Aofgelaope weekend waos ´t e fieske bij Johan en Dorrie oftewel ‘Estebleef´. Bij de leedsjes wedstrijd vaan Lieveke, boe ´t geit um ´n neuij leedje en neuje meziek, ginge zie sleipe met d´n hoofpries. Zie zien de winnaars van Carnavalissima 2009, ’t evement van Lieveke, dat dit jaor doorging in de ‘Haacht Brouwerij’ bij de Raod van Laon tot Aoke.

intösse zien ze al op TVL (in Belsj) te zien geweis. En stoon ze in ´t groet in ´t belang.

D’n daag nao Carnavallissima stoont ´Estebleef´ op de plaanke bij de Raod van Laon tot Aoke, die deen daag hun 31^e proonkzitting hele in hun ‘Haacht Brouwerij’. Zoe wie ummer ‘nne aovend met topartieste zoewie Dom en Dööl oet Kelmis, Duo Oetgeslaope en de twie tonkwatsjers, Karel Fiddelers en Peter Vaesen en ‘neet te vergete de ‘Trumpet Stars.

Mér aoch de dansgroep oet Bilze ‘de Broeveskender’ höbbe in twie kier ’n sjieke show laote kieke.

Rafaël de goocheleir had aon  Eddy, ‘ne bekinde Laonekeneir en groete kanshöbber op ’t Preenssjap vaan de Raod van Laon tot Aoke, volgens ’t Preenseforum bij Prevaes   z’n han vol um zien kunste te laote zien aon de minse en ’t waos batseklatse gebloze. (Terwijl Prevaes ’t zéllevers mesjien geit weure),

És aofsleter waos gekoze um Ziesjoem en Beppie Kraf achterein te laote optreije. En ’t moot gezag ’t waos ‘nne aofsleter um noets te vergete. Beppie de Nachtegaal vaan Mestreech sloot d’n aovend aof in ‘nne ´tsunamie vaan kleursnipsel´ dee, oet ’n kenon gebloze, de hiel buun oonder ’n dikke kleurelaog heet gebloze. D,n Hiele aovend woord opgeluusterd door ‘de Porijkes’’t hoesorkés vaan de Raod van laon tot Aoke.

(Nu wordt het scherm nog bediend met een oudere PC wat de beelden niet ten goede komt. Als er onder u -beste lezers- iemand is die een laptop kan missen dan is deze van harte welkom bij het Kerkfabriek. (Nol toegevoegd).

Op de dag van de Natuur 2009 werd in Lanaken, door Natuurpunt Lanaken,  gekozen om de Rosstraat in Briegden aan te pakken. Hier, in dit beschermd gebied met Holle Wegen, was in het verleden een knuppelpad aangelegd voor wandelaars. Bedoeling van dit knuppelpad was, een verbinding tot stand te brengen -over het natte gedeelte van de holle weg-  met de dijk die rond het verbindingskanaal loopt.
Het knuppelpad dat in 2007 nog in takt was is inmiddels geheel verdwenen en er is geen knuppel meer te zien.
Volgens de mannen van Natuurpunt Lanaken, was het eertijds de bedoeling om aan het eind van de Rosstraat een trap aan te leggen, waardoor men op de Kanaaldijk kon komen in de wandelroute. Aan het eind van de Rosstraat is nu echter een verbinding tussen twee akkers die ingezaaid is met landbouwgewas.

Op de bermen van de holle weg ligt zwart landbouwplastic en in de bedding ligt, verspreid over een groot deel van de weg, plastic en andere voorwerpen van sluikstorting.

De hoeveelheid van de sluikstorting is van dien aard dat besloten werd daarvoor een andere dienst in te schakelen om deze afval op te ruimen.

De mannen van Natuurpunt Lanaken beperkten hun inzet -tijdens deze dag van de natuur- dan ook tot het aanplanten van inheemse struiken zoals, Hazelaar, Sleedoorn, wilde Kardinaalsmuts, Meidoorn, rode en gele Karnoelje, Haagbeuk en eveneens Zomereik.

Ook werd er besloten om een deel van deze struiken aan te planten rond de educatieve poelen bij de Kinderboerderij.

Meevaller bij de aanplantingen was het uitzonderlijk warme weer, waardoor het aangenaam werken was.

Het is voortreffelijk weer, met uitzonderlijk hoge temperatuurwaarden voor de maand november. Op de kerkhoven staan de bloemen van Allerheiligen er nog bij alsof ze pas geplaatst zijn. Vroeger waren er jaren dat deze bloemen al in dezelfde dag het loodje legden bij vriestemperaturen.
Vanaf de overzijde van de Maas stijgen vliegtuigen op en vliegen richting zuiden. Vliegtuigen zullen ook een rol spelen bij de man waarmee ik een gesprek zal voeren op deze prachtige herfstdag in Smeermaas aan de Maas.

Langs de Maas komt mij een man op een scoot-mobiel tegemoet gereden. Als ik de man aanspreek over het goede weer ontstaat er een gesprek over van alles en nog wat.

De man in het elektrisch vervoermiddel is  Bernard Crolla uit Malperthuis een wijk in Maastricht. Hij is na enkele operaties gekluisterd aan dit vervoermiddel en als het weer het toelaat maakt hij dagritten in de omgeving van Lanaken, met zijn uitstekende fietsroutenetwerk.

Twintig km heen en twintig km terug kan hij met zijn mobiel rijden zonder zijn accu  op te laden. Nu is hij onderweg naar ‘de Hochterbampd’. “Ik ben er bijna 80 maar nu pas ga ik mijn eigen omgeving ontdekken’ zegt hij , “het is hier fijn vertoeven”.

Bernard  was tijdens zijn loopbaan machineconstructeur. Op vele fabrieken rond Maastricht heeft hij gewerkt en heel wat van die fabrieken heeft hij zien ten onder gaan, zoals de Ceramique, de Sphinx en de Walram.
Bernard is ook een man waar thuis vaders wil wet was. Pa was een gelovig mens en wilde ons, 6 jongens en drie meisjes, de gevaren van het uitgangsleven besparen. Wij werden geen lid van jeugdbewegingen en het café was voor ons taboe.

Op een gegeven moment komt ook de oorlog ter sprake. “We woonden al van voor de oorlog in de omgeving van de Walram (later Radium en reeds lang gesloten rubberfabriek in Maastricht). Pa, die kleermaker was, had daar een huis gehuurd met een grote wei achter. We hielden daar geiten, kippen en konijnen. In de oorlog mocht er niet geslacht worden en toch gebeurde dat wel bij ons. Er werd dan aan ons verteld dat we een geit slecht hadden aangebonden en dat die weggelopen was. Zo konden wij ons niet verraden als er naar gevraagd werd door de bezetter. Intussen was  slachter Jaak Paulussen thuis geweest om de geit te slachten en hadden wij weer vlees op de plank”.

Een ding zal Bernard nooit vergeten. Tijdens de eindfase van de oorlog moest mijn broer met het ‘gezeumerde graan’ -dat bij ons gedroogd was en ontdaan van het kaf- naar de molen in Amby, om het te laten malen. Renee had op de bagagedrager van zijn fiets de zak met het gedroogde graan vastgebonden. Toen hij reeds vertrokken was riep pa hem terug omdat hij had gezien dat er een gaatje in de zak zat en dat het wel eens kon gebeuren dat als hij in Amby aankwam de helft kwijt zou zijn. De zak werd van de fiets gehaald en hersteld door pa.
Op het moment dat de zak gerepareerd was en pa en Renee deze weer aan het vullen was met het graan, klonken er luide knallen en beefde de aarde.

Op dat moment vlogen Amerikaanse vliegtuigen over Maastricht die hun bommen lieten vallen op de spoorbrug over de Maas. Althans dat was de bedoeling. Maar in plaats van de brug werden de twee maaswijken ‘t roeddörrep  en ’t Kreijedörrep’ getroffen met de nodige slachtoffers tot gevolg.

Als de zak niet stuk was geweest zou onze Renee zich met zekerheid in de nabijheid van de brug hebben bevonden en was hij waarschijnlijk een van de slachtoffers van deze tragedie geweest.

`Dit gebeuren werd heel vaak aangehaald bij ons thuis, dan zei Pa weet je nog die zak met dat gaatje in`...... 

18 augustus 1944

Een ware ramp had zich destijds nu 65 jaar geleden afgespeeld bij een bombardement door 12 Anglo/Amerikaanse vliegtuigen die in twee aanvallen een groot aantal bommen liet vallen om daarmee de terugtocht van de Duitsers te blokkeren. De bommen brachten aan de brug nauwelijks schade aan maar de twee maaswijken  ’t Roeie dörrep en het Kreije dörrep kregen de volle laag.

 Het aantal doden bedroeg uiteindelijk 120 (103 Maastrichtse burgers en 17 Duitse militairen). 65 zwaar gewonden werden in het ziekenhuis opgenomen. 325 percelen waren getroffen, waarvan er 29 totaal vernield en 26 onherstelbaar beschadigd waren. De overige 270 waren min of meer te herstellen. Het "Krejje Dorrep" was geheel verwoest en moest worden afgebroken. 1550 mensen waren dakloos. Het onder het puin vandaan halen van de slachtoffers kostte twee volle dagen, waarna de stoffelijke resten in de Dominicanenkerk werden opgebaard. Het ruimen van het puin nam meer dan een week in beslag.

Nog geen maand later op 14 september werd Maastricht bevrijd.

De herdenking van ´de Groote Oorlog´ en de opening van het carnaval op de elfde van de elfde, gaan in Lanaken bijna naadloos in elkaar over. De grote feesttent voor de opening van het carnaval stond dit jaar op het plein tussen de kerk en het gemeentehuis. Hierdoor was het even aanpassen voor de mensen die de herdenkingsmis en bloemenhulde aan de monumenten van de twee wereldoorlogen bijgewoond hadden.

Pastoor Vanderlee, die de eucharistieviering ter herdenking van de slachtoffers van beide oorlogen voorging, had  lof voor het vernieuwde herdenkingsbestuur, waardoor er voor het eerst weer eens een groot aantal mensen de dienst bijwoonden. Na de bloemenhulde en het eerbetoon aan de monumenten, gingen een aantal deelnemers in groep naar het Cultureel Centrum om er bij een hapje en een drankje bij te praten.

Een ander deel ging, zoals het de gewoonte is, naar de kant van het gemeentehuis om daar in aanwezigheid van alle prinsen en prinsessen van Grootlanaken en hun gevolg, de opening van het carnaval in te schieten met 11 schoten uit de donderbussen.

Na het inschieten van het carnaval werd het jaar ingedronken in de grote bomvolle feesttent, waar er optredens waren van de artiesten die deel genomen hebben aan de “CD aan de Maaskant”.

zie de foto´s bij foto´s Nol in de rechterkolom klikken

De sint en zien piete zien ien Laoneke geweis. Hunne intoch ging neet druug door. Regedröppels woorte aufgelos door ’n fikse regebuij. Mér weir of gei weir, de Seent en zien gevolleg höbbe ’t hiel trajek aofgelag tot tevreijenheid vaan de jung.

Ien de Winkelgallereij -boe de kiekroete vol laoge met van alle deenger die met de Keers gekoch kinne weure- stoond ‘nne stool veur de gooje Heilige maan opgesteld. Laot noe de ‘maaktallestoelenkapotpiet’ ’t ien zeine kop gehaold höbbe, um dao ’n denske op te goon maoke. En jawel huur dei corpelente. Altied mér peperneute etende, balorige maaktallestoelenkapotpiet’, ging met zien volle gewieg door d´n troen vaan de Heilige maan. De Peliesie heet de vasstelling kaome doen en heet  saome met de umstaonders ‘nne stool gefabriceerd boe de Heilige maan op plaots kos numme.
Ziene mantel d´r leefde heet toen alles kinne bedekke, zoedat niemand mie kos zien dat heer op ‘nne terrasstool zaot met dao bove op ’n kösse vaan piepsjoem.
De maaktallestoelenkapotpiet’, zal naodehand wél ´t ein en aander vaan d´n Opperpiet te huure hòbbe gekrege veur zien balorigheid.

Laoter kós te ’n  paor ‘lieve piete’ trassere aon ’t monemintsje vaan de carneval.

Zouwe die piete aoch vaan vastenaovend hawwe?
’t Is in eeder gevaal ’n Christelijk fies, dus ’t zouw wel ’n zoe kinne zien

Nog voor de samenkomst op 7 november in de Pater Verboislaan aanving, waaraan een dertigtal Vlaamsgezinde Limburgers deelnam, lag er reeds een bloemstuk van de gemeente Lanaken.

Tijdens de toespraak van de voorzitter Jaak Cuppens, voorzitter van de Limburgse afdeling van de Vlaamse Volksbeweging (VVB),  trokken donkere wolken over Rekem. De bloemstukken werden tijdens de regenvlaag neergelegd terwijl de Vlaamse leeuw werd ingezet. Naderhand was er een samenkomst voor de deelnemers, in het OC van Neerharen.

Preens Mark en zien hofdame Rita hadde beslote, um nog ins met z´n twieë te goon wandele.  Zie hadde saome de veurstélling vaan de CD  ´aon de Maoskant´ bezoch en dat heet woersjeinelik aon de basis gelege van dis belefenis.
’t Waos volle maon en zie lepe get te keuvele in de Lindedreef ien ’t Pietershembos. Zie hadde ‘t , euver hun jaor saome dat noe beinao afgelaope is. Toen zie dao, aon de voot vaan ´nne apaarte holle lindebaom, e bies zaoge laope bleve ze eve stoon. Ze verzamelde hunne mood en ginge korter bij. Dat ‘t ‘nne zwarte kater waos hadde ze snel in de smieze. ’t Bies bleef rundsjes dreije roond de baom. Opins ging heer veur Mark en Rita stoon en met ziene rögk kroomp umhoeg, leet heer de twie neet mie wijer goon.

Mark, altied veurzeen vaan ziene scepter, sloog dao mét nao ’t bies, evels zoonder häöm te rake. ’t Bies ging de vlöch op, mer in ins versjene  daoveur in de plaots  tien zwarte katte die op ’t twietal aofkaome en laopend op hun achterpuuj,  begooste deij roond hun twie te daanse. In eine aojem repe Mark en Rita  toen in koer,  “Heilige Rita en –Marcus staot us bei”en ze maakte allebei ’n kruiske.

Nao ´t kruusteike verdwene al die bieste mét ´n hels kebaal in de holle Lindebaom.

Méh noe kaom dao ’n heks oet, die hun naogezete heet tot aon’t kestiel, boe ze gelökkig binne koste. De Heks bleef boete en verdween weer in ’t bos.

Ze hóbbe hunne achterban op de huugte gestéld vaan dit veurval, die allemaol met de bibbereseen,  nao de plaots zien goon kieke boe ziech dat allemaol aofgespäölt zouw höbbe, mer höbbe dao in ’t gehiel niks mie aongetroffe. .

’n Tiedsje naodat ´t stel gewore waor in ´t Pietrsembos, kaome de keender vaan Chiro Jooske oet ’t bos en beslote hunne haleweentoch wijjer op hunne hoonk ien Smeirmaos te  hawwe..
De Ranger, vaan ´t Nationaal Park Sjo Rutten, dee vaan ´t veurval gehuurd had, is euverdaag goon kieke met ziene Velo en kos evezier gein raar deenger vasstelle.

“Nit te Geluive”.

"Met Allerheiligen, op 01 november, herdenken we de heiligen en de martelaren. De dag  later, met Allerzielen, gedenken we onze overledenen en plaatsen bloemen op hun graven".  Twee regels, deze maand gewijd aan Allerheiligen en Allerzielen in het gemeenteblad Attent.
Geen woord over de ruiming van de vele graven net voor Allerheiligen en Allerzielen.

Alhoewel het reeds geruime tijd bekend was, dat er een groot aantal graven geruimd zou worden in het centrum van Lanaken -waarvan er geen concessie meer genomen werd-, kreeg de ruiming en de wijze waarop dit gebeurde veel aandacht van de kerkhofgangers tijdens het allerheiligenweekend. Omdat de kosten van overplaatsing voor velen te duur was, werd er niet verlengd, of besloten zij om die redenen niet om het graf te laten verplaatsen.

Een deel van de graven werd niet meer onderhouden, maar voor een groot deel werd dit wel nog gedaan. De graven werden ontruimd omdat er een plaatsgebrek was ontstaan.

"Ik heb het er een beetje moeilijk mee, zij een bezoekster van de begraafplaats. "Ik ben niet kunnen komen kijken toen ze aan het opruimen waren". Nu komt zij bloemen leggen bij de gedenksteen aan de voet van het ontruimde veld. waarop de namen vermeld staan van de geruimde graven. Een van de bezoekers zegt, dat er een verkeerd tijdstip voor de ruiming is aangehouden, zo kort voor Allerheiligen, waardoor het grafveld omgeven is met een blauwe afzetting. 

Het stuit de mensen tegen de borst dat de ruiming van de graven, op een voor hen respectloze manier uitgevoerd werd door de ruimers, die de stoffelijke overschotten met de graafmachines verwijderden .

Wel is er een gedenksteen geplaatst met alle namen van de geruimde graven, waar de nabestaanden hun bloemen kunnen plaatsen.

.

“Gij die geroepen hebt licht en het licht werd geboren. En het was goed, het werd avond en morgen, tot vandaag.  Omdat Gij het zijt, groter dan ons hart, die mij hebt gezien, eer ik werd geboren”. Een deel van de tekst uit het lied, gezongen door het zangkoor van Smeermaas met Allerheiligen.

Elk jaar op Allerheiligen komen de parochianen, van de St Jozefparochie in Smeermaas, bijeen in een gebedsdienst, om hun overleden familieleden te gedenken.

Na deze bijzondere herdenkingsdienst gaan de kerkgangers naar de begraafplaats waar de graven door Diaken Nol Cardinaels -die ook de dienst in de kerk voorging-  gezegend worden.

Al enige tijd zwemt een hybride gans tussen de grote groep Canadese ganzen op de Maas bij Smeermaas. Een paar dagen geleden is daar één koppel Indische ganzen bijgekomen. Vandaag (15 oktober), zag ik dat er, naast een viertal jonge zwanen die hun kleed aan het wisselen zijn, nog eens twee kruisingen van de Canadese gans bijgekomen zijn.

Kruisingen zijn niet altijd vruchtbaar toch komt het voor dat er vruchtbare exemplaren van kruisingen voorkomen die op hun beurt een bedreiging gaan vormen op de raszuiverheid van een soort.Van  de eerste grotendeels witte kruising wordt gedacht aan een kruising tussen een Sneeuwgans en een Canadese gans. De hybride heeft een oranje snavel en poten, de twee die er nu bijgekomen zijn hebben een zwarte snavel en zijn voor het grote gedeelte voorzien van het zelfde patroon als de Canadese met uitzondering van de kop en het achterste gedeelte waarin veel wit voorkomt.

Het is 8 oktober en de temperatuur is in deze herfstperiode iets aan de hoge kant. Meer dan 20 graden en de jas kan al gauw aan de kant.

Op de Maas bij Herbricht zijn een 20 tal Canadese ganzen neergestreken en een aantal witte zwanen zwemt per koppel rond in de Maas. Een einzelgänger wordt door een koppel met opgezette vleugels gemaand uit hun buurt te verdwijnen.  
Aan de overzijde van de Maas in Itteren staan enkele graafmachines die de oeverwal aan het herinrichten zijn en aan de Hochterbampd rond de vijver, zijn de werken reeds in de laatste fase.
In Café Maasvallei is het gezellig druk in de verranda. Iets verderop bij de laatste boerderij staat een graafmachine op de verlaagde oever.
Grenspaal 108 staat nu op een terp omdat de grond eromheen weggehaald is. Aan de overzijde op Nederlands grondgebied staat eveneens een grenspaal no108 omdat het midden van de Maas -de thalweg genaamd- de rivier de grens vormt tussen België en Nederland. Het ziet vreemd uit zo’n grenspaal op een terp. Of dat zo blijft is mij niet bekend. (dat zoeken we op).
De boerderij, waar nog enkel een hoogbejaard echtpaar woont, zal mettertijd afgebroken worden, net zoals reeds eerdere huizen en de naastliggende boerderij met mestkalverenstallen afgebroken werden om uiteindelijk te resulteren in een natuurgebied waar galloway runderen in rond zullen lopen. Herbricht telt nog maar een handje vol gebouwen.

In Pietersheim, aan de ruïne van de 12^e eeuwse burcht, worden schijnwerpers opgesteld die een deel van de restanten van het bouwwerk van de Heren van Pietershein verlichten.

In de vijver voor het kasteel, ligt een dode eend op haar (zijn) rug. Een krioelende massa maden doet zich te goed aan het lijk. “De een(d) zijn dood is de ander zijn brood” is hier letterlijk te nemen.
De natuur reageert op het jaargetijde en verandert het kleed. Prachtig roodbrons, lichtgroen en geel verschijnt er nu en het zal niet meer lang duren eer je verder het bos in kan kijken, omdat de bladeren nu massaal aan het vallen zijn.. Tussen al die bladeren steekt een grote verscheidenheid aan zwammen de kop op, eetbare, niet eetbare en giftige staan er in het bos.
Het echtpaar Biesmans -dat tegenover de kinderboerderij woont-, is vaak terug te vinden in het bos. In het bos vinden zij heel wat eetbare paddestoelen en zwammen.” Heel veel zijn er eetbaar” zegt de man, “maar  sommige kan je maar een keer eten” grapt hij.

Het water in de tweede ringgracht heeft een groene kleur doordat het zonlicht er niet goed door kan dringen door de bomen.

Als het duister intreedt is het beschijnen van de burcht pas goed te zien. Het blijkt een proefopstelling te zijn, waarover de vrienden van Pietersheim nog hun zegje zullen doen.

We mogen wel zeggen dat Lanaken de mooiste poort heeft tot het Nationaal Park Hoge Kempen met de Ruïne, Jachtslot (kasteel voor de Lanakenaren), de kinderboerderij en het prachtige voormalige prinsendomein van de Merodes..