Talen aan anderstaligen avsg,a.a.ac.zc.,kwaliteitsembleem
25-03-2008
141 Spreken
141 Spreken
In D.S. van 12.11.2007 Nederlands op school merkt men terecht op dat allochtone kinderen aangemoedigd dienen te worden om zoveel mogelijk Nederlands te spreken, binnen en buiten de schoolpoort.
Wat is hun beginsituatie ?Als ze op het 0 niveau starten hebben ze reeds een leerachterstand t.o.v. onze Nederlandstalige kinderen van minimum 3 jaar (als ze al vanaf die leeftijd in het kleuteronderwijs stappen).De tweede handicap is het feit dat ze thuis geen Nederlands zullen spreken, tenzij de ouders Nederlands spreken en dat deze de voertaal is thuis.Dus de ouders moeten ook zo snel mogelijk Nederlands leren.Maar die hebben uiteraard een enorme achterstand t.o.v. de Nederlandstalige ouders.
Een plaats geven in de klas aan hun moedertaal is terug naar af.Bovendien is dat vaak onmogelijk omdat er zoveel verschillende allochtonen in de klas zitten.Welke taal ga je dan kiezen ?
De Foyer gaf een map uit Thuis spreek ik ook!; online :www.foyer.be
In D.S. van 8.10.2007 las ik een artikel over Levenslang talen leren.
Dat in het volwassenenonderwijs de vreemde talen het meest gekozen cursusaanbod uitmaken was al lang bekend.Dat men deze talen aan anderstaligen hoort te noemen werd in de VLOR vastgelegd om het onderscheid met moedertaal te onderstrepen, vooral in didactiek.Het is wel bedroevend vast te stellen dat ze daar teruggekrabbeld zijn en een tweede benaming voor onze eigen taal opnieuw invoerden : NT2.Hierover weidde ik reeds overvloedig uit.
De top tien van de gegeerde talen werd in het kader van Europa reeds onderzocht en er werd een mooie affiche over verspreid.Daar komen uiteraard schommelingen in voor, onder invloed van veranderende omstandigheden, economisch en sociaal.
Dat momenteel Nederlands aan anderstaligen uitbreidt is ten gevolge van de rush achter de subsidiëring aan. Wildgroei aan initiatieven is daar het gevolg van.Aan het feit dat er momenteel onopgeleide vrijwilligers massaal ingezet worden, daar moet dringend aan verholpen worden.
De minister heeft echter door het verhogen van het inschrijfgeld de toeloop doen dalen met 20 %.De scholen sloegen in paniek en staakten zelfs.Maar ze vergaten dat ze zelf reeds verhoging invoerden volgens dat het hun uitkwam o.a. voor informatica.
De 23 officiële talen zouden met steun van Europa en de ambassades in Brussel moeten onderwezen worden, op het 0 niveau volgens de principes van de audiovisuele structureel globale methode en hoger volgens de allernieuwste cross-mediale technieken, in één gespecialiseerde Europese school! Daar pleit ik al jaren voor.
In D.S. van 5.3 las ik "Minister sommeert schepen van Gent over Turks op school" en ik meen dat hij dat terecht doet. In het Vlaams parlement werd er anders gereageerd. Daar werd nogal rond de pot gedraaid, zoals we van politiekers gewoon zijn.
Op grond van mijn ervaring in Basisonderwijs en in het Volwassennenonderwijs en doorgedreven studie van taalonderwijs aan anderstaligen, kan ik enkel stellen dat dit nefast is voor het onderwijs van die klassen. Leerachterstand is het gevolg van taalachterstand! Die kinderen moeten zo snel mogelijk Nederlands leren.
Dat dit op een ernstig deskundig onderzoek zou steunen, betwijfel ik ten zeerste. Als dat er was, is dat alleszins gebaseerd op een didactiek van de Moedertaal op zich. Het didactisch profiel van taalonderwijs aan anderstaligen leert wat anders. Functioneel taalonderwijs is hier aangewezen.
Bovendien vind ik dat de andere kinderen gediscrimineerd worden. Als de Turkse kinderen dat krijgen, waarom de andere anderstaligen niet ?
1.1. Interactieve verbale leerprocessen in het A.A.AC.ZC. talenpracticum Word te krijgen op 3,5 inch diskette of CD-rom 1.2. Interactive verbal learning processes in the A.A.AC.SC. language laboratory Word te krijgen op 3,5 inch diskette of CD-rom 1.3. Didactisch profiel talen aan anderstaligen Word te krijgen op 3,5 inch diskette of CD-rom 1.4. Leerplan talen aan anderstaligen (alle talen) Word te krijgen op 3,5 inch diskette of CD-rom 1.5. Kwaliteitsrevolutie in het onderwijs Word te krijgen op 3,5 inch diskette of CD-rom 1.6. Aanvankelijk lezen : analyse van de techniek alles Word op 3,5 inch diskette 1.7. Basiswoordenlijst talen aan anderstaligen ( 14 talen) Excel op 3,5 inch diskette
In het Nieuwsblad van 2.2.2008 lezen wij dat de ministers Frank VdB en Marie Arena het initiatief namen om dit schooljaar, voor een beperkte periode, leerkrachten uit te wisselen.
Dit is een eerste stap, maar die gaat niet ver genoeg. Ik pleit daarvoor al jaren, zonder succes. Zeker in Brussel moet het mogelijk gemaakt worden dat een Franstalige leerkracht in een Nederlandstalige school Frans onderwijst.Omgekeerd kunnen de leerkrachten Nederlands ingezet worden in het Franstalig onderwijs voor de lessen Nederlands.
Dat vormt een meerwaarde voor het onderijs.Maar de wetgeving vooçrzag dat een leerkracxht de Belgische nationaliteit moet hebben en bovendien een Nederlandstalig diploma.Is dat niet al lang voorbij gestreefd, door de eenmaking van Europa en de gelijkschakeling van de diplomas ?Een bijkomende reden is uiteraard het feit dat de Franstalige leerlingen die massaal inschrijven in het Nederlandstalig onderwijs om de allochtonen te ontlopen, beter Frans spreken dan de Nederlandstalige leerkrachten.In het Franstalig onderwijs is dat echter niet het geval.Maar daar zou dat ook zo zijn, moesten de Nederlandstalige leerlingen massaal gaan inschrijven in het Franstalig onderwijs.
In 1967 kocht het gemeentebestuur van Meise een talenpracticum onder impuls van Jos Chabert.Jef De Cuyper kreeg de opdracht 6 talen aan te leren aan de geïnteresseerden en werd opgeleid door Ir. Erich J. Ley, de uitvinder van het systeem.
In 1972 richtten wij met het C.C.Strombeek daar ook taalleergangen op.Minister Claes zou deze samenwerking opheffen.
In 1987 werd een kleine school huishoudelijk naaien in Jette opgeslorpt en een jaar later mochten wij gesplitste klassen op afstand inrichten achter het UZ-VUB i.s.m. het gemeentebestuur van Jette.We startten ook een afdeling Informatica.
In 1990 kregen wij een eigen gebouw in het oude internaat Kindje Jezus in Wolvertem.
In 1996 kocht de gemeente Meise het gebouw Sancta Maria aan en kregen wij eindelijk eigen lokalen. Zie www.avc.be
Wat doet een Duits soldaat om de verveling te verdrijven ?Heinrich Böll studeerde Nederlands. Al viel het hem vrij zwaar.Ik ga proberen nu nog wat Nederlands te leren, schreef hij op 24 februari 1941.Wel niet uit ambitie of omdat ik van die taal hou, maar enkel om mezelf de resterende veertig minuten wakker te houden; al is het de taal van een vermoeid en volgevreten volk, toch wil ik proberen haar ( ) in een soort coca-cola om te zetten; maar de moed zinkt me al in de schoenen wanneer ik denk aan al die ontelbare oos en aas en aus en ees en eis en oes.Is dat niet puur gegeeuw ?Ik zou me goed kunnen voorstellen dat een erg sensibel iemand, wanneer hij moe is, ( ) bij het lezen van een Nederlandse tekst midden in het vierde of vijfde woord begint te geeuwen; afgezien van alle sensibiliteit is het lichamelijk zelfs heel gemakkelijk te verklaren; stel je maar voor dat je moe bent en het woord boomgaard moet uitspreken, , dan of bij de oo of bij de aa je geeuwspier ineens vast gaat zitten en je onderkaak open blijft staan, en dat alles loopt uit op een jammerlijke geeuw.Nederlands is echt een taal voor mensen die hetna een al te copieuze maaltijd ( ) over kaas hebben, langzaam, bedachtzaam met de grootst mogelijke rust
132 Hugo Weckx en het taalonderwijs in Brussel, in de jaren 90.
Wij juichen de aandacht van de minister inzake taalonderwijs uiteraard toe. Het gevaar dat opnieuw om de hoek opduikt is, dat nieuwe parallelle circuits dreigen te ontstaan. Ingevolge het succes, reeds 25 jaar geleden(ondertussen 40 jaar), van het taalonderwijs in Vlaanderen, ontstond een wildgroei op het terrein. Elke Vlaamse minister die zich respecteerde richtte toen in zijn departement taalcursussen in, terwijl in het onderwijs voor sociale promotie de remwet gold. Nu gaat men inbinden en dreigt Brussel uit de boot te vallen. Bovendien stevent men lijnrecht op "lokettenonderwijs" voor migranten, allochtonen, anderstaligen, ... af.Functioneel taalonderwijs in de cursussen volwassenenonderwijs zijn meer dan onderwijs.
Zich uiten in een taal is een stuk van zichzelf prijsgeven, zijn attitudes blootleggen. Dus : de leerschool bij uitstek voor multicultureel samenleven.
En zo geschiedde!De wildgroei neemt maar toe.Coördinatie is zoek.Wie ontwart het kluwen ?
In zijn nieuwjaarstoespraak van 2008 zei burgemeester Belgrado :
Vooreerst het AVC voluit : AVC-CVO Ingevolge het nieuwe decreet inzake Volwassenonderwijs van de Vlaamse regering van 1.12.2OO6 worden alle centra in Vlaanderen beheersmatig onderverdeeld in 13 regionale consortia.
Onze gemeente is ingedeeld in regio 5 voor Meise locatie Wolvertem en in 6 voor Meise locatie Jette, samen goed voor zowat 5.OOO leerlingen.
Het is de bedoeling en daarenboven de enige betrachting van de Inrichtende Macht (= de gemeente Meise) om samen met de directie de betrekkingsvastheid van het onderwijzend corps ( 8O personen ) te waarborgen.
Enkele bedenkingen hierbij :
In het nieuwe decreet blijft men vaag over het begrip Inrichtende macht - bestuur.Gemeentebesturen zitten mijns inziens in een nadelige positie.Alles is gericht op regionale werking.Een gemeentebestuur is echter beperkt tot haar grondgebied en kan geen uitgaven verantwoorden buiten de gemeente.
Een tweede nadelig gevolg van dit decreet bestaat uit de opsplitsing van de capaciteit van de school over twee consortia.De vestigingsplaats Jette mag in de toekomst geen nieuwe initiatieven ontwikkelen.Jette werd opgericht in 1988 door een bijzonder koninklijk besluit dat de gemeente toelating gaf gesplitste klassen op afstand in te richten.Als binnen kort Brussel-Halle-Vilvoorde gesplitst wordt vervalt dit K.B.
Het is dus hoog tijd dat Meise zich bezint over haar toekomstige situatie.
De Adviescommissie die niet meer voorzien is in het decreet, maar rechtsgeldig is door haar oprichting door de toenmalige bestuurscommissie in 21.3.2000 kreeg de kans niet zich hierover uit te spreken omdat ze niet meer samen geroepen werd na 28.11.2002 toen de directeur de toepassing vroeg van TBS58+, waardoor er co-directeurschap ingesteld werd.
130 Wij, al wat minder zienden, "brillend", juichen uw initiatief voor een braillekrant toe. Als een krant iets is voor iedereen, zonder drempels, moest dat. Het heeft wel lang geduurd, maar beter laat dan nooit. Wordt er ook verder gedacht ? Multimedia via computer misschien ? En waarom geen afstandsonderwijs lanceren via de krant ? Als een aantal organisaties, die het algemeen belang zouden moeten verdedigen, in het volwassenenonderwijs talen en informatica willen beperken, kan de krant die basiscomponenten inzake communicatie misschien overnemen. Als de ene de drempel plaatst, is het goed dat een ander hem wegneemt. Toegankelijkheid bevorderen voor de zwakken, fysisch en intellectueel, blijft onze volle aandacht opeisen. In de jaren 90 was dat de situatie. Ondertussen is heel wat veranderd.In het AVC in Meise waren wij de eersten met een afstandsbediening voor gehandicapten in het talenpracticum. De rolstoelen konden niet tussen de cabines. Het probleem werd opgelost. In samenwerking met de braille-liga, werd de bediening mogelijk gemaakt voor blinden. Onder de toetsen kwam een brailletekst voor de blinden.
Uit "Europese school zoekt ruimte in Brussel" ( ) blijkt eens te meer hoe belangrijk talen ingeschat worden. Het Europees perspectief leidt naar een keuze van de negen (en niet zeven zoals vermeld) E.E.G. talen. Ondertussen is dat aantal drastisch verhoogd.Het is hoog tijd dat op zeer ruime schaal - ook voor migranten en niet bij voorkeur voor kinderen van E.E.G. (E.U.)- ambtenaren - een basisopleiding Nederlands opgestart wordt. Dit gebeurt reeds maar op amateuristische basis. Ondertussen is er de gekende wildgroei aan initiatieven.
Zo'n project verdient een deskundige onderbouw, een functionele (d.w.z. een audiovisuele) methode en een onderwijs met de modernste middelen. Wij staan zeer kort bij goedkope maar zeer krachtige audiovisuele middelen die de "reikwijdte" van de leerkrachten die willen, sterk zullen verruimen en de tijd die besteed wordt aan het belangrijkste in het talenonderwijs - het inoefenen - aanzienlijk zal verkorten. Waar een wil is, is een weg !Wie zal de weg uitstippelen en wanneer wordt hij gerealiseerd ?Het potentieel is alleszins aanwezig.
Het is een grote didactische ramp dat de tegengestelde beweging bezig is.Er kwam geen alternatief voor de avsg-methode niettegenstaande de multi-mediale mogelijkheden vergrootten.De zelfcorrectieve mogelijkheden binnen de talenpractica verdwenen tussen de mazen van het net.De oefeningen lijken meer op bezigheidtherapie dan op een leersituatie.De gulden regel is : wat men beter of even goed thuis en alleen kan, doet men daar en men verliest er zijn tijd niet mee in de scholen!
Er komt ondertussen weinig schot in de zaak.Een didactisch doordachte methode voor absolute beginners het 0 niveau blijft uit.De interactieve componenten voor het inoefenen en herhalen, verdwenen zelfs in de scholen die reeds 40 jaar terug de toon aangaven.De meerwaarde is zoek!Wie vist ze opnieuw op ?
128 In het artikel "Peil schriftelijke taalbeheersing ontstellend laag" (D.S. van 12.6.96) wordt niets nieuws gezegd: over de zogeheten communicatieve methode en evenzeer over de traditionele methode. In een functionele methode gebeurt daarentegen alles aan 100% voor alle leerlingen. Resultaten in talenonderwijs komen er door grondig didactisch inzicht van de leerkrachten. Een tweede indicator van kwaliteit is de gedrevenheid van de leerkracht om zijn (haar) doelstellingen te bereiken. Hij (zij) moet ook over de middelen beschikken om op een functionele wijze resultaat te bereiken. Met middelen bedoel ik niet alleen het didactisch materieel (dat niet gering is), maar ook de lokalen en het aantal uren om het te doen. Talen zijn bij uitstek materies waarin men zeer snel verloren kan lopen. Men kan er ook gemakkelijk mist in optrekken d.w.z. dat het niet eenvoudig is om te evalueren wat uiteindelijk het resultaat is. Dit evalueren vergt enorm veel tijd als het grondig gebeurt. Ik ben het dan ook volledig eens met Theo Kees dat de leerinhouden grondig moeten vastgelegd worden. Er zijn bovendien heel wat parameters die eerder van artistieke of literaire aard zijn. Hiervoor zijn er geen normen, laat staan dat ze voor de wit-zwart-evaluaties ooit vastgelegd zijn. In onderwijs (bij uitstek in het talenonderwijs) is weinig onderzocht en de wildgroei van methodes en terminologie maakt alles bovendien onoverzichtelijk. Voor een eenvoudige term bestaat er minstens per universiteit een variante. Gedurende 29 jaar heb ik de producten van het traditionele taalonderwijs uit het secundair dagonderwijs over de vloer gekregen. De resultaten zijn altijd zeer laag geweest. Dit moet niet op de rug van de leerkrachten geschoven worden! Enkel voor wat ik het struisvogeltype noem mag dat wel. Laat ons dus resoluut kiezen voor normen. In het kader van de Raad van Europa in "verwachting van de Europese burger inzake talenonderwijs" bestaan ze (Wilkins en Richterich) op 7 niveaus. En laat ons dan eens voorgoed komaf maken met de geleerddoenerij en resoluut voor de student kiezen en ons daarop richten. Het verhaal van Theo Kees legt verder enkel de nadruk op kennis. Als het talenonderwijs op dat niveau blijft is het resultaat bij de instap in het voortgezet talenonderwijs nihil. Kennis wordt vergeten als men ze niet optilt via vaardigheden op het niveau van de integratie (A. De Block). Dat kennen en weten nog steeds zouden voorop staan in het hoger onderwijs zou alleen maar een aanwijzing zijn van het lage peil. Als het dat is wat de universiteit te bieden heeft doen we het beter en sneller met een moderne mediatheek met internet. Het besluit zou ik herformuleren als volgt : laten wij een grondigheid en consequentie nastreven en de vier vaardigheden via een globale aanpak met didactisch inzicht consequent aanpakken.
127 Wat geconstateerd wordt in "Meer muziekles helpt kinderen bij studie talen" (28.5.96) geldt ook voor volwassenen. In het functionele talenonderwijs is het eerste en belangrijkste didactische principe : opvoeding of heropvoeding van het horen. Als men goed luistert zal men goed spreken is het uitgangspunt. Dit wordt veel verwaarloosd. Men werkt ook vaak niet met correcte éénvormige klankmodellen. Op dit punt is de standaardtaal heel belangrijk, vooral op het 0-niveau van het aanleren. Dat het model dan bovendien gesproken wordt, door een native-speaker is een objectieve meerwaarde. Er zit muziek in het talenonderwijs nu de "grenzen" van Europa al een klein beetje open zijn.
Maar welk Nederlands. Het standaard Nederlands zal wellicht niet meer vastgelegd worden. Dit blijft een zware handicap. Bovendien is men aan een opmars van de tussentaal bezig. Als men hoort hoe er op de T.V.-zenders gesproken wordt, kan ik mij moeilijk indenken dat zoiets als lesmaterieel zou gebruikt worden. Voor de geschreven taal is het al even erg. Fouten worden er door de omroepen om de haverklap ingeramd, niettegenstaande hun taalrevisoren!
126 In D.S. van 6.5.96 stond een interview met de minister van Onderwijs i.v.m. de invoering van de nieuwe spelling. Ik kan hem zeker bijtreden als hij zegt zich te hoeden voor nog een initiatief in dit verband. Moest hij minister van Onderwijs zijn in Spanje, dan zat hij zeker niet opgezadeld met zo een vergiftigd geschenk. Spanje kent al eeuwen geen spellingswijziging. Het waarom is even duidelijk als efficiënt. Er zijn maar vier verschillen tussen klanken en letters. Waar wij in de groene "verwarring duidinggids" eindelijk een hoofdstuk "de klanken van het Nederlands" krijgen uitgerekend op het ogenblik van het multimediastartschot, voert men een spelling in waar nog meer verwarring in zit en die haaks staat op de functionele weg. Vereenvoudiging is gelijk aan minder verschil tussen klank- en schriftbeeld. Daarmee zou alle onderwijs, levenslang leren incluis, gebaat zijn. Dit geldt ook nog vandaag!
125 Frans voor kleuters. (31.1.96) Als dit opzet - door onze koning voor het voetlicht gebracht - wil slagen en resultaat opleveren zijn enkele punten essentieel. Deze benadering is louter taalkundig en heeft niets te maken met de maatschappelijke discussie over tweetaligheid. Wie het opneemt moet een grondige specialisering krijgen in hoe functioneel talenonderwijs werkt. Het wordt best toevertrouwd aan "native-speakers". De kinderen leren het spelenderwijs, d.w.z. via natuurlijke situaties in concrete context. De belasting van het kind zal nauwkeurig moeten gevolgd en opgevolgd worden. Concreet zou dat betekenen dat aan elke kleuterklas een Franstalige kleuteronderwijzeres met een specialisering in functioneel talenonderwijs (de opleiding bestaat in Vlaanderen niet) toegevoegd wordt aan elk kleuterklasje waar het project toegewezen wordt. Het moet bovendien een type zijn dat beantwoordt aan het profiel van een "research-leer-kracht" dus met zin en inzicht in didactisch onderzoek. Het is een veelbelovend kwaliteitsproject. Of het haalbaar is betwijfel ik. In de N.C.C., nu VGC, in Brussel werd onder leiding van Rik Degraef (één van het trio van het C.L.) De briques à roc ontwikkeld voor de basisschool in een meertalige omgeving. Ik kon dat onlangs inzien. Het draagt de sporen van de avsg methode, maar ik mis alleszins voor de absolute beginners (het 0-niveau) het audiovisuele. Er worden ook initiatieven ontwikkeld in het buitenland o.a. door de B.B.C., waarover ik het reeds had. Maar ik mis grondigheid en doordachtheid.
124 Onderwijs voor Migranten (D.S. 12 mei 1995) In het taalonderwijs voor volwassenen, vooral Nederlands, Frans en Engels, wordt de multi-culturele meerwaarde vaak over het hoofd gezien. Zeker in Brussel en de rand zitten soms 10 nationaliteiten in één klas. Hier is dat, in tegenstelling tot het voltijds onderwijs, een objectieve meerwaarde. De leerkracht wordt immers verplicht enkel de aangeleerde taal te gebruiken. Dit is één van de punten van het didactische profiel van een "collegium linguarum": dit is een kwaliteitsprofiel dat voor alle taalonderwijs met kwalitatieve meerwaarde geldt. Bovendien krijgt dit onderwijs er een natuurlijke sociale dimensie bij, omdat taalonderwijs onvermijdelijk spontane gedachtenwisselingen inhoudt. Zo worden de verschillende culturen in harmonie samen beleefd.
Het is hoog tijd dat de kwalitatieve meerwaarde erkend en onderwezen wordt. Ik kan alleen maar steeds op dezelfde didactische spijker kloppen. Maar ik voel mij stilaan als een aboriginal in de pure didactische brousse. We kunnen ergens een didactische evolutiekas en een regenwoudkas oprichten. Daar voel ik mij tegenwoordig, maar dan in de Plantentuin, beter thuis.
123 In "twee handen volstaan niet om de rijkdom van taal weer te geven" (6.5.95) bepleit Ignace Tousseyn terecht het gebruik van alle middelen om te communiceren. Het mag vermeld worden dat binnen het talenonderwijs in het algemeen er gelijkaardige toestanden heersen. Een aantal verstokten (en niet van de minste) blijven hier ook alle heil zoeken in beperkte of complicerende leerprocessen die weinig aarde aan de dijk brengen. Vergeten we niet dat de basis van de communicatieve methode voor het talenonderwijs aan anderstaligen precies uit het leren spreken van auditief gehandicapten stamt. Als er mogelijkheden ontbreken, is men verplicht dóór te denken, over een systeem om het doel te bereiken. In de situatie waar de auditieve receptie ontbreekt, is men zo gaan nadenken over het louter auditieve. Dat leidde tot kwaliteitsverbetering voor het hele talenonderwijs! Maar helaas velen willen zelfs niet zien, laat staan horen! De communicatieve methode kwam er als reactie op het enorme succes van de audiovisueel structureel globale methode. Dat was geen didactische, maar een commercieel-concurrentiële zet van de universiteiten en hun aanhang. Tegenover de jaren 60 tot het uit de handel nemen van de avsg-methode stel ik een desastreuze achteruitgang vast van de resultaatgerichte kwaliteit van het functioneel talenonderwjs aan anderstaligen.
CVO's : 's morgens, 'snamiddags en 's avonds! 122 De titel "Taalles van avondschool trekt 55.500 Vlamingen aan" zou beter klinken "Taallessen van het volwassenenonderwijs in de sociale promotie..." (ondertussen Centra voor Volwassennenonderwijs) zoals terecht in de eerste alinea verduidelijkt (D.S. 08/12/95). De wildgroei die momenteel nog welig tiert, maakt de zaak voor buitenstaanders uiteraard niet doorzichtig. De terminologie die gebruikt wordt is zo dikwijls veranderd dat men door de bomen het bos niet meer ziet. Volwassenenonderwijs ressorteert onder het Vlaamse ministerie van onderwijs en omvat sociale promotie, basiseducatie, tweedekansonderwijs, afstandsonderwijs. Hierover bestaat een brochure "Open school" uitgegeven door het departement Onderwijs. Er is ondertussen ook een website bijgekomen. Middenstandsopleidingen en V.D.A.B.-cursussen ressorteren niet onder onderwijs. De cursussen sociale promotie worden in vele centra reeds 's morgens, 's namiddags en 's avonds aangeboden. Ondertussen klinkt het : Taallessen in de Centra voor Volwassenenonderwijs en in een aantal andere initiatieven waarvan de opsomming stilaan onmogelijk wordt. De wildgroei van de didactisch pedagogische terminologie gaat ook nog maar steeds verder. Ingewikkeld, lees onverstaanbaar, klinkt geleerd en geeft een hypocriete zweem van kwaliteit.
