Ik schreef dit artikel in maart 2008. Het wordt nu weer actueel nu Minister Bourgeois het Oorlogsmonument van Rekem  in 2012 op een voorlopige lijst zette met nog 24 andere monumenten. 

25 herdenkingsmonumenten in Limburg voorlopig beschermd.

31 december 2012

Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois heeft de voorlopige bescherming van 25 oorlogsgedenktekens van WO I en WO II in Limburg ondertekend. De gedenktekens, opgericht ter herinnering aan de gesneuvelde soldaten en burgerslachtoffers van de lokale gemeenschap, zijn verbonden met een belangrijke veldslag of locatie, of zijn opgedragen aan een binnen – of buitenlandse militaire eenheid. In principe volgt, na het doorlopen van de procedure met onder meer een openbaar onderzoek, binnen het jaar de definitieve bescherming.

“Oorlogsmonumenten van WO I en II herinneren niet alleen aan de krijgsverrichtingen,” verduidelijkt minister Bourgeois, “maar ook aan de traumatische gebeurtenissen in een streek of gemeente.”

Het gaat om oorlogsgedenktekens in de provincie Limburg, voorgedragen wegens hun artistieke, historische en/of sociaal-culturele waarde:

Oorlogsmonument voor gesneuvelden 14-18 te Oud Rekem

In Rekem op St Pieter staat een prachtig monument van een soldaat met vlag en Geweer.

Onder dit monument is een grafkelder waarin drie Rekemmenaren begraven liggen die sneuvelden voor het vaderland. Het kunstwerk is van de hand van Huygelen Frans geboren te Antwerpen 1878 en te Ukkel overleden in 1940.

Er is niet zo heel veel geschreven over het leven van de kunstenaar.

In het Biografisch woordenboek kunnen wij over hem het volgende vernemen.

HUYGELEN Frans

Antwerpen 1878 - Ukkel 1940   

Beeldhouwer, medaillist en schilder. Opleiding aan de Antwerpse Academie (vanaf 1892) en het NHISKA (1907, T. Vinçotte). Leraar aan de Academie van Antwerpen (1920) en tien jaar later aan het NHISKA. Trekt in 1896 naar Parijs en ontdekt er de antieke beeldhouwkunst. Maakt in 1899 een studiereis naar Londen. Behaalt in 1900 de Romeprijs en reist over Duitsland en Zwitserland naar Italië. Vestigt zich in 1904 definitief in Ukkel. Brengt WO I in Londen door. Tijdens de naoorlogsjaren wordt hij overstelpt met opdrachten. Hij beeldhouwt gedenktekens voor Peruwelz, Rossignol, Dinant en Rekem en krijgt talrijke opdrachten voor standbeelden in Brussel (Brialmont, C. Woeste, Generaal Thys...). Hij blijft verder werken in de geest van zijn leermeester, creëert harmonisch gemodelleerde beelden in een traditionele vormgeving en bewerkt bij voorkeur het Carrara-marmer, soms ook ivoor (1912-13). Tijdens de economische crisis gaat hij opnieuw schilderen. Hij is zeer productief: een tiental standbeelden, meer dan 180 beelden en een tiental medailles naast tal van tekeningen en schilderijen. Hij neemt tijdens zijn kunstenaarsloopbaan aan ongeveer honderd tentoonstellingen deel, een twintigtal daarvan in het buitenland. Retrospectieve in Antwerpen

Enkele van zijn werken zijn:
u Congrès   PLace de Louvain

Alexis Brialmont '1821-1903) par Frans Huygelen '(1878-1940)

Quartier Nord-Est   Parc du Cinquantenaire

Général Albert Thyl (1849-1915) par Frans Huyghelen (1878-1940)

Parc et palais   Place du Trône

Léopold II (1835-1909) par Thomas Vinçotte (1950-1925) et Frans Huygelen (1878-1940) (arch. François Malfait)

Schaerbeek   Parc Josaphat

1924 Nestor de Tière (1856-1920) par Frans Huygelen (1878-1940)

Quartier-Louise   Avenue Franklin Roosevelt

1932 Baron Lemonnier (1860-1930) par Thomas Vinçotte (1950-1925) et Frans Huygelen (1878-1940)

Onze familie werd extra beproefd tijdens de ‘Groote Oorlog’.

Antoon woont aan de Maaseikersteenwer in Smeermaas.

Als ik oude foto’s heb dan loop ik bij hem binnen om te weten te komen of hij mensen op die foto’s kent. Zo ook nu ik een aantal foto’s op de kop heb kunnen tikken uit het album van Eerwaarde Heer Pastoor Meertens (Zaliger). Pastoor Meertens was tot 1966 de herder van de St Jozef parochie Smeermaas en heeft een groot aantal foto’s van de bouw van de kerk verzameld.  Deze foto’s ga ik hier op Seniorenblog  plaatsen.

Maar toch eerst het interessante verhaal dat ik van Antoon (Twain) vernam. Het handelt over zijn vader die in de ‘Groote Oorlog’ precies drie dagen aan het fort Boncelles weerstand bood tegen de oprukkende Duitsers. Het regiment waartoe hij behoorde was alreeds verplaatst  de fortbezetting bleef om de oprukkende Duitsers tegen te houden zodat het leger zich kon formeren.

Donderdag 6 augustus 1914.

(Omstreeks 03.00 uur in de ochtend van 6 augustus deed de Duitse infanterie een stormaanval op de ruimten tussen het fort Boncelles en de Ourthe.

In gesloten gelederen rukte, gedurende vijf uur,golf na golf op; zij werden echter door het hevige geschutvuur vernietigd. Overlevenden vielen ten prooi aan de moordende Belgische mitrailleurs. Er zijn toen heel veel Duitsers om het leven gekomen omdat ze bij de tocht naar Boncelles in wanorde waren geraakt. Per vergissing waren eenheden een verkenningsgroep gevolgd en kwamen zij vast te zitten in smalle wegen. Toen deze vergissing ontdekt werd was het voor hen te laat en werden zij door het geschutvuur weggemaaid.)

Het verhaal van Pa Croux vertelt door zijn jongste zoon Antoon.

In Lanaken vertrok de tram in het centrum bij de Providentia, daar stapten alle soldaten van Lanaken op richting mobilisatiebestemming.

Pa ging  op de 1e augustus, de dag van de mobilisatie , binnen. Hij  lag aan het fort van Boncelles toen de oorlog in alle hevigheid losbarstte.

(Het regiment waartoe hij behoorde had zich terug getrokken rond Leuven, de bezetting van de forten moesten achterblijven en de manschappen in de loopgraven tussen de forten om de Duitse inval te stuiten. Dapper maar met de nodige angst voldeden zij aan die opgelegde rol in de eerste dagen van ‘de Groote Oorlog’ maar hun lot was bezegeld de Duitsers zouden over hen heen walsen. Velen zouden hier voor het vaderland sterven anderen werden krijgsgevangene).

Pa vertelde ons, meer dan eens, dat hij in een loopgraaf lag met zo’n 60 man. Rond de loopgraven lag een prikkeldraadversperring. Het geweer van de verdedigers lag boven op de borstwering, zij staken hun hoofden niet boven deze borstwering uit, maar vuurden zonder te kijken waar hun kogels terecht kwamen. Plots, zonder hem gezien te hebben, rolde zich een Duits officier in hun loopgraaf met getrokken revolver en hield hen onder schot.

Toen er van uit hun loopgraaf niet meer geschoten werd, kwamen Duitse soldaten van alle kanten, (met  in de ene hand het geweer in de andere een fles jenever ze waren ladderzat), door de prikkeldraadversperring, met de bajonet op het geweer aanlopen en er zouden zeker doden gevallen zijn als de Duitse officier niet geroepen had dat het krijgsgevangenen waren. Pa zou op deze zesde augustus krijgsgevangene worden en weggevoerd worden naar het Duitse krijgsgevangenenkamp Soltau in Neder Saksen. (Dit was het grootste gevangenenkamp van Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog en telde maar liefst 70 barakken waarin voornamelijk Franse, Russiche en Belgische soldaten waren ondergebracht). 

In een beschrijving van Luc Klaps staat te lezen dat Croux aan het Fort Boncelles op de 8-8-1914 en dat zijn beroep Smid was. Zijn volledige voornamen staan vermeld als Jaques Walthery.

In de zomer van 1920 werd dit kamp gesloten en werden de barakken en de gronden verkocht  er staat enkel nog een gedenksteen op het gevangenenkerkhof..

Pa en zijn maten werden tijdens hun gevangenneming verplicht hun kleren uit te doen, die ze later wel terugkregen maar daardoor gebeurde het dat niet iedereen zijn eigen kleren terug kreeg. Toen Pa zijn kleren moest afgeven is hij zijn papieren ook kwijt geraakt en had hij geen documenten meer om aan  te tonen wie hij was.

Pa werd op transport gezet naar Duitsland en zou daar de gehele verdere tijd van de oorlog in een krijgsgevangenschap verblijven.

In het krijgsgevangenenkamp ging hij na een tijdje werken bij een boer waarvan de zoon aan het front was ingedeeld. Met enkele paarden deed hij het nodige boerenwerk tussen zeven uur ’s morgens en zes uur ’s avonds. Na de arbeid keerde hij  steeds  terug naar het kamp.

Ik weet nog dat pa zei dat hij eens zwaar verkouden was (griep) en dat de boerin hem goed verzorgd heeft met medicamenten en na enkele dagen goed zweten er goed bovenop gekomen is. De boer en boerin waren goed voor pa maar toch haatte pa de Duitsers en dat is zo gebleven tot aan zijn laatste ademstoot.

Thuis wisten ze niet waar pa verbleef en was de onrust groot, zoals bij pa zelf ook de ongewisheid groot was over het welbevinden van zijn echtgenote waarmee hij op 23 mei 1914 getrouwd was en die in zwanger was.

Ma werd ‘weduwe’ en beviel op 26 januari in 1915 van een tweeling, beiden stierven binnen een en drie maanden.

Thuis wist ma niet waar pa verbleef of hoe het met hem ging. Ma was in verwachting van een tweeling. Toen kwam op een kwade dag de tijding dat pa gesneuveld was in de slag van Luik samen met ene (Cauberg) van de Bessemerstraat. Je kunt je wel voorstellen wat dat voor indruk gemaakt heeft in de familie en zeker bij een zwangere vrouw. Vanaf die dag  was haar man dood en zij officieel weduwe.

De Wijsvrouw van Smeermaas.

Mijn grootmoeder, de moeder van ma, was de Catharina Lemmens uit de Sapstraat nr. 5 in Smeermaas, vroedvrouw ( de wijsvrouw) van Smeermaas en een groot deel van Lanaken, Itteren, Borgharen en waar men haar nodig had.. Heel wat borelingen heeft zij op de wereld gebracht terwijl het ook wel eens misging. Ze deed alles te voet en ging zelfs tot Borgharen met het veer dat toen nog in Smeermaas lag. Als zij ’s nachts geroepen werd ging zij nooit met één man alleen er moesten minstens twee mannen zijn om haar te vergezellen. Soms deed zij een bevalling waarbij de kraamvrouw op de matras lag zonder lakens. Dan ging Bomma bij gegoede luiden vragen om lakens. Voor de bevalling en 9 dagen zorg kreeg Bomma  welgeteld 9 frank en soms zelfs niets waar manlief meer in de herberg verbleef dan thuis bij vrouw en kinderen.

Toen de tweeling zich aankondigde heeft mijn Bomma de bevalling van ma gedaan doch de twee mannekes waren zwak en werden amper een en drie  maanden oud van de eerste ging mijn grootmoederde bij de gemeente aangifte  doen van het overlijden en van de tweede was het mijn moeder zelf . Ik heb vaak horen zeggen dat Bomma meteen gezegd had dat ze beiden geel geel uitzagen en doordat ma de dood van pa niet verwerken kon; had dat een invloed op haar gezondheid.. Kort voor de bevalling kreeg ze een brief uit Duitsland.  

Een brief in de bus, Pa leeft!  en ma was dus nooit weduwe.

Ik zou u dit verhaal niet kunnen vertellen als mijn vader werkelijk gesneuveld was. Hoe was men tot de vaststelling gekomen dat hem om Pa zou gaan? Hoe was men tot die bevinding gekomen?

Op de een of andere manier werden de papieren van pa op een gedode soldaat gevonden en werd er aangenomen dat die soldaat mijne pa was. Hierdoor werd de naam van pa samen met de naam van (Cauberg) van Lanaken, die wel gesneuveld was in één brief vermeld, als zijnde gesneuveld en doorgestuurd naar de gemeente Lanaken die de mensen op de hoogte stelde. En een vraag die zich opdringt is wie die gesneuvelde soldaat was en hoe kwam hij aan de papieren van pa. Het antwoord zal wel nooit boven water komen denk ik.

Dan opeens een brief van Pa uit Duitsland.

Op een ‘goede dag’ lag er plots een brief in de bus van pa waarin hij schreef dat hij krijgsgevangene was en gevangen zat in een krijgsgevangenenkamp in Soltau. Dit gevangenenkamp was het grootste tijdens de eerste wereldoorlog en telde maar liefst 70 barakken waar voornamelijk Franse, Russische en Belgische soldaten waren ondergebracht.

In de zomer van 1920 werd dit kamp gesloten en werden barakken en de gronden verkocht en staat er enkel nog een gedenksteen op het gevangenenkerkhof.

In dat kamp zat Pa en vandaar schreef hij zijn eerste brief na enkele maanden gevangenschap in het ongewisse van zijn overlijdensbericht.  Ondanks dat hij gevangen zat was dit onbevattelijk maar wel goed nieuws.

Met de brief van Pa is Bomma toen naar de burgemeester van Lanaken gestapt en heeft daar ‘flink van haar tes gaan geven’. De burgemeester kon het niet meteen geloven en zei aan Bomma dat ze aan pa moest schrijven dat hij de burgemeester zelf een brief zou schrijven. Maar Pa leefde en in 1927 mocht ik na  de tweeling die overleed en  drie broers het levenslicht aanschouwen.  

Geloof in oorlogstijd en St Anthonius.

O ja! dit nog, Pa vertelde ons zo vaak als wij het horen wilden dat hij steeds gebeden heeft tot St Anthonius tijdens zijn gevangenschap. Voor dat hij gemobiliseerd werd was hij er steeds bij tijdens de St Anthoniusprocessie in Smeermaas. En het is daarom verwonderlijk dat op 17 januari 1919, op de dag van het patroonsfeest van St Anthonius, pa terug thuis arriveerde na viereneenhalf jaar gevangenschap. Op die dag lag ma in bed met de griep maar dan kon de blijdschap niet drukken.

Ma overleed in 1960  in haar 70e  en pa overleed ‘voor de tweede maal’ in 1963.in de leeftijd van 72 jaar.

een heel interessante site over de slag van Luik en de strijdende mannen rond Boncelles waar Jaak Croux krijgsgevangene werd, vindt u hier http://www.geocities.com/~brialmont/battle1.html

Het fort Boncelles waar Jaak Croux in de loopgraven lag en waar hij krijgsgevangene werd gemaakt


Keizer Wilhelm hij zou na de oorlog naar Nederland vluchten waar hij kasteel Doorn ging bewonen. En er ontstonden republieken.


Belgische Krijgsgevangenen in Soltau 'Walsrode' 1915

De klas 9 waartoe Jaak Croux behoorde 1909

Ondanks de prikkeldraadversperring konden de Duitsers de stellingen der Belgen nemen. Er vielen heel wat slachtoffers onder de Duitsers die in de prikkeldraad bleven hangen. De volgende aanvallers kropen over hun gedode maten verder richting verdedigers.

Pa en ma voor hun huis op hun oude dag

Pa met een gehuurd kostuum voor een foto in Soltau die hij naar huis stuurde in januari 1915 vlak voordat de tweeling geboren werd. Ma ging werken bij een hooggeplaatst persoon in Hasselt. In dat huis was een deel in beslag genomen door de Duitsers. Ma kon het niet zo goed vinden met hen.

Waltherus Veugen (1856-1930) en Catharina Lemmens (1859-1931) zij haalden voor die tijd een hoge ouderdom. Catharina geboren in Boorsem was de 'wijsvrouw'. Zij had daarvoor een cursus gevolgd in Hasselt. Heel wat Smeermasenaren, Lanakenaren en kinderen uit alle buurgemeentes hielp zij op de wereld zetten. Voor 9 dagen bijstand en verzorging ontving zij een bedrag van 9 frank. (en soms niets).

De koning die bij zijn manschappen bleef aan de IJzer Hij werd de held van deze oorlog.

De wielertoeristen passeren in massa de maasboord bij Smeermaas. Heel wat auto’s staan geparkeerd langs de Maas, de meeste met fietsenrekken  aan de achterzijde.

Er staan een aantal rustbanken langs dit deel opgesteld die regelmatig gebruikt worden om  uit te rusten of om te genieten van het mooie uitzicht. Op de rustbank bij de St. Antoniuskapel, aan de begraafplaats, zitten twee senioren te genieten van het uitzicht, het zijn 75plussers.

Als we tot een gesprek komen blijkt het om Marie Meuleberg uit Sittard en haar echtgenoot Wagemans te gaan, ze noemen hem wel eens Sjef.  Aldus Maria en Jozef bij de kapel van Smeermaas. Het paar is al vijftig jaar gehuwd. Ons gesprek gaat plots over de gezondheid van beiden. Sjef zegt dat zijn vrouw niet voor niets het mutsje draagt. Marie heeft sinds kort een pruik en de aanleiding daarvoor is een operatie aan haar schedel. Op een gegeven moment werd er huidkanker geconstateerd en dat moest verwijderd worden. Na eerst in Sittard onder het mes te zijn gegaan, kon ze meteen na de operatie mee naar huis. Thuis toen ze in de keuken stond zag Sjef dat het verband verschoven was en de wonde open lag. Hij zei “doe je jas maar aan we gaan terug naar het ziekenhuis”. Het ziekenhuis was nu het Universiteitsziekenuis in Maastricht. Hier werd na onderzoek een Mosh chirurg ingeschakeld die met zijn team weer een operatie uitvoerde. Marie is een tijdje na deze laatste operatie kankervrij verklaard.

Maar toen was het de beurt aan Sjef. Sjef constateerde dat hij bij het fietsen snel buiten adem was en besloot om een onderzoek te laten uitvoeren. Toen werd bij hem longkanker vastgesteld. Een deel van een van zijn longen werd voor veertig procent verwijderd en bestralingen werden toegepast uitzaaiingen werden niet geconstateerd.

Deze operaties op het echtpaar vonden plaats tussen 2010 (Het jaar dat ze stopten met hun schilderszaak) en verleden jaar. Beiden hebben nu te horen gekregen dat ze kankervrij zijn.

Hun hobby is nu fietsen en veel in het "fietsparadijs". En ze willen nog lang genieten van al die bewonderenswaardige en kleine dingen die ze dagelijks tegenkomen.

De namen bij de vorige foto heb ik overgenomen van een foto waarop de dames van de missienaaikrans staan. Op de achterzijde staan de dames en pastoor zo vermeld zoals ze op de voorkant geportretteerd staan. Nu blijkt dat er die dag meerdere foto's gemaakt zijn. Op onderstaande foto staan ze allemaal en is de derde van links (Wahlen Maria die in de vorige plaats helemaal links zat) tussen de groep komen staan en dit terwijl de rangschikking ten opzichte van mijn vorige foto veranderd werd doordat Huijsmans Victoire, (die op de eerdere foto niet erbij was) de plaats van maria Wahlen ingenomen heeft. 

Op de foto  de leden van de Missienaaikrans. (Grootmoeders van de huidige bewoners).

Van Links naar rechts Staand; Gilissen Isabel, Segers Alfonsine, Wahlen Maria, Bastiaens Agnes, Rousseau Elise, Driessen Arnoldine (zus van pater Arnold), Kleinen Hubertine, Heldens Juliana.

Zittend van links naar rechts: Huijsmans Victoire, Pelssers Alice (zus van Pater Jan en zuster Virginie), E.H. Pastoor Rutten, Bauduin Miet (voorz.), Vandervoort Anne en Juffrouw Voets.

Pastoor Rutten’s Pastoraat in Smeermaas was van 1927 tot 1935. Hij was de opvolger van E.H. Claes die Pastoor werd in Munsterbilzen. Hijzelf werd in 1935 opgevolgd door Pastoor Hombroux die twee jaar in Smeermaas bleef en opgevolgd werd door Pastoor Lormans (1937-1950), Pastoor in de oorlogsjaren.

Op Paasmaandag de 17de april 1933 werd de OLV kerk  in Maastricht verheven tot Basilica Minor.

Na de mis te hebben meegecelebreerd en de processie daaropvolgend in Maastricht meegelopen te hebben, stapte Bisschop Kerkhofs in zijn 'automobiel' en reed naar Smeermaas. In zijn gezelschap waren; de vicaris generaal van Roermond Baduin (Heeroom van de familie Baduin in Smeermaas) en de Deken van de Kapittelkerk St. Servaes.

De reden van hun bezoek aan Smeermaas was de onthulling van het Christus Koningbeeld dat opgesteld stond op de Kruising Oude Heirbaan-Brugstraat. Het beeld was een geschenk  van de parochianen van de de St. Jozefparochie aan hun parochieherder Pastoor Henricus Rutten (1927-1935) , voor zijn 25 jarig jubileum. Het beeld dat eerst in de Brugstraat stond, is tijdens de wegwerkzaamheden rond 1968 verplaatst naar de huidige kerk. De famile Baduin zal in het totstand komen van het beeld en de onthulling daarvan met deze prominente kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders een grote rol hebben gespeeld.

Het beeld zal op 17 april 2013 precies 80 jaar in Smeermaas staan.

Smeermaas had vanaf de jaren ’20 van de vorige eeuw, drie missionarissen op missie. Twee in de Filippijnen Broer en zus Pelssers Jan en Maria (kloosternaam Virginie) en Pater Arnold Driessen. Om deze drie Smeermaser zendelingen te steunen was er de missienaaikrans. Zij maakten benodigdheden voor de Missionarissen en dingen die verkocht werden om deze drie geldelijk te ondersteunen.

Op de foto  de leden van de Missienaaikrans. (Grootmoeders van de huidige bewoners).
Van Links naar rechts Staand; Gilissen Isabel, Segers Alfonsine, Wahlen Maria, Bastiaens Agnes, Rousseau Elise, Driessen Arnoldine (zus van pater Arnold), Kleinen Hubertine, Heldens Juliana.

Zittend van links naar rechts: Huijsmans Victoire, Pelssers Alice (zus van Pater Jan en zuster Virginie), E.H. Pastoor Rutten, Bauduin Miet (voorz.), Vandervoort Anne en Juffrouw Voets.

Tags:missienaaikrans Smeermaas,Pastoor Russten, crisisjaren 30.

In België werden elke tien jaar volkstellingen gehouden. Deze tellingen begonnen op 15 oktober 1846, waarna de daaropvolgende jaren geteld werd op 31 december. Vanaf dit jaar werden volkstellingen gehouden in 1856, 1866 en 1876 - alle op 31 december. Vanaf 1880 was er sprake van een telling aan het eind van elk decennium. De volkstelling van 1940 verviel door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, waardoor de volgende telling in 1947 plaatsvond. Vervolgens liep de volkstelling als volgt: 31 december 1960 en 31 december 1970, gevolgd door 1 maart 1981 etc.

Volkstelling onder Frans bewind.

In het jaar 1796 (Franse tijd) was er ook een volkstelling te Lanaken, dat was onder Frans bewind. In de dorpen Lanaken, smeermaas, Pietersheim, Caberg , Briegden en Besmer woonden toen 1173 mensen waarvan er 200 in de echt verbonden waren.

(Bij de telling van 2010 was het inwonertal 13.004 inwoners voor Lanaken waarvan 4049 niet Belgen, zonder de inwoners van Caberg dat in 1839 definitief naar Oud Vroenhoven over ging. Ddit is zonder de andere fusiegemeenten Neerharen, Rekem, Gellik en Veldwezelt geg. Gem. Website)

De oudste inwoner woonde in Smeermaas het betrof een vrouw die de ouderdom van 100 jaar had bereikt (Wed van Lambert Leenders). Caberg dat toen nog deel uitmaakte van Lanaken en na 1839 definitief overging naar Oud Vroenhoven (Maastricht in 1920) telde toen 49 inwoners. In Lanaken woonde de hoofdmoot aan inwoners 436 en in Briegden  het minste met 18 inwoners. Van de mannen waren er toen 30 weduwnaar en van de vrouwen waren er 58 weduwe.

Heel wat van de beroepsbevolking vond zijn nering in de Landbouw. 93 Boeren waren verdeeld over het grondgebied van Lanaken , daarvan 41 in Lanaken. 63 Inwoners waren  keuterboer(waarvan 21 in Lanaken en 21 in Smeermaas), 69 mensen stonden genoteerd als dagloner.

In Smeermaas woonde één brouwer  (Reinier Willem Hustinx  geboren 21 februari 1774, overleden Maastricht 18 juli 1852, brouwer, trouwde Maastricht 11 december 1796 met Maria Cornelia Rutten, geboren 1772, overleden Maastricht 15 december 1820, dochter van Nicolas Rutten en Catherine Klocker. Ze was eerder weduwe van Francois Coenegracht) Verder woonden  er  2 branders en de chirurgijn (Heelmeester Fransus Weydman ) in Smeermaas.

De 3 kleermakers woonden: in Lanaken 1 en in Pietersheim 2.  Van het totale aantal inwoners was er maar een genoteerd als metser, (Hubert Jongen),  die in Pietersheim gehuisvest was. Voor het schoeisel van de bevolking zorgden 6 schoenmakers die dagelijks achter hun leest zaten. Hetzelfde aantal was timmerman 3 in Lanaken, 2 in Pietersheim en 1 in Smeermaas. De enige rademaker woonde in Briegden.  Zowel in Lanaken als Pietersheim woonde een molenaar.

In Smeermaas woonden drie bakkers en in Lanaken een (heel wat mensen hadden toen een ‘backus’ achter hun huis staan en bakten zelf hun brood). Er waren toentertijd 5 winkeliers en 1 koopman (Andreas Silverijser die woonde in een  huis, langs de Maas, ‘de Blauwe geit genaamd), allen in Smeermaas gevestigd.  

3 Slagers die aan huis kwamen slachten 2 in Smeermaas ( de joden Hertz en Mozes die naast het slachten ook handelden in huiden en stoffen, Mozes woonde in een huis langs de Maas) en 1 in Pietersheim.

Eén vroedvrouw stond de vrouwen van Lanaken bij tijdens de bevallingen,  
Bron: gedeeltelijk Gossu Tijdingen.

Het is bekend dat de Wespenspin, vanuit het  Middellandse Zeegebied, steeds verder noordwaarts migreert. Haar voedsel vindt ze in laagvliegende en springende prooien.  Daarvoor spint ze een wielspinweb. Zo’n web is te herkennen aan een verdikt zigzagpatroon in het midden. De spin hangt hierin altijd ondersteboven, wachtend op een prooi. Prooidieren zijn veelal sprinkhanen. Maar eveneens vliegende prooien. Tijdens de paring loopt het mannetje van deze spinnen het gevaar als maaltijd te eindigen. De mannetjes zijn veel kleiner dan de vrouwtjes en kunnen maar tweemaal paren omdat hun geslachtsdeel in het vrouwtje blijft zitten na de paring. Hij bezit er twee en zal na een tweede paring sterven. Het vrouwtje legt haar eitjes in een cocon die ze beschermt tot ze sterft.

Bij het maken van de foto’s bemerkten wij een vrouwtje dat een prooi aan het inwikkelen was. Maar bij nader inzien zagen wij het zigzagkenmerkend patroon niet. Bleek dat deze spin, het web van een andere spin was ingeklommen en deze na een zichtbaar gevecht aan het inwikkelen was.

Dus na de bekende prooien blijkt deze spin ook web’s van andere soortgenoten op te zoeken en deze op het menu te hebben.

Op ‘7’ augustus werd Idalie Meyers ten Grave gedragen na een uitvaartdienst gehouden in de St Servaesparochie. 87 jaren oud en de laatste jaren van haar leven teruggetrokken in het Rust en verzorgingstehuis St. Anna.

De mis werd gecelebreerd door twee broers van zuster Francise -de paters Leon en Louis- en in de druk bezochte kerk zaten nog drie zussen van haar, naast heel wat kloosterlingen en bekenden van de overledene.

Idalie, beter bekend bij de Smeermazenaren als de minzame kleine zuster Francise, die in het kleuteronderwijs stond.

Haar roeping volgend als telg van de familie Meyers uit de Herebaan (nu Oude Heirbaan) nr ‘7’.

Nadat haar oudere broer Jef en zus Gertrude reeds ingetreden waren in het kloosterleven en haar zus Thérèse de volgende was die de wens uitte dezelfde weg te gaan, trad Lieke zelf in 1952 op haar beurt in het klooster van de kleine Zusters van St. Jozef te Heerlen, dat gesticht was door Savelberg Z.. In 1953 volgde daar haar professie, waarbij ze de naam Francise aannam. Na haar kloostergeloften, op 4 oktober 1953, volgde zij de Normaalschool van de Kindsheid Jesu in Hasselt en werd kleuteronderwijzeres. In 1957 begon ze haar taak in Vroenhoven, om vervolgens naar Smeermaas overgeplaatst te worden. Van hieruit werd ze verplaatst naar Eisden-Cité in het klooster en kleuteronderwijs. In 1991 ging ze dan bij de opheffing van het klooster naar het Rust en Verzorgingstehuis St Anna waar ze haar laatste jaren sleet. Op 1 augustus wisselde zuster Francise, het tijdelijke met het eeuwige en werd op ‘7’ augustus ten grave gedragen.

Velen zullen zich het kleine zusterke met een groot hart herinneren, dat uit een diep Christelijk bewogen familie stamde waar van de 8 kinderen -3 jongens en 5 meisjes-  6 kinderen de roeping volgden naar een religieus leven ten dienste van de mensen. De twee overblijvende gingen in het katholiek onderwijs.

Als je vanuit Maasricht langs de Maas, via de Bosscherweg de grens passeert, kom je terecht in Smeermaas en meteen zit je aan het begin van het Limburgse fietsparadijs. Van hieruit kan je via verschillende knooppunten en meerdere rustpunten onder genot van gekoelde dranken, genieten van een uitzonderlijk fietsroutenetwerk. Duitsers, Nederlanders en ook wij genieten van het uitzicht en kan je al fietsend van pittoreske dorpjes langs de boorden van Maas en Kanaal genieten. De onbevaarbare grensmaas heeft hier door werken aan de oevers, een metamorfose ondergaan. Aan de overzijde glooiende aan Belgische meer steile Maasboorden zijn hier gecreëerd om de Maas terug te geven wat haar ontnomen werd, toen de Maas stroomopwaarts gekanaliseerd werd en er enkele stuwen in gelegd werden.

Momenteel (Augustus) staat de Maas, tegenover voorgaande jaren, nog redelijk hoog. De zwanen en de ganzen kunnen nu niet met hun lange nekken in het diepe water hun voedsel vinden Hierdoor zijn een groot aantal watervogels elders aan het fourageren,. Zo gauw de Maas gaat zakken zullen ze wel tevoorschijn komen. 

Memorial day in Margraten bijwonen, maakt een grote indruk op een mens. De elkaar opvolgende ceremoniële eerbetuigingen, van deze bijzondere dag, ter herdenking aan al die gesneuvelde jonge mannen, voor onze vrijheid, maken je van binnen stil.

Heel wat personen, uit alle lagen van de bevolking, wonen hier samen het eerbetoon bij.

Alle graven kwamen hier, in reeds bevrijd gebied, tot stand tijdens de bevrijding van Zuid-Oost Nederland en de opmars naar Duitsland. Jonge mannen die oprukten naar Duits gebied en daarbij het leven lieten mochten niet in vijandelijke bodem begraven worden. Karrenvrachten vol werden soms aangebracht vanuit Duitsland en hier in Margraten, na identificatie begraven op de heuvel. Officieren, onderofficieren en dienstplichtigen liggen hier broederlijk naast elkaar.

In Margraten werden in beginsel begraven: 17.742 Amerikanen, andere geallieerden 1.026 (waarvan 700 Russen) en gescheiden van de geallieerden ook 3.075 Duitse militairen begraven. De Duitsers werden herbegraven in IJselstein. De Russen werden herbegraven in Amersfoort.

Later na de oorlog, werden nog Amerikanen toegevoegd in Margraten van in noord Nederland gesneuvelden. Het aantal Amerikanen kwam daardoor op meer dan 18.000. rond de 10.000 werden gerepatrieerd, waardoor er tot verleden jaar nog  8.301 militairen hun laatste rustplaats hebben in Margraten.

Bij de herdenking was Luitenant Generaal Mark P. Hertling van het Amerikaans Hoofdkwartier in Heidelberg, Commandant van, U.S. Army Europe en de 7^e Army.

Na de plechtigheid, toen alle hoogwaardigheidsbekleders en genodigden reeds vertrokken waren naar Rijckholt om daar te dineren, liep de Generaal nog rond op het ereveld samen met zijn echtgenote Suzy. Heel wat aanwezigen, burgers en Militairen kwamen de man de hand schudden en vertelden een of ander verhaal over WOII en de emoties die het bij hen had achtergelaten. Heel wat van deze mensen dankte de Generaal voor wat Amerika voor ons gedaan heeft.

En ook ik mocht de hand schudden van Luitenant Generaal Hertling. 

Toen België bijna geheel bevrijd was, volgde de aanval op de bruggen in Noord Brabant, onder de codenamen Market en Garden, om door te kunnen stoten, naar West Nederland en vervolgens naar het Roergebied. Dit grootscheepse lucht- en landoffensief ging echter helemaal fout voor de geallieerden, waarbij heel wat militairen sneuvelden ‘op het veld van eer’, zoals genoegzaam bekend is. Noord Nederland beleefde, nog steeds onder Duitse bezetting, de Oorlogswinter 44/45, in welke periode, heel wat mensen overleden van ontbering en kou..

Verleden jaar kon, achter de naam van een vermiste Amerikaan, die deel had genomen aan Market en Garden, een rozetje geplaatst worden, op de ‘Wall of Missing’, in Margraten.  Deze rozetjes worden geplaatst als een vermiste alsnog gevonden wordt.

In Groesbeek (Nl Brabant) in een akker, na ploegwerken, troffen drie vrienden met een metaaldetector enkele menselijke beenderen aan en lieten dit weten aan de politie. Een onderzoek ter plaatse volgde en een identificatieteam, Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht van Kamp Soesterberg en de US Joint POW/MIA Accounting Command (JPAC), deden het verdere onderzoek.

Uit hun onderzoek bleek, dat het ging om een militair slachtoffer. Aan de hand van het, bij het lichaam, gevonden identificatieplaatje en gegevens uit zijn persoonlijke bezittingen kwam vast te staan, dat het gaat, om de sedert 1944 vermiste, destijds 23 jarige, Parachutist-Infanterist,  Gerard W. ‘Mike’ Kight, van de, HQ compagnie, onderdeel 504the Para-infanterie 3^e Bataljon,  82^e Airborn. Deze Divisie stond onder commando van brigade-generaal James Gavin. De droppingzones bevonden zich bij Groesbeek, Overasselt en Grave met als opdracht de brug over de Rijn te Nijmegen en de Maasbrug te Grave in te nemen, tijdens het aanvalsplan Market en Garden in september 1944.

Heel wat Amerikanen lieten hier rond deze plek het leven of raakten gewond, want Duitsland sloeg genadeloos terug en de bevoorrading liet op zich wachten wegens slechte weersomstandigheden. De oorlog viel stil na deze slag en duurde daarmee een half jaar langer dan verwacht.

De gecremeerde resten van Kight, werden in een goudkleurige urne vergezeld van Tulpen richting Amerika gevlogen, waar ze bijgezet werden in het graf van zijn ouders in White Salmon op 19 mei j.l.

Voor zijn vertrek naar Europa was er een foto gemaakt van hem en zijn tweejarige nichtje, Frances Hembree. Deze nicht is nu 70 jaar oud en mocht, tijdens de ceremoniële bijzetting, in het bijzijn van een 70tal familieleden en kennissen, de nationale vlag van Amerika in ontvangst nemen.. De kapelaan die de homilie deed bij de uitvaart liet aan de aanwezigen weten dat Kight gevonden werd met naast hem 150 patroonhulzen en er geen enkele was die niet afgevuurd was. Een soldaat zou verklaard hebben destijds dat Kight, weliswaar gewond, bleef doorvuren richting vijand.

In Brussel woont Sharon Dolan Kight, een nicht van de gevonden soldaat Kight, die niet naar Amerika kon om de dienst van haar oom bij te wonen. Zij was wel met haar man Dolan aanwezig in Margraten waar haar oom met name genoemd werd tijdens de indrukwekkende ceremonie waar ze een gesprek had met de drie vinders van haar oom.

In het ontmoetingscentrum van Neerharen zaten de frisbakken jubilarissen Pierre en Marie-Jeanne Slangen Janssen te glunderen. De zaal zat vol met familie en kennissen.

Kan ook niet anders want beiden zijn lid en bestuurslid van OKRA. Marie Jeanne vult haar tijd met kaarten en Colliers maken en borduren. Pierre doet nog ‘een beetje’ in de tuin. Ooit liep hij met de scepter van de Nachuilen van Pietersheim en mocht hij zelfs de kroon dragen van het Geuzencomite van Neerharen. Duiven waren ooit een passie van Pierre.

22 jaar na het begin van de oorlog huwden Pierre en Marie Jeanne op de 10^e mei.

Volgens Pierre zou hij aan Marie Jeanne op de volgende manier een huwelijksaanzoek gedaan hebben “ …wöls diech mèt miech trouwe, dan zien veer van de straot aaf”? Toen was het nogal gemakkelijk om aan een gade te komen. 

De oorlog 40-45 heeft een bijzondere indruk nagelaten in beide families. 

Enkele jaren geleden mocht ik een bijdrage leveren tot de hereniging met twee dochters van zijn neef Jean Slangen die mijn hulp hadden gevraagd bij de zoektocht naar familie in Lanaken.

Toen hun vader vertrok met zijn familie naar Wallonië werd op een gegeven moment alle contact verbroken.

Een vlucht naar Terwaan, van de ouders van hun vader Jean Slangen met hun kinderen en een broer, aan het begin van de oorlog, zou uitdraaien op een vlucht die ze, bij een aanval door Stuka’s,. met de dood moesten bekopen.

Bij hun zoektocht naar het graf van hun grootouders, hun kinderen en oom, bleek daar niets meer van over te zijn. Contacten met de burgemeester van Terwaan en opzoekingen in Lanaken leidden ertoe dat er een herdenkingsperk werd aangelegd in Terwaan, dat met de nodige ceremonie werd onthuld in het bijzijn van de twee zussen met hun echtgenoten. Vanaf de eerste dag dat de zussen weer in contact kwamen met Pierre en Marie Jeanne sloten ze elkaar in de armen en onderhouden ze een warme familieband.

Marie Jeanne is de enige dochter van Desire Janssen en Dorothea Maesen. Deze waren in 1939 gehuwd. De mobilisatie scheidde het jonge paar voor eeuwig want Desire zou in Frankrijk om het leven komen door verdrinking. Hij heeft zijn dochter nooit gezien. 

In de rechterkolom bij Lanakenaren op de vlucht in WOII kunt u de zoektocht van de beide zussen volgen.

Beste Arnold,

Ik heb met veel belangstelling kennis genomen van uw artikel over de viering van vorige zaterdag.
Heel mooi !
Uw bescheidenheid siert u maar uw aandeel in onze reünie was van primordiaal belang, zonder u hadden we deze fijne mensen niet gekend en waren we zaterdag niet op het feest geweest !

Met vriendelijke groeten !

Jeannette Slangen

Het Heilig Hartcollege van Lanaken behoort tot de 5 provinciefinalisten van Vlaanderen. Afgelopen donderdag april, kregen zij bezoek van de jury bestaande uit Tom De Cock, Tom Dice en Aagje Vanwallegem. Zij moesten beoordelen of zij de ster kregen van ‘Strafste School van Limburg.

 Aan de ingang van het College stond de 86 jarige, Pater Overste Richard, de gebeurtenissen gade te slaan met gemengde gevoelens. “We zijn nog met drie paters en broeders in het klooster, maar hebben geen uitstaans meer met de school”, liet hij weten. Maar zijn interesse is daarom niet minder geworden in de schoolactiviteiten.

Een aantal bodyguards stonden bij drie mini’s de MNMers jury op te wachten, om hen als VIP’s, in Hollywoodstijl de binnenplaats van de school op te rijden. 

Op de speelplaats werden zij, onder luid en hysterisch gekrijs (120 decibel overschrijdend), door de aanwezige leerlingen ontvangen. Enkelen figureerden daarbij, op realistische wijze, het fenomeen ‘paparazzi’.Anderen probeerden over de dranghekken te klimmen. Hierbij deden de Bodyguards waarvoor zij ingehuurd waren en hielden de fans en paparazzi op afstand.

Het verdere verloop, speelde zich af in het park. Om daar te geraken, werden de VIP’s’ per fiets, achter op de bagagedrager, vervoerd. Bij het betreden van het festivalterrein kregen de MNM’ers een polsbandje van de bodyguards en konden zij genieten van het HHC-lied en Karma Police.

Verder ging het dan naar de sporthal, waar leerlingen hun salto’s, boksprongen en spagaat toonden, gelijktijdig met dansvoorstellingen.

De finish was wederom op het binnenplein waar enkele leerkrachten in een beautysalon zaten, met hun voeten in een blauwe waterschelp, met als enige doel: welriekend in de klas voor de dag te komen. Dit was trouwens een item, dat jurylid Aagje van Walleghem, bij de aanvaarding als jurylid, had toegevoegd aan de vereisten, voor het behalen van de strafste school van Vlaanderen.

Het evenement werd besloten met een slotdans van de zesdejaars, waarbij confetti afgevuurd werd en een massa ballonnen vanuit de ramen op het plein werden geworpen.

Aan het eind van de jurering verkreeg het Heilig Hartcollege de titel ‘Strafste school van Limburg’ en is daarmee in de running voor de strafste te worden van Vlaanderen. De blauwe ster werd daarbij door Tom De Cock overhandigd aan de Directeur van een tevreden College. 

Op 9 mei wordt bekend gemaakt wie van de vijf provinciewinnaars met de hoogste prijs gaat lopen.

Lanaken en Limburg, blijf duimen voor het Heilig Hartcollege!

 Foto's bekijken? klik op foto's nol in rechterkolom bovenaan!

Heel wat mensen komen een kijkje nemen tijdens de afbraak van de brug in Briegden en dat zal nog wel een tijdje doorgaan. De historie van de huidige Taverne Alkahof vernam ik van Fernanda Borghoms. Zij woonde in het huis met haar ouders, die daar het cafe Du Pont uitbaatten, dat bij de explosie van 11 mei 1940 schade opliep en geheel uitbrandde.

De tekening blijkt een beschrijving te zijn van de geschiedenis van het huis. Het werd gebouwd tijdens de aanleg van het Albertkanaal.

De volgende tekst staat er met een omlijsting van bloemetjes.
Archit – Gebouw.
Ontworpen –Voltrokken. 
4 augustus 1937 tot 18 maart 1938. 
Archi- W. Klinghouts. 
Aann- P Houtvast. 
Eigen. Borghoms-Broux W.J. 
Oorlog 1940.
gebomb. -10 mei. Afgebr-11 mei. 
Voltrokken 1941. 
6 september 1944 Brug springen en beschieten. 
Bevrijd Am-leger 14 sept. 1944. 
Voltrokken 28 mei 1948.

“In het begin van de jaren negentig is ons café verhuurd en in 1997 verkocht aan de huidige uitbaters van de Griekse Taverne Alkahof, tot dan was het ons café ‘Du Pont’", besluit Fernanda.

Bijna 72 jaar na het exploderen van de Brug van Briegden, op de tweede dag van WOII, zal de in 1946 nieuw gebouwde brug, (naast de oude) opnieuw het onderwerp uitmaken van een explosie. Ditmaal in vredestijd in de nacht van 13 op 14 april en ten goede komend aan de Scheepvaart.

Destijds joeg de explosie in de onmiddellijke omgeving, deuren en vensters uit hun sponningen en deels de daken van de woningen. Ditmaal zal het gaan om een implosie. Enkel de middelste bogen zullen blijven staan die de kracht van het dynamiet te verduren krijgen.

11 Mei 1940 lukte het de geniebataljon  van de 7^e Divisie om de brug te laten exploderen.

Omdat de ploeg Grenswachters,  die verantwoordelijk was om de brug te doen springen, grotendeels gesneuveld was in de Kazerne van Lanaken, samen met hun commandant Kapitein Gidelo, onder wiens bevel de bruggen van Briegden Veldwezelt en Vroenhoven vielen, zochten soldaten van het  2de Karabiniersregiment, waartoe de veel besproken schrijver, Louis Paul Boon behoorde,  naarstig naar het lontensysteem dat de brug moesten exploderen.  Boon beschrijft met een dichterlijke vrijheid deze eerst uren van de oorlog, in zijn boek ‘Mijn kleine oorlog’

 De brug werd uiteindelijk ’s anderendaags om 9 uur ’s morgens de lucht ingejaagd. En voor de soldaten was er maar een mogelijkheid om te overleven en dat was terugttrekken, samen met een deel van de bevolking die op de vlucht gingen voor het geweld.

De Duitsers hadden de brug van Briegden niet in hun aanvalsplan opgenomen, waardoor er  geen catastrofale gevechten hebben plaatsgevonden, zoals op de bruggen van Veldwezelt en Vroenhoven en de kazerne. De kazerne diende van uit de lucht, uitgeschakeld te worden om de verbinding met de bruggen in de eerste beslissende fase lam te leggen. De bruggen van Veldwezelt en Vroenhoven vielen onbeschadigd in handen van de Duitsers.

Aan de brug staan heel wat mensen te kijken naar de werken en enkele van hen hebben gezien en hebben van horen zeggen dat........ Zoals Eduard Dexters die gehoord heeft dat toen tijdens de oorlog de mensen met een vlot over het kanaal moesten. "Ik heb dat niet bewust meegemaakt want ik was nog te jong  ik ben van 38". " Mijn vader Michel heeft nog gewerkt aan de nieuwe brug".

en na die eerste beroerde dagen van WO II gingen de mensen over tot de orde van de dag. Er moest brood op de plank komen. De was en plas moest gedaan worden en het witgoed kwam op de waslijn. Vergane glorie die nu vervangen is door een string..

Er was dus geen omleiding destijds maar een verbinding tussen de twee zelfstandige gemeentes met een vlot.