusíadas" of "De Lusiaden". 10 juni, dag van zijn overlijden, is de nationale feestdag van Portugal. Meer informatie:
-http://www.mgar.net/camoes.htm;
-http://www.instituto-camoes.pt;
-http://purl.pt/index/geral/aut/PT/10642_P1.html.

ONNAUWKEURIGHEDEN OF ONJUISTHEDEN OVER CATALUNYA EN SPANJE (2)



Ik heb de gewoonte om bij het horen of lezen van informatie over Catalunya en Spanje erg aandachtig te zijn. Daarbij stoot ik geregeld op onnauwkeurigheden en zelfs onjuistheden. Gisteren was Michel Wuyts aan de beurt.

Tijdens de uitzending van wielerwedstrijd "Dwars door Vlaanderen" op 21 maart 2012 op "één" van de VRT was Michel Wuyts weer eens op zijn best wat betreft zijn niet-kennis van Catalunya en Spanje:
-hij had het over een restaurant te Girona in Catalunya met als naam "El Celler di Can Roca". Ik weet ook wel dat Wuyts (te) hoog oploopt met kennis over Italië. Onrechtstreeks beweren dat Girona in Italië ligt, is echter meer dan een stap te ver. In Girona is er geen restaurant met als naam "El Celler di Can Roca", wel eentje dat "El Celler de Can Roca" genoemd wordt. "di" is Italiaans! Bewust gedaan door Wuyts?;
-Wuyts beweerde dat vermeld restaurant in "Gerona" ligt. Het moet Girona zijn. Girona ligt immers in Catalunya waar Catalaans de eerste taal is. Ik hoor Wuyts als steigeren en beweren dat Castiliaans dat hij wel Spaans zal noemen, de officiële taal van Spanje is. Ik daag hem dan ook uit om me een  verkeersbord, ééntje maar,  in Catalunya te tonen waarop "Gerona" staat. Vreemd is overigens dat Wuyts "Gerona" uitgesproken heeft met 3 lange klinkers terwijl Castilianen klinkers nooit lang uitspreken en Castiliaans geen open lettergrepen kent. Bewust gedaan door Wuyts? Het Catalaanse Girona wordt als zjirona met korte klinkers uitgesproken;
-Wuyts had het over een renner van de wielerploeg "Movistar" dat hij op zijn Engels uitsprak. Dit Castiliaanse woord moet als "Movistar" met korte klinkers, -b- in plaats van -v- en -star als het Nederlandse adjectief star uitgesproken worden. Bewust gedaan door Wuyts?
Het is niet de eerste keer dat Wuyts uiting geeft van een al dan niet bewuste non-kennis van alles wat Catalaans of Spaans is. Van iemand die al heel lang geregeld voor vele dagen op het Iberische schiereiland verblijft, zou men anders en niet minder slecht, maar wel goed verwachten. Bewust gedaan door Wuyts? Michel Wuyts heeft overduidelijk problemen met de uitspraak van Catalaans en Catstiliaans. Ik heb problemen met het uitspreken van zijn naam? Is het Mikel Wijts? Of Miquel Veits? Of Michèl Wydts? Michèl Bwuitens? Kan iemand het me laten weten?!

ONNAUWKEURIGHEDEN EN ONJUISTHEDEN OVER CATALUNYA EN SPANJE


Ik heb de gewoonte om geregeld een van mijn vele boeken over Catalunya en Spanje te herlezen of tenminste opnieuw eens te doorbladeren. Daarbij stoot ik geregeld op onnauwkeurigheden en zelfs onjuistheden. De afgelopen dagen was volgend boek aan de beurt: GARCÍA LORCA, Federico [vertaling foor: VONCK, Bart]. Verzamelde gedichten. Athenaeum-Pollak & Van Gennep, Amsterdam. 2009.

In Uit liefdes wond met als ondertitel Over de poëzie van Ferico García Lorca, een nawoord van vertaler Bart Vonck, las ik: Na de dood van Franco, in de jaren tachtig van de afgelopen eeuw, (...).  Door de dood van Franco te koppelen aan de jaren tachtig van de afgelopen eeuw wordt ten onrechte de indruk gewekt dat Franco in die tachtiger jaren zou gestorven zijn. Alles is minder waard. Franco is immers gestorven op 20 novermber 1975. Vonck zit er dan ook minimaal 4 en maximaal 14 jaren naast. Van iemand die het werk van García Lorca zeer goed kent en prachtig vertaalt, is dit onvergeeflijk. Wie zich immers in García Lorca verdiept, kan niet om Franco heen. Voncks opmerking als zou de dood van Franco (...) in de jaren tachtig van de afgelopen eeuw moeten gesitueerd worden, is dan ook niet alleen een slag in het gezicht van García Lorca, naar ook slagen in de gezichten van de honderdduizenden nog levende slachtoffers van het franquisme en dus van Franco. Meer dan onvergeeflijk. Bijna een ontkennen van de misdaden van het franquisme dat Vonck overigens eerder ongenuanceerd schade (...)  van zijn, lees maar Spaanse, jarenlange isolement genoemd heeft. 
Vonck heeft het in zijn nawoord ook gehad over de Spaanstalige (...) wereld. Spaanstalig: de Spaanse taal wordt op vele plaatsen in de wereld gesproken. Meestal wordt Spaans dan voorafgegaan door een landsnaam, meestal van een Centraal- of Zuid-Amerikaans land. Wanneer men het echter over de taal die door de meeste inwoners van Spanje gesproken wordt, heeft, spreekt men over Castiliaans. Dé Spanjaard spreekt immers niet noodzakelijk Spaans: het kan Catalaans, Galicisch, Euskara dat ten onrechte Baskisch genoemd wordt, ... zijn. Vonck wekt dan ook de indruk dat men in Spanje slechts één taal spreekt. Vonck lijkt niet te beseffen dat het spreken van een andere taal dan het Castiliaans in Spanje nog steeds met discriminatie gepaard gaat.

In het nawoord Het eeuwig stromende van Lorca beweert Hagar Peeters die het ook al over Spaans heeft: Ik las Lorca voor ik naar Spanje ging en keek met andere ogen naar Spanje. Vreemd omdat Andalucía waar García Lorca geboren is, een deel is Spanje is. Vreemd omdat García Lorca hoofdzakelijk over Andalucía schreef. Andalucía is een deel van Spanje. Andalucía is slechts een deel van Spanje en kan er dan ook geen synoniem voor zijn net als West-Vlaanderen, Antwerpen of Bruxelles niet kunnen gelijkgesteld worden met Vlaanderen, laat staan met wat België genoemd wordt. Onvergeeflijk.

vreemdelingen vinden

toch een weg verkrachten 

rust van namiddagen

nooit geleerd

om te luisteren

naar wat stilte

sluimerend vertelt

iemand loopt

een andere kant uit

deuren met namen

van verbannen inwoners

zwijgende openbaring

van een verleden

dat niet vergeten

mag worden

iemand anders is

gebleven leest lucht

overleeft

-o-o-o-o-o- 

Extra-gegevens over het gedicht:
-Het titelloze "vreemdelingen vinden (...)" werd samen met "rijpende mestvaalten (...)" en "gebakken aarde (...)", beide elders op dit blog, onder de overkoepelende titel "Silte spreekt sluimerend" bekroond met de "Tweede Prijs van Poëziewedstrijd Stad Halle, 2003";
-Het gedicht is te situeren in Serra de les Gavarres of het Gavarresgebergte, een heuvelachtige streek tussen Palamós en La Bisbal d'Empordá op nauwelijks enkele kilometers van de Costa Brava in het noordoosten van Catalunya;

-"vreemdelingen vinden / toch een weg verkrachten / rust van namiddagen" wijst erop dat toeristen al te vaak cultuurbarbaren zijn.

rijpende mestvaalten

en rijkdommen

van zwangere schuren

een gebochelde boerderij

weggeborgen

onder een overhangende rots

op praalbedden

van vruchtbaarheid

relieken

van een verloren geloof

iemand

neemt wegwijzers

die verraden kunnen

weg

een vergeten spade

vertikaalt rust

-o-o-o-o-o-

Extra-gegevens over het gedicht:
-Het titelloze "rijpende mestvaalten (...)" werd samen met "gebakken aarde (...)" en "vreemdelingen vinden (...)", beide elders op dit blog, onder de overkoepelende titel "Silte spreekt sluimerend" bekroond met de "Tweede Prijs van Poëziewedstrijd Stad Halle, 2003";
-Het gedicht is te situeren in Serra de les Gavarres of het Gavarresgebergte, een heuvelachtige streek tussen Palamós en La Bisbal d'Empordá op nauwelijks enkele kilometers van de Costa Brava in het noordoosten van Catalunya;
-"een verloren geloof" wijst erop dat Spanje in het algemeen en Catalunya in het bijzonder niet zo katholiek is als wordt veronderstelt;

-"iemand / neemt wegwijzers / die verraden kunnen / weg": Die "iemand" kan ik zijn. Hij neemt "wegwijzers" weg om de toeristen uit de nog ongerepte streek weg te houden en/of er letterlijk verloren in te laten rijden.

gebakken aarde

gebarsten schuilplaats

voor solitaire hagedissen

en dolende draken

zonverkleurde lucht

droog lijkend land

van beken en rivieren

een hoop keien

een stotterende tong
zonnebloemgeel
en karrewielen strobruin

van halfgedroogd hooi

giftige daden

brandgevaar

dat vruchtbaarheid

bestendigen moet

verder landinwaarts

overwoekerende bossen

van stilte

en ontmande kurkeiken

vruchtbaarder dan noorden

iemand kijkt

over de kim

knikt

-o-o-o-o-o-

Extra-gegevens over het gedicht:
-Het titelloze "gebakken aarde (...)" werd samen met "rijpende mestvaalten (...)" en "vreemdelingen vinden (...)", beide elders op dit blog, onder de overkoepelende titel "Silte spreekt sluimerend" bekroond met de "Tweede Prijs van Poëziewedstrijd Stad Halle, 2003";
-Het gedicht is te situeren in Serra de les Gavarres of het Gavarresgebergte, een heuvelachtige streek tussen Palamós en La Bisbal d'Empordá op nauwelijks enkele kilometers van de Costa Brava in het noordoosten van Catalunya;
-"kurkeiken": Catalunya heeft/had een bloeiende kurkindustrie. Het staat er dan ook vol met kurkeiken waarvan de schors gebruikt wordt om kurk te maken. Die kurk wordt niet alleen gebruikt om kurken voor wijnflessen te maken. De geschiedenis van de kurk in Catalunya wordt zeer goed verbeeld in het "Museu del Suro" te Palafrugell in het noordoosten van Catalunya. Meer informatie: http://www.museudelsuro.cat;
-"ontmande kurkeiken": kurkeiken waarvan de schors net geoogst is en waarvan de naakte roodbruine stam zichtbaar is. 

ALIOLI (looksaus)

1. Ingrediënten en hulpmiddelen:

1. 1. Ingrediënten:

-groenten: 3 halffijn gehakte grote tenen look;

-kruiden: halve koffielepel zeezout;

-allerlei:
     -citroensap naar smaak;
     -2 tot 3 deciliter extra-virgen olijfolie;

1. 2. Hulpmiddelen: mortier en vijzel.

2. Werkwijze:

-stamp look en zeezout in een vijzel fijn;

-voeg olijfolie toe tot een dikke pasta ontstaat:
     -eerst druppelsgewijs;
     -daarna spaarzaam lopend;

-voeg citroensap toe naar smaak.

3. Alternatieven:

-voor wie de pure looksmaak niet wenst, kunnen de teentjes look voor gebruik 2 minuten gekookt worden;

-er bestaat een moderne en minder uitgesproken en minder authentieke looksaus die echter geen alioli kan genoemd worden. De ingrediënten zijn dezelfde als vermeld, aangevuld met 1 of 2 eigelen. Ook de werkwijze is dezelfde, met dien verstande dat de eigelen toegevoegd worden nadat look en zeezout fijngestampt zijn.

4. Allerlei:

4. 1. Qua bereiding: de alioli kan van tevoren klaargemaakt worden. In dat geval wordt het citroensap pas net voor gebruik van de alioli toegevoegd;

4. 2. Andere informatie:

-alioli is een samentrekking van de woorden ‘all i oli’ (look en olijfolie);

-de alioli kan op 2 manieren opgediend worden: vloeibaar of iets consistenter. De structuur hangt af van de hoeveelheid toergevoegde extra-virgen olijfolie;

-alioli past perfect bij rijst- en visgerechten en gegrild vlees en gegrilde groenten.

HET ZICHTBARE VERLEDEN VAN HET ROMEINSE BARCELONA

Barcelona is gegroeid uit een castrum. Rond het begin van de westerse jaartelling werd ze op bevel van Augustus tot een stad verbouwd. Als huldeblijk voor de keizer werd ze Colonia Favencia Julia Augusta Barcino, afgekort tot Barcino, genoemd. De houten palissade die de stad met nog andere verdedigingswerken omringde, werd al snel door een stenen muur vervangen.

Barcino was oorspronkelijk geen belangrijke stad. Ze had enkele zaken tegen. De haven was door ongunstige winden en zeestromingen voor roeischepen moeilijk en geregeld zelfs niet bereikbaar. Ze bood door de afwezigheid van een natuurlijke afsluiting langs zeezijde weinig of geen beschutting tegen stormen. De stad was door het omringende gebergte dat ervoor zorgt dat het huidige Barcelona als het ware als podium van een theater dienst doet, vanuit het binnenland moeilijk te bereiken. Ze  lag dan ook niet aan de Via Augusta, de heirbaan die vanuit de Pyreneeën over Ampurias of Empúries, Gerunda of Girona en Tarraco of Tarragona naar het zuiden van het Iberische schiereiland liep. Ze was slechts bereikbaar via een diverticulum of een aftakking van die heirbaan, een secundaire weg als het ware.

In 279 werden de muur en een deel van de stad vernietigd. Naar de reden is het gissen. Het kan zijn dat Germaanse volksstammen die gebruik maakten van de langzaam-ingezette ondergang van het Imperium Romanum, de stad enorme schade toegebracht hebben. Het kan ook zijn dat als gevolg van een interne opstand de muur grotendeels gesloopt werd. Feit is dat een heropbouw van de muur waarvan nog talrijke machtige overblijfselen te zien zijn, zich opdrong. Pas daarna zou Barcino uitgroeien tot één van de belangrijkste steden van Iberië en zijn eerste gouden periode beleven terwijl de onherroepelijke neergang van het Romeinse rijk zich verder zette.

Van de Romeinse omwalling is meer dan een derde bewaard gebleven. De noordelijke, oostelijke en westelijke muren zijn in een weliswaar tijdens de Middeleeuwen aangepaste vorm nog zeer goed zichtbaar. In die Romeinse wal zijn resten van in 279 vernietigde gebouwen ingewerkt: spolia of hergebruikte stukken stenen.

Het is niet moeilijk om het traject te reconstrueren. Op de Avinguda de la Catedral aan de ingang van de Gotische kathedraal ligt de vroegere Romeinse stad letterlijk aan de voeten van de bezoeker. Je staat er immers op het hoogste punt van het vroegere Barcino: de mons Taber of Taberberg. Kan het zijn dat Barcelona, zoals zovele steden overigens, op 7 heuvels gebouwd is?!

Je kunt je zonder enige moeite de loop van de Romeinse stadsomwalling voor de geest halen. Hij loopt net naast of parallel met het Plaça Nova en de Avinguda de la Catedral in het westen, de Carrer de la Tapineria, het Plaça de Berenguer el Gran, het Plaça de l’ Ángel, de Carrer del Sots-tinent Navarro en de Carrer de Lledo in het noorden, de Carrer de Sant Simplici, het Plaça del Regomir, de Carrer de Regomir, de Carrer Timó en de Carrer de la Comtessa de Sabradiel aan de zeezijde in het oosten en de Carrer d’Avinyó, de Carrer de Banys Nous en de Carrer de la Palla in het zuiden. Zelfs naar onze huidige normen waren de muren met een lengte van meer dan 1.300 meter indrukwekkend: 4 meter breed en 9 tot 10 meter hoog met 76 torens van een 20-tal meter hoog.

Dat Barcelona uit een castrum gegroeid is, blijkt uit het feit dat de belangrijkste straten van de oude stad ‘bewaard’ zijn. De decumanus maximus liep via de Carrer del Bisbe in het westen via het Plaça de Sant Jaume en de Carrer de la Ciutat naar het Plaça del Regomir waar de oostelijke poort die uitgaf op de zee die toen dichter bij het Plaça de Sant Jaume lag, was. Door eeuwenlange verzanding is de stad steeds groter geworden en is de oostelijke poort steeds verder van de zee komen te liggen. De cardo maximus  liep van het Plaça de l’Ángel in het noorden via de Baixada en de Carrer de la Llibreteria, het Plaça de Sant Jaume en de Carrer del Call tot het begin van de Carrer de la Boqueria in het zuiden. Ze kruisten elkaar op het Forum Romanum waar nu het Plaça de Sant Jaume ligt. Noem het maar de Casc Antic of de ruimte binnen de vroegere Romeinse stadsmuren.

Over de poorten die aan de uiteinden lagen, is niet veel geweten. Toch kan men er zich uitgaande van bijvoorbeeld de indrukwekkende Porta Nigra te Trier een idee van vormen: een grote centrale poort met een opening voor karren en links en rechts ervan kleinere poorten voor voetgangers. Van de poort aan de zeezijde zijn aan het Plaça del Regomir nog sporen bewaard.

In de Carrer del Paradís is het belangrijkste overblijfsel van de Romeinse stad te zien. In het Centre Excursionista de Catalunya, een wandelvereniging, zijn 3 gegroefde zuilen met Korintische kapitelen van 9 meter hoog bewaard gebleven. Ze werden in 1835 ontdekt. Ze waren verwerkt in een huis dat in verscheidene woonentiteiten ingedeeld was zodat de inwoners een trommel van een zuil of zelfs een massief en monumentaal kapiteel in hun leefruimte hadden. Lluís Doménech i Montaner, een collega van Antoni Gaudí i Cornet, heeft er in het begin van de twintigste eeuw voor gezorgd dat het geheel bewaard bleef.

Het is niet geweten waarvoor het gebouw waarvan de zuilen deel uitmaakten, diende. Was het een tempel, opgericht door een zekere Hispanus, een pantheon van de Visigoot Ataulf, een soort versterking, een tempel voor Hercules of Jupiter, een aquaduct, en werk in opdracht van de Carthager Hamilcar Barcino of zelfs de Barcelonese graaf Pere III? Uiteindelijk is men ervan uitgegaan dat het een Romeinse tempel was.

Aan welke godheid hij was opgedragen, is niet geweten. Was het een tempel ter ere van Hercules, de mythische stichter van de stad? Een tempel voor Jupiter die echter een tempel op Montjuïc zou gehad hebben. Men baseerde zich op de naam: Montjuïc, vervorming van het Latijnse mons jovis of berg van Jupiter. Montjuïc kan echter evengoed een vervorming van het Latijnse mons jeuves of jodenberg zijn: het staat immers vast dat er op Montjuïc ooit een joodse begraafplaats was. Een tempel gewijd aan de triade of heilige drievuldigheid van de Romeinen, een groep goden die symbool stonden voor hét Romeinse gezin:  Jupiter, zijn vrouw Juno en hun dochter Minerva. Uiteindelijk heeft men voor Augustus gekozen. Doorslaggevende bewijzen zijn er niet. Men kan er echter niet omheen dat Caesars neef en adoptiezoon niet alleen Barcino gesticht heeft, maar haar zelfs zijn naam gegeven heeft: Colonia Favencia Julia Augusta Barcino.

Voor meer Romeinse overblijfselen moet men onder de grond. Net naast het Plaça del Rei waar ooit het grafelijke en koninklijke paleis was, bevindt zich het Casa Clariana Padellás waarin het Museu d’História de la Ciutat is. Vandaar komt men in een ondergrondse ruimte van meer dan 4.000 m² die zich tot aan de kathedraal uitstrekt. Men ziet er sporen van de Barcelonese geschiedenis uit het eerste millennium of de Romeinse, Visigotische en vroeg-Middeleeuwse tijd: een ververij, een wijnmakerij, een zaak waar garum of vissaus gemaakt werd, het vroeg-christelijke en Visigotische bisschoppelijke paleis, een achthoekig baptisterium, ongeveer onder de plaats waar nu in de katedraal de doopvont is, een Visigotische begraafplaats, het vroeg-Middeleeuwse grafelijke paleis, funderingen van de Romeinse stadsmuur, … Kortom, een ondergrondse stad die ongeveer één vierde van de oppervlakte van de vroegere Romeinse stad beslaat.

Zoals reeds geschreven is Barcelona gebouwd volgens het systeem van het Romeinse castrum. Eeuwen later, in het midden van de negentiende eeuw, zou Ildefons Cerdá i Sunyer het Romeinse stratenplan in een aangepaste en verbeterde vorm gebruiken om de stad buiten de vroegere Middeleeuwse omwalling uit te breiden. De Eixample die niets anders dan uitbreiding betekent en door Spanjaarden Ensanche genoemd wordt, zou hét Modernistische centrum van de wereld worden.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: 2 december 2011.

Uitgiftegegevens: http://historiek.net/overig/het-zichtbare-verleden-van-het-romeinse-barcelona-5529.

PROZAWERKEN OVER CATALUNYA IN NEDERLANDSE VERTALING



Een (uiteraard) onvolledige lijst van prozawerken over Catalunya, vertaald in het Nederlands. Slechts de eerste uitgave wordt vermeld; soms is het boek later bij een andere uitgeverij verschenen. Tussen (...) staat de originele titel, gevolgd door het jaar van uitgeven. "NN" staat voor nomen nescio of anoniem, letterlijk: ik weet de naam niet. Verwijzigingen naar de originele taal:
-*: Catalaans;
-**: Castiliaans;
-***: Engels.

BAULANAS, Lluís-Anton
*-De neus van Mussolini, Signatuur, Utrecht. 2011 ("El nas de Mussolini", 2009).

CABRÉ, Jaume

*-Edelachtbare. Signatuur, Utrecht. 2010 ("Senyoria", 1991);
*-De stemmen van de Pamano, Signatuur, Utrecht. 2007 ("Les veus de Panamo", 2004).

CERVANTESPRIJS

De "Premio Miguel de Cervantes" of Cervantesprijs is een jaarlijkse Spaanse prijs die Castiliaans- en Zuid- en Centraal-Spaanse-schrijvers bekroont voor hun volledige oeuvre. Hij kan vergeleken worden met de "Nobelprijs voor de Literatuur" en de "Driejaarlijkse Prijs der Nederlandse Letteren", een gemeenschappelijk initiatief van Nederland en Vlaanderen.
De prijs, uitgereikt door het Spaanse "Ministerio de Educación, Cultura y Deporte",  werd in 1974 tijdens de franquistische en fascistische dictatuur voor het eerst uitgereikt. Meer dan waarschijnlijk is het daaraan te wijten dat Spanjaarden en inwoners van Spaanssprekende landen die niet in het Castiliaans of het Spaans schrijven, niet in aanmerking komen: een discriminatie op basis van taal, die typisch was of zelfs nog is voor het franquisme dat spijtig genoeg nog lang niet dood is.  Ik denk aan schrijvers in officiële Spaanse talen als het Catalaans, Euskara of Baskisch, Galicisch en Aranees.
De prijs is genoemd naar Miguel de Cervantes, geboren in 1547 en gestorven in 1616, schrijver uit de Spaanse Gouden Eeuw of de zeventiende eeuw. Hij was de auteur van het wereldberoemde, meerdere keren verfilmde en in zeer vele talen vertaalde "El ingenioso hidalgo Don Quixote de La Mancha" of het in het Nederlands meestal afgekorte "Don Quichote".
De prijs moet elk jaar uitgereikt worden. De prijs kan niet postuum toegekend worden. De prijs kan slechts door één auteur per jaar gewonnen worden. De prijs kan slechts één keer gewonnen worden. De prijs wordt afwisselend toegekend aan een Spanjaard en een inwoner van een Spaanssprekend land.

Meer informatie over de prijs: http://www.mcu.es/premios/CervantesPresentacion.html.
Laureaten: http://www.mcu.es/premios/CervantesPresentacion.html, klikken op 'Premiados".

LOS NIÑOS DE EXTREMADURA

Los niños de Extremadura

van descalzos.

¿Quién les robó los zapatos?

Les hiere el calor y el frío.

¿Quién les rompió los vestidos?

La lluvia

les moja el sueño y la cama.

¿Quién les derribó la casa?

No saben

los nombres de las estrellas.

¿Quién les cerró la escuelas?

Los niños de Extremadura

son serios.

¿Quién fue el ladrón de sus juegos?

-o-o-o-

DE KINDEREN VAN EXTREMADURA

De kinderen van Extremadura

lopen op blote voeten.

Wie heeft de schoenen gestolen?

Warmte en koude verwonden hen.

Wie heeft de klederen verscheurd?

De regen

maakt hun slaap en bed nat.

Wie heeft het huis neergehaald?

Ze kennen

de namen van de sterren niet.

Wie heeft de scholen gesloten?

De kinderen van Extremadura

zijn ernstig.

Wie was de dief van hun spelletjes?

[vertaler: Rik WOUTERS]
 

-o-o-o-o-o-

 
Extra-gegevens over de dichter:
1. Rafael Alberti werd op 16 december 1902 te El Puerto de Santa María in Andaculcía, waar hij op 27 oktober 1999 stierf, geboren. Hij was dichters, toneel- en prozaschrijver. Hij was lid van de "Generacíón de 27". Onder het franquisme verbleef hij als democraat in Argentinië en Italië. Hij werd onderscheiden met de Cervantesprijs in 1983, dé belangrijkste literaire onderscheiding voor Spaanstalige schrijvers;
2. Publicaties:
-poëzie: http://www.rafaelalberti.es/ESP/RafaelAlberti/obra1.php;
-proza: http://www.rafaelalberti.es/ESP/RafaelAlberti/obra8.php;
-toneel: http://www.rafaelalberti.es/ESP/RafaelAlberti/obra9.php;
-verzameld werk: http://www.rafaelalberti.es/ESP/RafaelAlberti/Obras_Completas.php?JT=VOBack;
3. Meer informatie: http://www.rafaelalberti.es/.

Extra-gegevens over het gedicht:
1. "Los niños de Extremadura" verscheen voor het eerst in 1938 in "Poesías". Het gedicht maakt deel uit van de bundel "El poeta en la calle" die pas in 1978 afzonderlijk verscheen;
2. Hoewel "Los niños de Extremadura" ten laatste in 1935 en dan ook vóór het officiël begin van de Guerra Civil geschreven is, heeft het de oorzaken van die zogenaamde burgeroorlog die er geen was, in zich: onderdrukking en uitbuiting van vooral de armere burgers door staat, kerk en leger, samengevat rechts.

DE RAMBLA VAN BARCELONA. OF MOET HET RAMBLES ZIJN?

Vaak hoor je mensen zeggen dat ze op de Rambla van Barcelona geweest zijn.

Weten ze dat BCN zoals de naam van de stad vaak wordt afgekort, 4 Rambles heeft? De Rambla de Mar, de Rambla-zonder-meer of dé Rambla, de Rambla de Catalunya en de Rambla del Raval.

De eerste, de kortste en de jongste, loopt van de Moll d’Espanya tot aan de Moll de les Drassanes, gelegen tegenover het Museu Marítim waarin een interessant zeevaartmuseum gevestigd is, en de zuil van Colom of  Christoffel Columbus en ligt letterlijk in het water van de haven van de Barcelona. De tweede, de belangrijkste en de oudste, scheidt de Ciutat Vella of oude stad van de Raval en loopt van de haven tot aan het Plaça de Catalunya. De derde, de langste, verbindt het Plaça de Catalunya met de Diagonal. De vierde, de meest-recente, ligt in de Ravalwijk, links van dé Rambla, boven de Carrer de Sant Pau en onder de Carrer de l’Hospital en is eerder een plein dan een straat en is er gekomen om in het kader van stadsvernieuwing ruimte, licht en lucht in de volgebouwde binnenstad te brengen. 

Ik wil het over dé Rambla hebben. Wat volgt, is dan ook enkel op die straat van toepassing.

Rambla heeft vele betekenissen. Het is via het Castiliaans wat ten onrechte Spaans genoemd wordt, in het Catalaans terecht gekomen. Het Castiliaanse rambla is op haar beurt afgeleid van het Arabische ramla dat oorspronkelijk zandvlakte betekende.

2 betekenissen zijn nauw met elkaar verwant. Rambla kan een bedding gevormd door de kracht van het water dat er stroomt wanneer het hevig regent, zijn. Dit betekent dat het om een tijdelijke rivierbedding gaat. Rambla is ook het water dat in een rambla stroomt; een pars pro toto van het eerste als het ware.

De betekenissen typeren de plaats waar de Rambla steeds gelegen heeft. Ooit was het een rivierbedding die bij zware regens een heuse rivier werd omdat het waters van het omringende gebergte naar de zee voerde. Dit bleef zo tijdens de Romeinse overheersing toen de latere Rambla op een honderdtal meter van de stad lag.

Toen Jaume I el Conqueridor of Jacobus de Veroveraar tijdens de dertiende eeuw de eerste Middeleeuwse wallen waarvan een deel parallel met én net naast de tijdelijke rivier liep, liet bouwen, kreeg de latere Rambla er 2 functies bij. Naast natuurlijk afwateringskanaal bij hevige regen werd het open riool én stadsgracht. De stadsmuur moest vilanoves, letterlijk nieuwe steden, maar in werkelijkheid wijken ontstaan buiten de Romeinse omwalling, tegen aanvallen beschermen. 

In de veertiende en vijftiende eeuw werd de ruimte tussen de latere Rambla en de voet van het Montjuïc-gebergte binnen een nieuwe stadsmuur, de tweede Middeleeuwse, gebracht. De uitbreiding had niets te maken met vilanoves. De muur kwam er om te beletten dat de landbouwgronden die er lagen, bij belegering van de stad zouden vernield worden zodat de burgers zonder voeding zouden komen te zitten. De latere Rambla kwam binnen de stadsmuur te liggen. Aan de dertiende-eeuwse stadmuur die de Ciutat Vella van de latere Raval scheidde, werd echter niet geraakt.

Geleidelijk aan werd de nieuw-ommuurde ruimte bebouwd met voornamelijk kloosters en officiële gebouwen. Toen in het begin van de achttiende eeuw toestemming gegeven werd om in en op de oude stadsmuur te gaan wonen en er deuren en ramen in gemaakt werden, werd de bedding als een soort elementaire straat gebruikt. Wat daar toen gebeurde, kan men met wat goede wil vergelijken met wat nu nog op vele plaatsen in Catalunya te zien is: droogstaande rivierbeddingen die in de droge maanden als parkeerplaats worden gebruikt. Al snel werd de latere Rambla verhard en door koetsen en karren gebruikt.

De grote verandering kwam er op het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw. Er werd begonnen met het neerhalen van de oude stadsmuur: Ciutat Vella en Raval leken als het ware in elkaar over te lopen. De vroegere bedding die primitieve weg geworden was, werd overwelfd en werd riool waarvan men lang gedacht heeft dat het ooit Romeinse cloaca geweest was. Erboven kwam een straat. In het midden ervan was een wandelgedeelte, afgebakend met platanen, aangevoerd vanuit het Devesapark uit het ten noorden van Barcelona gelegen Girona. Plataan: plátano in het Castiliaans. Plátano, banaan in het Nederlands. Taal is een moeilijk iets. Taal kan zelfs een gevaarlijk iets zijn: men mag zich immers niet laten misleiden door de eerste betekenis van een woord in een woordenboek.

Het belang van de straat liet niet op zich wachten. Ze werd de enige brede straat in Barcelona. Ik heb reeds geschreven dat Rambla verschillende betekenissen heeft. Ik kom nu bij de derde betekenis. Rambla is een laan of brede straat met middenin een wandelgedeelte, afgebakend met bomen, zoals we die vooral in Catalunya aantreffen. De Rambla was polyfunctioneel: verkeersader, woongebied voor de rijken die er luxueuze huizen en zelfs paleizen lieten bouwen, en handels- en ontspanningscentrum. Het was ook een straat waar men bij voorkeur kwam wandelen, zeg maar flaneren wanneer men gezien wou of moest worden: een soort van goedkope alibiplaats, als het ware.

Meer en meer kwam ook het gewone volk er zich vertonen zodat de rijke burgerij en adel er wegtrokken. Toch zou de Rambla haar functie van handels- en onspanningscentrum behouden: de straat is nu een paternoster van cafés, restaurants en culturele centra.

Ik heb geschreven dat BCN 4 Rambles heeft. Ten onrechte. Barcelona heeft er maar liefst 8. Dé Rambla bestaat uit 5 rambles en wordt dan ook al eens Rambles genoemd. Barcelonezen schromen er zich niet voor om vreemdelingen op het verkeerde been te zetten.

De Rambles bestaan uit de Rambla de Santa Monica die loopt van het Plaça del Portal de la Pau waar Columbus op zijn negentiende-eeuwse zuil prijkt, tot op het Plaça del Teatre, de Rambla dels Capuxins die loopt van de Plaça de la Boqueria, de Rambla de Sant Josep die eindigt aan de Carrer de Portaferrissa, de Rambla dels Estudis die loopt tot iets lager dan de Carrer de Santa Ana, en de Rambla de les Canaletes die eindigt aan het Plaça de Catalunya.

De eerste 3 zijn genoemd naar verdwenen kloosters: het eerste lag links waar het Centre d’Art de Santa Mónica ligt, het tweede rechts waar het Plaça Reial is, en het derde links waar de Mercat de la Boqueria, dé overdekte makrt van Barcelona, ligt.

Om het voor de toerist en allochtoon nog moeilijker te maken worden 2 van die Rambles in de volksmond anders genoemd. Op de Rambla de Sant Josep werden al in de achttiende eeuw bloemen, groenten en vis verkocht. Toen de Mercat de la Boqueria in 1860 in gebruik werd genomen, verhuisden de groenten- en viskraampjes naar daar. De bloemen bleven op de Rambla de Sant Josep die gemeenzaam de Rambla de les Flors werd. Op de Rambla dels Estudis waar ooit de universiteit was, werden kleine huisdieren verkocht. Vooral de vogels vielen en vallen op zodat ze ook de Rambla dels Ocells genoemd wordt.

De Rambla heeft 2 woorden aan het Catalaans toegevoegd. Ramblejar betekent niets anders dan op de Rambla wandelen. Een rablejista is diegene die op de Rambla wandelt. Het leidt geen twijfel dat het Castiliaans zal volgen.

Het flaneren op de Rambla is er niet meer bij. Relieken uit een al dan niet ver verleden zijn er nu eenmaal om aangepast te worden of te verdwijnen. Toch zijn er nog Barcelonezen die rustig op de Rambla komen zitten om met leedvermaak de toeristen in al hun lelijkheid en wereldvreemdheid te zien paraderen. Ik denk aan Amerikanen in verblindende en met elkaar vloekende kleuren, Duitsers op zoek naar een cervecería vol Beierse literpinten, Nederlanders met oranje truitjes of shirts van Hollandse voetballers die al lang niet meer bij Barça voetballen, Vlamingen die denken dat verkopers zelfs hun platste dialect verstaan, zonnekloppers in bikini of short met teenslippers aan en ontbloot bovenlijf en een vreemde, onnatuurlijke en pijnlijke rode kleur …

De overheid houdt het observeren en becommentariëren van vreemde specimens van het menselijke ras, en ik heb het niet over de levende standbeelden die de Rambles bevolken, in stand. Bovenaan de Rambla waar de Rambla de les Canaletes is, staan stoelen en banken. Barcelonezen kunnen er uren zitten. Meer dan eens ziet men ze al dan niet discreet wijzen en lachen.

Probeer die stoelen en banken niet naar een plaats op het Plaça de Catalunya of lager aan de Rambla mee te nemen om de Barcelezen te imiteren. Het zal je duur te staan komen. Die zitdingen zijn immers gemaakt in staal. Opnemen is geen sinecure. Zelfs voortslepen vraagt meer dan gewone kracht. Toch heb ik ooit een stoel aan de Carrer de la Princesa op de kruising met de Carrer de Montcada, op ongeveer anderhalve kilometer van het hoogste punt van de Rambla, gezien.

Ik heb geen moeite gedaan om hem naar zijn oorspronkelijke plaats mee te nemen.

 
-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: 19 maart 2011.

Uitgiftegegevens: http://historiek.net/overige-locaties/de-rambla-van-barcelona-of-moet-het-ramblas-zijn-4335.

Extra-gegevens over het gedicht: de informatie onder het gedicht is in de bundel achteraan als "Aantekeningen" opgenomen.

HEERSERS OVER CATALUNYA: KONINGEN VAN SPANJE VAN HET HUIS VAN BORBÓN, DEEL 1 (1700-1808)

Het zag ernaar uit dat de dood van Carlos II, de laatste van de Habsburgse koningen van Spanje, net als die van Martí bijna 300 jaar vroeger, voor opvolgingsproblemen zou zorgen. Hoewel hij nog leefde, leek niets erop te wijzen dat Carlos nog vóór zijn dood een opvolger zou verwekken. Hij was één van dé voorbeelden van tot wat incest onder meer leiden kon: onvruchtbaarheid. Gedurende zijn vjfendertigjarige regeerperiode was hij er niet in geslaagd om ook maar één troonopvolger te verwekken. Die inteelt heeft ook zijn uiterlijk bepaald: zoals hij er werkelijk uitzag, is onder meer te zien op een schilderij in de Schepenzaal van het Brugse Vrije te Brugge.

Bij Carlos II’s dood zouden er geen opvolgingsproblemen mogen geweest zijn. Hij heeft immers zelf beslist wie hem zou opvolgen. Toch zou zijn dood aanleiding geven tot voor een regelrechte burgeroorlog.

Carlos moest zijn opvolger in vrouwelijke lijn gaan zoeken. Hij kwam terecht bij zijn tantes en hun kleinkinderen of achterkleinkind, zijn neven of achterneef. Onderstaande stamboom waarin de namen van de pretendenten onderstreept zijn, verduidelijkt met Felipe III, Carlos II’s grootvader, als uitgangspunt:

Felipe III
     -Ana x Louis XIII, koning van Frankrijk
          -Louis XIV, koning van Frankrijk x Maria Teresia (zie ook verder)
               -Louis de Bourbon
                    -Philippe (Felipe V) (zie ook verder)
     -Felipe IV
          -Carlos II
          -Maria Teresia x Louis XIV, koning van Frankrijk 
               -Louis de Bourbon
                    -Philippe (Felipe V)
          -Maria Ana x Ferdinand III, keizer van Heilig Roomse Rijk
               -Leopold I, keizer van Heilig Roomse Rijk
                    -Joseph I, keizer van Heilig Roomse Rijk
                    -Karl (Carles III), aartshertog van Oostenrijk, als Karl VI keizer van het Heilig
                    Roomse Rijk na de dood van Joseph I

Ana was getrouwd met Louis XIII, koning van Frankrijk, en Maria Ana met Ferdinand III, keizer van het Heilig Roomse Rijk. Niet onbelangrijk om te weten is dat Louis XIV, de zoon van Ana, getrouwd was met Maria Teresia, zuster van Carlos II.

Dit leverde uiteindelijk 2 troonpretendenten op: Joseph, kleinzoon van Maria Ana, en Philippe, in Spanje Felipe genoemd, achterkleinzoon van Ana. Toen Joseph na de dood van zijn vader Leopold I keizer van het Heilig Roomse Rijk werd, gingen zijn rechten over op zijn broer Karl, in Catalunya Carles en in Spanje Carlos genoemd.

Felipe en Carlos vertegenwoordigden de 2 belangrijkste adelijke geslachten uit Europa: Felipe was lid van de Bourbons en Carlos van de Oostenrijkse Habsburgers. Afgaande op afstamming was Carlos de gedoodverfde opvolger: hij was afstammeling in de derde graad van Felipe III die de vader van Felipe IV was, terwijl Felipe slechts afstammeling in de vierde graad was. Ook afgaande op bloedverwantschap was opnieuw Carlos de gedoodverfde opvolger: sinds Karel V koning van Spanje werd, was de band door huwelijken tussen de Habsburgse blokken Spanje en Oostenrijk waar Karel V’s broer Ferdinand op de troon gekomen was, sterker dan tussen Spanje en Frankrijk, sinds eeuwen dé vijand van Spanje. Tegen alle logica in koos Carlos II voor Frankrijk én Bourbon.

Nederland, Oostenrijk, Pruisen en Portugal gingen echter niet akkoord met de benoeming van Louis XIV’s kleinzoon op de troon van Spanje. Ze kregen de steun van Catalunya en Barcelona. Na enkele jaren echter erkenden Spanjes tegenstanders met uitzondering van Catalunya in het Verdrag van Utrecht uit 1713 Felipe als koning van Spanje. Op dat moment had Carlos al afgehaakt: hij was zijn broer Joseph opgevolgd als keizer van het Heilig Roomse Rijk. Catalunya en vooral Barcelona bleven Spanje bevechten tot Barcelona zich op 11 september 1714 aan Frans-Spaanse troepen moest overgeven en Felipe V erkennen. 11 september zou uitgroeien tot de Diada, de offciële Catalaanse feestdag. 

Ik geef hieronder de koningen van Spanje in het Castiliaans weer en volg de Castilliaanse nummering. Hun bijnamen laat in achterwege omdat ze niets om Catalunya gaven. Tussen haakjes staat hun regeerperiode. De band met de voorganger wordt vermeld.

De lijst:

-Felipe V (1700-1724), achterneef van Carlos II;

-Luis I (1724), zoon;

-Felipe V (1724-1746), voor de tweede keer, vader;

-Fernando VI (1746-1759), zoon;

-Carlos III (1759-1788), broer;

-Carlos IV (1788-1808), zoon.

Gedurende 108 jaren, vanaf 1700 tot en met 1808, regeerden 5 koningen van Spanje, onder wie één gedurende 2 periodes, Catalunya. Een koning regeerde gemiddeld 21 jaren; 2 regeerden langer. Luis I regeerde nauwelijks 1 jaar. Felipe V had het, verdeeld over 2 periodes, maar liefst 46 jaren voor het zeggen.

ARA ÉS HORA D’ESTAR ALERTA!

     pleidooi voor een vrij en democratisch Catalunya