IJzersterk: voldoende ijzer voor een goede gezondheid

IJzer is onmisbaar voor het goed functioneren van je organisme. Het is langs je voeding dat je dagelijks voldoende ijzer moet opnemen. In ons westers dieet is dit voor de meesten niet moeilijk. Wij eten voldoende vlees, daardoor krijgen wij ook onze dagelijkse dosis ijzer binnen. Toch zijn er enkele nuances te maken op dit ‘ijzersterk-verhaal’.

De functie van ijzer in je organisme

IJzer is één van de meest voorkomende metalen op onze aardbol en onmisbaar voor de meeste levende wezens. IJzer maakt integraal deel uit van verschillende eiwitten en enzymen die zorgen voor een optimale gezondheid. Het is een essentieel bestanddeel van eiwitten die betrokken zijn bij het zuurstoftransport en bij de regulatie van de celgroei en –differentiatie in je lichaam. IJzertekort zal zo zorgen voor te weinig zuurstof in je lichaamscellen en resulteren in oververmoeidheid, passiviteit en verlaagde immuniteit. Te veel ijzer echter resulteert in vergiftiging en zelfs de dood.

Ongeveer tweederde van het ijzer in je lichaam vind je terug in hemoglobine, het eiwit in rode bloedcellen dat zuurstof vervoert naar je weefsels. Kleinere hoeveelheden ijzer bevinden zich in de myoglobine, een eiwit dat helpt bij de zuurstofvoorziening van de spieren en in enzymen die assisteren bij biochemische reacties. IJzer is eveneens aanwezig in eiwitten die dit opslaan en stockeren voor toekomstige behoeften en die dit transporteren in het bloed. Ijzerstockage wordt gereguleerd door ijzerabsorptie in je ingewanden.

IJzerrijk voedsel

Er zijn 2 soorten dieet-ijzer : heem- en non-heemijzer. Heemijzer bevindt zich in de hemoglobine en dus in bloed. Voedsel dat bloed bevat (vooral vlees en vis) is dus een goede ijzerbron. Dit heemijzer wordt het makkelijkst opgenomen door ons organisme. Non-heemijzer zit in plantaardig voedsel en er bevindt zich meer ijzer in plantaardig dan in dierlijk voedsel. Goede plantaardige ijzerbronnen zijn alle soorten bonen, linzen, tofu, sommige volkorengranen zoals havermout,vokorentarwemeel. Non-heemijzer wordt echter moeilijker door ons organisme opgenomen.

Belangrijk : de absorptie van ijzer uit je voeding

Bij een volwassene wordt slechts 10 tot 15% van het ijzer in je voeding echt opgenomen door je organisme.

• Het ‘stockageniveau’ van ijzer in je lichaam bepaalt mee de absorptie van het ijzer dat je opneemt uit je voeding. Is deze stockage hoog dan zal de ijzerabsorptie uit je voeding verminderen , omgekeerd als dit laag is dan verloopt de absorptie beter. Dit gebeurt om je te beschermen tegen vergiftiging door een teveel aan ijzer, wat kan leiden tot de dood.
• Heemijzer uit vlees en vis (15 tot 35%) wordt -zoals hoger al vermeld - beter geabsorbeerd dan non-heemijzer uit plantaardig voedsel.(2 tot 20%)
• De absorptie van non-heemijzer wordt sterk beïnvloed door verschillende voedingscomponenten zoals :
1. vleeseiwitten en vitamine C verbeteren de opname
2. tannine (in thee, wijn), polifenolen, calcium en phytaten (in sommige volkorengranen en groenten) kunnen de absorptie verminderen
3. sommige eiwitten uit sojabonen kunnen de opname eveneens belemmeren.

Het is dus belangrijk om met bovenstaande informatie rekening te houden als:

- je ijzerinname langs je dagelijks dieet beperkt is

-  je ijzerverlies groot is: bvb. vrouwen bij sterke menstruatie

- je dagelijkse ijzerbehoefte groter is dan normaal: bvb. bij zwangerschap

- bij vegetariërs en vooral dan veganisten die alleen non-heem voedingsbronnen gebruiken.

IJzertekort , hoe kan dit ?

Men heeft enerzijds het ‘gewone ijzertekort ’ waarbij de hoeveelheden ijzer in je lichaam onder het normale liggen en men heeft de werkelijke ‘anemie’ waarbij je te weinig rode bloedcellen hebt.

Door een verkeerd dagelijks eetpatroon (bvb .eenzijdige voeding met een lage voedingswaarde en met veel calorieën, vet- en suikerrijk) wordt geleidelijk een tekort opgebouwd. Op langere termijn kan dit uitmonden in een echte anemie.

Er zijn bepaalde personen die meer risico lopen op een tekort :

• zwangere vrouwen, kinderen en meisjes in de puberteit, vrouwen in hun vruchtbare periode
• personen met een nierfalen ( vooral dialysepatiënten)
• baby’s met een laag geboortegewicht
• veganisten
• personen met een gastrointestinale storing (bvb. ontsteking in de dunne darm) kunnen soms het nodige ijzer uit hun voeding niet absorberen.

Voor deze groepen moet er extra aandacht besteed worden aan een gezond dagelijks dieet met voldoende voedingswaarde,differentiatie en afwisseling, of de nodige medische behandeling volgen (met eventueel extra toedienen van ijzer).

Aanwijzingen van ijzertekort en anemie

• je snel moe en zwak voelen
• trage cognitieve en sociale ontwikkeling bij kinderen
• verminderde school- en werkprestaties
• moeilijk je normale lichaamstemperatuur kunnen behouden
• glossitis of een ontstoken tong
• verminderde immuniteit, vatbaarder voor allerhande infecties.

Tot slot : opgelet voor te veel ijzer .

IJzer, eens opgenomen, wordt slechts zeer traag uit je lichaam verwijderd. Ga dus nooit op eigen houtje ijzersupplementen innemen. Raadpleeg altijd hierover een deskundige/arts die de echte oorzaak van het ijzertekort tracht te achterhalen. Supplementen kunnen alleen maar bij het vaststellen van een ernstig ijzertekort of anemie. En zelfs dan is het soms aangewezen om via een dieetaanpassing op lange termijn je ijzertekort te verhelpen. Houd ijzersupplementen ook altijd buiten het bereik van kinderen. (intoxicatiegevaar)