Mysterie 'voetafdruk' op Mars blijft: wetenschappers geen snars wijzer na nieuwe foto's
Mysterie 'voetafdruk' op Mars blijft: wetenschappers geen snars wijzer na nieuwe foto's
Nieuwe beelden van een oude krater op Mars lijken een enorme
'voetafdruk' te tonen. De foto's met hoge resolutie maken wetenschappers
echter niet veel wijzer over het eeuwenoude mysterie van de Orcus
Patera, zoals de krater officieel heet. Integendeel. Mars-experten
worden door de beelden van ESA nog meer in verwarring gebracht.
Hoe ontstond deze krater die zo'n 385 kilometer lang is? Hij situeert
zich tussen twee vulkanen, maar de wetenschap is het erover eens dat hij
zelf niet door een vulkaan gevormd werd - ook al wordt de benaming
'patera' gewoonlijk aan vulkanische kraters gegeven.
600 meter diep, 1.800 meter hoog
De
meest voor de hand liggende verklaring is dat de krater werd
veroorzaakt door een inslag. Die zou dan wel moeten plaatsgevonden
hebben onder een hoek van minder dan vijf graden, gezien de omvang van
de krater. En mogelijk was er een terugslag van de oppervlakte. Het
diepste punt van de krater bevindt zich 600 meter onder het
oppervlakteniveau en de hoogste kammen aan de zijkant tornen 1.800 meter
boven de omgeving uit.
Een andere theorie stelt dat de Orcus
Patera oorspronkelijk ontstond als een enorme cirkelvormige krater en
daarna een elliptische vorm aannam door compressionele krachten die op
de oppervlakte van de planeet inwerkten.
Nog een andere theorie
heeft het over twee kraters die door erosie gebundeld werden tot één.
Maar de kammen aan beide zijkanten lijken dat te ontkennen.
Dalen
De
recente beelden tonen wel aan dat er enorme dalen rond de krater lopen
van oost naar west. Sommige zijn tot 2,5 kilometer breed. In de krater
zelf zijn er kleinere valleien. Die zouden veroorzaakt kunnen zijn door
compressionele krachten die in tegengestelde richting werken als die de
krater - mogelijks - uitstretchten.
De depressies en breeklijnen
worden op de hele planeet teruggevonden zodat ze niets bijleren over het
ontstaan van de unieke Orcus Patera. Het enige wat men kan leren is dat
de 'voetafdruk op Mars' een mysterie blijft voor wetenschappers, maar
wel een dat nu ook in hoge resolutie kan bestudeerd worden, dankzij ESA.
(jv)
Klimaatscepticus geeft toe: "Global warming is grootste bedreiging voor planeet"
Voormalig scepticus Lomborg wil massaal fondsen vrijmaken voor onder meer investeringen in groene energie.
Een econoom die geboekstaafd stond als een van de grootste sceptici
omtrent klimaatverandering, heeft zijn mening drastisch herzien. De man
erkent dat de opwarming van de aarde de grootste bedreiging voor onze
planeet is, en wil een fonds van 100 miljard dollar (een kleine 79
miljard euro) voor de strijd tegen global warming, meldt The Guardian.
De Deen Bjorn Lomborg beschuldigde wetenschappers, actievoerders en
media er lange tijd van dat ze de omvang van klimaatverandering
overdreven. Men kon financiële middelen nuttiger aanwenden in de strijd
tegen dringende problemen zoals aids of malaria, vond hij. "Er wordt
veel geld gespendeerd aan de strijd tegen global warming, maar zeer
weinig verwezenlijkt", klonk het.
In een nieuw boek, dat dit
najaar wordt gepubliceerd, verandert de Deense econoom het geweer van
schouder. In een opvallende koerswijziging roept Lomborg op tot een
fonds van 100 miljard dollar om het probleem aan te pakken. Volgens The
Guardian ziet hij klimaatverandering als 'ongetwijfeld een van de
grootste bedreigingen voor de hedendaagse wereld'.
Schone energie en innovatie
Lomborg
en een aantal andere economen vragen om meer geld vrij te maken voor
het onderzoek naar hernieuwbare energie. Daarbij noemen ze onder meer
windkracht, waterkracht, nucleaire en zonne-energie. Ook dringen ze aan
op grotere inspanningen voor innovatieve klimaatprojecten, zoals het
idee van 'cloud whitening', waarbij witte wolken zonnewarmte
terugkaatsen.
De voormalige klimaatscepticus ontkent zelf dat
zijn nieuwe voorstellen een radicale breuk met zijn vroegere standpunten
betekenen. "Mijn punt is altijd al geweest dat dit niet het einde van
de wereld is", zegt hij. "Maar we moeten in kaart brengen wat iedereen
zegt, en we moeten geld uitgeven. Als we wereldwijd honderden miljoenen
vrijmaken voor dit probleem, moeten we precies weten hoe we het meeste
waar voor ons geld krijgen."
De wetenschapper voegt eraan toe dat
hij zich niet wil beperken tot de bekendste 'oplossingen' voor
klimaatopwarming, zoals het terugdringen van CO2-uitstoot. "Er zijn ook
andere methodes denkbaar, zoals investeren in technologie,
klimaatinspanningen en het planten van meer bomen", zegt hij. (tw)
De dinosaurussen stierven 65 miljoen jaar geleden niet uit als gevolg
van een meteorietinslag, suggereert een nieuw onderzoek. Het ging om
minstens twee inslagen, concluderen wetenschappers onder leiding van
professor David Jolley van de universiteit van Aberdeen in het
tijdschrift Geology.
Wetenschappers vrezen een nieuwe enorme inslag op Aarde.
Sporen van varens zijn een goede indicatie voor rampen uit het verleden.
Wetenschappers namen lang aan dat de ruimtesteen die de enorme
Chicxulubkrater in de Golf van Mexico heeft veroorzaakt, de dino's om
zeep heeft geholpen. Nieuwe gegevens wijzen echter op een tweede knal
die leidde tot de Boltyshkrater in Oekraïne, meldt de BBC. Dat maakt het
ook waarschijnlijker dat de Aarde werd getroffen door een waar
meteorietenbombardement.
Varens
De
Boltyshkrater werd ontdekt in 2002, maar tot nu was het niet duidelijk
hoeveel tijd er was tussen de knal in Oekraïine en die in Mexico.
Bodemonderzoek suggereert nu dat beide knallen vrij kort op elkaar
volgden - en 'kort' in de geologie is een paar duizend jaar.
Wetenschappers analyseerden sporen en pollen van fossiele planten in de
modder die de krater opvulde, en ontdekten dat varens vrij snel het
verwoeste landschap hebben gekoloniseerd.
Varens hebben de
opmerkelijke eigenschap snel te herstellen na een catastrofe, waardoor
lagen vol sporen van de planten - een 'varenspiek' - een goede indicatie
zijn van rampen uit het verleden. De onderzoekers vonden ongeveer een
meter boven de eerste laag echter een nieuwe 'varenspiek', wat duidt op
een andere, latere impact. "We interpreteren deze tweede laag als het
gevolg van de Chicxulubinslag," zegt Simon Kelley, co-auteur van de
studie en professor aan de Open University. "Het is goed mogelijk dat we
in de toekomst nog bewijs vinden van meer inslagen", zegt hij.
Meerdere inslagen
De
onderzoekers denken nu dat de dinosaurussen uitstierven als gevolg van
een meteorietenregen die, gespreid over duizenden jaren, neerkwam op
onze planeet. Wat dat bombardement dan heeft veroorzaakt, is heel
onduidelijk. Een mogelijkheid is de botsing van objecten in de ruimte,
zegt professor Monica Grady, een meteorietenexperte van de Open
University die niet betrokken was bij het onderzoek.
De NASA
heeft onlangs nog het 'Spaceguard'-programma gelanceerd om dergelijke
'Near Earth Objects' te kunnen deteteren als een waarschuwing voor een
mogelijke botsing. (sam)
Nieuwe kameleonsoort 'Tarzan' ontdekt in Madagascar
Nieuwe kameleonsoort 'Tarzan' ontdekt in Madagascar
Duitse wetenschappers hebben in het regenwoud van Madagaskar een nieuwe
kameleonsoort ontdekt. De onbekende kameleon wordt Tarzan gedoopt, naar
de beroemde jungleheld.
Het zeskoppige team uit Duitsland
en Madagaskar was erg verrast door de ontdekking. "De platte snuit van
de Tarzan-kameleon is uniek onder kameleons, zodat we direct wisten dat
we met iets heel bijzonders te maken hadden", liet Frank Glaw van het
Zoölogische staatsmuseum in München weten.
"De Tarzan-kameleon moet met zijn prominente naam steun verwerven
voor de bescherming van dit laatste kleine oerwoudeiland, omdat
Madagaskar direct door de enorm voortschrijdende houtkap wordt
bedreigd", zei ook Philip-Sebastian Gehring, auteur van de
soortbeschrijving en lid van het Zoölogische Instituut in Braunschweig.
Hij lijkt wat op The Stig maar rijdt met een heel andere bolide: een
ruimteschip! Gas geven zou ook wat moeilijk zijn voor Robonaut 2 - R2
voor de vrienden - want benen kreeg hij niet van zijn scheppers,
ingenieurs van NASA werken. R2 zal in november de eerste robot zijn die
de ruimte wordt ingeschoten. En hij blijkt een praatvaar te zijn.
Robonaut 2 zal mee het International Space Station (ISS) bevolken en
taken uitvoeren die voor gewone astronauten "te gevaarlijk of te saai"
zijn. R2 heeft armen, handen en vingers maar dus geen benen. Die heeft
hij nog te goed en er wordt aan gewerkt. Maar R2 blijkt vooral ook een
eigen karaktertje te hebben.
De voorbije maand hield hij fans op
Facebook en Twitter up-to-date over zijn aanstaande ruimtetrip. De man
die R2's berichten de wereld instuurt is Joe Bibby van NASA. Die
communicatieve taak neemt tot enkele uren per dag in beslag. R2 heeft
dan ook heel wat fans.
"We krijgen alle soorten vragen", zegt
Bibby aan news.com.au. Van 'Ben jij familie van HAL 9000' tot meer
technische kwesties als 'Op welk besturingssysteem werk jij?'" Bibby
laat nog weten dat een heel team ingenieurs drie jaar lang werkte aan de
creatie van R2. (jv)
Japanse onderzoekers hebben een 3D-televisie uitgevonden die je toelaat
zwevende beelden aan te raken. De tv werkt met een camera die de
bewegingen van de vingers registreert, en de beelden daaraan kan
aanpassen. Gebruikers kunnen zo voorwerpen uitrekken of erin knijpen,
zegt Norio Nakamura van het National Institute of Advanced Industrial
Science and Technology.
Toepassingen
De
uitvinders zien alvast mogelijke toepassingen bij simulaties van
chirurgische ingrepen of videospelletjes, waarbij gamers dan het gevoel
krijgen wapens of sportmateriaal vast te houden. "Deze technologie kan
ook dienen voor een virtueel museum waarbij bezoekers, onder wie mensen
met visuele handicaps, hun handen kunnen leggen op kostbare objecten
waar je normaal niet mag aankomen," zegt Nakamura. (sam)
Zwarte rijst, vereerd in het oude China, maar over het hoofd gezien
in het Westen, zou wel eens als 'superfood' tegen kanker en hart- en
vaatziekten kunnen dienen. Dat beweren Amerikaanse wetenschappers.
Het graan bevat weinig suiker, maar zit boordevol gezonde vezels en
plantenstoffen die de huidige welvaartsziekten beter kunnen bestrijden.
Wetenschappers van de Louisiana State University analyseerden monsters
van zemelen uit zwarte rijst, verbouwd in zuidelijke Amerikaanse Staten.
Ze vonden hoge waarden van in water oplosbare antioxidanten,
anthocyaan. Deze voorzien de donkere kleuren van veel groenten en fruit,
ondermeer in bosbessen en rode paprika. Ook de zwarte rijst krijgt er
zijn donker kleurtje door.
Antioxidanten
Donkere,
plantaardige antioxidanten beschermen de slagaders en weten de DNA
schade te beperken waardoor kanker minder kans krijgt. Wetenschapper Dr
Zhimin Xu : 'Eén lepel zwarte rijst zemelen bevat meer
gezondheidsbevorderende anthocyaan-antioxidanten dan een lepel van
bosbessen. Ook bevatten ze minder suiker, meer vezels en vitamine E
anti-oxidanten. Als bessen als gezondheidsbevorderend worden aanzien,
waarom dan geen zwarte rijst?"
Voedingsmiddelen
Eeuwen
geleden werd zwarte rijst bestempeld als 'Forbidden Rice "in het oude
China, alleen edelen mochten ze opeten. Vandaag wordt het levensmiddel
vooral gebruikt in Azië voor voedseldecoratie, noedels, sushi en
desserts. Volgens Dr. Xy zou de rijst ook verwerkt kunnen worden in
ontbijtgranen, drankjes, cake, koekjes en andere voedingsmiddelen.
Volgens de wetenschapper is de donkerste variant nog gezonder dan de
bruine rijst, die ook al hoger aangeschreven staat. (lvl)
De beroemde ijsman Ötzi, wiens gemummificeerde lijk in 1991 werd
gevonden in de Alpen, is niet gestorven op de plaats waar hij werd
aangetroffen. Dat stelt de Italiaanse archeoloog Alessandro Vanzetti van
de Universiteit van Rome in de Oostenrijkse krant Die Presse.
Vanzetti heeft het diepbevroren lichaam en de vindplaats vijf jaar lang
onderzocht. Hij concludeert dat Ötzi is omgekomen bij een gevecht op
lagere hoogte. Pas maanden later werd zijn stoffelijk overschot
ceremonieel begraven op de bergpas, waar hij ongeveer 5.300 jaar later
zou worden gevonden.
Voorwerpen
Vanzetti
baseert zich onder meer op de vele voorwerpen die rond het lichaam van
Ötzi zijn gevonden. Die zijn waarschijnlijk meebegraven, zodat hij die
in het hiernamaals zou kunnen gebruiken. Als Ötzi ter plekke was
gestorven, zoals wordt aangenomen, zou de tegenstander de bezittingen
hebben geplunderd, meent Vanzetti.
Belang
Ötzi
de IJsman is de oudste mummie van Europa. Door zijn lichaam te
bestuderen, hopen archeologen meer te weten te komen over het leven in
Europa meer dan 3.000 jaar voor Christus. De wetenschappers hebben onder
meer ontdekt waar Ötzi vandaan kwam, wat hij at en wat voor kleren hij
droeg. (anp/sam)
Iedereen die tijdens een vergadering of de les op school een poosje
afdwaalt heeft nu een excuus: "Ik lette echt wel op, maar er kwam een
alfagolf langs". Alfagolven houden het verwerken van informatie in de
hersenen tegen, zo heeft biologisch psycholoog Hanneke van Dijk van de
Radboud Universiteit in Nijmegen ontdekt.
De wetenschapster wilde weten hoe het kan dat mensen soms echt een
gedeelte van de informatie niet hebben gehoord, terwijl ze gewoon
aanwezig waren en ook niks anders deden. Door scanonderzoek bij het
Donders Institute for Brain and Cognition in Nijmegen vond ze dat de
hersenen maar voor één onderwerp tegelijk aandacht kunnen hebben.
Zogenoemde alfagolven, onbewuste elektrische prikkels die het juiste
hersengebied zijn werk laten doen, zorgen ervoor dat niet alle
informatie uit de omgeving tegelijk verwerkt moet worden.
Wegdromen
Alfagolven
zorgen er ook voor dat een mens zich op één onderwerp extra goed kan
concentreren. Maar kennelijk heeft een mens die alfagolven niet altijd
onder controle, wat wegdromen tijdens een gesprek verklaart. Van Dijk
zoekt nu verder of alfagolven mogelijk een rol spelen bij de
aandachtsproblemen die regelmatig voorkomen bij Parkinsonpatiënten.
(belga/kh)
Het departement voor Planten-Systeembiologie (PSB) van het Vlaams
Instituut voor Biotechnologie (VIB) is het beste onderzoekscentrum voor
plantenbiotechnologie ter wereld. Dat maakte het Australische Centre of
Excellence (ARC) bekend.
Het ARC onderzocht de impact van wetenschappers aan alle instituten voor
plantenonderzoek wereldwijd. Als objectieve maatstaf werd het aantal
verwijzingen per wetenschappelijk artikel opgeteld, onder meer in
wetenschappelijke toptijdschriften zoals Cell, Nature of Science.
18 verwijzingen
Het
PSB haalde een gemiddelde van achttien verwijzingen per artikel. Dat
bleek beter dan (grotere) gerenommeerde instellingen zoals het Duitse
Max Planck Institute of Plant Breeding, het Britse John Innes Centre,
het Franse INRA en het Australische ARC dat de ranking opmaakte.
Innovatie
"Als
iemand een publicatie schrijft en naar je onderzoek verwijst, dan
betekent het dat je bijdrage echt nieuw is. Het aantal citaten is dus
een waardemeter voor innovatie", aldus directeur Dirk Inzé (VIB). Zelfs
in Europa is de instelling met 250 werknemers niet de grootste. "We
hamerden wel jarenlang op kwaliteit en niet op kwantiteit en we slagen
erin om de beste jonge onderzoekers naar Gent te halen. Bovendien zien
we dat de industrie meer en meer met ons wil samenwerken."
Ugent
PSB
is een onderzoeksdepartement van VIB en de Ugent. In de jaren tachtig
legden Marc Van Montagu en Jeff Schell de basis met het ontwikkelen van
de technologie om planten genetisch te wijzigen. Sedert 2002 levert het
VIB vooral een bijdrage in het optimaliseren van planten voor de
productie van voedsel en bio-energie. (belga/kh)
Een brokstuk van drie kilo ijs dat uit de lucht kwam vallen, heeft in
de Nederlandse stad Zwolle de voorruit van een auto verpulverd.
Sterrenkundige Theo Jurriëns van de Rijksuniversiteit Groningen stelde
dat de brok vermoedelijk afkomstig is van een vliegtuig. "Het gaat hier
om zogeheten wc-eendijs", stelt Jurriëns. "Daarover is weinig twijfel."
De autoruit van het slachtoffer werd vernield door een groot en blauw
blok ijs toen de auto geparkeerd stond voor de deur. Jurriëns suggereert
dat er vermoedelijk een lek is geweest in de rubberen afdichting van de
spoeltank van een vliegtuig dat overvloog. "Dat lekkende water wordt
ijs en groeit tot een klomp dat afbreekt zodra het vliegtuig gaat
landen." Volgens Jurriëns komen dergelijke gevallen een à twee keer per
jaar in Nederland voor.
Wc-eendijs
Het ijs
kleurt blauw door een desinfecterend middel dat de
vliegtuigmaatschappijen gebruiken. Ook gewoon ijs dat zich afzet aan de
vleugels van vliegtuigen, wil nog wel eens naar beneden vallen.
"Wc-eendijs is zeldzamer, maar daarvan is wel gemakkelijker te
achterhalen waar het vandaan komt", stelt Jurriëns.
Het is de
sterrenkundige niet bekend of er ooit slachtoffers zijn gevallen. Wel
ontstaat er vaak schade. "Vorig jaar sloeg een ijsklomp een flink gat in
een fabriekshal in Zwolle." De sterrenkundige van de Rijksuniversiteit
Groningen wil binnenkort de klomp gaan bekijken. Het slachtoffer bewaart
het bizarre kleinood na het incident in zijn vriezer.
In juni
vernielde een brok ijs ter grootte van een rugbybal een autoruit in het
Britse Plymouth. De 71-jarige eigenaar van de Volvo had zijn wagen net
verlaten, meldde de BBC toen. (anp/kve)
Geen overheidsgeld voor Amerikaans stamcelonderzoek
Geen overheidsgeld voor Amerikaans stamcelonderzoek
Het beleid van de Amerikaanse regering op het vlak van
stamcelonderzoek is illegaal. Dat is kort samengevat wat een federale
rechter in de Verenigde Staten gisteren heeft gevonnist. Er mag geen
federaal overheidsgeld meer naar het onderzoek met stamcellen van
embryo's gaan, en daarmee wordt een beslissing van president Barack
Obama teruggedraaid.
Vorig jaar hief Obama de door zijn voorganger George W. Bush ingestelde
beperkingen op stamcelonderzoek op. Een rechter in Washington oordeelde
nu evenwel dat die beslissing, die onder meer toelaat dat federaal
overheidsgeld aan stamcelonderzoek wordt besteed, niet kan.
Een
wet uit 1996 verbiedt het gebruik van overheidsgeld voor de creatie van
een menselijke embryo of embryo's voor onderzoek of voor onderzoek
waarbij een embryo of embryo's word(t)(en) vernietigd, weggegooid of
bewust blootgesteld aan het risico op kwetsuren of overlijden, groter
dan wordt toegestaan voor onderzoek op foetussen in de baarmoeder,
verduidelijkte de rechter.
Volgens hem laat dat taalgebruik
niets aan de verbeelding over: het Amerikaanse Congres staat onder geen
beding toe dat de federale overheid stamcelonderzoek sponsort.
Sinds
de wetswijziging van Obama mochten verschillende instellingen hun geld
net voor dat doel gebruiken, onder meer de Nationale
Gezondheidsinstituten (NIH). Christelijk geïnspireerde groepen, die de
rechtszaak aanspanden, meenden al langer dat Obama's beslissing strijdig
was met wat het Congres veertien jaar geleden besliste. (afp/adv)
Intel werkt aan een nieuwe computer. Als het bedrijf slaagt in haar
opzet, dan hebben we binnenkort computers die onze gedachten kunnen
lezen. Dat schrijft de Britse krant The Telegraph.
Het nieuwe systeem waar Intel mee bezig is, werkt anders dan eerdere
'brain'-computers. Bij de vorige versies was het vereist dat je beelden
moest kunnen tekenen. Bij het nieuwe systeem zal je alleen maar je
hersenen moeten gebruiken. Om alles zo goed mogelijk uit te werken,
wordt nu onderzoek gedaan met dure magnetische scanners zoals die ook in
ziekenhuizen gebruikt worden.
Patronen in hersenen
De
onderzoekers van Intel zijn nu vooral bezig met het brein zo goed
mogelijk in kaart te brengen. Ze doen dit door te kijken naar de
activiteit in de hersenen als er aan bepaalde woorden gedacht wordt. De
patronen die ontdekt worden, worden dan samen met de woorden opgeslagen.
Zo zal de computer erin slagen om een selectie te maken van een aantal
woorden die bij het patroon in de hersenen passen.
De computer
kan vervolgens een selectie maken van een aantal woorden die passen bij
het patroon in de hersenen. Daar kan de computer nu al 20 woorden uit
destilleren.
Toekomst in computer
"Als iemand
denkt aan een zelfstandig naamwoord als spade, dan wordt de motorische
cortex van de hersenen actief", aldus onderzoeker Dean Pomerleau, "Bij
het woord appel zullen delen in de hersenen actief worden die verband
houden met honger."
Volgens de onderzoekers kan de nieuwe
technologie veel betekenen. "Zo zal het mensen in staat stellen om
e-mails te openen of zoekopdrachten in Google uit te voeren gewoon door
er aan te denken", aldus Pomerleau.
Ook laboratorium-directeur
Justin Ratner is volledig overtuigd dat er toekomst zit in de computer.
"Wat nu in ieder geval duidelijk is, is dat we niet afhankelijk blijven
van toetsenborden en muizen." (ka)
Het zonnestelsel zou weleens bijna twee miljoen jaar ouder kunnen zijn
dan tot nu toe werd aangenomen. Dat schrijven onderzoekers in het
wetenschappelijke tijdschrift Nature Geoscience, dat zondag is
gepubliceerd.
De onderzoekers van de universiteit van de
Amerikaanse staat Arizona baseren zich op een 1,5 kilo zware meteoriet
die in 2004 in de Marokkaanse woestijn is gevonden. Het brok steen bevat
sporen van een mineraal dat werd gevormd na het ontstaan van de zon.
Volgens
de wetenschappers is het mineraal 4.45682 miljard jaar oud. Daardoor is
de meteoriet het oudste object dat ooit is gevonden. Uit de bevindingen
concluderen de wetenschappers verder dat het zonnestelsel tussen de
300.000 en 1,9 miljoen jaar ouder is dan eerder werd geschat. (anp/sps)
De straal van de Maan is het voorbije miljard jaren met zowat 100 meter
gekrompen, schrijven wetenschappers in de jongste uitgave van het
vakblad Science. Die inkrimping heeft vermoedelijk te maken met de
algemene afkoeling van de Wachter van de Aarde.
Het team
wetenschappers onderzocht duizenden foto's van het Maanoppervlak en zag
zo sporen van een inkrimingsproces op de Maankorst. Beslissend is dat de
Maan maar één tektonische plaat heeft, aldus Carolyn van der Bogert van
de Universiteit van Münster. Op onze planeet zijn er veel platen die
tegen elkaar schuiven, zich opnieuw gaan vormen en ook vernietigd
worden. Door deze tektonische dynamiek is het onmogelijk de inkrimping
van de hele planeet te bestuderen. (belga/kh)
Dokters redden leven 25-jarige door zijn schedel in te vriezen
Dokters redden leven 25-jarige door zijn schedel in te vriezen
Toen een 25-jarige Amerikaan na een zwaar ongeval met zijn skateboard
zijn schedel op liefst tien plaatsen had gebroken, had hij 1 kans op 20
om te overleven. Dokters beslisten om de twee gehavende delen van zijn
zwaar opgezwollen schedel weg te nemen, weer in elkaar te knutselen en
in te vriezen. De patiënt werd in een diepe coma gehouden en pas drie
weken later werden zijn herstelde schedelstukken weer op zijn hoofd
gezet. De man overleefde miraculeus dankzij de extreem riskante
operatie. Zijn hoofd zag er zeer bizar uit, maar dat zal de jongeman
worst wezen.
Kyle Johnson uit Ogden in de Amerikaanse staat Utah had een vreselijk
ongeval bij het longboarden, dat is zoiets als skaten op een surfplank
met wieltjes onder. Daarbij halen de beoefenaars tot 60 km/u. Bij die
hoge snelheid smakte Kyle tegen de grond.
Smal stuk bot
De
diagnose was keihard: zijn schedel was gebroken op liefst tien plaatsen
en zijn brein was heel erg opgezwollen. De kans dat hij zou sterven,
werd op 95 procent ingeschat. De neurochirurgen kozen ten einde raad
voor de ultieme optie. "We besloten de twee gehavende kanten van zijn
schedel te verwijderen," zegt Dokter Welling op Foxnews. "Dat is echt de
allerlaatste optie voor chirurgen en bovendien meestal maar aan één
kant. In dit geval waren we zelfs verplicht de twee zijden te
verwijderen, omdat zijn hele brein aangetast was. We lieten enkel een
smal stuk bot van zijn schedel in het midden van zijn hoofd staan"
Puzzelwerk
Het
team van Dokter Welling verwijderde de gehavende stukken van Johnsons
schedel, 'puzzelde' die opnieuw in elkaar met microvijzen en plaatjes.
Vervolgens werden die herstelde schedelstukken in de diepvriezer
geplaatst om te vermijden dat de schedel te broos zou worden. De patiënt
werd drie weken lang in een kunstmatige coma gehouden, terwijl de
zwelling van zijn brein nauw in de gaten werd gehouden. Toen die
zwelling pas weken later afnam, werden de ontbrekende stukken weer op
zijn hoofd geplaatst en nog zeven dagen later werd Kyle Johnson weer
wakker.
Geheugen
Toen de man voor het eerst
in de spiegel keek, zal hij zeker geschrokken zijn, maar Kyle is vooral
superblij dat hij nog leeft. Zijn hersenschade valt wonderwel mee. De
chirurgen vreesden dat hij weer zou moeten leren spreken en stappen,
maar enkel zijn geheugen laat het nog afweten. De man is al goed
'gemutst'. "Longboarden ga ik wellicht nooit meer doen, maar snowboarden
zeker wel." (kh)
Magnetar zet theorie over zwarte gaten op haar kop
Magnetar zet theorie over zwarte gaten op haar kop
Met de VTL-telecoop in Chili hebben Europese astronomen voor het
eerst aangetoond dat er een magnetar is voortgekomen uit een ster die
zeker veertig keer zo zwaar was als onze Zon. Dit strijdt met bestaande
theorieën over sterrenevolutie en roept de fundamentele vraag op hoe
zwaar een ster nu echt moet zijn om een zwart gat te worden, zo heeft de
Europese Zuidelijke Sterrenwacht ESO meegedeeld.
De astronomen loerden naar de bijzondere sterrenhoop Westerlund 1, op
een afstand van 16.000 lichtjaar in het zuidelijke sterrenbeeld Ara
(Altaar), de meest nabije 'supersterrenhoop'. Hij bevat honderden zeer
zware sterren, waarvan sommige bijna een miljoen keer zo veel licht
produceren als onze Zon en bijna tweeduizend keer zo groot zijn. Naar
schatting 3,5 tot 5 miljoen jaar oud is Westerlund 1 een fantastische
'dierentuin' van de meest uiteenlopende, exotische sterren. Zij hebben
één ding gemeen: ze zijn vrijwel gelijktijdig ontstaan uit één en
hetzelfde stervormingsproces.
Supernova
De
sterrenhoop bevat een van de weinige magnetars in ons Melkwegstelsel.
Een magnetar is een soort neutronenster met een ongelooflijk sterk
magnetisch veld - duizend biljoen keer zo sterk als dat van de Aarde.
Het object is ontstaan nadat een zware ster een supernova-explosie heeft
ondergaan. Dat hij tot deze sterrenhoop behoort, brengt de astronomen
tot de opmerkelijke conclusie dat deze magnetar moet zijn ontstaan uit
een ster die zeker veertig keer zo zwaar was als de Zon.
Levensduur
Aangezien
alle sterren in Westerlund 1 even oud zijn, kan de ster die na zijn
ontploffing een magnetar achterliet dus nooit langer hebben geleefd dan
de overige sterren in de sterrenhoop. "Omdat de levensduur van een ster
direct afhankelijk is van zijn massa - hoe zwaarder de ster, des te
korter zijn leven - kunnen we er zeker van zijn dat de korter levende
ster, die magnetar werd, nóg zwaarder moet zijn geweest,' aldus
teamleider Simon Clark.
Zwart gat
Uit een
massabepaling van de dubbelster W13 in Westerlund 1 volgde dat de
magnetar geworden ster zeker veertig keer zo zwaar moet zijn geweest als
onze Zon. Daarmee is voor het eerst aangetoond dat magnetars uit
sterren kunnen ontstaan die zo zwaar zijn, dat ze normaal gesproken een
zwart gat zouden moeten vormen. Tot nog toe werd verondersteld dat
sterren met beginmassa's van 10 tot 25 Zonsmassa's neutronensterren
vormen, en sterren van meer dan 25 Zonsmassa's zwarte gaten.
Netelige vraag
"Deze
sterren moeten meer dan negentig procent van hun massa kwijtraken
voordat zij als supernova exploderen, anders zouden zij een zwart gat
vormen",' zegt onderzoeker Ignacio Negeruela. "Zo'n enorm massaverlies
vóór de eigenlijke explosie vormt een grote uitdaging voor de bestaande
theorieën over de evolutie van sterren".
"Dit roept dus de
netelige vraag op hoe zwaar een ster moet zijn voordat hij ineenstort
tot een zwart gat, als sterren van meer dan veertig Zonsmassa's daar al
niet in slagen",' merkt Norbert Langer op.
Begeleider
Het
ontstaansmechanisme waaraan de astronomen de voorkeur geven, gaat ervan
uit dat de magnetar geworden ster - de zogeheten voorloper - bij zijn
ontstaan gezelschap had van een andere ster. In de loop van hun evolutie
zou de voorloper enorme hoeveelheden materie aan die begeleider hebben
overgedragen. Dat er op dit moment geen ster in de buurt van de magnetar
te vinden is, kan komen doordat de vermeende dubbelster door de
supernova-explosie gescheiden is, waarna de magnetar en zijn begeleider
met hoge snelheid uiteen zijn gegaan.
Als dat het geval is, kan
dat betekenen dat de massaoverdracht in dubbelstersystemen een
sleutelrol speelt bij de evolutie van sterren - bij dit ultieme
kosmische 'afslankplan' kunnen zware sterren meer dan 95 procent van hun
oorspronkelijke massa kwijtraken", besluit Clark. (belga/sps)
Wim Distelmans, professor palliatieve geneeskunde aan de VUB en
voorzitter van de Federale Controle- en evaluatiecommissie Euthanasie,
pleit voor het heropenen van het debat over euthanasie. Dat doet hij in
het medisch weekblad De Huisarts.
Zo wil hij dat ook mensen met
een 'verworven, onherroepelijke wilsonbekwaamheid' in aanmerking komen
voor euthanasie. Het gaat dan onder meer om patiënten met een
hersentumor en AIDS-patiënten die in een bepaalde fase zitten. Ook
sommige psychiatrische patiënten zouden over de mogelijkheid moeten
beschikken.
Vragen rond euthanasie voor deze groepen leven
volgens hem sterk in de maatschappij. Zo worden artsen die
gespecialiseerd zijn in de zorg rond het levenseinde (Leif-artsen) er
vaak mee geconfronteerd.
In Nederland onderzoekt de Nederlandse
Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) momenteel de
haalbaarheid van een zogenaamde levenseindekliniek. Daar zouden
patiënten terecht kunnen voor euthanasie, hulp bij zelfdoding en
suïcide. Volgens Distelmans wil de vereniging zo vooral het
euthanasiedebat opnieuw op scherp stellen. (belga/sps)
Britse jongen (11) stopt met ademen als hij in slaap valt
Britse jongen (11) stopt met ademen als hij in slaap valt
Liam moet elke avond aan een beademingstoestel om de nacht door te komen.
Dokters gaven hem maar 6 weken bij geboorte
Slapen is belangrijk voor de meeste 11-jarigen, maar voor de Britse
jongen Liam Derbyshire is het een zaak van leven en dood. Liam heeft een
zeldzame aandoening waardoor hij stopt met ademen telkens hij in slaap
valt.
Dokter hadden de ouders van Liam bij zijn geboorte verteld dat hij maar
zes weken zou leven door zijn aandoening van centrale neurogenic
hyperventilatie, ook wel bekend als Ondine's Curse. Opmerkelijk genoeg
heeft het actieve kind alle verwachtingen overtroffen en is hij nu zelfs
al 11 jaar oud.
Met de hulp van een beademingstoestel kan Liam
elke nacht doorkomen. Zijn ouders hebben hun huis wel moeten uitrusten
met noodstroomvoorziening zoals in een ziekenhuis. "Elke dag staan de
dokters er nog versteld van hoe actief Liam is. Hij heeft echt alle
verwachtingen overtroffen", aldus mama Kim.
"We moeten wel
altijd heel oplettend zijn, want zijn hartslag kan elk moment
vertragen." Liam, die als kind ook nog kanker overwon, draagt altijd een
beademingsbuisje. (adv)
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.