ALIOLI (looksaus)

1. Ingrediënten en hulpmiddelen:

1. 1. Ingrediënten:

-groenten: 3 halffijn gehakte grote tenen look;

-kruiden: halve koffielepel zeezout;

-allerlei:
     -citroensap naar smaak;
     -2 tot 3 deciliter extra-virgen olijfolie;

1. 2. Hulpmiddelen: mortier en vijzel.

2. Werkwijze:

-stamp look en zeezout in een vijzel fijn;

-voeg olijfolie toe tot een dikke pasta ontstaat:
     -eerst druppelsgewijs;
     -daarna spaarzaam lopend;

-voeg citroensap toe naar smaak.

3. Alternatieven:

-voor wie de pure looksmaak niet wenst, kunnen de teentjes look voor gebruik 2 minuten gekookt worden;

-er bestaat een moderne en minder uitgesproken en minder authentieke looksaus die echter geen alioli kan genoemd worden. De ingrediënten zijn dezelfde als vermeld, aangevuld met 1 of 2 eigelen. Ook de werkwijze is dezelfde, met dien verstande dat de eigelen toegevoegd worden nadat look en zeezout fijngestampt zijn.

4. Allerlei:

4. 1. Qua bereiding: de alioli kan van tevoren klaargemaakt worden. In dat geval wordt het citroensap pas net voor gebruik van de alioli toegevoegd;

4. 2. Andere informatie:

-alioli is een samentrekking van de woorden ‘all i oli’ (look en olijfolie);

-de alioli kan op 2 manieren opgediend worden: vloeibaar of iets consistenter. De structuur hangt af van de hoeveelheid toergevoegde extra-virgen olijfolie;

-alioli past perfect bij rijst- en visgerechten en gegrild vlees en gegrilde groenten.

HET ZICHTBARE VERLEDEN VAN HET ROMEINSE BARCELONA

Barcelona is gegroeid uit een castrum. Rond het begin van de westerse jaartelling werd ze op bevel van Augustus tot een stad verbouwd. Als huldeblijk voor de keizer werd ze Colonia Favencia Julia Augusta Barcino, afgekort tot Barcino, genoemd. De houten palissade die de stad met nog andere verdedigingswerken omringde, werd al snel door een stenen muur vervangen.

Barcino was oorspronkelijk geen belangrijke stad. Ze had enkele zaken tegen. De haven was door ongunstige winden en zeestromingen voor roeischepen moeilijk en geregeld zelfs niet bereikbaar. Ze bood door de afwezigheid van een natuurlijke afsluiting langs zeezijde weinig of geen beschutting tegen stormen. De stad was door het omringende gebergte dat ervoor zorgt dat het huidige Barcelona als het ware als podium van een theater dienst doet, vanuit het binnenland moeilijk te bereiken. Ze  lag dan ook niet aan de Via Augusta, de heirbaan die vanuit de Pyreneeën over Ampurias of Empúries, Gerunda of Girona en Tarraco of Tarragona naar het zuiden van het Iberische schiereiland liep. Ze was slechts bereikbaar via een diverticulum of een aftakking van die heirbaan, een secundaire weg als het ware.

In 279 werden de muur en een deel van de stad vernietigd. Naar de reden is het gissen. Het kan zijn dat Germaanse volksstammen die gebruik maakten van de langzaam-ingezette ondergang van het Imperium Romanum, de stad enorme schade toegebracht hebben. Het kan ook zijn dat als gevolg van een interne opstand de muur grotendeels gesloopt werd. Feit is dat een heropbouw van de muur waarvan nog talrijke machtige overblijfselen te zien zijn, zich opdrong. Pas daarna zou Barcino uitgroeien tot één van de belangrijkste steden van Iberië en zijn eerste gouden periode beleven terwijl de onherroepelijke neergang van het Romeinse rijk zich verder zette.

Van de Romeinse omwalling is meer dan een derde bewaard gebleven. De noordelijke, oostelijke en westelijke muren zijn in een weliswaar tijdens de Middeleeuwen aangepaste vorm nog zeer goed zichtbaar. In die Romeinse wal zijn resten van in 279 vernietigde gebouwen ingewerkt: spolia of hergebruikte stukken stenen.

Het is niet moeilijk om het traject te reconstrueren. Op de Avinguda de la Catedral aan de ingang van de Gotische kathedraal ligt de vroegere Romeinse stad letterlijk aan de voeten van de bezoeker. Je staat er immers op het hoogste punt van het vroegere Barcino: de mons Taber of Taberberg. Kan het zijn dat Barcelona, zoals zovele steden overigens, op 7 heuvels gebouwd is?!

Je kunt je zonder enige moeite de loop van de Romeinse stadsomwalling voor de geest halen. Hij loopt net naast of parallel met het Plaça Nova en de Avinguda de la Catedral in het westen, de Carrer de la Tapineria, het Plaça de Berenguer el Gran, het Plaça de l’ Ángel, de Carrer del Sots-tinent Navarro en de Carrer de Lledo in het noorden, de Carrer de Sant Simplici, het Plaça del Regomir, de Carrer de Regomir, de Carrer Timó en de Carrer de la Comtessa de Sabradiel aan de zeezijde in het oosten en de Carrer d’Avinyó, de Carrer de Banys Nous en de Carrer de la Palla in het zuiden. Zelfs naar onze huidige normen waren de muren met een lengte van meer dan 1.300 meter indrukwekkend: 4 meter breed en 9 tot 10 meter hoog met 76 torens van een 20-tal meter hoog.

Dat Barcelona uit een castrum gegroeid is, blijkt uit het feit dat de belangrijkste straten van de oude stad ‘bewaard’ zijn. De decumanus maximus liep via de Carrer del Bisbe in het westen via het Plaça de Sant Jaume en de Carrer de la Ciutat naar het Plaça del Regomir waar de oostelijke poort die uitgaf op de zee die toen dichter bij het Plaça de Sant Jaume lag, was. Door eeuwenlange verzanding is de stad steeds groter geworden en is de oostelijke poort steeds verder van de zee komen te liggen. De cardo maximus  liep van het Plaça de l’Ángel in het noorden via de Baixada en de Carrer de la Llibreteria, het Plaça de Sant Jaume en de Carrer del Call tot het begin van de Carrer de la Boqueria in het zuiden. Ze kruisten elkaar op het Forum Romanum waar nu het Plaça de Sant Jaume ligt. Noem het maar de Casc Antic of de ruimte binnen de vroegere Romeinse stadsmuren.

Over de poorten die aan de uiteinden lagen, is niet veel geweten. Toch kan men er zich uitgaande van bijvoorbeeld de indrukwekkende Porta Nigra te Trier een idee van vormen: een grote centrale poort met een opening voor karren en links en rechts ervan kleinere poorten voor voetgangers. Van de poort aan de zeezijde zijn aan het Plaça del Regomir nog sporen bewaard.

In de Carrer del Paradís is het belangrijkste overblijfsel van de Romeinse stad te zien. In het Centre Excursionista de Catalunya, een wandelvereniging, zijn 3 gegroefde zuilen met Korintische kapitelen van 9 meter hoog bewaard gebleven. Ze werden in 1835 ontdekt. Ze waren verwerkt in een huis dat in verscheidene woonentiteiten ingedeeld was zodat de inwoners een trommel van een zuil of zelfs een massief en monumentaal kapiteel in hun leefruimte hadden. Lluís Doménech i Montaner, een collega van Antoni Gaudí i Cornet, heeft er in het begin van de twintigste eeuw voor gezorgd dat het geheel bewaard bleef.

Het is niet geweten waarvoor het gebouw waarvan de zuilen deel uitmaakten, diende. Was het een tempel, opgericht door een zekere Hispanus, een pantheon van de Visigoot Ataulf, een soort versterking, een tempel voor Hercules of Jupiter, een aquaduct, en werk in opdracht van de Carthager Hamilcar Barcino of zelfs de Barcelonese graaf Pere III? Uiteindelijk is men ervan uitgegaan dat het een Romeinse tempel was.

Aan welke godheid hij was opgedragen, is niet geweten. Was het een tempel ter ere van Hercules, de mythische stichter van de stad? Een tempel voor Jupiter die echter een tempel op Montjuïc zou gehad hebben. Men baseerde zich op de naam: Montjuïc, vervorming van het Latijnse mons jovis of berg van Jupiter. Montjuïc kan echter evengoed een vervorming van het Latijnse mons jeuves of jodenberg zijn: het staat immers vast dat er op Montjuïc ooit een joodse begraafplaats was. Een tempel gewijd aan de triade of heilige drievuldigheid van de Romeinen, een groep goden die symbool stonden voor hét Romeinse gezin:  Jupiter, zijn vrouw Juno en hun dochter Minerva. Uiteindelijk heeft men voor Augustus gekozen. Doorslaggevende bewijzen zijn er niet. Men kan er echter niet omheen dat Caesars neef en adoptiezoon niet alleen Barcino gesticht heeft, maar haar zelfs zijn naam gegeven heeft: Colonia Favencia Julia Augusta Barcino.

Voor meer Romeinse overblijfselen moet men onder de grond. Net naast het Plaça del Rei waar ooit het grafelijke en koninklijke paleis was, bevindt zich het Casa Clariana Padellás waarin het Museu d’História de la Ciutat is. Vandaar komt men in een ondergrondse ruimte van meer dan 4.000 m² die zich tot aan de kathedraal uitstrekt. Men ziet er sporen van de Barcelonese geschiedenis uit het eerste millennium of de Romeinse, Visigotische en vroeg-Middeleeuwse tijd: een ververij, een wijnmakerij, een zaak waar garum of vissaus gemaakt werd, het vroeg-christelijke en Visigotische bisschoppelijke paleis, een achthoekig baptisterium, ongeveer onder de plaats waar nu in de katedraal de doopvont is, een Visigotische begraafplaats, het vroeg-Middeleeuwse grafelijke paleis, funderingen van de Romeinse stadsmuur, … Kortom, een ondergrondse stad die ongeveer één vierde van de oppervlakte van de vroegere Romeinse stad beslaat.

Zoals reeds geschreven is Barcelona gebouwd volgens het systeem van het Romeinse castrum. Eeuwen later, in het midden van de negentiende eeuw, zou Ildefons Cerdá i Sunyer het Romeinse stratenplan in een aangepaste en verbeterde vorm gebruiken om de stad buiten de vroegere Middeleeuwse omwalling uit te breiden. De Eixample die niets anders dan uitbreiding betekent en door Spanjaarden Ensanche genoemd wordt, zou hét Modernistische centrum van de wereld worden.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: 2 december 2011.

Uitgiftegegevens: http://historiek.net/overig/het-zichtbare-verleden-van-het-romeinse-barcelona-5529.

PROZAWERKEN OVER CATALUNYA IN NEDERLANDSE VERTALING



Een (uiteraard) onvolledige lijst van prozawerken over Catalunya, vertaald in het Nederlands. Slechts de eerste uitgave wordt vermeld; soms is het boek later bij een andere uitgeverij verschenen. Tussen (...) staat de originele titel, gevolgd door het jaar van uitgeven. "NN" staat voor nomen nescio of anoniem, letterlijk: ik weet de naam niet. Verwijzigingen naar de originele taal:
-*: Catalaans;
-**: Castiliaans;
-***: Engels.

BAULANAS, Lluís-Anton
*-De neus van Mussolini, Signatuur, Utrecht. 2011 ("El nas de Mussolini", 2009).

CABRÉ, Jaume

*-Edelachtbare. Signatuur, Utrecht. 2010 ("Senyoria", 1991);
*-De stemmen van de Pamano, Signatuur, Utrecht. 2007 ("Les veus de Panamo", 2004).

CERVANTESPRIJS

De "Premio Miguel de Cervantes" of Cervantesprijs is een jaarlijkse Spaanse prijs die Castiliaans- en Zuid- en Centraal-Spaanse-schrijvers bekroont voor hun volledige oeuvre. Hij kan vergeleken worden met de "Nobelprijs voor de Literatuur" en de "Driejaarlijkse Prijs der Nederlandse Letteren", een gemeenschappelijk initiatief van Nederland en Vlaanderen.
De prijs, uitgereikt door het Spaanse "Ministerio de Educación, Cultura y Deporte",  werd in 1974 tijdens de franquistische en fascistische dictatuur voor het eerst uitgereikt. Meer dan waarschijnlijk is het daaraan te wijten dat Spanjaarden en inwoners van Spaanssprekende landen die niet in het Castiliaans of het Spaans schrijven, niet in aanmerking komen: een discriminatie op basis van taal, die typisch was of zelfs nog is voor het franquisme dat spijtig genoeg nog lang niet dood is.  Ik denk aan schrijvers in officiële Spaanse talen als het Catalaans, Euskara of Baskisch, Galicisch en Aranees.
De prijs is genoemd naar Miguel de Cervantes, geboren in 1547 en gestorven in 1616, schrijver uit de Spaanse Gouden Eeuw of de zeventiende eeuw. Hij was de auteur van het wereldberoemde, meerdere keren verfilmde en in zeer vele talen vertaalde "El ingenioso hidalgo Don Quixote de La Mancha" of het in het Nederlands meestal afgekorte "Don Quichote".
De prijs moet elk jaar uitgereikt worden. De prijs kan niet postuum toegekend worden. De prijs kan slechts door één auteur per jaar gewonnen worden. De prijs kan slechts één keer gewonnen worden. De prijs wordt afwisselend toegekend aan een Spanjaard en een inwoner van een Spaanssprekend land.

Meer informatie over de prijs: http://www.mcu.es/premios/CervantesPresentacion.html.
Laureaten: http://www.mcu.es/premios/CervantesPresentacion.html, klikken op 'Premiados".

LOS NIÑOS DE EXTREMADURA

Los niños de Extremadura

van descalzos.

¿Quién les robó los zapatos?

Les hiere el calor y el frío.

¿Quién les rompió los vestidos?

La lluvia

les moja el sueño y la cama.

¿Quién les derribó la casa?

No saben

los nombres de las estrellas.

¿Quién les cerró la escuelas?

Los niños de Extremadura

son serios.

¿Quién fue el ladrón de sus juegos?

-o-o-o-

DE KINDEREN VAN EXTREMADURA

De kinderen van Extremadura

lopen op blote voeten.

Wie heeft de schoenen gestolen?

Warmte en koude verwonden hen.

Wie heeft de klederen verscheurd?

De regen

maakt hun slaap en bed nat.

Wie heeft het huis neergehaald?

Ze kennen

de namen van de sterren niet.

Wie heeft de scholen gesloten?

De kinderen van Extremadura

zijn ernstig.

Wie was de dief van hun spelletjes?

[vertaler: Rik WOUTERS]
 

-o-o-o-o-o-

 
Extra-gegevens over de dichter:
1. Rafael Alberti werd op 16 december 1902 te El Puerto de Santa María in Andaculcía, waar hij op 27 oktober 1999 stierf, geboren. Hij was dichters, toneel- en prozaschrijver. Hij was lid van de "Generacíón de 27". Onder het franquisme verbleef hij als democraat in Argentinië en Italië. Hij werd onderscheiden met de Cervantesprijs in 1983, dé belangrijkste literaire onderscheiding voor Spaanstalige schrijvers;
2. Publicaties:
-poëzie: http://www.rafaelalberti.es/ESP/RafaelAlberti/obra1.php;
-proza: http://www.rafaelalberti.es/ESP/RafaelAlberti/obra8.php;
-toneel: http://www.rafaelalberti.es/ESP/RafaelAlberti/obra9.php;
-verzameld werk: http://www.rafaelalberti.es/ESP/RafaelAlberti/Obras_Completas.php?JT=VOBack;
3. Meer informatie: http://www.rafaelalberti.es/.

Extra-gegevens over het gedicht:
1. "Los niños de Extremadura" verscheen voor het eerst in 1938 in "Poesías". Het gedicht maakt deel uit van de bundel "El poeta en la calle" die pas in 1978 afzonderlijk verscheen;
2. Hoewel "Los niños de Extremadura" ten laatste in 1935 en dan ook vóór het officiël begin van de Guerra Civil geschreven is, heeft het de oorzaken van die zogenaamde burgeroorlog die er geen was, in zich: onderdrukking en uitbuiting van vooral de armere burgers door staat, kerk en leger, samengevat rechts.

DE RAMBLA VAN BARCELONA. OF MOET HET RAMBLES ZIJN?

Vaak hoor je mensen zeggen dat ze op de Rambla van Barcelona geweest zijn.

Weten ze dat BCN zoals de naam van de stad vaak wordt afgekort, 4 Rambles heeft? De Rambla de Mar, de Rambla-zonder-meer of dé Rambla, de Rambla de Catalunya en de Rambla del Raval.

De eerste, de kortste en de jongste, loopt van de Moll d’Espanya tot aan de Moll de les Drassanes, gelegen tegenover het Museu Marítim waarin een interessant zeevaartmuseum gevestigd is, en de zuil van Colom of  Christoffel Columbus en ligt letterlijk in het water van de haven van de Barcelona. De tweede, de belangrijkste en de oudste, scheidt de Ciutat Vella of oude stad van de Raval en loopt van de haven tot aan het Plaça de Catalunya. De derde, de langste, verbindt het Plaça de Catalunya met de Diagonal. De vierde, de meest-recente, ligt in de Ravalwijk, links van dé Rambla, boven de Carrer de Sant Pau en onder de Carrer de l’Hospital en is eerder een plein dan een straat en is er gekomen om in het kader van stadsvernieuwing ruimte, licht en lucht in de volgebouwde binnenstad te brengen. 

Ik wil het over dé Rambla hebben. Wat volgt, is dan ook enkel op die straat van toepassing.

Rambla heeft vele betekenissen. Het is via het Castiliaans wat ten onrechte Spaans genoemd wordt, in het Catalaans terecht gekomen. Het Castiliaanse rambla is op haar beurt afgeleid van het Arabische ramla dat oorspronkelijk zandvlakte betekende.

2 betekenissen zijn nauw met elkaar verwant. Rambla kan een bedding gevormd door de kracht van het water dat er stroomt wanneer het hevig regent, zijn. Dit betekent dat het om een tijdelijke rivierbedding gaat. Rambla is ook het water dat in een rambla stroomt; een pars pro toto van het eerste als het ware.

De betekenissen typeren de plaats waar de Rambla steeds gelegen heeft. Ooit was het een rivierbedding die bij zware regens een heuse rivier werd omdat het waters van het omringende gebergte naar de zee voerde. Dit bleef zo tijdens de Romeinse overheersing toen de latere Rambla op een honderdtal meter van de stad lag.

Toen Jaume I el Conqueridor of Jacobus de Veroveraar tijdens de dertiende eeuw de eerste Middeleeuwse wallen waarvan een deel parallel met én net naast de tijdelijke rivier liep, liet bouwen, kreeg de latere Rambla er 2 functies bij. Naast natuurlijk afwateringskanaal bij hevige regen werd het open riool én stadsgracht. De stadsmuur moest vilanoves, letterlijk nieuwe steden, maar in werkelijkheid wijken ontstaan buiten de Romeinse omwalling, tegen aanvallen beschermen. 

In de veertiende en vijftiende eeuw werd de ruimte tussen de latere Rambla en de voet van het Montjuïc-gebergte binnen een nieuwe stadsmuur, de tweede Middeleeuwse, gebracht. De uitbreiding had niets te maken met vilanoves. De muur kwam er om te beletten dat de landbouwgronden die er lagen, bij belegering van de stad zouden vernield worden zodat de burgers zonder voeding zouden komen te zitten. De latere Rambla kwam binnen de stadsmuur te liggen. Aan de dertiende-eeuwse stadmuur die de Ciutat Vella van de latere Raval scheidde, werd echter niet geraakt.

Geleidelijk aan werd de nieuw-ommuurde ruimte bebouwd met voornamelijk kloosters en officiële gebouwen. Toen in het begin van de achttiende eeuw toestemming gegeven werd om in en op de oude stadsmuur te gaan wonen en er deuren en ramen in gemaakt werden, werd de bedding als een soort elementaire straat gebruikt. Wat daar toen gebeurde, kan men met wat goede wil vergelijken met wat nu nog op vele plaatsen in Catalunya te zien is: droogstaande rivierbeddingen die in de droge maanden als parkeerplaats worden gebruikt. Al snel werd de latere Rambla verhard en door koetsen en karren gebruikt.

De grote verandering kwam er op het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw. Er werd begonnen met het neerhalen van de oude stadsmuur: Ciutat Vella en Raval leken als het ware in elkaar over te lopen. De vroegere bedding die primitieve weg geworden was, werd overwelfd en werd riool waarvan men lang gedacht heeft dat het ooit Romeinse cloaca geweest was. Erboven kwam een straat. In het midden ervan was een wandelgedeelte, afgebakend met platanen, aangevoerd vanuit het Devesapark uit het ten noorden van Barcelona gelegen Girona. Plataan: plátano in het Castiliaans. Plátano, banaan in het Nederlands. Taal is een moeilijk iets. Taal kan zelfs een gevaarlijk iets zijn: men mag zich immers niet laten misleiden door de eerste betekenis van een woord in een woordenboek.

Het belang van de straat liet niet op zich wachten. Ze werd de enige brede straat in Barcelona. Ik heb reeds geschreven dat Rambla verschillende betekenissen heeft. Ik kom nu bij de derde betekenis. Rambla is een laan of brede straat met middenin een wandelgedeelte, afgebakend met bomen, zoals we die vooral in Catalunya aantreffen. De Rambla was polyfunctioneel: verkeersader, woongebied voor de rijken die er luxueuze huizen en zelfs paleizen lieten bouwen, en handels- en ontspanningscentrum. Het was ook een straat waar men bij voorkeur kwam wandelen, zeg maar flaneren wanneer men gezien wou of moest worden: een soort van goedkope alibiplaats, als het ware.

Meer en meer kwam ook het gewone volk er zich vertonen zodat de rijke burgerij en adel er wegtrokken. Toch zou de Rambla haar functie van handels- en onspanningscentrum behouden: de straat is nu een paternoster van cafés, restaurants en culturele centra.

Ik heb geschreven dat BCN 4 Rambles heeft. Ten onrechte. Barcelona heeft er maar liefst 8. Dé Rambla bestaat uit 5 rambles en wordt dan ook al eens Rambles genoemd. Barcelonezen schromen er zich niet voor om vreemdelingen op het verkeerde been te zetten.

De Rambles bestaan uit de Rambla de Santa Monica die loopt van het Plaça del Portal de la Pau waar Columbus op zijn negentiende-eeuwse zuil prijkt, tot op het Plaça del Teatre, de Rambla dels Capuxins die loopt van de Plaça de la Boqueria, de Rambla de Sant Josep die eindigt aan de Carrer de Portaferrissa, de Rambla dels Estudis die loopt tot iets lager dan de Carrer de Santa Ana, en de Rambla de les Canaletes die eindigt aan het Plaça de Catalunya.

De eerste 3 zijn genoemd naar verdwenen kloosters: het eerste lag links waar het Centre d’Art de Santa Mónica ligt, het tweede rechts waar het Plaça Reial is, en het derde links waar de Mercat de la Boqueria, dé overdekte makrt van Barcelona, ligt.

Om het voor de toerist en allochtoon nog moeilijker te maken worden 2 van die Rambles in de volksmond anders genoemd. Op de Rambla de Sant Josep werden al in de achttiende eeuw bloemen, groenten en vis verkocht. Toen de Mercat de la Boqueria in 1860 in gebruik werd genomen, verhuisden de groenten- en viskraampjes naar daar. De bloemen bleven op de Rambla de Sant Josep die gemeenzaam de Rambla de les Flors werd. Op de Rambla dels Estudis waar ooit de universiteit was, werden kleine huisdieren verkocht. Vooral de vogels vielen en vallen op zodat ze ook de Rambla dels Ocells genoemd wordt.

De Rambla heeft 2 woorden aan het Catalaans toegevoegd. Ramblejar betekent niets anders dan op de Rambla wandelen. Een rablejista is diegene die op de Rambla wandelt. Het leidt geen twijfel dat het Castiliaans zal volgen.

Het flaneren op de Rambla is er niet meer bij. Relieken uit een al dan niet ver verleden zijn er nu eenmaal om aangepast te worden of te verdwijnen. Toch zijn er nog Barcelonezen die rustig op de Rambla komen zitten om met leedvermaak de toeristen in al hun lelijkheid en wereldvreemdheid te zien paraderen. Ik denk aan Amerikanen in verblindende en met elkaar vloekende kleuren, Duitsers op zoek naar een cervecería vol Beierse literpinten, Nederlanders met oranje truitjes of shirts van Hollandse voetballers die al lang niet meer bij Barça voetballen, Vlamingen die denken dat verkopers zelfs hun platste dialect verstaan, zonnekloppers in bikini of short met teenslippers aan en ontbloot bovenlijf en een vreemde, onnatuurlijke en pijnlijke rode kleur …

De overheid houdt het observeren en becommentariëren van vreemde specimens van het menselijke ras, en ik heb het niet over de levende standbeelden die de Rambles bevolken, in stand. Bovenaan de Rambla waar de Rambla de les Canaletes is, staan stoelen en banken. Barcelonezen kunnen er uren zitten. Meer dan eens ziet men ze al dan niet discreet wijzen en lachen.

Probeer die stoelen en banken niet naar een plaats op het Plaça de Catalunya of lager aan de Rambla mee te nemen om de Barcelezen te imiteren. Het zal je duur te staan komen. Die zitdingen zijn immers gemaakt in staal. Opnemen is geen sinecure. Zelfs voortslepen vraagt meer dan gewone kracht. Toch heb ik ooit een stoel aan de Carrer de la Princesa op de kruising met de Carrer de Montcada, op ongeveer anderhalve kilometer van het hoogste punt van de Rambla, gezien.

Ik heb geen moeite gedaan om hem naar zijn oorspronkelijke plaats mee te nemen.

 
-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: 19 maart 2011.

Uitgiftegegevens: http://historiek.net/overige-locaties/de-rambla-van-barcelona-of-moet-het-ramblas-zijn-4335.

Extra-gegevens over het gedicht: de informatie onder het gedicht is in de bundel achteraan als "Aantekeningen" opgenomen.

HEERSERS OVER CATALUNYA: KONINGEN VAN SPANJE VAN HET HUIS VAN BORBÓN, DEEL 1 (1700-1808)

Het zag ernaar uit dat de dood van Carlos II, de laatste van de Habsburgse koningen van Spanje, net als die van Martí bijna 300 jaar vroeger, voor opvolgingsproblemen zou zorgen. Hoewel hij nog leefde, leek niets erop te wijzen dat Carlos nog vóór zijn dood een opvolger zou verwekken. Hij was één van dé voorbeelden van tot wat incest onder meer leiden kon: onvruchtbaarheid. Gedurende zijn vjfendertigjarige regeerperiode was hij er niet in geslaagd om ook maar één troonopvolger te verwekken. Die inteelt heeft ook zijn uiterlijk bepaald: zoals hij er werkelijk uitzag, is onder meer te zien op een schilderij in de Schepenzaal van het Brugse Vrije te Brugge.

Bij Carlos II’s dood zouden er geen opvolgingsproblemen mogen geweest zijn. Hij heeft immers zelf beslist wie hem zou opvolgen. Toch zou zijn dood aanleiding geven tot voor een regelrechte burgeroorlog.

Carlos moest zijn opvolger in vrouwelijke lijn gaan zoeken. Hij kwam terecht bij zijn tantes en hun kleinkinderen of achterkleinkind, zijn neven of achterneef. Onderstaande stamboom waarin de namen van de pretendenten onderstreept zijn, verduidelijkt met Felipe III, Carlos II’s grootvader, als uitgangspunt:

Felipe III
     -Ana x Louis XIII, koning van Frankrijk
          -Louis XIV, koning van Frankrijk x Maria Teresia (zie ook verder)
               -Louis de Bourbon
                    -Philippe (Felipe V) (zie ook verder)
     -Felipe IV
          -Carlos II
          -Maria Teresia x Louis XIV, koning van Frankrijk 
               -Louis de Bourbon
                    -Philippe (Felipe V)
          -Maria Ana x Ferdinand III, keizer van Heilig Roomse Rijk
               -Leopold I, keizer van Heilig Roomse Rijk
                    -Joseph I, keizer van Heilig Roomse Rijk
                    -Karl (Carles III), aartshertog van Oostenrijk, als Karl VI keizer van het Heilig
                    Roomse Rijk na de dood van Joseph I

Ana was getrouwd met Louis XIII, koning van Frankrijk, en Maria Ana met Ferdinand III, keizer van het Heilig Roomse Rijk. Niet onbelangrijk om te weten is dat Louis XIV, de zoon van Ana, getrouwd was met Maria Teresia, zuster van Carlos II.

Dit leverde uiteindelijk 2 troonpretendenten op: Joseph, kleinzoon van Maria Ana, en Philippe, in Spanje Felipe genoemd, achterkleinzoon van Ana. Toen Joseph na de dood van zijn vader Leopold I keizer van het Heilig Roomse Rijk werd, gingen zijn rechten over op zijn broer Karl, in Catalunya Carles en in Spanje Carlos genoemd.

Felipe en Carlos vertegenwoordigden de 2 belangrijkste adelijke geslachten uit Europa: Felipe was lid van de Bourbons en Carlos van de Oostenrijkse Habsburgers. Afgaande op afstamming was Carlos de gedoodverfde opvolger: hij was afstammeling in de derde graad van Felipe III die de vader van Felipe IV was, terwijl Felipe slechts afstammeling in de vierde graad was. Ook afgaande op bloedverwantschap was opnieuw Carlos de gedoodverfde opvolger: sinds Karel V koning van Spanje werd, was de band door huwelijken tussen de Habsburgse blokken Spanje en Oostenrijk waar Karel V’s broer Ferdinand op de troon gekomen was, sterker dan tussen Spanje en Frankrijk, sinds eeuwen dé vijand van Spanje. Tegen alle logica in koos Carlos II voor Frankrijk én Bourbon.

Nederland, Oostenrijk, Pruisen en Portugal gingen echter niet akkoord met de benoeming van Louis XIV’s kleinzoon op de troon van Spanje. Ze kregen de steun van Catalunya en Barcelona. Na enkele jaren echter erkenden Spanjes tegenstanders met uitzondering van Catalunya in het Verdrag van Utrecht uit 1713 Felipe als koning van Spanje. Op dat moment had Carlos al afgehaakt: hij was zijn broer Joseph opgevolgd als keizer van het Heilig Roomse Rijk. Catalunya en vooral Barcelona bleven Spanje bevechten tot Barcelona zich op 11 september 1714 aan Frans-Spaanse troepen moest overgeven en Felipe V erkennen. 11 september zou uitgroeien tot de Diada, de offciële Catalaanse feestdag. 

Ik geef hieronder de koningen van Spanje in het Castiliaans weer en volg de Castilliaanse nummering. Hun bijnamen laat in achterwege omdat ze niets om Catalunya gaven. Tussen haakjes staat hun regeerperiode. De band met de voorganger wordt vermeld.

De lijst:

-Felipe V (1700-1724), achterneef van Carlos II;

-Luis I (1724), zoon;

-Felipe V (1724-1746), voor de tweede keer, vader;

-Fernando VI (1746-1759), zoon;

-Carlos III (1759-1788), broer;

-Carlos IV (1788-1808), zoon.

Gedurende 108 jaren, vanaf 1700 tot en met 1808, regeerden 5 koningen van Spanje, onder wie één gedurende 2 periodes, Catalunya. Een koning regeerde gemiddeld 21 jaren; 2 regeerden langer. Luis I regeerde nauwelijks 1 jaar. Felipe V had het, verdeeld over 2 periodes, maar liefst 46 jaren voor het zeggen.

ARA ÉS HORA D’ESTAR ALERTA!

     pleidooi voor een vrij en democratisch Catalunya

WAAROM WORDEN IN SPANJE MISDADEN TEGEN DE MENSHEID ONBESTRAFT GELATEN (DEEL 3)? 

27 februari 2012: te Madrid wordt Baltazar Garzón Real door het “Audiencia Nacional” vrijgesproken van de beschuldiging om onderzoek te doen naar de misdaden van Franco en zijn fascistische bendeleden.
De "Audiencia Nacional" waarvan de meeste leden benoemd zijn door de extreem-rechtse Partido Popular, heeft Garzón vroeger echter al buitenspel gezet. Op 23 februari 2012 werd Garzón schuldig bevonden aan machtsoverschrijding. Een corruptieschandaal van 2001 tot en met 2009 met betrokkenheid van kopstiukken van de Partido Popular, toen oppositiepartij, heeft Garzón de das omgedaan. Het schandaal wordt de zaak-Gürtel genoemd naar de vertaling in het Duits van de familienaam van Francisco Correa, een van de hoofdrolspelers. In deze zaak heeft onderzoeksrechter Garzón zonder toestemming telefoongesprekken laten afluisteren. Daarvoor werd hij veroordeeld tot een verbod om zijn beroep gedurende 11 jaar uit te oefenen. Een kleine fout in het kader van een megamisdrijf wordt door bondgenoten van de verdachten maximaal beboet.
Of hoe 'democratie' in Spanje werkt. Dit belooft voor de toekomst. De Partido Popular zal er alles aan doen om van Spanje weer een centralistische staat te maken, de leuze van de Falange en Franco, "una, grande y libre" indachtig. Andere taalgeroepen dan de Castiliaanse, ten onrechte Spaans genoemd, en regio's met independistische gedachten zullen het voelen. De Europese Volkspartij, de grootste partij in het Europese parlement, zal de Partido Popular, erfgenaam van Franco, zullen de andere kant opkijken of zelfs openlijk steunen. Van die Europese Volkspartij maken onder meer de CD&V of Christen-Democartische en Vlaams, en de CdH of Centre Démocrate Humaniste, de 2 christelijke partijen van wat België genoemd wordt, deel uit.  Moet ik hieruit afleiden dat ze het fascisme genegen zijn?!

-o-o-o-

Op 27 februari 2012 van 8.00 tot 8.30 opnieuw, net als op  2 februari 2012 en 6 februari 2012, geprobeerd om http://www.mcu.es/archivos/MC/CDMH/index.htm van het "Centro Documental de la Memoria Histórica" te raadplegen. Ik geraak nog steeds niet binnen. Ik kreeg nogmaals "Error"-melding met daaronder opnieuw volgende tekst: "Ha ocurrido un error al intentar ejecutar la aplicación, inténtelo de nuevo dentro de unos minutos". Blijkbaar kunnen "unos minutos" of enkele minuten erg lang duren!
Is het toeval dat dat "Centro Documental de la Memoria Histórica" afhangt van het "Gobierno de España", "Ministro de Educación Cultura y Deporte", "Secretaría de Estado de Cultura"?! Ik denk het niet. Andere gegevensbanken van "Gobierno de España", "Ministro de Educación Cultura y Deporte" kan ik zonder enig probleem raadplegen.
Is het toeval dat de Partido Popular opnieuw aan de macht is?!
Dit moet ik meer dan zomaar blijven volgen.

-o-o-o-o-o-

Meer informatie:
 -"Ley de la Memoria Histórica" of de wettekst: http://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/doc.php?id=BOE-A-2007-22296;
-actiegroep: www.memoriahistorica.org.
-archief van de Guerra Civil: http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo_de_la_Guerra_Civil.

EL PRESIDENT NO ÉS MORT

No digueu que ell és mort.

No mort l’alosa, ni el gra de blat

ni el roserar florit;

digueu tan sols que el President reposa

en els braços materns, amorosit.

No digueu que ell és mort.

La mort és cosa dels homes sense arrels

en l’infinit;

digueu tan sols que té la bosca closa

i la cançó e l’herba sobre el pit.

No digue que ell és mort.

La mort seria perdre’s en el no res;

i aquell que un dia acaroná la Patría 
amb el peu nu
i es féu pols amb la terra que l’aferra,

no podem dir que és mort, ell s’ha fet terra,

i aquesta terra ets tu, i ets tu, i ets tu.

     Ventura GASSOL I ROVIRA

-o-o-o-

DE PRESIDENT IS NIET DOOD

Zeg niet dat hij dood is.

De leeuwerik, het graan

en de bloeiende rozelaar zijn niet dood.

Zeg alleen maar dat de President

in moederlijke armen rust, getemperd.

Zeg niet dat hij dood is.

De dood is iets voor mensen zonder geloof

in het oneindige.

Zeg alleen maar dat hij zijn mond gesloten houdt

en luistert naar het lied van kruiden op zich.

Zeg niet dat hij dood is.

De dood zou slechts op niets uitdraaien.

Ooit zal hij het Vaderland overzien.

Zijn polsslag zal zich in de grond vastbijten.

Men mag niet zeggen dat hij dood is.

Hij is grond geworden en die grond

ben jij en ben jij en ben jij.

[vertaler: Rik WOUTERS] 

-o-o-o-o-o-

Extra-gegevens over de dichter:
A. Ventura, voluit Bonaventura,  Gassol i Rovira werd te La Selva del Camp geboren op 6 oktober 1893 en stierf te Tarragona op 19 september 1980. Hij was dichter en politicus;
B. Literatuur. Publicaties van:
1. Poëzie:
-Àmfora (1917);
-La Nau (1920);
-Les tombes flamejants (1923);
-Mirra (1931);
-Poemes 1917-1931 (1934);
-Miratges (1950);
-Balada del bressol (1977);
2. Toneel:
-La cançó del vell Cabrés (1921);
-La Dolorosa (1928);
-L'home i la bèstia (1934, in smenwerking met Josep Carner i Ribalta);
-La mort de l'ós (1935);
3. Proza:
-L'Oncle Neus. L'ombra del diable. L'escorçó del destí (zonder jaartal);
-El preu de la sang (1923);
-El mur de roses (1924);
-Mossèn Gabriel (1924);
-En Joan de les Campanes (1926);

HET BOMBARDEREN VAN BARCELONA TIJDENS DE GUERRA CIVIL

Op 17 juni 1936 begon in het zuiden van Spanje wat de Guerra Civil zal genoemd worden. Tijdens die oorlog heeft men voor het eerst in de geschiedenis steden gebombardeerd met als eerste doel het demoraliseren van de burgerbevolking en ‘pas’ als tweede het doden van mensen. Tijdens die oorlog heeft men voor het eerst in de geschiedenis steden doorlopend gebombardeerd. De opstandelingen van fascist én franquist Franco hebben daarbij steun gekregen van het Italië van Mussolini en het Nazi-Duitsland van Hitler en zijn Condorlegioen.

Wanneer men het heeft over bombardementen tijdens de Spaanse Burgeroorlog denkt men onwillekeurig aan het bombardement van Gernika, in het Castiliaans en het Nederlands Guernica genoemd, in Euskal Herria of Euskadi of Baskenland. Op 26 april 1937 is Gernika waar zich voornamelijk burgers uit de stad en republikeinse vluchtelingen bevonden, gebombardeerd. Over het aantal doden lopen de schattingen uiteen: van 120 tot meer dan 2.000. Het bombardement is vooral bekend geraakt door het schilderij van Pablo Picasso dat in 1956 tijdelijk in het Stedelijk Museum van Amsterdam tentoongesteld werd. "Guernica" is pas in 1981 in Spanje terecht gekomen waar het zich in het Museo de la Reina Sofia te Madrid bevindt. Picasso had immers beslist dat het pas naar zijn geboorteland mocht nadat de democratie er hersteld zou zijn.

Over de generale repetitie voor Gernika is veel minder geweten. Die werd op 31 maart en 2 en 4 april 1937 te Durango, eveneens in Euskadi en niet ver van Gernika, gehouden. Er vielen nochtans 336 doden, voornamelijk burgers. Op 2 april werd er zelfs gebombardeerd terwijl een internationale commissie van Britten en Fransen het bombardement van 31 maart onderzocht.

Dat toen Durango en Gernika gebombardeerd werden, te Barcelona reeds burgers bij bombardementen omgekomen zijn, is amper geweten. De eerste slachtoffers vielen op 13 februari 1937.

Over het aantal doden die tijdens de burgeroorlog en later tijdens het franquisme gevallen zijn, bestaat geen eensgezindheid. Gelukkig vindt men hier en daar objectieve cijfers. In Barcelona zijn tijdens bombardementen 6.052 doden, voor het grootste deel burgers, gevallen.

De Guerra Civil werd door Hitler gebruikt als voorbereiding voor W.O.II. Technieken werden uitgeprobeerd, aangepast en geperfectioneerd. Hoewel Barcelona vooral door Italianen werd gebombardeerd, heeft het de Nazi’s tal van gegevens over het op grote schaal bombarderen van dichtbevolkte stedelijke wijken opgeleverd. Ze hebben ze bij het bombarderen van Londen en andere Britse steden toegepast. Van 13 februari 1937 tot en met 5 februari 1939 zijn er maar liefst 6.052 doden gevallen. 6.052 slachtoffers op 707 dagen of meer dan 8 per dag.

Zoals reeds geschreven was het niet in de eerste plaats de bedoeling om burgers te doden. Het belangrijkste doel was om de bevolking van Catalunya en republikeins en dus democratisch Spanje in het algemeen en Barcelona in het bijzonder te demoraliseren. Enkel cijfers kunnen verduidelijken. Er werd gedurende meer dan 220 dagen gebombardeerd, bijna 1 dag op 3. De bombardementen concentreerden zich vooral op de oude stad waar dicht op elkaar de meeste mensen woonden. Dagenlang werd er met slechts relatief korte onderbrekingen gebombardeerd zoals bijvoorbeeld van 18 tot en met 25 januari 1938 of was er bomalarm. In januari 1939 werd er op 19 van 26 dagen gebombardeerd, bijna 3 dagen op 4. Op 23 januari 1939 was er maar liefst 14 keer luchtalarm wat niet betekende dat er ook gebombardeerd werd, de eerste keer om 2.06 en de laatste om 23.32. Er werd de bevolking overduidelijk geen rust gegund.

De mensen zochten al snel beschutting in schuilkelders. Grote reeds bestaande ondergrondse ruimtes werden gebruikt terwijl er ook nieuwe gegraven werden. Dé schuilplaats was de metro. De Engelsen die de Guerra Civil en de bombardementen van Barcelona vanop een afstand gevolgd hebben en geweigerd hebben om de Spaanse republiek te helpen, hebben er veel uit geleerd: tijdens W.O.II hebben ze de Londense metro als enorme schuilkelder gebruikt.

Het bombardement van 30 januari 1938 is de Barcelonezen bijzonder bijgebleven. Het was één van de bloedigste dagen voor de stad. De Italianen bombardeerden onafgebroken van 9.01 tot 11.11 en van 11.22 tot 12.25. Er vielen 210 doden. Geheel Barcelona was doelwit: de haven, de visserswijk van Barceloneta, de Casc Antic of de oude stad en de Eixample.

Op het Plaça de Sant Felip Neri in de omgeving van de kathedraal en geplakt tegen het Palau del Bisbat of bisschoppelijk paleis kwamen 42 mensen onder wie met zekerheid 29 kinderen om in een ondergrondse schuilplaats die onder de kracht van de bommen ingestort is. De kerk van Sant Felip Neri werd grotendeels verwoest. Later werd ze heropgebouwd door de franquisten die het moorddadige katholicisme hoog in het vaandel voerden. De sporen van het bombardement die nog steeds en duidelijk te zien zijn aan de gevel van de kerk, werden vreemd genoeg niet weggewerkt.

Er werd op 31 januari 2007 een gedenkplaat onthuld:

En memória de les victimes del bombardeig de Sant Felip Neri. Aquí varen morir 42 persones -la majoria infants- per l’acció de l’aviació franquista.

De namen van de slachtoffers zijn niet vermeld. Ik som ze, voor zover ze bekend zijn, op. Er stierven met zekerheid 29 kinderen, dus mensen niet ouder dan 18 jaar: Indaleci Alcaraz Martínez, Castor Anta Losada, Eduard Augusto Quevedo, Manuel Castejon Martínez, Blas Coloma Salvadó, Jaume Domingo Andreu, Félix Escaledo Blasco, Manuel González Leon, Josep Gutiérrez Calpe, Manuel Gutiérrez Calpe, Antoni López Sánchez, Claudi Monnier Meléndez, Gabriel Nirola Domingo, Joaquim Ramírez Pons, Joan-Antoni Ramírez Pons, Ferran Reyes Mendoza, Manuel Rúbio Gonzaléz, Ferran Sánchez Hortolá,  Francesc Selles Blasco, Salvador Selles Blasco en 9 nens of kinderen, zonder vermelding van naam of leeftijd. Er stierven met zekerheid 7 volwassenen: Maria-Glória Admella Duarte, Mercé Font Finet, Carme Noguera Tuset, Santiago Sagué Sebastian, een man en 2 vrouwen. Er stierven 5 personen van wie wel de naam, maar niet de leeftijd gekend is: Joan Alvaro, Joan Comas, Florenci Domingo, Antoni Maristany en Josep Rojas. Er stierf één persoon van wie naam, leeftijd en geslacht niet bekend zijn omdat er slechts delen van zijn lichaam gevonden zijn.

In tegenstelling tot de Duitse oorlogsmisdadigers die na W.O.II tijdens het proces van Nürnberg voor hun daden veroordeeld zijn, is nooit ook maar één franquist voor zijn wandaden tijdens de Guerra Civil veroordeeld.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: 21 november 2011.

Uitgiftegegevens: http://historiek.net/overig/het-bombarderen-van-barcelona-tijdens-de-guerra-civil-5458.

Waar de einder na een kortstondig leven verf
en moment geworden is, begint taal voorgoed
pas te leven. Dat papier maagdelijk en sneeuw
is en de dichter toebehoort, weet de schilder

die slechts bewust en kil verkracht op een doek
van woordloosheid: de loop der dingen schendt
hij tot het kunstwerk zich moe gewonnen geven
moet. De dichter die bewust het volle wit dient

en in vlaktes van stilte één punt nalaat, is anders:
te vriend is taal. De schilder echter haat woorden
die hem nooit vertrouwen zullen. Sinds spraak
in beelden veranderd is, is tijd voorgoed gestokt.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk;
-bovenstaand titelloos gedicht kan beschouwd worden als een arts poëtica.

JESUCRIST
     nawoord



Ook hij werd geboren om te sterven. Dagen,
maanden en seizoenen gingen voorbij. Jaren
werden geleefd, ondergaan. Lente is slechts
een vage herinnering; zonder terugweg blijkt
de laatste winter: dat leven slechts splinters

achterlaat, had hij altijd al geweten. Toevlucht
is de vrouw geweest ooit, nooit een weg terug.
Van zijn taal heeft niemand sporen gevonden.
Ademen dat moeilijker wordt, heeft gedwongen
tot gaan. Ik werd geboren (maar om te begeren).

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk;

Extra-gegevens over het gedicht:
-het gedicht verwijst naar scènes uit het "Tapís de la Creació", het "Tapijt van de Schepping", dat deel uitmaakt van de kerkschat van de gotische kathedraal van Girona. Het elfde/twaalfde eeuwse "Tapís de la Creació" stelt de schepping, de winden, de maanden, de seizoenen en het jaar, mythologische voorstellingen, de rivieren van Eden en het vinden van het kruis door Helena van Constantinopel voor. Meer informatie over het "Tapis de la Creació" in de catedral de Santa Maria te Girona:Girona:
http://blog.seniorennet.be/lliure/archief.php?ID=1084171, http://historiek.net/overig/el-tapis-de-la-creacio-of-het-scheppingsverhaal-van-girona-5604 en http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
 http://www.catedraldegirona.org/visita/cat/tresor/tapis/index.html;
-het gedicht kan beschouwd worden als een ars poetica.

PA AMB TOMÁQUET (tomatenbrood)

1. Ingrediënten:

-groenten: 2 gehalveerde rijpe en sappige tomaten;

-kruiden: grof zeezout;

-allerlei:

     -4 sneden boerenbrood van enkele dagen oud en van 1 centimeter dik;

     -4 gepelde tenen look;

     -extra virgen-olijfolie.

2. Werkwijze:

-de sneden boerenbrood lichtjes grillen op een rooster boven een houtvuur;
-een kant inwrijven:
     -eerst met een lookteentje;
     -dan met een halve ingesneden tomaat zodat vruchtvlees en sap goed vrijkomen;
-afwerken:
     -eerst overgieten met olijfolie;
     -dan bestrooien met grof zeezout.

3. Alternatieven:

-pa amb tomáquet kan verrijkt opgediend worden. Het smaakt heerlijk met formatge (kaas), pernill (gedroogde ham), embutits (allerhande soorten worsten), anxoves (ansjovis) of escalivada (gestoofde groenten);

-het wordt ook gegeven bij truitas (tortillas met aardappelen of andere ingrediënten) en gegrild vlees. 

4. Allerlei:
4. 1. Qua bereiding:

-het grillen van de sneden boerenbrood op een rooster boven een houtvuur geniet de voorkeur omdat de houtsmaak een meerwaarde geeft. Grillen op een plancha of in een grillpan kan ook;
-sommigen wrijven beide kanten met een lookteentje in;
-Catalaanse tomaten geniet de voorkeur. In Catalaanse groentenwinkels verkoopt men verschillende soorten tomaten. Het beste is om naar tomaten voor pa amb tomáquet, die in de open lucht geteeld zijn en zeer zacht en zeer veel vruchtvlees bevatten,  te vragen;
-de extra virgen-olijfolie van Catalaanse arbequina-olijven geniet de voorkeur;
4. 2. Andere informatie:

-in restaurants wordt pa amb tomáquet automatisch, maar niet klaargemaakt aangeboden. Alle ingrediënten staan op tafel zodat de gast zijn snede brood zelf kan bereiden. Wie dan de ingrediënten afzonderlijk opeet, valt onherroepelijk door de mand.

BEDELAAR
     la Rambla de la Llibertat



Aan tafel gezeten heb ik leven afgedragen voorbij zien gaan.
Verleden en geheimen waarin het ooit ingewijd was, waren
in zakken geborgen. Kranten die onwaarheden van gisteren
tot geschiedenis samenvatten, verzamelde hij. Oud nieuws

van vandaag negeerde hij: aan wat nú staat, heeft zijn leven
niet langer een boodschap. Of tijd en tekst die ik misbruik,
samengaan, vraag ik me gemaakt gespeeld af. Weet je, ik
zit aan een tafel en proef van woorden de vruchtbaarheden.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht:
-"la Rambla de la Llibertat", de ondertitel die Rambla van de Vrede betekent, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht;
-"la Rambla de la Llibertat" loopt ongeveer parallel met de Onyar, een van de 3 rivieren die door Girona stroomt, en ligt in het commerciële deel van de stad.

PRENTKAART [2]
     la Pujada de Sant Doménec



Stadsgezicht plooit zich dicht terwijl ik mijn rechteroog uit-
ruk: geen splinter wens ik in een vergulde doos te bewaren.
Het licht breekt. De tijd verschilfert en verstilt. Een glas valt
op gladde keien die trillen in de hitte en echo's weerkaatsen

van een ander bestaan: weg vloeit wijn. Een gewelf dat leven
beschermen wil, is nooit spraakzaam geweest: toch hebben
haar stenen nooit aanstoot gegeven. Ze herhaalden slechts
dezelfde geschiedenissen die stotterend verbeelden wilden.

-o-o-o-o-o-

Verschijningsdatum: vroege herfst 2000.

Uitgiftegegevens: WOUTERS, Rik. Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven. Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek. 2006.

Extra-gegevens:
-alle gedichten uit de bundel, geschreven van september tot en met november 1998, hebben op een of andere wijze, Girona, hoofdstad van de provincie Girona, in het noordoosten van Catalunya als onderwerp;
-Girona waarvan de omgeving reeds in de prehistorie bewoond werd, is in de eerste eeuw vóór het begin van westerse tijdrekening gesticht door de Romeinen na wie de Visigoten en de Moren er zich vestigden. Girona was tijdens de Middeleeuwen een van de belangrijkste steden van het Groot-Catalaanse rijk.

Extra-gegevens over het gedicht:
-"la Pujada de Sant Doménec", de ondertitel, verwijst naar de plaats die aanleiding was tot het schrijven van het gedicht;
-"la Pujada de Sant Doménec" is een bergop-lopende straat in het Romeins-Middeleeuwse en Middeleeuwse deel van de stad.

HEERSERS OVER CATALUNYA: KONINGEN VAN SPANJE VAN HET HUIS VAN HABSBURGO (1519-1700)

In 1504 volgde Juana de Aragón of la Loca haar moeder Isabel la Católica die in tegenstelling tot haar moeder én haar dochter geen sporen van zwakzinnigheid, laat staan waanzinnigheid vertoonde, op als koningin van Castilla en aanverwante gebieden. In werkelijkheid werd Castilië door haar wispelturigheid en besluiteloosheid, te wijten aan inteelt, zo typisch voor de adel, bestuurd door haar vader Fernando el Católico van (Groot-)Catalunya en kardinaal Cisneros.

In 1516 volgde Joana d’Aragó of la Boja die niemand minder dan de half-Castiliaanse Juana de Aragón was, haar vader Fernando of Ferran op: ze werd onder meer gravin van Barcelona. In werkelijkheid werden Catalunya en aanverwante gebieden door haar wispelturigheid en besluiteloosheid, te wijten aan inteelt, zo typisch voor de adel, bestuurd door haar zoon Carlos I, Carlos V of Carlos Quinto, bij ons bekend als Karel V.

Samengevat kan gesteld worden dat Juana de iure of van rechtswege gravin van Barcelona en koningin van (Groot-)Catalunya én van Castilla was. De facto of feitelijk behoorde de macht toe aan haar zoon Carlos I of Carles I die echter nooit Catalaans gesproken heeft. Ik hoed me om te denken aan koningen van wat België genoemd wordt, die Nederlands niet konden of wilden spreken of eerder met tegenzin spraken en nog steeds spreken. Ze beschouwden en beschouwen mijn taal als tweede- of zelfs derdehands, dus minder belangrijk dan het Frans van de adel en andere dikkenekken en misschien zelfs het Duits van hun protestantse oervader Leopold I.

Kortom, Juana had niets te zeggen en werd eerst door haar vader en later door haar zoon opgesloten gehouden in het kasteel van Tordesillas. Ze werd opgesloten omdat ze waanzinnig of gek was. Klopt dit? Juana voldoet niet aan de laat-Middeleeuwse voorwaarden om gek genoemd te worden. Ze was niet dul met wie een gestoorde die een bedreiging voor zijn omgeving vormde, en niet arm van geest met wie een mentaal gehandicapte bedoeld werden. Zou de Cortes van Castilla haar in 1505 overigens tot koningin uitgeroepen hebben indien er iets aan de hand was?!

Toch werd ze waanzinnig verklaard. Feit is dat er iets aan de hand was. Feit is dat Filips de Schone die slechts prins-gemaal van Castilla zou worden en het regeren aan zijn vrouw zou moeten overlaten, net vóór de eedaflegging van 1505 een verslag over de zwakke geestestoestand van Juana, opgesteld door haar majordomus Martin de Moxico, heeft laten verspreiden. Was er sprake van een oprecht opgesteld document? Is dat verslag er op vraag van de machtsgeile Filips zelf gekomen? Was het Filips’ bedoeling om zijn echtgenote buitenspel te zetten en zelf koning te worden? 

Fernando en Isabel van het geslacht van de Trastámaras, usurpatoren op de Castiliaanse troon, die om wie weet welke redenen de Reyes Católicos of Katholieke Koningen genoemd werden, en de Habsburger Maximiliaan van Oostenrijk deden er alles aan om hun macht en rijken te vergroten. Eén van die middelen was het huwelijk. De banden tussen de 2 families werden door de dubbelhuwelijken van 1597 en 1496 versterkt. Juan, Karel V’s Spaanse oom, huwde met Margaretha van Oostenrijk, Karels Habsburgse tante, terwijl Juana, Karels moeder en Juans broer, trouwde met Filips, Karels vader en Margaretha’s broer.

Die Filips zou het de geschiedschrijvers niet gemakkelijk maken. Ik wil het niet hebben over zijn toenaam die naar zijn uiterlijk zou verwijzen: in de Nederlanden was hij Filips de Schone en in Spanje Felipe el Hermoso. Waneer ik zijn Habsburgse kin bekijk, stel ik me echter vragen bij zijn schoonheid. Maar ja, het plebs, en ik gebruik geen woord dat de gewone burger gebruikt om zichzelf aan te duiden, heeft de adel al te vaak en ik weet niet om welke reden, of zijn het redenen, opgewaardeerd en beter of mooier dan ze waren, voorgesteld. Het zijn vooral de volgnummers die het onder meer bij Filips moeilijk maken. In de Nederlanden was hij onder meer Filips IV van Vlaanderen. Op het Iberische schiereiland was het Felipe I van Castilla en Felip 0 van Catalunya of Felipe 0, voor zover dat laatste zou kunnen.

Dit betekent dat zijn kleinzoon en Karels zoon in Castilla regeerde als Felipe II en in Catalunya als Felipe I, niet Felip I. De reden is simpel. Felipe, Karel V’s vader, heeft in Catalunya nooit op de troon gezeten, gewoon maar omdat zijn schoonvader Fernando die hem in 1506 misschien wel heeft laten vergiftigen, hem overleefd heeft.

Ik geef hieronder de koningen van Spanje in het Castiliaans weer omdat ze in se niets met Catalunya te maken hebben, en volg de Castiliaanse nummering. Hun bijnamen laat ik achterwege: de Habsburgers gaven immers weinig of niets om Catalunya. Tussen haakjes staat hun regeerperiode. De band met de voorganger wordt vermeld.

De lijst:

-Carlos I (1519-1556), zoon van Juana la Loca;

-Felipe II (1556-1598), zoon;

-Felipe III (1598-1621), zoon;

-Felipe IV (1621-1665), zoon;

-Carlos II (1665-1700), zoon.

Gedurende 184 jaren, vanaf 1516 tot en met 1700, regeerden 5 koningen van Spanje over Catalunya. Een koning regeerde gemiddeld 36 jaren; 3 regeerden langer. Felipe III regeerde slechts 23 jaren. Felipe IV had het maar liefst 44 jaren voor het zeggen.