|
HEERSERS OVER CATALUNYA: KONINGEN VAN SPANJE VAN HET HUIS VAN HABSBURGO (1519-1700)
In 1504 volgde Juana de Aragón of la Loca haar moeder Isabel la Católica die in tegenstelling tot haar moeder én haar dochter geen sporen van zwakzinnigheid, laat staan waanzinnigheid vertoonde, op als koningin van Castilla en aanverwante gebieden. In werkelijkheid werd Castilië door haar wispelturigheid en besluiteloosheid, te wijten aan inteelt, zo typisch voor de adel, bestuurd door haar vader Fernando el Católico van (Groot-)Catalunya en kardinaal Cisneros.
In 1516 volgde Joana dAragó of la Boja die niemand minder dan de half-Castiliaanse Juana de Aragón was, haar vader Fernando of Ferran op: ze werd onder meer gravin van Barcelona. In werkelijkheid werden Catalunya en aanverwante gebieden door haar wispelturigheid en besluiteloosheid, te wijten aan inteelt, zo typisch voor de adel, bestuurd door haar zoon Carlos I, Carlos V of Carlos Quinto, bij ons bekend als Karel V.
Samengevat kan gesteld worden dat Juana de iure of van rechtswege gravin van Barcelona en koningin van (Groot-)Catalunya én van Castilla was. De facto of feitelijk behoorde de macht toe aan haar zoon Carlos I of Carles I die echter nooit Catalaans gesproken heeft. Ik hoed me om te denken aan koningen van wat België genoemd wordt, die Nederlands niet konden of wilden spreken of eerder met tegenzin spraken en nog steeds spreken. Ze beschouwden en beschouwen mijn taal als tweede- of zelfs derdehands, dus minder belangrijk dan het Frans van de adel en andere dikkenekken en misschien zelfs het Duits van hun protestantse oervader Leopold I.
Kortom, Juana had niets te zeggen en werd eerst door haar vader en later door haar zoon opgesloten gehouden in het kasteel van Tordesillas. Ze werd opgesloten omdat ze waanzinnig of gek was. Klopt dit? Juana voldoet niet aan de laat-Middeleeuwse voorwaarden om gek genoemd te worden. Ze was niet dul met wie een gestoorde die een bedreiging voor zijn omgeving vormde, en niet arm van geest met wie een mentaal gehandicapte bedoeld werden. Zou de Cortes van Castilla haar in 1505 overigens tot koningin uitgeroepen hebben indien er iets aan de hand was?!
Toch werd ze waanzinnig verklaard. Feit is dat er iets aan de hand was. Feit is dat Filips de Schone die slechts prins-gemaal van Castilla zou worden en het regeren aan zijn vrouw zou moeten overlaten, net vóór de eedaflegging van 1505 een verslag over de zwakke geestestoestand van Juana, opgesteld door haar majordomus Martin de Moxico, heeft laten verspreiden. Was er sprake van een oprecht opgesteld document? Is dat verslag er op vraag van de machtsgeile Filips zelf gekomen? Was het Filips bedoeling om zijn echtgenote buitenspel te zetten en zelf koning te worden?
Fernando en Isabel van het geslacht van de Trastámaras, usurpatoren op de Castiliaanse troon, die om wie weet welke redenen de Reyes Católicos of Katholieke Koningen genoemd werden, en de Habsburger Maximiliaan van Oostenrijk deden er alles aan om hun macht en rijken te vergroten. Eén van die middelen was het huwelijk. De banden tussen de 2 families werden door de dubbelhuwelijken van 1597 en 1496 versterkt. Juan, Karel Vs Spaanse oom, huwde met Margaretha van Oostenrijk, Karels Habsburgse tante, terwijl Juana, Karels moeder en Juans broer, trouwde met Filips, Karels vader en Margarethas broer.
Die Filips zou het de geschiedschrijvers niet gemakkelijk maken. Ik wil het niet hebben over zijn toenaam die naar zijn uiterlijk zou verwijzen: in de Nederlanden was hij Filips de Schone en in Spanje Felipe el Hermoso. Waneer ik zijn Habsburgse kin bekijk, stel ik me echter vragen bij zijn schoonheid. Maar ja, het plebs, en ik gebruik geen woord dat de gewone burger gebruikt om zichzelf aan te duiden, heeft de adel al te vaak en ik weet niet om welke reden, of zijn het redenen, opgewaardeerd en beter of mooier dan ze waren, voorgesteld. Het zijn vooral de volgnummers die het onder meer bij Filips moeilijk maken. In de Nederlanden was hij onder meer Filips IV van Vlaanderen. Op het Iberische schiereiland was het Felipe I van Castilla en Felip 0 van Catalunya of Felipe 0, voor zover dat laatste zou kunnen.
Dit betekent dat zijn kleinzoon en Karels zoon in Castilla regeerde als Felipe II en in Catalunya als Felipe I, niet Felip I. De reden is simpel. Felipe, Karel Vs vader, heeft in Catalunya nooit op de troon gezeten, gewoon maar omdat zijn schoonvader Fernando die hem in 1506 misschien wel heeft laten vergiftigen, hem overleefd heeft.
Ik geef hieronder de koningen van Spanje in het Castiliaans weer omdat ze in se niets met Catalunya te maken hebben, en volg de Castiliaanse nummering. Hun bijnamen laat ik achterwege: de Habsburgers gaven immers weinig of niets om Catalunya. Tussen haakjes staat hun regeerperiode. De band met de voorganger wordt vermeld.
De lijst:
-Carlos I (1519-1556), zoon van Juana la Loca;
-Felipe II (1556-1598), zoon;
-Felipe III (1598-1621), zoon;
-Felipe IV (1621-1665), zoon;
-Carlos II (1665-1700), zoon.
Gedurende 184 jaren, vanaf 1516 tot en met 1700, regeerden 5 koningen van Spanje over Catalunya. Een koning regeerde gemiddeld 36 jaren; 3 regeerden langer. Felipe III regeerde slechts 23 jaren. Felipe IV had het maar liefst 44 jaren voor het zeggen.
|
