Souk - Marrakech: vlak aan Djeem El Fna plein (eigen foto)
Een souk is een Arabische markt, helemaal of gedeeltelijk (overdekt) in open lucht. Oorspronkelijk was een souk voor handel en ambachten zowel voor de plaatselijke bevolking als voor karavanen. Marrakesh was van oudsher de belangrijkste pleisterplaats voor karavanen van en naar de Sahara en verder. De souk wordt door de touroperatoren beschouwd als een topattractie in Marrakesh en in andere gemeenten van Marokko. Er is een aanbod van allerlei artikelen met een prijs die een compromis is tussen verkoper en klant. De uiteindelijke prijs kan soms een derde van de oorspronkelijke prijs bedragen. Een bodemprijs is 60% van de gevraagde prijs. Een verkoper zal niet met verlies verkopen, wat hij ook moge beweren. Meestal is het spel van vraag en aanbod betrekkelijk amusant. Sommige toeristen gaan in deze manier van kopen en verkopen helemaal op, anderen haken na een tijdje af. Ze vinden het te vermoeiend. In de souk is er een grote drukte van toeristen en plaatselijke bevolking. In de nauwe straatjes rijden er fietsers, bromfietsen, stootkarren. In de wat bredere straten soms een taxi en een wagen van de politie. Het geheel is een wirwar van straten, straatjes, pleintjes. Er zijn wel plaatsaanduidingen, maar die zijn niet makkelijk te situeren op een plan. Hier en daar zagen we een binnenkoer of tuin met een koe, kippen, houtopslagplaatsen enz. De souks liggen tussen de andere straten waar er een permanente bedrijvigheid is van kleine en grotere ambachten (per gilde), vaak gegroepeerd. Voor verdere reflecties over land en cultuur: http://users.pandora.be/siti4/Marokko/1land.htm
De reisbureaus bieden talrijke excursies om de omgeving van Marrakesh te verkennen. Ik ging naar de Tin Mal moskee, een gerestaureerde moskee na anderhalf uur rijden door een prachtig landschap. Deze moskee is men al jarenlang aan het restaureren. Het dak is er nog niet: enkel de muren staan rechtop en stukken van de gewelven. De deuren waren in cederhout vanuit het nabijgelegen Atlasgebergte. De oude deuren liggen nog te wachten op een nieuwe bestemming. De geschiedenis van Marokko is een aaneenschakeling van plaatselijke, religieuze leiders die andere delen van Marokko aan zich onderwerpen. Meestal liet men de moskees intact, de omliggende huizen en gebouwen werden vernietigd. Dat was ook hier het geval. Bij een moskee hoort een minaret en gebouwen voor koranonderricht en sociale ontmoetingen. Een niet moslim komt er niet binnen. Bij een moskee hoort een minaret en gebouwen voor koranonderricht en sociale ontmoetingen. Een niet moslim komt er niet binnen. Vrouwen hebben in de regel een aparte ingang en bidden meestal ook op een andere plaats, bijvoorbeeld op het balkon. De moskee is voor de Islam erg centraal. De moskee is meer dan een plaats voor gebed. Een grotere moskee bevat ook een bibliotheek, een ontspanningsruimte, een eetgelegenheid. De hele gemeenschap is daar welkom, ook vrouwen. Westerlingen vinden dat vrouwen in de Islam niet correct worden behandeld volgens de mensen - en vrouwenrechten. In 2004 werd een stap gezet in de richting van meer rechten voor vrouwen. Naar normen van plaatselijk gebruik was dit een merkwaardige verandering. We hebben een katholieke kerk bezocht, vlak naast een moskee, in le quartier de Gueliz op 50 meter van de avenue Mohammed V. (Eglise des Saints Martyrs - Rue El Imam ali Gueliz - Marrakech. In de paasweek waren er verschillende diensten die werden voor gegaan door een zwarte priester. Er zijn nog enkele (Franse) broeders en zusters. Een wandeling ernaar toe en de omgeving is een aanrader omwille van de mooie lanen en parken. We hebben als contrast een katholieke kerk bezocht, vlak naast een moskee, in le quartier de Gueliz op 50 meter van de 'avenue Mohammed V. (Eglise des Saints Martyrs - Rue El Imam ali Gueliz - Marrakech. In de paasweek waren er verschillende diensten die werden voor gegaan door een zwarte priester. Er zijn nog enkele (Franse) broeders en zusters. Een wandeling ernaar toe en de omgeving is een aanrader omwille van de mooie lanen en parken.
Medina en vestingmuren; calèche - wandelen De medina is de (versterkte) ommuurde, oude binnenstad. 'Medina' betekent stad in het Arabisch. De meeste Arabische steden hebben een medina, een 'oud stadsdeel'. Vergeet zeker niet te wandelen langs een deel van de vestingmuren (zowat 16 km.) die rond de medina liggen in Marrakech. 20 poorten en 200 torens... De meeste stukken raakten in verval en zijn niet authentiek. Men is ze volop aan het restaureren. Tombeaux Saadiens is een geliefde stop voor toeristen. Het mooiste mausoleum is dit van Ahmed el Mansour.
Buiten deze muren heb je vaak veel groen en banken om wat uit te rusten. Je kunt er een groot deel van zien vanuit de calèche, een bijzonder populair vervoermiddel, samen met de kleine en de grote taxi's.
Spijtig dat er in de medina en er vlak buiten geen uitgestippelde wandel- en fietsroutes zijn voor de actieve toerist. Men is nu te vaak aangewezen op een verblijf in het hotel naast het zwembad, bezoeken aan de souks en restaurants en het aanbod van de reisoperatoren.
Sommige herinneringen zijn moeilijk uit te spreken ...
Het ophalen van herinneringen bij ouderen heeft in de regel geen therapeutische bedoelingen. Belangrijk is dat de ouderen en hun begeleiders er plezier aan beleven (fun). Daar de activering van het geheugen, de fantasie, het denken is er een tevens een soort mentale training: een zekere alertheid, mentale fitheid is mogelijk. We zoeken daarom zoveel mogelijk positieve herinneringen op te halen. Soms gaat het reminisceren een andere toer op. We denken hierbij in de eerste plaats aan persoonlijke problemen bij de opvoeding, bij het groter worden, bij relatievorming. Van een bijzondere soort zijn de herinneringen rond de oorlog (wit en zwart). Sommige herinneringen zijn hier moeilijk uit te spreken, ook voor naastbestaanden. We denken hierbij aan de meisjes en vrouwen die de liefjes waren van de bezetters. Deze moffenmeiden werden na de oorlog kaal geschoren, bespot, onteerd. Sommigen kunnen dit nog niet vertellen aan hun partner. Deze vrouwen uit Nederland en België werden soms verliefd op een Duitse soldaat; ze trouwden of ze waren dit van plan. Zo ontstonden twee keer problemen. De eerste keer bij het aangaan van de relatie. Toen kwamen er problemen met de ouders, met de familie en de vriendinnen. Een tweede keer kwamen er levensgrote problemen na de oorlog. Bij velen was dit een moeilijke verwerking. Sommigen gingen in therapie en vertelden deze pijnlijke ervaringen aan anderen, om zo deze verwerkingsproblemen te verminderen of om te lossen. In heel wat gevallen hielp dit. Andere voorbeelden van therapeutisch gebruik van reminisceren: Nederlandse vrouwen uit de Jappenkampen, mannen en vrouwen in de Duitse concentratiekampen. Recenter zagen we de therapeutische zittingen met betrekking tot ontvoeringen, natuurrampen, ongelukken. Deze vorm is niet de activiteit van vrijwilligers. Daarvoor zijn er professionelen nodig. Bij het gewoon reminisceren houden we ons bij de herinneringen die verband houden met elementen uit het 'erfgoed' van alle dag en vanuit ons collectief geheugen. Dit werkt stimulerend voor ouderen en hun begeleiders.
Djemaa El Fna plein kent verschillende gezichten. 's Avonds is het vooral voor de toeristen om een hapje te eten in de mobiele restaurants (ze worden in een mum van tijd opgezet, zo omstreeks 16 - 17 u.). Overdag zijn er naast de toeristen ook heel wat plaatselijke mensen plaatselijke bevolking die komen kopen en kijken naar de attracties: slangenbezweerders, behendigheidsspelen, muzikanten tot en met verkopers van gebitten. Je zit een grote hoeveelheid kramen met verkoop van sinaasappelen en andere vruchten. Populair zijn de geperste sinaasappelen. Als je gevoelige darmen hebt, geen aanrader. Een zicht van op het balkon van de talrijke restaurants en tea-rooms is mooi. Je betaalt daar wel iets meer voor je drank. Via dit plein kan je makkelijk de stad verkennen.
Hoewel het wandelen zeker niet wordt aangemoedigd, is een wandeling naar enkele parken en wijken een noodzaak om de charme van deze stad te proeven. We hebben de beste herinneringen aan de wijken Hivernage - de omgeving van het beroemdste hotel : hotel Mamounia (was volop in restauratie) met ernaast het casino: neem een kijkje http://www.mamounia.com/ Parken: Parc Menara -Jardin du Hartsje
Jardin Majorelle Wij stellen voor dat je van je hotel wandelt naar Jardin Majorelle (Bou Saf Saf) Deze subtropische tuin is prachtig. Bezoek ze liefst zo vroeg mogelijk (opening vanaf 8 uur); dan is de stroom toeristen nog niet begonnen. Ze werd aangelegd door de schilder Jacques Majorelle. Je ziet er bamboebosjes, waterlelies, vijvers en een groot aantal vogels. Yves Saint - Laurent kwam er inspiratie opdoen. Het blauw van Majorelle is een begrip geworden. Je kunt al genieten van de pracht door te surfen naar http://www.jardinmajorelle.com/ In de toegangsprijs (30 dinhar) zijn er twee mooie brochures inbegrepen. Denk eraan: niet moslims zijn niet toegelaten op de islamitische kerkhoven.
Het aanbod voor excursies is eerder ruim. Het toerisme is hier ook een belangrijke (noodzakelijke) bron van inkomen voor vele mensen. Iedereen probeert er zijn graantje mee te pikken. Excursies in het binnenland liggen voor de hand. Vooral de Koningssteden zijn in trek en bezoeken aan de verschillende delen van het Atlasgebergte, Riff en de Sahara woestijn. In vele gevallen is een begeleide excursie aangewezen, zeker voor het platteland. Er zijn goede trein- en busverbindingen. Het wegennet is behoorlijk en goed aangeduid: Arabisch en Frans. Dit dateert van de Franse periode. Voor toeristen op de stranden zijn ritjes met de dromedarissen en de paarden een klassieker, samen met de squad (zeer eenvoudige 4 x 4 met brede banden- en water jet: een racebootje om door de golven te klieven. In elk hotel en bij elk reisagentschap krijg je een lijst van excursies: halve dagen, hele dagen, meerdaagse uitstappen. In elk geval moet je proberen dichter te komen bij de Hoge Atlas: de besneeuwde bergtoppen zijn romantisch. Aantrekkelijk voor wintersport. Wij kozen voor de excursie naar de moskee Tin El Mal (volle dag). Verder opzoeken: Foto's van woestijnlandschappen, Marrakech, Marokko, Agadir... via Google; best met Maroc (Engels - Frans). Beknopte woordenlijst maghreb: verwijst naar de islamlanden Marokko, Algerije, Tunesië; algemeen: westen jellaba: mannengewaad; los kleed vaak over broek en hemd riad: groot huis in de stad met binnentuin; veel riads zijn hotels geworden of B&B kaftan: traditionele mannenkledij: muts, lange mouwen babouche: leren muiltje kelim: geweven tapijt Berbers: oorspronkelijk bevolking van Marokko; Berbers: taal; enkel gesproken; culturele uitstappen naar Berbers verzorgen : tenten, zang en dans, eten, optredens in hotels enz. Toegepaste Berberkunst: juwelen: zilver, eerder ruw; kledij; textiel... Platteland. Schatting: 60 % bevolking. Arabieren: politieke en culturele 'bovenlaag' van de Marokkaanse bovenlaag; Arabische taal: cultuurtaal, verplicht in het onderwijs. Vooral in stedelijke gebieden. Schatting: 40% bevolking; Toearegs: nomaden, vaak in woestijngebieden; typisch: blauwe omslagdoek; hamman: badhuis.
Als toerist zie je de grote aanwezigheid van politie en nationale veiligheid. Uit de media kan je vernemen dat er oppositie is (en was) tegen de huidige regeerders en bewindslieden. Een opmerkelijk feit in dit verband was de mislukte staatsgreep op 10 juli 1971 tegen de Marokkaanse koning Hassan II . Een aantal lagere militairen werden daarvoor in een geheim strafkamp opgesloten. Op basis van feiten ontleend aan de getuigenis van een ex-gevangene die er achttien jaar verbleef, schreef Tahar Ben Jellon een merkwaardig boek: Een verblindende afwezigheid van licht (uitgeverij De Geus - 2002; Cette aveuglante absence de lumière; 2001). In Marokko is de toeristenstroom sterk toegenomen, maar dit schaadt niet of veel minder de culturele schatten. Die zijn in vergelijking met Egypte minimaal. Het wordt wel tijd dat aan de toeristen in Marokko een grotere diversiteit wordt aangeboden en een betere werking van de toeristische diensten. Wij hopen dat bijvoorbeeld meer actieve vakantiemogelijkheden worden voorzien zoals kleinere wandel- en fietsroutes. Wij vinden dat dit een noodzaak is geworden. Hier en daar zie je op de straat in de nabijheid van de grote hotels verhuur van fietsen, tandems, brommers. Overal zie je fietsherstellers op de straat voor de plaatselijke bevolking. Er wordt met de dag meer gefietst, al verkiezen velen de brommer om naar het werk te gaan.
Koutobia, Marrakech (eigen foto) Marrakech wordt de laatste jaren sterk gepromoot als citytrip. Deze koningstad van Marokko stond al jaren op mijn verlanglijstje. Een vorige keer was alles daarvoor volgeboekt en bezochten we Agadir, een toeristische moderne badstad in hetzelfde land. Met vliegtuigreizen hangt er altijd wat avontuur in de lucht: stakingen? vertragingen? Controles? Gelukkig geen stakingen en geen vertragingen bij de heenreis. Bij de terugreis hadden we ook geen vertragingen, maar de meeste andere vluchten in de vroege avond wel. Dit betekende dat honderden mensen dienden te zitten in de vertrekhall op de grond. Telkens er omgeroepen werd dat een vliegtuig vertraging had, klonk er ahoertgeroep. Gelukkig vertrok ons vliegtuig op tijd, maar het wachten op die manier is onverantwoord. Voor de heenreis is er ook lang, lang wachten op de luchthaven, want je wil geen risico lopen voor files en voor ellenlange controles. Gelukkig is er voldoende plaats en accomodatie. Eenmaal in het vliegtuig opnieuw wat ergernis over de beenruimte die elk jaar precies met enkele centimeters kleiner wordt. Bij de aankomst zie je dat de luchthaven in volle verandering is: groter en (hopelijk) comfortabeler. De aankomst was figuurlijk een koude douche: een dik uur aanschuiven voor paspoortcontrole. Gelukkig dat na een tijdje enkele niet actieve loketten werden bemand en het afstempelen iets vlugger gebeurde. Dan de juiste bus zoeken voor het hotel. Een prima organisatie is het nog niet. In het hotel is de kamer nog niet klaar; dat is te verwachten want het is immers pas elf uur in de voormiddag. Gelukkig kunnen we wat uitrusten aan het grote open zwembad dat verwarmd is. Mooie vooruitzichten. Na de middag komen de wolken opzetten, het wordt frisser en het begint lichtjes te regenen. We hebben een kleine regenmanteltje in de handbagage. In het hotel is er geen (gratis) stadsplannetje voorhanden. Geen nood: we zullen dit ophalen in een dienst voor toerisme. We komen van een kale reis terug: de ene dienst is tijdelijk gesloten en de andere is vandaag dicht. Gelukkig hebben we wat informatie ingewonnen in brochures, op internet en bij kennissen. We zien enkel toeristen rondlopen met een gratis, toeristische kaart, wel te verkrijgen aan de balie bij bepaalde hotels. We krijgen dit zonder problemen. De kamer valt mee, wel wat verouderd. De keuken is OK. De hoofdstad van Marokko is Rabat. Marrakech is een van de vijf koningssteden. De naam Marokko is afgeleid van Marrakech. Deze stad is een versmelting van Afrikanen en Arabieren. Van oudsher kwamen de handelaars uit het zuiden (dieper Afrika) naar deze stad om handel te drijven. Het is een opwindende en zeer toeristische stad, die hopelijk niet het slachtoffer zal worden van zijn succes.Onze eerste tocht gaat naar de Koutobia, een van de grootste moskeeën en is zeer mooi. Deze moskee is tevens een goed oriënteringspunt voor de wandelaars. We hebben wat problemen om dicht bij deze moskee te komen want de koning zal er bidden omdat het een islamitisch feest is.
