|
Op Pasen is het precies 40 jaar geleden dat de Sint-Gregoriuszanggilde
als gemengd koor voor het eerst de Hoogmis opluisterde.
(In 1968 viel Pasen op 14 april)
Inleiding
Ergens in het jaar 1929 staken een paar mensen de koppen bij elkaar voor een bespreking die totaal buiten het gewone viel in het toenmalige Beveren. Ze zouden een kerkkoor oprichten. Een van die mensen was André Nolf, die toen sinds een paar jaar officieel koster van de parochie geworden was. Een andere was René Algoet, sinds 1919 hoofdonderwijzer ofte "oppermeester" aan de Gemeentelijke Jongensschool. Een derde en eerder raadgevende stem in het kapittel, zal die van pastoor Ernest Lebbe geweest zijn. Een ongewone bespreking dus. Inderdaad. Met zang en muziek was het toen nog erg primitief gesteld in Beveren. Zoals op de meeste dorpen trouwens. We spelen wel eens met de gedachte dat een zekere Peter Benoit Bevernaar had kunnen zijn, ware een der talrijke takken der Benoits een paar tientallen jaren langer op Beveren blijven wonen. Maar zou hij zich hier wel ooit van zijn groot talent bewust geworden zijn? Er was koster Carlier uit Desselgem, zijn leermeester. Zeker. Maar toch! In weerwil van die primitieve omstandigheden echter, is het koor er gekomen. Het Sint-Gregoriuskoor. Het ging zeer bescheiden eerst en vrij onhandig. Er zijn jaren van hard werken en toegewijde "liefhebberij" nodig geweest om het door allerlei kinderplagen en jeugdziekten heen te helpen. Tenslotte echter kon het uitgroeien tot de talentrijke gemengde zangvereniging die we thans kennen
Wat vooraf ging
Toen Andre Nolf in het jaar 1927 koster werd, was oppermeester René Algoet hier in Beveren de man die de touwtjes van het muziekleven zo een beetje in handen hield. Muziekleven! Nou ja. Onderhand weten we wel dat we ons daarvan niet te veel moeten voorstellen. Meester Algoet kon echter zelf goed zingen, had in Torhout het nodige opgestoken over notenleer, en met een knapenkoortje trachtte hij de hoogmis toch iet of wat vertoon van plechtigheid te geven. Daarmee raakte hij dan min of meer in concurrentie met Zuster Denise. Die had enkele "treffelijke jonge dochters" om zich heen verzameld, om ook al eens iets te zingen bij bijzondere plechtigheden.
Oppermeester Algoet was echter van mening dat er heel andere mogelijkheden waren, nu Beveren zulke jonge koster had. Ergens in 1929 kwam hij bij koster Nolf en pastoor Lebbe met een bijzonder voorstel aan boord. Ware het niet mogelijk in Beveren een echt kerkkoor op te richten? Zo een koor van mannen en vrouwen dat de gewone Gregoriaanse gezangen aankon, maar ook al eens een meer stemmige mis? Dat bestond elders wel. Waarom zou het dan in Beveren niet kunnen? Er werd niet lang over gepalaberd. André Nolf nam zijn fiets en reed het dorp af, op zoek naar goede stemmen. Over zijn beginperiode werd nooit iets opgetekend. Jammer. Hij weet er echter nog heel wat over te vertellen en vindt het alleen maar beroerd dat hij onvermijdelijk sommige mensen vergeten moet hebben. De memorie betert niet met het vorderen der jaren.
Volgende meisjes werden bereid gevonden om mee te werken aan het nieuwe koor: Alice Byttebier, Maria Christiaens, Rachel Delabie, Alice Christiaens, Madeleine Nolf, Agnes Verkaemer, Rachel Nolf, Rachel Samyn, Jeanne Vandeplassche, Louisa Vanhoutteghem en Margriet Devroe.
Bij de mannen waren het: Albert Desmet, René Algoet, Jozef Samyn, Marcel Coussement, Juul Duhou, Emeric Verplaetse, Antoon Follet, Antoon Nolf, Arthur Kerkhove en André Vandorpe.
Met dat gemengde koor was er echter een moeilijkheid. Mannen en vrouwen samen op het dokzaal? Om de drommel niet! Pastoor Lebbe was immers van oordeel dat men de kat niet in de kelder mag kweken. Het vrouwelijke deel van het koor zat derhalve links vooraan in de kerk, terwijl de mannen 's Heren glorie moesten bezingen vanaf het dokzaal. Op Kerstmis van het jaar 1930 werd zo de " Missa Sursum Corda" van De Hovre gezongen. Een tweestemmige mis eigenlijk, maar dat was blijkbaar nog te ingewikkeld. Er werd dan ook beurtelings gezongen. Een zin door de vrouwen, dan een door de mannen, en zo verder. Hoe pover dit ook mag lijken, voor de kerkgangers moet het zoiets geweest zijn als engelengezang in het paradijs. Uit alles wat voorafgaat, weten we dat ze zeker niet verwend waren op dit gebied.
We hebben een kerstprogramma uit het jaar 1930 voor ons liggen terwijl we dit aan het schrijven zijn. Een al wat beduimelt en verkreukeld blad. Hoogst waarschijnlijk het eerste kerstprogramma dat ooit gemaakt werd in Beveren. Daaruit blijkt dat het Sint-Gregoriuskoor van bij het begin al de zaken flink aangepakt heeft. Naast de "Missa Sursum Corda" werd het volledige Gregoriaanse eigene uitgevoerd. Daar stonden de mannen voor in. Het moet avonden en avonden aan repetitie gekost hebben voor deze totaal onervaren zangers. Tijdens de twee gelezen missen die op de gezongen vroegmis volgden, werden kerstliederen voorgezongen door Arthur Kerkhove. Marcel Coussement en Jozef Samyn
Ook de vrouwelijke kant van het koor had zijn beste solisten naar voor geschoven: Alice Byttebier, Maria Christiaens, Agnes Verkaemer, Rachel Samyn, Rachel Nolf, Jeanne Vandeplassche en Margriet Devroe. Ook de kinderstemmen kwamen nog even aan bod met een kerstliedje. Voor hen was de oogst slechts mager, maar er lagen betere tijden in het verschiet.
De kerstprogramma's werden verkocht tegen de prijs van een frank. De opbrengst diende ter bekostiging' van de versiering aan de kerstkribbe. Achter die Aktie vermoeden we onmiddellijk de persoon van Elie Liefooghe. Die was hier in het jaar 1929 aangekomen als onderpastoor en, geboren knutselaar als hij was, moet hij zich al dadelijk aan het vervaardigen van een kerststal gezet hebben. Waarschijnlijk een van zijn eerste "preufstukken" hier in Beveren, maar het zou absoluut zijn laatste niet zijn.
Die eerste combinatie van mannen- en vrouwenstemmen was geen lang leven te bespeuren. Er kwam een kink in de kabel. Hoe en wanneer dit juist gebeurd is, hebben we niet kunnen achterhalen. Misschien was het omdat het zo moeilijk geweest moet zijn de vrouwen vooraan in de kerk in eenklank te laten zingen met de mannen op het dokzaal. Een dirigent heeft het vaak al moeilijk genoeg als de verschillende componenten van zijn koor naast elkaar opgesteld staan. Met Kerstmis 1931 waren de eerste sporen van het uiteenvallen reeds te merken. Er stond een nieuwe mis op het programma. De tweestemmige "Missa Quarta van Alfons Moorgat. Ze werd gezongen door kinderen en manen. Aan de eigenlijke mis kwamen de vrouwen niet meer te pas. Wel mochten ze tijdens de gelezen missen nog enkele kerstliedjes zingen. Met Kerstmis 1932 was hun rol definitief uitgespeeld. Ze kregen zelfs geen kerstliedje meer toebedeeld. Forse mannenstemmen zongen de "Missa Quarta" van Moortgat, terwijl enkel in het kleiner werk nog een kinderstem te horen viel. Hiermee had het Sint-Gregoriuskoor een plooi gekregen die het gedurende vijfendertig jaar behouden zou. Wanneer sopranen nodig waren, werd beroep gedaan op kinderen. Vrouwen kwamen niet meer in aanmerking hiervoor. Als iemand hartzeer gehad heeft dat het allemaal zo gelopen is, dan moet het Zuster Denise geweest z i j n. Ze had uren tijd besteed aan het drillen van haar meisjes. Zelfs toen er van een eigenlijk koor nog geen sprake was. Maar ja, er was niet zoveel aan te doen. Geen mannen en vrouwen samen op het dokzaal. Voorzichtigheid voor alles!
Zo ging het mannenkoor verder met zijn hoogten en laagten.
We maken een sprong naar het jaar 1967.
Langzamerhand kwam er echter sleet op het koor. Steeds meer zangers bleven weg en het ergste was dat er geen mannelijke kandidaten meer gevonden werden, vooral de tenor partij brokkelde af. In het jaar 1967 stond het Sint-Gregoriuskoor dus voor de keuze: verder aftakelen door het steeds meer achterwege blijven van een deel der koorleden, of vrouwen inschakelen. Op meester Callewaert en een paar anderen na stonden de mannen huiverig tegenover deze remedie. Onze mannelijke ijdelheid speelde ons vermoedelijk parten. De vrouwen hadden het reeds voor het zeggen in heel wat gevallen en moesten ze het nu ook nog voor het zingen krijgen. Toch kreeg Gentiel Kalefatert de kogel door de kerk. Op het einde van dat jaar 1967 had hij een vrouwenkoortje gedrild om een feest van de plaatselijke K.A.V. op te luisteren. Dat koortje had echt niet zoveel om het lijf, figuurlijk dan. Slechts een paar leden van de feestende organisatie waren erbij betrokken. Hun optreden werd echter een geweldige meevaller. Er waren enkele koorleden aanwezig en die raakten zo enthousiast dat ze op slag omgetoverd werden tot vurige voorstanders van een gemengd Sint-Gregoriuskoor. Het hek was nu voorgoed van de dam. Wie liever het vrouwvolk buiten het koor wilde houden, moest zich noodgedwongen gewonnen geven onder druk van de meerderheid, vooral toen bleek dat ook pastoor Deltour het plan helemaal niet zo kwaad bleek te vinden.
Begin 1968 begonnen koster en dirigent hun wervingstournee. Ze hadden al spoedig genoeg meisjes en vrouwen bij elkaar om het erop te wagen. In de eerstvolgende repetities werden enkele meerstemmige Nederlandse psalmen aangeleerd en in de hoogmis van Pasen 1968 bracht het gemengd Sint-Gregoriuskoor zijn eerste opvoering. Het viel geweldig in de smaak bij de kerkgangers. We hoorden het al dadelijk na de mis aan het commentaar dat opklonk uit de napratende groepjes op het kerkbordes. Gentiel Callewaert glunderde toen hij even later zijn eerste pintje hief en "prosit" wenste.
Er lag weer een feest in het verschiet ondertussen. Het was twaalf jaar geleden toen dat er nog koorleden in de bloemen gezet werden voor jarenlange trouwe dienst. Dat waren Arthur Kerkhove, Andre Nolf en Jozef Stevens zaliger geweest. Dit keer zouden het Robert en Jacques Meersman, Andre Ostijn en ikzelf worden. Alle vier waren we meer dan vijfentwintig jaar lid van het koor. Pastoor Deltour werd over de kwestie aangesproken en knikte bereidwillig. Hij zou zorgen voor de eretekens van Sint-Donatianus en als het koor een toelage gebruiken kon om de onkosten wat bij te spijkeren .... Hij knipoogde eens.
Het feest ging door op zondag 28 april 1968. Een lentedag, maar geen lenteweer. Dat weet ik nog goed. Het deerde echter niet zoveel. De hoogmis werd gezongen door het nieuwe gemengde Sint-Gregoriuskoor. Natuurlijk. Het was een indrukwekkende groep geworden intussen. Wij, de gevierden die vooraan zaten in de kerk en dus dicht bij de zangers, voelden het warm worden binnen in ons. Dat was nu ons koor! Wij hadden het helpen opbouwen al die jaren. En nu zaten wij hier vooraan en zij zongen. Voor ons! Maar was dat werkelijk ons koor? Zong dat zo? We hadden het nog nooit bezig gehoord. Altijd hadden we midden in de zingende groep gezeten. Pastoor Deltour spelde ons tijdens de mis het ereteken van Sint-Donatianus op. We waren er zo blij mee als kinderen. Niet om de medaille zelf. God nee! Wie hecht nog belang aan zoiets in onze tijd! Maar voor ons was ze het symbool van alles wat de voorbije jaren gebracht hadden aan vreugde en vriendschap. Ze ligt nu ergens in een lade van mijn schrijftafel. Vergeten, zoals zoveel dat naar de achtergrond gedrongen wordt met het vorderen der jaren.
We kunnen misschien even troepenschouw houden ter gelegenheid van dit jubileumfeest. Het koor bestond dan pas een paar maanden in zijn gemengde vorm en het is interessant eens na te gaan wie er bij waren toen. De vereremerkten waren dus Robert en Jacques Meersman, André Ostijn en Michel Debrouwere. Die waren dus zeker van de partij. Namen verder deel aan de activiteiten van dat feest: Marie-Thérèse Deleersnijder, Simonne Vercruysse, Marie-Thérèse Benoit, Viviane Lavens, Maria Courtens, Solange Vermoere Marijke Dewitte, Mariette Verschuere, Magda Bazijn, Thérèse Debaere, Rachel Samyn, Agnes Kerkhove, Liliane Secember, Godelieve Flamee, Hubert Velghe, Gentiel Callewaert, Andre Nolf, Lucien Vancraeynest, Germain Vandorpe, Jozef Lagaisse, Arthur Kerkhove. Roland Decaluwe, PauI Debrouwere, Hubert Ameye, Marcel Himpe, Arseen Roobroeck, PauI De Smet, Lucien Meersman en Lucien Vereecke. Een paar vrouwelijke koorleden konden er onmogelijk bij zijn die dag. Dat waren: Annie Callewaert, Nicole Clapèron, Kristien Bebrouwere en Kristien Roose
Toen het feest voorbij was, gingen we met frisse moed verder en koster en dirigent hadden nu het plan opgevat om de oude "Missa in honorem Beatae Mariae Magdalenae" van Wiltberger weer eens uit de kast te halen. Het was jaren geleden dat we ze nog uitgevoerd hadden. Toen hadden de kinderen nog de sopraanpartij gezongen. Het werden moeilijke herhalingen. Vooral het vrouwelijk deel van het koor had er een harde dobber aan. Een meerstemmige mis geeft inderdaad heel wat meer problemen dan een doodgewone psalm. Onze moeite was echter niet voor niets. De middernachtmis van Kerstmis 1968 werd een van de mooiste die we ooit hadden.
Einde 1971 zag dat koor een sedert jaren gekoesterde wens in vervulling gaan. Orgelbouwer Loncke uit Diksmuide kwam met de eerste stukken voor het nieuwe pijporgel aandragen. Ook in die zaak kwam dus schot. Week na week hebben we de opbouw van dat orgel kunnen volgen. Het ging traag. Al die pijpen en leidingen die hun juiste plaatsje moesten krijgen! Het deed wel iets toen het stuk er eindelijk stond en we voor het eerst zijn rijke klanken door de kerk hoorden golven. Daarop hadden we bijna een half mensenleven moeten wachten! Op zondag 13 november 1971 kwam organist Vanhoutte van de Kortrijkse Sint-Maartenskerk het orgel dan plechtig inspelen.
Het lag in de bedoeling de oude vierstemmige "Missa pro Pace" van Remi Ghesquiere weer eens boven te halen voor Kerstmis 1971. Tijdsgebrek heeft het echter belet. Voor het grootste deel der koorleden was ze immers volslagen nieuw en zo een vierstemmige mis leer je niet in een paar weken. Er werd dus teruggegrepen naar het frisse "Madeleentje" van Wiltberger, zowat het lijfstuk van het Sint-Gregoriuskoor.
Agnes Kerkhove zong het 'Adeste Fideles' tijdens de nachtmis. Voor het eerst sinds veertig jaar dat het "kerstliedje" weer door een vrouw gezongen werd.
Bron: Onder de Clocke: met dank aan Etienne Ducatteeuw en Michel Debrouwere
|
