te gast bij Wim Helsen, Rick De Leeuw met Sneeuwpoppengedicht van Jan Smeken
Bankbier zat aan de overkant Met een drinkpul aan een biervat Hij dronk totdat hij, door drank overmand, Zich langs iedere kant had benat Zijn vrouw, die met hun kroost naast hem zat Raadde hem aan mee naar huis te gaan Maar hoe ze ook praatte, smeekte en bad Hij zou zelfs voor de koning niet op zijn gestaan Zij weende, liet meer dan een enkele traan Ze kloeg dat zij met haar naaien moest winnen Wat hij vergooide en haar aan had gedaan En wie zou hier garen bij spinnen?
Over het boek 'Ik, Jan Smeken' : "In 1517 sterft de Brusselse stadsdichter en geëngageerde rederijker Jan Smeken. Nu, vijfhonderd jaar later, vormen historische feiten en zijn bewaard gebleven oeuvre de basis voor een prikkelende roman over deze avontuurlijke dichter en toneelvernieuwer op de drempel van de renaissance. Ik Jan Smeken leest als een vlotte schelmenroman, doorspekt met talrijke passages uit het werk van Jan Smeken in een moderne, literaire vertaling. Lichtvoetig, taalvaardig en verrassend eigentijds. Zijn levensverhaal wordt in dit boek soepel vervlochten met een historisch kader, waardoor de late middeleeuwen soms dichtbij lijken te komen. Rick de Leeuw is zanger en schrijver. In 2007 publiceerde hij zijn vertaling van het befaamde sneeuwpoppengedicht van Jan Smeken. Remco Sleiderink is hoogleraar Middelnederlandse letterkunde aan de Universiteit Antwerpen en de KU Leuven in Brussel. Hij ontdekte nieuwe bronnen over het leven van Jan Smeken."
Ergens in de jaren '80, mogelijk was het '88. De term bucketlist bestond nog niet, het heette verlanglijstje, of zoiets. Wenslijst misschien? De jonge broer van een vriend studeerde verpleegkunde en hij vroeg me tijdens het afwassen wat ik zou doen als ik nog een jaar te leven had.
Oelala, zo ineens plotsklaps, en tijdens het afwassen dan nog wel. - Ik zou nog alle contracten afwerken die ik te pakken kon krijgen in dat jaar. - Nee, dat gaat niet, zuchtte hij. 'k Zag dat ik er weer niks van begrepen had.
Hij moest een stageverslag maken over iemand met borstkanker. En ze was uitbehandeld. En ik moest me nu in haar plaats stellen. Dus dat van die contracten bij de koopvaardij kon al niet doorgaan.
Ziet ge wel dat ik er weer niks van begrepen had. Hij vroeg me niet wat ík zou doen, de slome vroeg me eigenlijk zijn huiswerk te maken. We werkten eerst de afwas af, zo kreeg ik wat tijd om een aantal gedachten op een rijtje te zetten.
- Is zij een vrouw mét kinderen of zonder kinderen? En hoe oud is ze, want dat is ook van belang. Laat ze jonge kinderen achter, of opgroeiende kinderen of volwassen kinderen? Zijn er kleinkinderen? Da's telkens een groot verschil hoor manneke. - Geen kinderen. - Hoe oud zijn zij en haar man? - Er is geen man. - Haar lief dan. - Het is een non. Van 76.
Ha potvermille!
- Waarom vraagt ge aan mij hoe een non van 76 erover denkt? Ik ken haar wereldje niet! - Ja, eh … gij zijt toch ook een vrouw. Zonder kinderen, liet hij er zeer alert op volgen.
Wachtwa, ik zou volgens hem als vrouw -van toen 36- moeten weten hoe een bejaarde non reageert op de aankondiging van haar levenseinde?
Waarschijnlijk vindt ze steun in haar geloof, gesteld dat ze uit overtuiging ingetreden is. Waarschijnlijk werd haar persoonlijk leven gedragen en gesteund door het leven in groep. Waarschijnlijk heeft ze nooit in haar eigen levensonderhoud moeten voorzien, daar zorgt haar orde voor.
Voor mij was die dame als van een andere planeet.
Geloof ? Ik lijd aan fundamentele twijfel. Leven in groep ? Enkel op korte termijn, de tijd van een contract aan boord. Levensonderhoud ? De eigen broodwinning was mijn navelstreng met een bestaan.
- Waarom vraagt ge het haar zelf niet? - Ze zegt weinig. Ze wil met mij niet spreken.
Daar kon ik inkomen, dat de non niet praatte met hem. Dat was niet persoonlijk. De stageleidster was compleet getikt om een mannelijke stagiaire in te zetten bij een bejaarde religieuze bij wie wondverzorging aan de borst moest gebeuren. Natuurlijk klapte de non dicht als een oester! Mannen horen niet bij het bed van oude nonnen en jonge mannen al helemaal niet. Zelfs niet als de jongeman in kwestie nichterig is van San Francisco tot Kaapstad.
- Ze zou toch moeten weten dat ze van mij geen schrik moet hebben, zei hij een beetje moedeloos. - Jongen, ze is geboren in 1912, mogelijk in het klooster gegaan op haar 18 of 20 en sindsdien weet zij van de buitenwereld niks meer. NIKS. De buitenwereld beperkt zich tot nieuws uit de missieposten en het Vaticaan.
Ondertussen had ik de laatste trein gemist en ik logeerde die nacht bij de mensen op de sofa. Ik droomde dat de jongste broer purser was op een cruiseschip en dát wit pakje stond hem veel beter dan het tenue van verpleger.
do-30/03 ~ 07h30, crematorium Hasselt, technische ruimte, daar waar de ovens staan.
De deur ging open, de kist werd met een roestvrij stalen rolsysteem naar binnen geschoven en de deur gleed weer dicht. Vanmorgen werd Ma gecremeerd met achterlating van al de persoonlijke ellende die ze had en ooit meemaakte. Voor haar is dat nu allemaal voorbij en over.
Met achterlating ook van alle ellende die ze ooit veroorzaakte. Voor ons is niet alles wat voorbij is ook óver.
-----
Op de trein naar huis zat een klasje peuters in fluovestjes, met de afbeelding van een leeuwtje als groepsherkenning. Ze gingen naar de dierentuin in Antwerpen.
Er waren zes jonge moeders om de juf te assisteren. De mama's hielden de wriemelende peuters in het oog, de juf genoot van de assistentie en er was nergens enige aanduiding dat al dit levendig beloftevol gepeuter ooit zal eindigen in een crematorium.
Die namiddag hadden we een lente-hagelbui. Zeer plots. Als intro kregen we een donderslag met decibellen aan zijn lijf.
'k Deed de deur van het balkon vooraan dicht, want anders komen de hagelbolletjes tot halverwege de woonkamer binnen getotterd. Dat is al eens gebeurd. Toen lagen overal mysterieuze kleine plasjes. 'k Heb ook de terrasdeur achteraan dicht gedaan, de slaapkamer had nu wel lang gelucht. En dan kwam ik hier wat aan het klavier wat zitten frutselen, een zeer nuttige bezigheid.
Het geroffel van de hagelbolletjes nam af, en viel stil. De hagelbui was blijkbaar al voorbij. ’k Keek naar buiten om te zien of dat zo was en daar stond op het terras een donker silhouet. Er stond iemand op ons terras! Twee hoog! Een inbreker !
De figuur wuifde eens voorzichtig en ik zag dat het LM was. Hij had me bijna een hartstilstand bezorgd.
Hij was op het terras gaan staan om de hagel te fotograferen. Toen ik haastig de deur sloot had ik hem daar niet gezien en door het geroffel van de hagel had hij niet gehoord dat ik de deur sloot. De ganse bui had hij daar gestaan, zachtjes wuivend naar mij had hij daar staan afkoelen.
- Waarom tikt ge dan niet op het raam? - Ik wou u niet doen schrikken ... - Ah, en daar zo wat stillekes staan wuiven is dan beter ?
'k Heb direct een kommeke soep opgewarmd voor mijn natuurfotograaf. Warme Soep doet de koude en ontbering sneller vergeten.
m – HiH-03/2016, bijgewerkt - de foto's trokken op niks, geen bolleke te zien
Toen mijn zussen en ik klein waren vertelde mijn Ma verhaaltjes over Liezebelleke. Dat was een figuurtje dat ze zelf ontworpen had. Daarmee had ze zich iets over het hoofd getrokken, want wij vroegen naar vervolgverhaaltjes en Ma kon maar zien dat ze iets improviseerde. Liefst iets dat voor onze drie leeftijden boeiend en geschikt was.
Voor Laura moesten er konijntjes in het verhaal komen. Elke keer. Op een keer vertelde Ma dat het konijntje niet meer mocht meespelen met het kaarten omdat het soms de klaveren op at. Ik zat te glunderen om de verspringing, Tina had het klaveren/klavers nog niet door en Laura begon te wenen omdat het konijntje niet meer mocht meespelen met de andere dieren. Ja, improvisatie is glad ijs.
Liezebelleke droeg haar haar op een dotje, ze woonde in een bos, ze maakte lekkere toversoepen met veel groentjes en ze had een groene wandelstok waar bloemetjes op groeiden.
Liezebelleke was geen fee en ook geen heks. Liezebelleke was een constructie van enkele pedagogische principes, een paar artistieke toevoegingen en een vleugje Oma.
---
Een jaar of tien geleden had Tina ergens een nieuw model wandelstok gevonden voor mijn Ma. Deze was in metaal, uitschuifbaar en blinkend zwart met kleine kleurrijke bloempjes er op. Ma was tevreden over het pluimgewicht, ook over het feit dat de stok uitschuifbaar was maar bij de bloemetjes had ze haar bedenkingen.
Wij hadden schoon vertellen over de loek van laque de chine en zo, ze vond het eigenlijk een hippie-stok. Waarop dan weer twee van haar dochters in hun wiek geschoten waren. Zo blijft het boeiend in onze familie.
Ma heeft zich verzoend met die stok. Niet vanwege het pluimgewicht of het feit dat men hem in de handtas kon wegtoveren en al zeker niet vanwege de loek de chine, maar vanwege de kindersnuitekes.
Jonge kinderen vonden haar wandelstok zeer mooi. In de rij aan de kassa stond er eentje te prutsen aan de bloemetjes. Op het bankje bij de parking kwam er eentje recht op haar wandelstok af. Zelfs kinderen die al hoger waren dan de wandelstok vonden hem mooi.
- Hoe zou dat komen, vroeg ze, dat kinderen die stok mooi vinden. Omdat hij blinkt? Of omdat er bloemetjes op staan? - Omdat het de stok is van Liezebelleke … - Ja, dat zou kunnen. Zal ik nu mijn haar laten groeien voor een dotje? vroeg ze.
St. Patrick's Day is de nationale feestdag van Ierland, Noord-Ierland, Montserrat (Caraïben) en de Canadese provincies Newfoundland en Labrador. De feestdag valt op 17 maart, waarbij men de beschermheilige van het land, Sint-Patricius herdenkt. Overal in Ierland wordt dit uitbundig gevierd met openluchtconcerten, kermis, een grote optocht en vuurwerk bij de rivier de Liffey in Dublin. Groen is de kleur die met het festival wordt geassocieerd. Feestgangers dragen meestal groene kleding en men kan bijvoorbeeld groen bier kopen op deze dag.
Het woord uitbundig is een verbloeming natuurlijk, dat wisten we al. Het betekent gewoon 'sloten drank'.
St. Patrick's Day wordt ook groots gevierd in de VS en Australië, landen waar veel Ieren naartoe zijn geëmigreerd. In deze landen worden veel grote optochten georganiseerd. In New York vindt de oudste en grootste parade* ter wereld plaats, maar ook in Dublin en andere Ierse steden worden parades gehouden.
Over zo'n stoet zei presentator Trevor Noah op Comedy Channel, met een brede zonnige glimlach, want zo is hij, mijn ideale schoonzoon : "Een paar duizend dronken blanken in het groen gekleed en geverfd, heet een parade. Zet daar twee kleurlingen bij en het heet een samenscholing. Onmiddellijk verspreiden die meute!"
In veel landen is een jaarlijks groeiende groep mensen die St. Patrick's Day vieren; niet alleen Ieren of mensen met Ierse voorvaderen. Er is ook een groep zonder Ierse wortels, die zichzelf 'Irish for the day' verklaren; zo heeft een voormalige burgemeester van New York, Ed Koch, zichzelf ooit omgedoopt tot 'Ed 'O Koch' voor Sint Patricius.
Ook is het een traditie dat de Taoiseach (de Ierse premier) en de President van de Verenigde Staten op St. Patrick's Day overleg met elkaar hebben over de voortgang van het vredesproces in Ierland, en breder over de gevolgen van gebeurtenissen in de wereld.
Daarover zou ik meer willen weten. En beelden zien.
St. Patrick's Day is niet alleen verbonden aan de Ierse cultuur, maar is ook een christelijk feest dat door de Katholieke kerk, de Ierse Kerk en andere Anglicaanse Kerken gevierd wordt. Deze feestdag valt bijna altijd in de vastentijd en kan soms in de zogeheten Goede Week vallen. Valt St. Patrick's Day in zo'n week, dan wordt de feestdag verschoven naar de tweede maandag* na Pasen.
Tja, 't is al jammer dat een (drank)feest in de vastentijd valt, maar dat het in de goede week zou vallen, dat vindt zelfs de meest Groene Ier er over. Zuipen tijdens de goede week, dat is niet katholiek. Dan liever de tweede maandag na Pasen. Er is een minimum aan fatsoen, burpt men ginder.
Na 17/03 verschijnen de beelddocumenten weer op 't Net. Het ene al duidelijker dan het andere. Maar eentje sprong er toen uit : feestuitwassen in beeld gebracht aan de hand van het (motorisch) gedrag van peuters.
Waarom wijop St. Patrick's Day zo sterk op peuters lijken:
- ze kunnen geen vijf stappen zetten zonder om te vallen - ze kennen hun grenzen niet - ze praten onverstaanbaar - gelijk-wie is plots een beste vriend - ze vallen in slaap waar ze zitten
De combinatie van de tussentitels en de beelden vind ik een knappe illustratie over hoe het er in 't echt aan toe gaat, zonder de echte beelden te moeten zien. Fijntjes beschreven door ene Kyoot Kids.
Guido Haazen en de Missa Luba ~ vervolg op tekst nr 716 van vorig blog
Jammer dat ik agnost ben, anders zou ik dit wel willen op mijn uitvaart : het Sanctus van de Missa Luba. Vocaal + sober Afrikaans slagwerk = indrukwekkend. Voor mij toch, indrukwekkend. Op 01min10 gaat het ritme van ingetogen en bijna hypnotiserendnaar uitbundig, opgewonden, gehaast bijna. Om ter eerst bij de hemelpoort. Een Hosanna.
“De Missa Luba is ontstaan uit de samenwerking van een schoolkoor, hun dirigent, en een aantal leraren. In 1953werd Guido Haazen als katholiek missionaris naar Kamina gestuurd, (Kamina ligt in Katanga, binnenland) waar hij verantwoordelijk werd voor het algemeen beleid van een school, met name ook voor de liturgie, en voor de muziek. Tot dan toe werd er in de liturgie van die school alleen westerse muziek gezongen. Maar Haazen, die al snel de schoonheid van de plaatselijke muziek leerde kennen en appreciëren, vond dat die Afrikaanse muziek ook in de liturgische beleving van de kinderen en de leraren thuishoorde.
In die tijd was dat voor een missionaris een zeer ongewoon idee, want die muziek werd vaak als heidens beschouwd. Haazen moest zelfs bij zijn eigen koorleden behoorlijk wat weerstand overwinnen eer ze voor hem hun muziek wilden zingen. Toen ze dat deden, leerde hij hen een aantal principes van de westerse esthetiek (zoals gelijk beginnen en eindigen, zingen in plaats van roepen).
‘En geleidelijk begonnen ze te voelen dat zij niet moesten onderdoen voor de Westerse liederen. Toen we een zangavond gaven voor de Blanken van Kamina werden ze zo spontaan toegejuicht dat het duidelijk was hoe die Blanken verrast waren door de schoonheid van hun liederen. Dat gaf hen een sterk gevoel van eigenwaarde’. Maar een mis met Afrikaanse muziek, dat was een brug te ver. Tot in 1957 Haazens koor, dat zich ondertussen De Troubadours van Koning Boudewijn mocht noemen, uitgenodigd werd te zingen op Expo 58. Met de toestemming van een progressieve overste greep Haazen die uitnodiging aan om zijn idee toch te realiseren: een mis met authentieke Afrikaanse muziek, waarop de Latijnse tekst geïmproviseerd werd. Behalve het Kyrie dan, want dat is Grieks, geen Latijn zegt google. En Hosanna is een Hebreeuws of een Aramees woord.
De première vond plaats in de kerk van Sint-Bavo in Kamina, op 23 maart 1958, met Ngooyi als tenor solo en Haazen als dirigent. De dag daarna reisden De Troubadours van Koning Boudewijn af naar België, 5 jongens (van 9 tot 14 jaar) en de 17 volwassenen (leraren) waar ze zes maanden bleven en de Missa Luba ± 130 keer uitvoerden, het vaakst in het Paviljoen van de Katholieke Missies op Expo 58, waar ze voor Philips ook de opname van het werk maakten die een wereldsucces zou worden.
oorspronkelijke platenhoes
Er waren ook enkele optredens in Nederland en in Duitsland. Een hoogtepunt was een optreden in het Koninklijk Paleis van Brussel samen met de Wiener Sängerknaben, tijdens hetwelk de Troubadours een speciaal voor de gelegenheid gecomponeerd Tantum Ergo zongen. (= loflied)
Het succes van de Missa Luba was eerst voornamelijk Afrikaans, maar is het nu wereldwijd. Ze wordt overal uitgevoerd zowel in concerten als tijdens de mis, in Nederland bv. jaarlijks in de kapel van de Sociëteit voor Afrikaanse Missiën sinds 2005.
Wereldwijde verspreiding was alleen mogelijk omdat Guido Haazen in 1964 een transcriptie maakte in moderne notatie. Hij had lang geweigerd dat te doen, omdat de Missa Luba zoals De Troubadours van Koning Boudewijn ze uitvoerden, voor een flink deel op improvisatie berustte – iedere uitvoering door de Troubadours was verschillend.
Maar uiteindelijk transcribeerde hij de Missa Luba toch, onder druk van Philips, en van allerlei koren die het werk ook wilden uitvoeren en daarbij soms gebruikmaakten van eigen transcripties van de plaatopname. Transcripties die vaak een resultaat van bedenkelijke kwaliteit opleverden. Haazens transcriptie is niet alleen gebaseerd op de opname uit 1958, maar ook op zijn herinneringen aan vele van die andere, telkens verschillende uitvoeringen.”
De kooruitvoeringen zijn zo gepolijst dat ze haast pover zijn, bijna een aanfluiting voor het origineel. Ze staan op You Tube, maar ik plaats de linken hier liever niet.
Enkele maanden geleden was LM in de keuken iets aan het los- of vastvijzen in de kast onder de spoelbakken en daar heeft hij gelijk de eerste de beste beginneling zijn hoofd gestoten.
Het deed zo'n pijn dat hij een paar tellen roerloos blijven zitten is. Dat was letterlijk lijden onder de leiding. Het moet wel een botsing geweest zijn want achteraf was er een lichte zwelling te voelen. In zijn versie van het gebeuren was het een bult als een ei en is hij daar aan een dubbele schedelbreuk ontsnapt, louter door zijn reactiesnelheid. Reactiesnelheid, mon oeil.
(…) kon er geen kusje op de wonde, dat doet wonderen. CvT
Dat kusje heeft moeten wachten hoor. Eerst kwam er een drupke Betadine, want er was één stippel bloed te zien. Onmiddellijk daarna kwam met loeiende sirene het zakje blauw ijs uit de vriezer. Na het ijs ging er een voorzichtige dosis Hirudoid op de zwelling, want ze vertoonde toch de kromming van een omgekeerd koffielepeltje. Iets waarvoor ikzelf de huisapotheek nog niet opentrek.
De wonde is behandeld met gepaste aandacht en de gewonde werd behandeld met gepast medeleven. Een kusje is op zulke momenten echter niet gewenst want hij is volgens eigen zeggen 'geen klein kind'. Een kusje zou zijn ego maar gekwetst hebben. En dat kon er toen niet nog eens bij bovenop. m – HiH-03/2017, herwerkt -
Zo is het begonnen, met vogeltjes-kijken in de lente, wanneer de hofmakerij aanvangt. Die rituelen zijn soms zo grappig. En onbeholpen. Dus vertederend en charmant. Zoals een Turkse Tortel met een twijgje komt aanvliegen en het aanbiedt, om haar te laten weten dat hij wel degelijk weet wat nestbouwen betekent.
- Och, zegt zij dan en ze zet een paar stapjes naar links, wat is een twijg, laat eerst maar eens zien wat ge daarmee kunt. - Wacht maar, wacht maar, wacht maar, zegt hij druk doende en hij wrikt de twijg in een takkenwirwar die blijkbaar de geschikte bouwplek is.
Ik bedacht er tekst bij en LM gaf commentaar. Het werden dialogen. De vogel-koppeltjes zorgden voor beeld, wij deden de klank. Zij fladderden en flirtten en wij stonden ongeveer te kibbelen wie die oude verrekijker mocht gebruiken.
Anneke Kooiker
Later diende de verrekijker voor vanalles en nog wat, op reis en thuis. Het is zo’n zwart en zwaar model van lang geleden. ’k Moet er wel bij vertellen dat we nergens inkijk hebben. Enkel kijk. Daarom durven wij. ’t Zou ander gluren zijn hé. Maar naar het stoepgebeuren kijken kan 100% want dat is de openbare weg.
Oja, de gekozen plek van de jonge duif was toen blijkbaar voldoende beschut want de latere generaties gebruikten en gebruiken die plek nog elk jaar voor een nieuw nest. Want Turkse Tortels bouwen niet windbestendig. Zo zien wij bij het begin van elke lente opnieuw het charmant twijgjesritueel voor de constuctie van een nieuw nest.
Er wriemelde een idee in mijn achterhoofd maar ik wou het zonder de hulp van het Net aan de oppervlakte laten komen : wie zong ooit dat lied en hoe klonk het weer ? Dit wou ik nu eens helemaal zelf aan de weet komen, zoals vroeger, zonder Google.
Na anderhalve dag neuriën was LM het lichtjes beu. En ik ook. Het verschil in snelheid tussen mijn geheugen en dat van het Net bedraagt 36hrs. Ziezo, dat weet ik weeral, dat ik zoiets niet te vaak meer moet doen, zelf willen wriemelen.
Hierover ging het :
Willeke Alberti - Spiegelbeeld, 1963
Spiegelbeeld vertel eens even, ben ik heus zo oud als jij. Is 't waar, ben ik twintig, is m'n tienertijd voorbij. ‘k Ben wel jong maar ik ben toch niet zo jong meer als ik was. Ging zo graag nog een keertje, terug naar de klas.
Spiegelbeeld ik kan je haten, want je geeft geen dag terug. Waarom gaan toch die jaren, als je jong bent zo vlug. ‘k Ben wel jong maar er is toch al zoveel herinnering. Spiegelbeeld uit al die jaren vergeet ik geen ding.
Spiegelbeeld m'n eerste vriendje, was een joch zo oud als ik. Kreeg van hem m'n eerste zoentje, 't was een heerlijk ogenblik Ik ben wel jong maar dat zou ik nog zo graag eens overdoen. Quick quick slow, de eerste dansles, wat was ik nog groen.
Heb alleen nog wat foto's en die zeggen 't me weer. 't Is voorbij, m'n eerste baljurk, die draag ik niet meer.
Gerrit den Braber vertaalde Spiegelbeeld uit het Engels voor Willeke Alberti. Het nummer Tender Years, werd in 1960 gebracht door Georges Jones (country).
te gast bij Wim Helsen, Bart Somers met een tekst van Stefan Zweig
De wereld van gisteren
We konden kosmopolitischer leven, de hele wereld stond voor ons open. We konden reizen zonder pas of visum, waarheen we maar wilden, niemand vroeg ons naar politieke overtuiging, afkomst, ras of religie. We hadden zeker - dat ontken ik beslist niet – een oneindig veel grotere individuele vrijheid, en daar waren we niet alleen op gesteld, maar we hebben haar ook gebruikt. Maar zoals Friedrich Hebbel het ergens treffend zegt: ‘Nu eens hadden we geen wijn, dan weer hebben we geen glas’. Het komt maar zelden voor dat een generatie beide wel heeft; als de moraal de mensen vrij laat, dan perkt de staat die vrijheid in. Laat de staat ze hun vrijheid, dan probeert de moraal ze die af te nemen.
Over het boek : 'De wereld van gisteren' is de projectie van het individuele levenslot op het lot van een hele generatie. De Oostenrijke jood zocht vertwijfeld naar een nieuw Europa van pacifistische en humanistische signatuur. In plaats daarvan raakte Europa in de greep van de nazi's, die Zweigs bij miljoenen zo populair geworden werk in het openbaar lieten verbranden.
Een aantal jaren geleden kwamen de kleinkinderen van een zus van LM voor een namiddag naar hier bij ons omdat er bij Rina thuis besprekingen waren en daar kon ze de kinderen efkes niet bij hebben.
De kinderen kenden ons enkel als verre familie, een grootoom en een groottante … die dan nog op een schip vaarden ook. Het viel tegen dat wij niet op dat schip woonden, maar de namiddag is toch zonder nog grotere schokken verlopen. Toen we ze in de late namiddag terug reden naar het huis van hun Oma vroeg ik of ze blij waren dat ze weer naar Oma gingen.
- Ja, want we gaan hamburgers eten! - Hamburgers? Bij Oma thuis? - Nee, bij MakDôNalds.
LM en ik keken mekaar efkes aan. Rina zou de kinderen toch nooit meenemen naar een hamburgerkot?
- 'k Denk het niet hoor, zei ik voorzichtig, dat Oma graag hamburgers … - Jawel, want ze zong het liedje. - Welk liedje? - Het liedje van Mak-Do-Nalds, klonk het nadrukkelijk en ongedurig van op de achterbank. - Zing dat liedje eens?
En dan hoorden we : Ôma'k-Dôô-Nalds, Ôma'k-Dôô-Nalds, Ôma'k-Dôôôô-Nalds Klementaajn
Toen we de kinderen afleverden vroeg ik hen het liedje nog eens te zingen voor Oma. Rina herkende de melodie van Oh My Darling Clementine, maar ze moest toch twee keer luisteren eer ze hun 'Oma 'k Dô-Nalds' verstaan had.
Ze kon zich echt serieus houden en als ik me goed herinner heeft ze toen als avondmaal voor haar zangertjes rundsburgers uit de diepvriezer getoverd.
te gast bij Wim Helsen, Radna Fabias met een tekst van Padgett Powell uit 'De vragende vorm'
Is je moeder overleden en zo ja, zou je dan iets tegen haar willen zeggen? Zeg je ooit tegen jezelf: 'Ik ga slapen, ik ben moe'? Zit daar niet een alleraardigst liedje in? Word je hoe langer hoe onzekerder nu we het einde naderen? Heb je genoeg slimme dingen gezegd en zo min mogelijk ondoordachte, en heb je ten minste een keer op je strepen gestaan? Had je een rustig leven of was je de godganse dag in de benen? Geef je jezelf, iemand anders of helemaal niemand de schuld van je fouten? Hou je van gladde, gelei-achtige jam of juist van compote met stukjes erin? Denk je dat je dom bent? Ben je zeker van jezelf? Gebruik je het woord 'coördinaten'? Vind je een glas cognac - walsend, amberkleurig, helder, prikkelend - aantrekkelijk? Is er onrust in het paradijs? Hebben wielen plezier? Is liefdadigheid eindig?
Over het boek : "De tekst van dit boek is een merkwaardige opeenvolging van louter vragen. Levensvragen, absurdistische vragen, futiele vragen, psychologische vragen - alles komt voorbij in schijnbare willekeur. Zo kun je achtereenvolgens worden geconfronteerd met 'Zitten er hiaten in je karakter?', 'Vind je het lastig om de verlangens van zeurderige mensen te weerstaan?' en 'Heb je ooit het anker van een elektromotor gewikkeld?'.
Het vormexperiment is fascinerend en verveelt verrassend genoeg niet. Soms volgt een reeks vragen over een bepaald onderwerp elkaar op, soms verbergt een vraag een anekdote, soms keren thema's meermalen terug. Powell geeft zo in ieder geval nu en dan de suggestie van samenhang, en hoewel er zich geen plot ontwikkelt, krijg je langzamerhand wel een beeld van de vragensteller. De kracht zit voor een groot deel in de formulering van de vragen, en daarvoor verdient de vertaler een groot compliment. Hij komt met vondsten als: 'Als een stortbui een stortvloed van regen is, is een plensbui dan een plensvloed van regen?'"
Eerste indruk: Fabias is een dame naar mijn hart. Zelf het ik ook de neiging de dingen kapot te nuanceren en het is een opluchting, een verademing te vernemen dat ik niet de enige ben die behept is met dit soort behoedzaamheid.
te gast bij Wim Helsen, Christophe Deborsu met Lucas 24, 13-35
17 Jezus vroeg hun: 'Waar loopt u toch over te praten?' Daarop bleven ze somber gestemd staan. 18 Een van hen, die Kleopas heette, antwoordde: 'Bent u dan de enige vreemdeling in Jeruzalem die niet weet wat daar deze dagen gebeurd is?' (...)
25 Toen zei hij tegen hen: 'Hebt u dan zo weinig verstand en bent u zo traag van begrip dat u niet gelooft in alles wat de profeten gezegd hebben?' (...)
28 Ze naderden het dorp waarheen ze op weg waren. Jezus deed alsof hij verder wilde reizen. 29 Maar ze drongen er sterk bij hem op aan om dat niet te doen en zeiden: 'Blijf bij ons, want het is bijna avond en de dag loopt ten einde.' Hij ging mee het dorp in en bleef bij hen. 30 Toen hij met hen aan tafel aanlag, nam hij het brood, sprak het zegengebed uit, brak het en gaf het hun. 31 Nu werden hun ogen geopend en herkenden ze hem. Maar hij werd onttrokken aan hun blik. 32 Daarop zeiden ze tegen elkaar: 'Brandde ons hart niet toen hij onderweg met ons sprak en de Schriften voor ons ontsloot?' 33 Ze stonden op en gingen meteen terug naar Jeruzalem, waar ze de elf en de anderen aantroffen, 34 die tegen hen zeiden: 'De Heer is werkelijk uit de dood opgewekt.'
rood woestijnzand ~ergens in de jaren 80, de pre-LM periode
Door de kleur baksteenrood / roestrood hebben we ooit aan boord een klein paniekje meegemaakt. Het schip vervoerde ijzererts. Een schip met zeven of negen luiken. De luiken zijn gas- en waterdicht afgesloten. Op een ochtend lag over heel het dek, kasteel inbegrepen, een laag steenrood poeder. Stof van de lading? Hoe was dat uit de luiken ontsnapt? En diagonaal verdeeld over het schip? Was er iets met een aantal luikdeksels dan? Het was een ochtend vol vraagtekens.
De luikdeksels werden gecontroleerd door de 1ste stuur + de capt hemzelve en de chef mecanicien moest ook mee vermits het vermoedelijk om een defect in de deck-machinerie ging. De ronde duurde een halve voormiddag. In de tropenzon.
Bij de coffeetime om 10h bromde de bootsman iets als - Al die galonnen aan dek, dat ze gvd op hun brug blijven. Al die zever voor 'dat beetje' zand! - Ah? Is het zand? vroeg ik voorzichtig.
Natuurlijk was het zand. 's Nachts aangevoerd door aflandige wind. Er was helemaal niks mis met de luiken of met de luikdeksels. Het steenrood/ijzerertsrood stof was gewoon woestijnzand en ongeveer iedereen wist dat. Behalve de drie die het hadden moeten weten.
Mensenlief, wat hebben dié achteraf theater gemaakt!
Pit is de Pa van mijn Ma. Hij werd geboren op 08 februari 1894. Hij is overleden op 24 september 1958. Hij was 13 jaar ouder dan Oma. Waarom ik hem Pit noemde weet ik niet meer.
Dag Pit,
Ik nog eens. De tweede keer deze week. Jáá, in die rustige eeuwigheid daar ergensis dat storend. Sorry hoor.
Zijt ge daar nog altijd 64 jaar? Ik hier al 66.
'k Heb over u al wel meer geschreven dan in deze twee brieven, Pit. Die verhalen waren een beetje geromantiseerd natuurlijk. Of verfraaid, zo kan men het ook noemen. Zo lang ik van u maar geen zeemzoete heilige maak mag het hé, verfraaien. Alles voor de tekst of voor een goed verhaal ! Deed gij dat ook niet een beetje, wat fiorituren links en rechts, alles voor een goed optreden ?
'k Wou nog iets vragen. Los van de Harmonie. Over de Gard Sivik aan de Stadswaag. Over jazz dus.
Hebt gij ooit in de Gard Sivik gespeeld? Heeft Nonkel E ooit in de Gard Sivik gespeeld? Hebt gelle daar ooit samen gespeeld? Aan ons Ma heb ik het eens gevraagd en ze had er toen geen antwoord op.
Ik vraag dat nu, omdat de naam Gard Sivik de laatste jaren blijft opduiken. Zowel de kroeg als het tijdschrift. Een paar jaren geleden bracht een correspondent dat café af en toe ter sprake. Zo is het begonnen. Het heeft een tijd geduurd eer mijn cent viel dat ik 'Gard Sivik' als kind al hoorde. Dat kan maar van bij ulle komen.
De laatste jaren kwam ik de naam regelmatig tegen, in de teksten van WTL oa, terwijl het café al lang niet meer bestaat en het tijdschrift ook niet meer. Tot wanneer het huis als kroeg bestaan heeft, weet ik straks misschien. De gevel laat vermoeden dat het gebouw ooit een pakhuis was. Nu is het een burgerwoonst. Hieronder een foto. Die is niet voor u, Pit. Gij kunt vanzelf naar dat gebouw, een beetje gaan spoken met uw klarinet. Niet doen hoor!
In dat huis daar achterin, het huis met het trapgeveltje, kwam een klad kunstenaars, dichters en schrijvers. dat was toen een kroeg hé. Artiesten hebben iets met horeca. En al wat rond hen zwermde kwam daar ook. Maar allereerst eerst was er de jazz met zijn artiesten.
Pit is de Pa van mijn Ma. Hij werd geboren op 08 februari 1894. Hij is overleden op 24 september 1958. Hij was 13 jaar ouder dan Oma. Waarom ik hem Pit noemde weet ik niet meer.
Dag Pit, Lang hebben we mekaar niet gekend. Vier maanden voor Laura geboren werd waart ge weg. Voor Oma en ma en Tante S en Nonkel E was dat groot verlies. Oma mocht niet mee naar het kerkhof want dat was toen zo, de rouwende weduwe zou zich in het graf kunnen storten. Alsof zij dat zou doen hé Pit. Haar coiffure zou er maar door in de war gebracht zijn. En dan die modder.
Tijdens de begrafenis was ik als enige thuis bij haar, ik wist niet eens dat het uw begrafenis was. 'k Herinner me wel dat die dag alles zeer stil verliep. Weinig gepraat en al zeker geen gelach. En ook dat ik onder de tafel ben gaan zitten omdat Oma zo eigenaardig deed. Traag rondlopen en de kasten open en toe doen. Dat was me te vreemd. Onder de tafel dan maar.
Een vraag : weet gij waarom Oma en Ma en tante S decennia geleden Nonkel E uit hun leven gebannen hebben? Kunt gij dat zien, van waar ge zijt? Ik hier niet. En nu is het hier te laat om het te vragen hé Pit. Oma is weg, Tante S is weg, ons Ma is aan het gaan en over Nonkel E en zijn gezin weten we niks. Misschien moet ik eens gaan kijken op Facebook. Kent ge Facebook? Waarschijnlijk wel. Daarboven kent men alles.
Zelf ken ik er niks van Pit. En ik denk dat ik dat zo zal laten, dat Facebook en dat dood zijn. Maar over sterven zou ik meer willen weten.
Na uw vertrek hebben we nog enkele jaren op het kerkhof moeten paraderen, in onze zondagse kledij. Hebt ge ons toen gezien? Waart ge daar blij mee? Zijn doden daar blij mee? Allerzielen vindt ik niet nodig Pit. En al zeker niet wanneer er vroom over gedaan wordt. Wat denkt gij ? 't Is maar een vraag hoor. Gij zijt al lang aan de overkant en wij stervelingen nog niet hé.
Pit, soms denk ik dat ik als levende mijn aandacht en energie niet moet richten op de doden maar op de stervenden. Daarmee bedoel ik niet de mensen die liggen te zieltogen, die zijn in handen van beroepslieden. Ik bedoel de mensen die vernomen hebben dat hun tijd beperkt is. Zij zijn wel gaande en staande, maar ze hebben een concrete tijdslimiet te horen gekregen. In het Engels heet dat een deadline. Grellig woord ineens hé, deadline. Hebt gij naar het einde ook die momenten van onthechting gekend gelijk IM?
Dag Pit.
PS: Sorry, 't zijn meer vragen geworden dan ik dacht.
Onderstaande heb ik van horen vertellen, want ik was toen te klein om het me te herinneren. Het verhaal komt van mijn Moeder, de woorden zijn van mij.
In '55 had ik plots een zusje en dat larf heette Tina. Veel zusje was er niet aan. Ze kon niet in het zand spelen, ze mocht niet bij mij in bad en als ze weende kon ik nog vertalen ook.
Toch was er iets goed aan, want mijn ma kwam me 's middags uit de kleuterschool halen (toen mocht dat nog) en dan gingen we naar het Elisabethpark. Dat zijn de twee stroken groen tussen het Simonisplein en de basiliek van Koekelberg. Tina lag in een wit-blauwe stoef-landauer en ik liep er naast alsof het park van mij was.
We wandelden in de noordelijke helft, de kant van de Landsroemlaan, omdat daar in de namiddag zon was. En daar zaten alle moeders op bankjes te kijken hoe hun oudsten zich misdroegen in de zandbak, terwijl de jongste gewiegd werd en her en der al een derde op komst was. Het was '55. De woorden geboorteregeling / gezinsplanning / anticonceptie moesten nog uitgevonden worden en kinderopvang was onbestaande.
Tegen het einde van de namiddag trokken de moeders en de kroost huiswaarts. Het werd ongeveer tijd om aan het avondmaal te beginnen. Een aantal moeders stapten richting west, Koekelberg/Jette/Ganshoren. Een aantal moeders stapte richting oost, Molenbeek, toen nog een gemeente als alle andere.
Richting Molenbeek moet men over het Simonisplein, toen nog een rustig plein met middenstandwinkels. Een van die winkels verkocht kaders en schilderijen. In dat uitstalraam stond op kleuterhoogte een schilderij met een kindje dat weende.
The Crying Boy, 1950's Giovanni Bragolin
Iemand van de kinderen had dat ooit gemerkt en het jongetje in kwestie wou in het naar huis gaan elke dag kijken of het schilderij in de vitrine nog weende. Het weende nog altijd. Dag na dag weende dat kindje van het schilderij.
De stoep was er niet echt breed genoeg voor het konvooi kinderwagens dat er langs moest en ongeveer alle kleuters stonden met handen en neusjes tegen het glas. Om naar iets te kijken dat er eigenlijk niet was.
De uitbaatster kreeg het luidruchtig op haar heupen van die vuile vingertjes tegen haar uitstalraam. En toen wist ik waarom het kindje op het schilderij weende : in dat huis woonde een héks!
Aan moederskant hadden mijn grootouders 3 kinderen en 7 kleinkinderen. Mijn ma was het oudste kind en ik ben het oudste kleinkind.
“Ik heb nog iets te vragen”
Oma, mijn ma ligt in angsten, ze lijdt. Wat denkt ge daaraan te doen? Komt ge haar hand vasthouden? Ze is aan het uitdoven en ze is bang. Een bang kind wil haar moeder. Waar zijt ge nu? Ge wou kinderen hé, DOE DAN IETS, het is de moment.
Ik snap niet dat vrouwen die kinderen willen en die kinderen doen geboren worden ook, achteraf veilig onder de zoden gaan liggen en onbereikbaar zijn wanneer die kinderen aan hun sterven beginnen, wanneer die kinderen schreeuwend om hun moeder roepen omdat het sterven zo heftig verloopt.
Oma, mijn levensloop was niet naar uw normen, maar kinderen op deze wereld zetten is tenminste iets dat ik niet op mijn geweten heb. Gij wel. Daarom: komt ge uw kind nu helpen sterven of hoe zit het?
Giovanni Bragolin
