ONNAUWKEURIGHEDEN OF ONJUISTHEDEN OVER CATALUNYA EN SPANJE (6)



Ik heb de gewoonte om bij het horen of lezen van informatie over Catalunya en Spanje erg aandachtig te zijn. Daarbij stoot ik geregeld op onnauwkeurigheden en zelfs onjuistheden.

Op 6 april 2012 zond VRT op "´Één" "Blokken" uit.
Ben Krabbé -of is het Kleine Krabbeen?- beweerde dat Antonio Gaudi, een architect, huizen in Barcelona ontworpen heeft. Vergeefs gezocht naar een architect die Gaudi met de -g- van "er geheel naast" en met de klemtoon op de eerste lettergreep en in Barcelona werkzaam geweest is. Blijkbaar had Krabbé het over Gaudí met de -g- van het Franse garçon en klemtoon op de laatste lettergreep. Maar liefst 2 fouten op amper 2 lettergrepen en nauwelijks 5 letters. Schande!
Het jurylid dat Crabbé al te vaak én terecht verbetert, reageerde niet. Begrijpe wie kan. Schande².

O ja, Gaudís voornaam is het Catalaanse Antoni en niet het Castiliaanse Antonio. Zelfs het Castiliaanse, ten onrechte Spaanse genoemd, Wikipedia heeft het over Antoni.

-o-o-o-o-o-

Meer informaite over Antoni Gaudí i Cornet:
-http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0029421&BATE=Antoni%2520Gaud%25C3%25AD%2520i%2520Cornet;
-http://www.bcn.es/publicacions/b_mm/bmm58/bmm58_qc36.htm;
-http://www.lletres.net/pla/AGaudi.html;
-http://www.gaudicentre.cat.

PATACÓ TARRAGONÍ (tonijn met slakken op de wijze van Tarragona)

1. Ingrediënten en hulpmiddelen:

1. 1. Ingrediënten:

-vis: 500 gram tonijn in 4 moten

-groenten:
     -2 gesnipperde grote uien

     -4 ontvelde en ontpitte vleestomaten

     -4 grote aardappelen, in stukjes van 0,50 op 0,50 centimeter

     -4 kleine courgettes, in dunne sneden
     -6 tenen fijngehakte look

-kruiden:

     -zout

     -peper

     -halve koffielepel zacht paprikapoeder
     -mespunt scherp paprikapoeder
     -laurierblad
     -2 kruidnagels
     -saffraandraadjes

-allerlei:
     -eetlepel fijngehakte peterselie
     -4 deciliter visfumet
     -300 gram panklare slakken
     -2 deciliter zurige witte wijn
     -2 eetlepels fijngesneden en geroosterde amandelen

1. 2. Hulpmiddelen

     -mortier
     -vijzel

2. Werkwijze:

-verhit olijfolie in een diepe pan

-fruit uien

-laat aardappelen en tomaten kort meebakken

-voeg courgettes, wijn en visfumet toe

-breng met zout, de paprikapoeders, laurierblad en kruidnagels op smaak

-dek de pan af

-laat 15 minuten sudderen op een klein vuur

-voeg tonijn en slakken toe

-dek de pan opnieuw af

-laat 15 minuten sudderen op een zacht vuur

-maak look en amandelen klaar:
     -stamp look en amandelen in een mortier fijn
     -meng saffraan, peterselie en een eetlepel van het kookvocht onder het mengsel tot een dikke pasta bekomen wordt

     -roer 3 minuten vóór het einde van de tweede suddertijd klaargemaakte look en amandelen door het gerecht

-opdienen: in de pan

RIJKEN OP HET IBERISCHE SCHIEREILAND, MET UITZONDERING VAN PORTUGAL, TIJDENS DE RECONQUISTA

1. Al-Andaluz: 711-1492; bestond opeenvolgend uit emiraat afhankelijk van Damascus (711-756), onafhankelijk emiraat (756-912), kalifaat (912-1031), taifa-rijken, Almoravidische heerschappij (1106-1145), taifa-rijken, Almohadische heerschappij (1130-1245) en Nazridische rijk of rijk van Granada (1242-1492);

2. Asturias: 718-910;

3. Navarra, eerste keer: 800-1134;

4. Catalunya: 874-1164;

5. Léon, eerste keer: 910-1037; Asturias gaat op in Léon;

6. Castilla, eerste keer: 929-1037;        

7. Aragón, eerste keer: 1035-1094;

8. Castilla-Léon, eerste keer: 1037-1065;

9. Léon, tweede keer: 1065-1072;

10. Castilla, tweede keer: 1065-1072;

11. Castilla-Léon, tweede keer: 1072-1157;

12. Aragón-Navarra: 1094-1134;

13. Navarra, tweede keer: 1134-?;

14. Aragón, tweede keer: 1134-1164;

15. Léon, derde keer: 1157-1230;

16. Castilla, derde keer: 1157-1230;

17. Catalunya-Aragón: 1164-1238;

18. Castilla-Léon, derde keer: 1238-?;

19. Catalunya-Aragón-Valéncia: 1238-? ;

20. Mallorca i Rosselló: 1276-1349; in 1276 los van Catalunya-Aragón-Valéncia en er in 1349 opnieuw bij.

Na de overgave van Mohammed XIII van Granada, laatste heerser van Al-Andaluz, beter bekend als Boabdil, waren er op het Iberische schiereiland, met uitzondering van Portugal, 3 rijken:

-Catalunya-Aragón-Valéncia;

-Castilla-Léon;

-Navarra.

Enkele keren wordt het tweede jaartal van een periode vervangen door een"?" Dit wijst erop dat niet duidelijk is sinds wanneer de verschillende 'Spaanse' rijken op het Iberische schiereiland één gemaakt zijn. Mogelijke jaartallen:
-1479 wanneer Ferran II el Católic of Fernando het voor het zeggen krijgt in Catalunya-Aragón-Valéncia terwijl Isabel la Católica reeds koningin van Castilla was. Na de dood van Isabel in 1504 echter volgde niet Ferran maar Juana la Loca haar moeder op als koningin van Castilla;
-1516 bij de dood van Ferran el Católic. Carlos V die bij de gratie van zijn moeder Juana la Loca medekoning werd, moest de eed afleggen in Castilla en elk van de 3 staten van Catalunya-Aragón-Valéncia;
-1555 bij de dood van Juana la Loca. Carlos V die haar opvolgde, heeft de eed moeten afleggen in Castilla en elk van de 3 staten van Catalunya-Aragón-Valéncia;

-na 1868 en na de heerschappij van Isabel II .Tijdens haar regeerperiode verschenen nog in de zestiger jaren van de negentiende eeuw muntstukken met als opschrift "Reyna de las Españas" of Spanjes en dus niet één enkel Spanje.

QUEIPO DE LLANO, FRANCO EN CAFÉ OF KOFFIE, VEEL KOFFIE



Francisco Franco, fascist en opstandeling van 1936 tot 1939 en fascist, dictator en massamoordenaar van 1939 tot 1975, had een bizarre manier om mensen die zijn ondemocratische ideeën niet deelden, de dood in te jagen. Hij zei dat men hen café of koffie moest geven. Geregeld, voor zijn 'dierbare' vijanden, had hij het zelfs over mucho café of veel koffie. Hij heeft deze vreemde, mensonwaardige houding tot zijn dood in 1975 volgehouden.

De eerste die het over café had, moet generaal Gonzalo Queipo de Llano geweest zijn. Voorafgaand aan de dood van dichter Federico García Lorca op 18 augustus 1936 waren er contacten tussen kolonel José Valdés Guzmán, gouverneur van het door de fascisten bezette Granada, en Queipo de Llano die Sevilla bezet hield, over het lot van dichter met wereldfaam García Lorca. Quiepo de Llano adviseerde Valdés Guzmán om García Lorca "café, mucho café" of vrij vertaald kogels, veel kogels te geven.

"Café" heeft niets met de in Spanje populaire drank te maken. Café was niets anders dan de afkorting van "C.A.F.E" dat staat voor "Camaradas: Arriba Falange Española". Het betekent niets anders dan: vrienden, leve de Spaanse Falange. Falange? Falange is het equivalent van de Hitleriaans-Duitse Nazi-partij.
Zeggen dat de Falange- of Franco- of Nazi-groet in Spanje nog geregeld gebracht wordt. Zeggen dat de Falange- of Franco- of Nazi-groet in Spanje nog steeds ongestraft mag gebracht worden. Het fascisme is in Spanje spijtig genoeg nog steeds niet dood. Integeneel zelfs. Er kan zelfs sprake zijn van een af te keuren 'revival'.

-o-o-o-o-o-

Meer informatie over de Falange: http://www.lafalange.es.

ONNAUWKEURIGHEDEN OF ONJUISTHEDEN OVER CATALUNYA EN SPANJE (5)



Ik heb de gewoonte om bij het horen of lezen van informatie over Catalunya en Spanje erg aandachtig te zijn. Daarbij stoot ik geregeld op onnauwkeurigheden en zelfs onjuistheden.

Op 4 april 2012 zond 2BE de voetbalwedstrijd van FC Barcelona, beter gekend als Barça, tegen de spelertjes van AC Milan uit. Over het resultaat wil ik het niet hebben: door het klasseverschil stond een overwinning van Barça immers van te voren vast.
Volgens de journalist met dienst ging de wedstrijd door in kamp nau. Gaan opzoeken in mijn documentatie over Barcelona. Er bestaat geen kamp nau. Wel een "Camp Nou" of kamp now. "now" betekent nieuw. Wat als nau uitgesproken wordt, wordt in het Catalaans als "nau" geschreven en is niets anders dan een boot of schip (nave in het Castiliaans): vergeefs naar een links tussen Barça en schip gezocht.
Bij Barça zou Fabreegas met de -g- van geweldig meegespeeld hebben. Het spreekt voor zich dat de journalist Fábregas met klemtoom op de eerste lettergreep, korte, niet-doffe -e- en de -g- van het Franse garçon bedoelde. Uitspreken van Fábregas: Fabreegas met de -g- van geweldig meegespeeld hebben. Het spreekt voor zich dat de journalist Fábregas in plaats van Fábrgas met korte, niet-doffe -e- en de -g- van het Franse garçon: maar liefst 3 fouten op amper 3 lettergrepen en nauwelijks 8 letters. Schande!
Bij Barça zou ook Ksavi meegespeeld hebben. Het spreekt voor zich dat de journalist Xavi bedoelde. Uitspreken van Xavi: Sjabi met korte -a- en -i-. Ksavi in plaats van Sjabi: maar liefst 2 fouten op amper 2 lettergrepen en nauwelijks 4 letters. Kan het slechter?! Meer dan schande!
Waarom zijn journalisten, en vooral dan sportjournalisten, toch zo onzorgvuldig?!

BARCELONESE VROUWEN NA DE GUERRA CIVIL (DEEL 5)
     een ontmoeting met de president die niet dood is



-5-

x betastte de kogelgaten in een van de muren van de Santa Maria del Pi en weende met gesloten ogen. Plots merkte hij de perkamenten man die niet zorgeloos van een briesje genoot, op. Discreet, als was hij bang om herkend te worden, wenkte de man met de trieste en droefgeestige blik. Hij bestelde een fles cava die hij sinds het einde van de goede jaren niet meer gedronken had. Zelfs niet toen zijn volk de dood van de dictator gevierd had. Toen al had hij geweten dat het de knechting van Catalunya slechts even zou afremmen. Een ober met wie hij Catalaans sprak, ontkurkte. De man herleefde. x verontschuldigde zich omdat hij de taal van de moordenaars sprak. De man wuifde weg: wie de senyera met respect behandelt, kan geen vijand zijn. Hoe wist hij het van de senyera? De ober deelde mee dat het huis de fles aanbood. Schichtig keek de man rond zich. Was hij bang om opnieuw te moeten sterven? Hij herstelde zich, toastte luidop “Visca Catalunya” en begon de geschiedenis van zijn land dat als streek afgedaan wordt, te vertellen. x die de overlevingsdrang van Catalunya kende en bewonderde, luisterde aandachtig. Hij durfde  het zelfs aan om de man te onderbreken en zijn visie op oude, nooit te vergeten feiten te geven. De man klopte x enkele keren op de knie. Hij vertrouwde hem toe dat hij als xarnego op weg was om een catalanista te worden. x kon niet anders dan vereerd te zijn. Toen hij het over de Guerra Civil had, kreeg hij het moeilijk. Namen van vrienden die met bajonetsteken afgemaakt of gefusilleerd of gewoon maar zonder spoor na te laten verdwenen waren, kon hij nauwelijks uitspreken. Toch liet hij geen traan. Bij zijn vertrek zei hij terloops bijna dat vrouwen het huis mijden omdat er ooit een bordeel van de veroveraars waar Barcelonese vrouwen, zelfs meisjes slechts speeltjes waren, was. Hij wees er nog op dat ze waakzaam moesten blijven omdat de vijand nog steeds onder hen was. x begreep dat ze elkaar nooit zouden weerzien en hief zijn glas. Hij wist dat de dichter gelijk had toen hij beweerd had dat de president niet dood is. Plots besefte hij dat dit de meest absurde van alle ontmoetingen was.

 -o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: herfst 1999.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Xarnego. Klaagliederen van een Catalaanse Brabander. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek en Upsilon, Halle. 1999.

BARCELONESE VROUWEN NA DE GUERRA CIVIL (DEEL 4)
     een ontmoeting met de president die niet dood is



-4-

x negeerde het plastieken bekertje van de bedelaar. Het bandje dat muziek uit zijn jeugd zonder accent herspeelde, gunde hij een gulle greep munten. De muur achter de muzikanten die niet als decor diende, vroeg zijn aandacht. Hij dacht dat zich dichtbij het huis van de oude en gesloten gevel moest bevinden. Hij wist dat zich dichtbij de poort vol afgebladderde verf die toegang tot het onbewoonde huis bood, moest bevinden. Hij vond een toegang die door onmogelijke gaafheid vage gelijkenissen vertoonde. Over vroegere bewoners die voor altijd vertrokken moesten zijn, liet ze zich niet uit. Waarom veranderde het huis steeds van uiterlijk? De patio liet zich niet benoemen. Van vele stromingen had hij het beste aanvaard en behouden. Slechts wat door mensenhanden geschapen was, werd bewaard. Vrouwen leken de plek te mijden. Het kon niet anders dan dat Zeus hier met list en vermomming Europa verkracht had. Hij wist dat geheimen voorgoed door stenen gevat waren, en verliet ontgoocheld. Een man met perkamenten huid die met hoge muren van vergeten verledens vergroeid leek, sprak hem aan. Onbegrijpend volgde x naar een café. Het verhaal dat de man die zich van vele tijden ook de pijnlijke stiltes herinnerde, hem vertelde, ging over vrouwen die mannen en overbodige oorlogen ondergaan hadden. De man vertelde dat ze van het einde nooit het begin vermoed hadden. Hij begreep niets van de wartaal die een inhoud die niet geplaatst kon worden, had. De man voegde er zonder enige aanleiding aan toe dat de president niet dood is, maar weigerde te verduidelijken en vertrok. x verliet het café en dook de stad van vreemde wonderen in. In het uitstalraam van een boekenwinkel zag hij het hoofd van de perkamenten man op een kaft. Lluís Companys i Jover stond erboven geschreven.

 -o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: herfst 1999.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Xarnego. Klaagliederen van een Catalaanse Brabander. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek en Upsilon, Halle. 1999.

ONNAUWKEURIGHEDEN OF ONJUISTHEDEN OVER CATALUNYA EN SPANJE (4)



Ik heb de gewoonte om bij het horen of lezen van informatie over Catalunya en Spanje erg aandachtig te zijn. Daarbij stoot ik geregeld op onnauwkeurigheden en zelfs onjuistheden.

Tijdens de uitzending van "Ronde van Vlaanderen voor wielertoeristen" op 31 maart 2012 op "één" van de VRT was Karel van Nieuwkerke -of is het Charles Audkercke- of hoe heet die VRT-wielerjournalist ook weer, aan de beurt. Hij had het over de Spaanse renner Barredo en zei bareedoo waar het barredo met rollende -r-, korte en stemhebbende -e- en korte -o- moet zijn.
Uitspreken van Barredo: Bareedoo in plaats van Barredo met rollende -r-, korte en stemhebbende -e- en korte -o- of maar liefst 3 fouten op amper 3 lettergrepen en nauwelijks 6 letters. Schande!
Waarom getroosten VRT-wielerjournalisten zich niet de moeite om Spaanse namen juist uit te spreken? Waarom nemen VRT-wielerjournalisten de moeite niet om het Spaanse collega's of andere mensen die Castiliaans spreken om uitleg te vragen?
Een denigrerende houding tegen veel of alles wat met Spanje en Catalunya te maken heeft?! Of denken die VRT-wielerjournalisten gewoon maar, inderdaad 'gewoon maar', dat ze onfeilbaar zijn?!

HEERSERS OVER CATALUNYA: PRIMERA REPÚBLICA (1873-1874), KONINGEN VAN SPANJE VAN HET HUIS VAN BORBÓN, DEEL 3 (1874-1931) EN SEGUNDA REPÚBLICA (1931-1939)



Primera República (1873-1874):

-Estanislao Figueras y Moragas (1873);

-Francesc Pi y Margall (1873);

-Nicolás Salmerón Alonso (1873);

-Emilio Castelar y Ripoll (1873-1874).

Koningen en pseudo-koningin van Spanje van het huis van Borbón, deel 3 (1874-1931):

-Alfonso XII (1874-1885), zoon van Isabel II die van 1833 tot en met 1868 regeerde;

-Maria Cristina II (1885-1886), weduwe, regentes, officieel geen koningin;

-Alfonso XIII (1886-1931), zoon.

Segunda República (1936-1939):

-Niceto Alcalá Zamora (1931-1936);

-Manuel Azaña Diaz (1936-1939).

BARCELONESE VROUWEN NA DE GUERRA CIVIL (DEEL 3)
     een ontmoeting met de president die niet dood is



-3-

x ging het huis met de gesloten gevel waarop een gele vlag met vier verticale rode strepen en een blauwe driehoek en witte ster geschilderd was, binnen. De trap waarop de maan uitkeek, leidde hem. Een deur op een kier. Ongevraagd ging hij binnen. Hij voelde zich indringer. Naakt en met gekruiste benen zat een vrouw op een leuningloze stoel. Schaamharen verborgen. Ogen stelden gerust. Een enorme senyera tegen de muur, waarop hij respectvol de linkerhand legde. Gracieus en hem fixerend ontkurkte ze cava. Ze nipte vóór ze het glas aanbood. Hij wilde aanraken. Bezwerende ogen weerhielden. Kinderlijk vertelde de vrouw over talen, geheimen van maskers en vele wonden, mannen, moordenaars die sinds de oorlog ongestraft rondliepen, monden die nemen wilden, gave lichamen, eenzaamheden, vrouwen die de bezetter genot verschaft hadden, mannen die te jong genomen hadden, toevallige ontmoetingen. Ze vulde het glas bij en kuste hem teder en vol vreemde vriendschap op de wang. Hij zag tranen terwijl ze zich kalm en trots aankleedde. Even raakte ze zijn geslacht aan. Dan verdween ze. Hij wist dat hij niet volgen mocht. Hij ledigde het glas en zette het omgekeerd op tafel neer. Glas en glazen tafelblad barstten. Hij liet een spoor van bloeddruppels na. In het stenen landschap vond hij een kroeg en zichzelf. Hij hoefde geen drank en woorden. Het duurde lang eer zijn hand met bloeden stopte en het ochtend werd. Eenzaam wandelde hij de dag in.

 
-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: herfst 1999.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Xarnego. Klaagliederen van een Catalaanse Brabander. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek en Upsilon, Halle. 1999.

BARCELONESE VROUWEN NA DE GUERRA CIVIL (DEEL 2)

     een ontmoeting met de president die niet dood is

-2-

x vond de weg naar de gesloten gevel terug. Op de rand van het dak probeerde een maansikkel die aan de steun tijdens de lange burgeroorlog leek te herinneren, wankel evenwicht te bewaren. Een bovenverdieping overdekte een gotische trap die geen onrust van mogelijke wandaden weerspiegelde. Een wijdopen deur. Lokale wijn parelde. Twee glazen waarvan een niet aangeraakt was. Een vrouw in een lang zwart gescheurd kleed wachtte hem op. Ze reikte een glas aan en gaf zich bloot. Zij weigerde te drinken. Beschouwde ze zijn komst niet als een overwinning? Haar koele hand beroerde zijn hand. Ze leek dezelfde taal te spreken. Ze boog zich over hem en liet haar borsten die gezoogd, hadden vluchtig en nauwelijks aanraken. Gegroefde vingertoppen tekenden arabesken op zijn trillende huid. Ze openbaarde een lichaam dat wonden van vele geheimen, onderdanigheden en ondanks nederlagen gewonnen oorlogen toonde. Haar mond wilde nemen. Verontschuldigend duwde hij haar terug. Het leek haar niet te deren. Ze sprak belezen woorden waarvan hij de betekenissen nog niet kende en die hij nooit gehoord had. Hij bekeek haar gezicht. Ze had niet kortstondig en berekend geleefd: ze had gekozen en was tijdelijk mee ten onder gegaan. Hij wilde vragen. Ze legde een vinger op de lippen. Ze weigerde haar pijnlijke en juiste verleden te verklaren. Hij berustte. Naakt en zonder omkijken schreed ze de kamer uit als wilde ze bewijzen dat folteren de menselijke sierlijkheid niet doden kan. Vergeefs liep hij haar na. Ze liet geen herinnering achter. Hij daalde de trap af en ging de eerste kroeg binnen. Eenzaam, rijk aan drank en vol van woorden was de nacht.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: herfst 1999.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Xarnego. Klaagliederen van een Catalaanse Brabander. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek en Upsilon, Halle. 1999.

BARCELONESE VROUWEN NA DE GUERRA CIVIL (DEEL 1)

     een ontmoeting met de president die niet dood is

-1-

x zag hoe een vrouw zich discreet uit een avondlijke zwart-wit film losmaakte. Haar hand wenkte. Het leek of ze zijn komst jarenlang afgewacht had. Ze sprak een andere taal dan die van de aanstichters van dé oorlog. Hij kon haar ogen niet zien. Hij wist niet of ze afwezig, triest of vertederend keken. Hij wilde niet weten. Ze nam hem bij de hand en leidde hem naar een troosteloze, gesloten en oude gevel. Een poort met afgebladderde verf verraadde namen van vroegere bewoners. Hij nam de moeite niet om te ontcijferen: de meesten moesten al jaren in oorlogen en verzet omgekomen of in ballingschap zijn. Een binnenplaats. Een overdekte renaissancetrap. Hij keek op een gele affiche die opriep om de republiek te (blijven) steunen. Ze opende een deur die niet op slot leek te kunnen. Gulzig dronk hij een glas champagne die te lang ontkurkt op hem gewacht had. Ze had het beddenlaken al opengeplooid. Hij wist niet waarom de vrouw hem met bijna eindeloos geduld uitgekozen had. Hij wilde niet weten waarom ze hem uitgekozen had. Ze toonde een lichaam dat gaaf en onmogelijk was: toch kon het niet anders dan dat ze onnoemelijk veel vernederingen ondergaan had. Het geheim van haar ogenloos gezicht dat masker geworden was, bleef ze bewaren. Hij wist dat daad niet op prijs gesteld zou worden. Hij draaide zich om en liep de donkere kamer uit. In een stenen landschap verloor hij de weg en zichzelf. Eenzaam, rijk aan drank en van weinig woorden was de nacht.

-o-o-o-o-o-

 Verschijningsdatum: herfst 1999.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Xarnego. Klaagliederen van een Catalaanse Brabander. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek en Upsilon, Halle. 1999.

SANT MARTÍ D'EMPÚRIES OF DE OUDSTE STAD VAN CATALUNYA  

In vele landen wordt een bijzondere aandacht besteed aan de oudste stad. Onder oudste stad versta ik die plaats die sinds haar ontstaan onafgebroken bewoond is. In Catalunya schijnen er 5 steden in aanmerking te komen: Barcelona, Girona, Lleida, Tarragona en Tortosa. Alle 5 zijn ze tijdens de bezetting van het latere Catalunya door Rome ontstaan. Alle 5 zijn ze vóór het begin van de westerse jaartelling gesticht. Ze hadden andere namen: Barcino, Gerunda, Ilerda, Tarraco en Dertosa.

Barcelona en Tarragona liggen aan de Middellandse Zee, de Mare Nostrum van de Romeinen, en Girona en Lleida in het binnenland. Tortona ligt aan de Ebre. Door Gerunda, Tarraco en Dertosa liep de Via Augusta die Rome via het zuiden van wat nu Frankrijk is, met het zuiden van Iberische schiereiland verbond.

Alle steden behalve Tortosa zijn de provinciehoofdsteden van de 4 gelijknamige Catalaanse provincies. De 5 steden zijn nu zetels van Catalaanse bisdommen.

Toch kunnen ze er zich niet op beroemen om de oudste Catalaanse stad te zijn. Dat is Empúries, het huidige Sant Martí d’Empúries, die niet alleen de oudste Romeinse stad op het Iberische schiereiland, maar ook de langst-bewoonde van Catalunya is. Empúries ligt in het noordoosten van Catalunya, aan de Costa Brava.

Indien men een luchtfoto zou bekijken, zouden 3 concentraties van gebouwen opvallen. Centraal, het dichtst bij het strand en in het oosten een doolhof van in oppervlakte beperkte ruimtes, ernaast resten van grote gebouwen door relatief brede straten van elkaar gescheiden, met in het zuiden een monumentale muur, en iets afgezonderd, in het westen en op een rots aan zee een compact geheel van huizen met daken, het huidige Sant Martí d’Empúries. Ooit waren dit de 3 delen van wat met enige zin voor overdrijving een tripolis of driedelige stad genoemd kan worden.

De oorsprong van Sant Martí gaat terug tot het begin van de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling.

Empúries is gesticht door kolonisten uit Focaea, een Ionische stad in  Klein-Azië, die nu in Turkije ligt en Foça heet. Ze is op haar beurt tussen de tiende en achtste eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling gesticht door kolonisten uit Athena en Fokis. Ze had handelsbetrekkingen met nederzettingen op het Griekse vasteland en in het Zwarte Zeegebied en Egypte.

Vanaf de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling breidde Focaea haar activiteiten uit naar het westeljke deel van de Middellandse Zee: de kusten van Gallië, Corsica en het Iberische schiereiland. In Gallië stichtte ze Massalia of Marseille dat nu nog la cité phocéenne genoemd wordt, Aegitna of Cannes, Antipolis of Antibes en Nikaia of Nice, op Corsica Alalia of Aléria en aan de Iberische kust Empúries.

De keuze om Empúries te stichten was ingegeven door praktische redenen. De handel liet door het dichtbij de nieuwe stad gelegen Iberische Indika en het rijke hinterland het beste verhopen. Graanhandel speelde een cruciale rol. Het was een emporion of emporion, letterlijk handelspost.

De nederzetting ontstond op een eilandje aan de monding van de Fluviá. De omtrek van het eilandje dat de haven op een natuurlijke wijze tegen vernietigende oostenwinden beschermde wat een pluspunt was, bedroeg nauwelijks 300 meter. Laat ik het de oude Griekse stad noemen.

Al snel nam de handel toe zodat de stad moest uitgebreid worden. Dat kon echter niet op het eiland dat volledig volgebouwd was. Vanaf het begin van het tweede kwart vóór het begin van onze tijdrekening werd dan ook op het ertegenover liggende vasteland een nieuwe stad gesticht. Laat ik het voorlopig de nieuwe Griekse stad noemen.

Ze zou zeer snel uitbreiden. Focaea had een verbond aangegaan met het Lydische rijk. Lydia kon Focaea echter niet verdedigen tegen de opdringerige Perzen. Hun koning Kouros veroverde halverwege de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling het westen van Klein-Azië. Een grote deel van de bevolking van Focaea vluchtte naar een van de overzeese kolonies. Een deel van die vluchtelingen vestigde zich permanent in Empúries.

De uitbreiding van de stad op het vasteland was daarmee niet gedaan. De Etrusken wilden hun gebied uitbreiden. Daarvoor vielen ze in 535 vóór het begin van de westerse jaartelling met steun van hun Carthaagse bondgenoten Alalia, verbindingspunt tussen Groot-Griekenland en het westelijke Middellandse Zeebekken, aan. De gevolgen van de eerste grote zeeslag uit de zeevaartgeschiedenis had desastreuze gevolgen. De inwoners van Alalia vluchtten naar de vroegere kolonies van Focaea. Een van de steden was Empúries.

Tijdens de eeuwen die erop volgden, groeide de Griekse bipolis of dubbelstad, bestaande uit de oude en nieuwe Griekse stad, uit tot een belangrijk handelsknooppunt in de westelijke Middellandse Zee. Ze voerde handel met het volledige Middellandse Zeegebied en haar enorme hinterland.    

Empúries heeft een belangrijke rol gespeeld  in de Tweede Punische Oorlog die van 218 tot 201 zou duren. Die oorlog lag aan de basis van de verovering van Iberië door Rome. Hannibal kon op het Italiaanse schiereiland met geen enkel middel gestopt worden. In een wanhopige poging besloot Rome dan maar om op Iberië een tweede front te openen. Daarvoor landde Gnaius Cornelius Scipio aan wiens naam later Africanus Maior of de Grote Afrikaan zou toegevoegd worden, in 218 in Empúries. 20 jaar later zou consul Porcius Scipio er een permanent castrum oprichten. Het zou rond het midden van de tweede eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling uitgroeien tot een Romeinse stad van 700 meter bij 300 meter. 

De namen van de nederzettingen zijn belangrijk.

De Griekse stad bestond het grootste deel van haar bestaan uit 2 delen. Het oudste deel lag op het eiland en zou al snel met het deel op het vasteland uitgebreid worden. Onder meer Polibius en Titus Livius hebben erover geschreven.

Historici en archeologen schrijven meestal dat de stad op het eiland in de Oudheid palaiapoliς  of oude stad genoemd werd. Ze baseren zich zich daarvoor op de Griekse geschiedschrijver Strabwn of Straboon die rond het begin van de westerse jaartelling leefde. In het derde hoofdstuk van het derde boek van zijn “Geographica” dat 17 boekdelen omvatte, heeft Straboon het inderdaad over palaiapoliς. Hij had het voor alle duidelijkheid over de stad op het eiland, die toen om het onderscheid te maken met de stad op het vasteland, die jonger was, oude stad genoemd werd. De gehele stad echter, de oude en nieuwe dus, noemde hij Emporion of Emporion in het Grieks, in het Catalaans aangepast in Empúries. Meer dan waarschijnlijk is dit ook de naam die de kolonisten uit Focaea in het begin van de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling aan hun nederzetting gegeven hebben.

De stad op het vasteland die in het begin van de twintigste eeuw opgegraven werd, werd neapolis of nieuwe stad genoemd, gewoon maar om het onderscheid met de oude stad duidelijk te maken. Zoals reeds geschreven kan met bijna-zekerheid gesteld worden dat de oude en nieuwe stad slechts één enkele naam gehad hebben: Emporion.

De Romeinse stad heette Municipium Emporiae. Meestal werd de naam tot Emporiae afgekort. Gemakshalve wordt ze door historici en archeologen de Romeinse stad genoemd.

Voor Empúries gebruikt men tegenwoordig gemakshalve volgende begrippen: oude stad die op het vroegere eiland dat later een schiereiland werd, lag en vandaag onder het huidige Sant Martí ligt, nieuwe stad langs waar men de site kan betreden, en Romeinse stad. De ruïnes van de laatste 2  bestaan nog en zijn te bezichtigen.

De duur van de bewoning is belangrijk. De 3 steden die samen Empúries vormen, hebben niet even lang en niet noodzakelijkerwijze op hetzelfde moment bestaan.

De Romeinse stad bestond van 197 vóór het begin van de westerse jaartelling indien ik het castrum van Cato als het begin van die stad beschouw, tot de tweede helft van de derde eeuw. De neapolis die langer dan de Romeinse stad bestaan heeft, was bewoond van 585 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 100. De Palaiapolis is gesticht rond het begin van de zesde eeuw vóór het begin van de westerse jaartelling en heeft haar ‘nakomelingen’, de neapolis en de Romeinse stad, overleefd. Ze bestaat nog steeds. Meer zelfs, ze heeft nooit opgehouden te bestaan.

Van 200 vóór het begin van de westerse jaartelling tot 100 hebben de 3 steden naast elkaar bestaan. Hebben Grieken of Romeinen het ooit over tripolis gehad?

Tussen de nieuwe en de Romeinse stad bevindt zich een filiaal van het “Museu d’Arqueologia de Catalunya” uit Barcelona. De tentoon gestelde objecten, maquettes en kaarten geven een duidelijk beeld van het leven in de Oudheid in Empúries en omgeving.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: 5 maart 2012.

Uitgiftegegevens: http://historiek.net/overige-locaties/sant-marti-dempuries-of-de-oudste-stad-van-catalunya-5975.

ONNAUWKEURIGHEDEN OF ONJUISTHEDEN OVER CATALUNYA EN SPANJE (3)



Ik heb de gewoonte om bij het horen of lezen van informatie over Catalunya en Spanje erg aandachtig te zijn. Daarbij stoot ik geregeld op onnauwkeurigheden en zelfs onjuistheden. Gisteren was opnieuw Michel Wuyts -of is Michèl bwuitens?- aan de beurt. Ik denk, weet, vrees dat hij meer dan eens een bedenkelijke hoofdrol in "onnauwkeurigheden en onjuistheden ..." zal spelen.

Tijdens de uitzending van wielerwedstrijd "E3-prijs Harelbeke" op 22 maart 2012 op "één" van de VRT was Wuyts weer eens op zijn best wat betreft zijn niet-kennis van Catalunya en Spanje. Hij had het verschillende keren over de Spaanse renner -en ik vermeld Wydts' uitspraakwijze- Oskar Frère met doffe -e-. Ik ben in de deelnermerslijst in mijn krant op zoek gegaan naar de Frère met doffe -e-. Niet gevonden. Tot mijn frank die eurocentjes geworden is, viel. Wuyts had het over onder meer 3-voudig wereldkampioen Oscar Freire, sinds jaar een dag een niet-onbekend, zeg maar zeer bekend en zeer goed renner in het peloton.
Waarom kan Wuyts de naam van Frieire niet correct uitspreken: dus geen Frère met doffe -e-, maar Freire met de Nederlandse tweeklank en de niet-doffe eind-e-?! Waarom kan hij zijn Spaanse collega's niet om hulp vragen?! Te fier?! Te arrogant?! Te ... (vul zelf maar in)?!  Gemakzuchtig?! Denigrerende houding tegenover alles wat Catalaans of Spaans is?! Het zal wel het laatste zijn. Dit belooft voor de "Clásica San Sebastián" die te Donostia en niet te San Sebastián aankomt, en de "Vuelta", bwelta met korte -a-  dus en niet vwelta of voe-elta met -aa- zoals Wuyts het uitstoot, in het najaar.

VRT, zet die leuteraar eens op non-actief en verplicht hem om Catalaans en Castiliaans te leren. Ik wil steeds bijlessen geven voorzover Wuyts belooft dat hij zich van zijn fouten bewust is? Besef dat het verkeerd uitspreken van iemands naam zoveel betekent als het miskennen of zelfs ontkennen, dus doodzwijgen, van die persoon!