Twintig originele benaderingen van spaghetti bolognese.
Van bovenstaande drie boeken ben ik medeauteur !
Tips en hulp voor de keuken !
Ter Leringhe ende Vermaeck
25-10-2005
Kalfskop, nog een...
Recept van kalfskop volgens "Ons Kookboek" van de boerinnenbond.
Een lezer van dit blog vroeg een recept om deze kalfskop " en tortue" klaar te maken. Hij vermoede dat dit een goed bewaard geheim is...nee dus... Bovenstaande is een recept uit het kookboek van "den boerinnenbond', anno , ik weet niet , jaren vijftig ...??? ( Reeks C Nr 2)
Het recept is bijna perfect.
Bij bouillon bedoelen zij , de bouillon van de kalfskop. De uien en wortels eerst een beetje aanfruiten zodat ze wat kleur krijgen. 1 doos tomaten, kan perfect vervangen worden door tomatenpuree. Het gehakt moet natuurlijk kalfsgehakt zijn. Met de komkommers bedoelen ze augurken.
Dus
een degelijke tomatensaus bereiden met het kookvocht van de kalfskop,
ui, wortel en roux. Lang laten koken, minstens één uur en opletten voor
het aanbranden want de gelatine uit de jus ( bouillon) bevat redelijk
wat gelatine en die verbrandt gemakkelijk. Goed bijkruiden met peper en zout. Wat
mij verwonderd is het feit dat ze niet spreken over schildpadkruiden.
Dit is dus een mengsel van verscheidene kruiden. Vroeger werd dat wel
verkocht als een mengsel, misschien nu ook nog maar 'k zou niet weten
waar. Slagers die zelf hun "tortue" nog maken, hebben het misschien wel
! Anders zelf samenstellen. Lees maar in vorig stukje...ook
niet overdrijven met dit mengsel, het is nogal krachtig van smaak!
Goed,
nu stukken kop en als er resten van de tong zijn, mengen met de saus en
nog even doorsudderen. De madera toevoegen. De champignons mogen
gewoon uit een blik komen... ( vertel nu niet aan mijn kennissen dat ik dat gezegd en geschreven heb ! ) De gehaktballetjes eerst even opkoken in gezouten water en bij de saus voegen. Nog wat verder stoven... Nu kan de kop zo opgediend worden met halve hard gekookte eieren en augurken. Men eet er boterhammen bij... Het
restant wordt in een kom gedaan en zal 's anderendaags volledig
opgesteven zijn tot een stevige massa die in blokjes of sneetjes
kan gesneden worden.
Nog een opmerking : Uw eigen gemaakt product nooit vergelijken met een commercieel product. Dit is een fout die door velen gedaan wordt ! Wij
zijn ondertussen zo gewoon geraakt aan commercieproducten dat we niet
meer weten hoe het "echte" product smaakt of er uit ziet.... Een
Franse verkoopster op de markt heeft mij ooit gezegd ( in 't
Frans natuurlijk ) : al wat ge zelf maakt, hoe simpel dan ook, is nog
steeds stukken beter dan gelijk welk fabrieksmatig gemaakte voeding....!
Indien
men deze kalfskop wenst te bereiden met de bedoeling om er "tortue" van
te maken, kan men enkele stukken kalfsvlees meekoken met de kop. (
schenkel bijvoorbeeld of gewoon wat stukken voor kalfsstoofvlees. )
Wat steeds erg opvalt in die oude kookboeken zijn de ettelijke recepten voor kalfskop.
Cauderlier wijdt er twaalf recepten aan; hoe den kop te zieden, over de bereiding en tortue en enkele andere recepten.
De kalfskop is ooit een paradestuk geweest op elke feesttafel. De
kop werd gekookt in een gekruid kooknat en de grote kunst bestond erin
om de kop zo wit mogelijk te houden. In kookboeken die uitgegeven zijn
voor de tweede wereldoorlog werden er ettelijke bladzijden aan gewijd
en uitgebreid uitgelegd hoe het allemaal moet.
Zelfs tot in de kookboeken van de boerinnenbond zijn er recepten terug te vinden voor kalfskop, zij het een beetje summier.
De hele kop werd gekookt opgediend met vinaigrette of met een warme
pikante of toch goed gekruide saus. Er werd een citroen in de muil van
de kalfskop gestopt en peterselie in de oren....Omdat het verdelen aan
tafel nogal ingewikkeld was werd de kop dikwijls voorgesneden in de
keuken. Dan werden de kaken en het vel in repen gesneden en op een
servet gelegd. Rondom kwam de gesneden tong en de apart gaar gemaakte
hersenen. De resten werden verwerkt tot het nu nog bestaande gerecht:
tête de veau en tortue.
Voor deze bereiding worden de stukken kop gemengd met een kruidige
tomatensaus die afgewerkt is met madeirawijn en schildpadkruiden. Als
extra garnituur worden er meestal kalfsgehaktballetjes aan toe gevoegd.
Deze bereiding word opgediend omringd met halve hardgekookte eieren en
augurken. De rest van deze schotel kan ook nadien nog koud , in plakken
gesneden, gegeten worden. Het is meestal deze laatste manier van
bereiden die we nu nog aantreffen in de slagerijen.
De schildpadkruiden zijn een mengsel van salie, koriander,
rosmarijn, en nog enkele andere specerijen. Dit mengsel werd ook
gebruikt bij de bereiding van een echte zeeschildpad, maar een
schildpad was zeer duur - ondertussen is het tevens verboden voedsel
geworden - en als vervanging werd een kalfskop gebruikt...
De eieren die bij de kalfskop geserveerd worden zijn een imitatie van de schildpadeieren...
In Engelse recepten vindt men wel eens de mock turtle soup, valse
schildpadsoep dus. Dit is ook weer een vervanging van de dure schildpad
door goedkope en gemakkelijk (?) verkrijgbare kalfskop!
Behalve gewoon gekookt wordt de gekookte kop ook wel verwerkt tot
beignets. Indien u er zelf zou willen aan beginnen : de kop nooit
ijskoud opdienen want door het hoge gelatinegehalte wordt het vlees dan
rubberachtig.
Ook de oren werden destijds apart opgediend onder allerlei vormen,
geroosterd, gefruit, gestoofd , in beignets enz... nadat ze gekookt
waren werd het dunne gedeelte in reepjes gesneden zonder het
kopgedeelte in te snijden, zo zag het oor er uit als een soort bloem,
in de holte stopte men peterselie of citroen.
De kalfstong kan ook apart geserveerd kan worden. Kalfstong is ten
andere fijner van smaak dan rundtong. Kalfstong wordt ook nu nog door
kenners zeer op prijs gesteld. Ze moet een tweetal uur koken, tot het
witte vel gemakkelijk kan verwijderd worden.
Uiteraard heb ik het ooit geprobeerd om kalfskop klaar te maken.
Twee keer zelfs, volharden in de boosheid is één van mijn slechte
eigenschappen ...
Moeilijk is het niet, alleen een kop vinden is het probleem en vooral een ketel die groot genoeg is om hem te koken.
Zeer opvallend is ook dat slachtafval in Wallonië en vooral in
Frankrijk zeer gemakkelijk te vinden is. ( Een volledig andere
mentaliteit)
Een bevriende slager kan wel een kop bestellen, veel kost het ook niet; een twintigtal euro.
Een kookketel vind je bij dezelfde slager als hij die even wil lenen
en denk er aan om veeeel volk te inviteren om te komen mee-eten. (
Genoeg voor ongeveer twintig personen )
De koppen die nu verkocht worden zijn reeds goed schoongemaakt men hoeft dat niet meer zelf te doen.
Mochten er avontuurlijken zijn die het willen proberen, geef maar
een seintje, dan geef ik wel enkele recepten. Hoewel het zeer simpel
is, de kop koken in een goed gekruide bouillon en warm eten met een
stevige kruidenvinaigrette. Ofwel dus de klassieker; en tortue !
Hou er wel rekening mee dat je een ganse namiddag zoet bent om s avonds de kop op tafel te krijgen.
Nu begrijp ik ook wel dat ik niet veel succes zal oogsten met mijn promotie voor denkalfskop maar als je het niet probeert zal je het ook nooit weten !!!
Het trouwens jammer dat we alleen nog maar proper zuiver bijna smaakloos vlees eten en de beste stukken laten liggen...
Ik zal wel zien aan de waarderingscijfers wat (senior) Vlaanderen hier over denkt.
De jongeren mogen ook hun mening te kennen geven !
Vandaag ben ik er in gelukt om mijn vierde kookboek van Cauderlier te bemachtigen.
Het hadden er vijf moeten zijn , maar er zat één valse tussen, ook een interessant boek maar geen Cauderlier.
Nu heb ik :
- Het spaarzame keukenboek : Zevende uitgave , ergens van rond 1887
- Het spaarzame keukenboek : Twaalfde uitgave , ergens van rond 1922
- LEconomie culinaire : geen idee over de ouderdom, de
beginpaginas zijn verdwenen, maar zeker en vast niet zeer oud. ( Zeker
na 1886)
- Le livre de la fine et de la grosse CHARCUTERIE : vermoedelijk 1915 .( goede staat )
Al deze boeken zijn in miserabele toestand, ze zijn dan ook
duizenden keren gebruikt geweest in de keukens door de keukenmeiden van
de hogere burgerij, de pastoors, de notarissen en die van mijnheer den
baron. Nadien hebben ze nog tientallen jaren liggen verschralen op
zolder of in de kelder van de eigenaars of van hun erfgenamen.
Wat zegt u ? Nooit gehoord van Cauderlier ! ?
Nu, dit jaar, is het jaar van Cauderlier!
Er werd een nieuw boek uitgegeven om de man opnieuw in de belangstelling te brengen.
Om even kort te gaan : Philippe Cauderlier was een Gentse kok, die
het er zeker niet slecht van af gebracht heeft. Hij was traiteur te
Gent. Hij heeft gekookt voor de koning en nog voor enkele prominente
persoonlijkheden. Dit schrijft hij ook in zijn boeken !
Hij heeft ook verschillende kookboeken gemaakt die in zijn tijd zeer
succesvol waren. De oorspronkelijke werken waren Franstalig, maar ze
zijn ook vertaald in het Nederlands. Sommige werken zijn nooit vertaald
geweest. Nochtans kende de man ook wel Nederlands, t is te zeggen
schuuën Gents, of Brussels, want hij heeft ook in Brussel gewoond en
werd geboren in Antwerpen. (Er is geen enkele foto van hem beschikbaar
!)
Deze boeken werden op enorme oplages verspreid, zowel in België als
in Frankrijk en zijn tot in de jaren 1930, het standaardwerk geweest
voor de toenmalige keukenmeiden.
Het is de uitgeverij Hoste die de verspreiding verzorgde. Cauderlier was gehuwd met een dochter van de uitgever ! Deze uitgeverij zorgt nu nog steeds voor Het volk !
Nadien heeft het kookboekje van de Boerinnenbond de vlag overgenomen.
De keuken van Cauderlier was geschreven voor de keukens van de aristocratie, de notabelen.
Het boek van de Boerinnenbond gaf instructies aan de gewone
landbouwersvrouwen. Daar werden geen truffels, ganzenlever en andere
liflafjes gebruikt.
Onze Cauderlier is dan vele tientallen jaren in de vergetelheid
verdwaald tot de Academie voor streekgebonden gastronomie , afgekort
tot ASG , een heel nieuw boek over Cauderlier gemaakt heeft. Zij
hebben zijn boeken terug te voorschijn gehaald.
De werken van de man zijn dan ook niet te onderschatten, hij behoort tot een groep van koks die einde 19e eeuw furore maakten.
Hij is beginnen schrijven in 1860 en is blijven schrijven tot 1886.
Hij behoorde tot een groep van gereputeerde Franse chefs wiens naam nu nog steeds voorkomt in vele gereputeerd gerechten.
Toch was hij een beetje verbitterd ten opzichte van de Franse chefs. Hij moet daar enkele tegenwerkingen gekregen hebben...
Mocht er iemand nog een boek van hem te koop hebben ....smiley...
In vele van de culinaire fora vindt men vragen over diverse quiches.
De oplossing van de diverse antwoorders is dit een goed Nederlands woord ? - , bestaat er dan uit om telkens een nieuw recept op te geven. Quiche met dit, quiche met dat, en zo...
Zoals misschien al geweten heb ik dus een heilige hekel aan het woord recept.
Het woord quiche komt uit het Duits. De enige echte en originele quiche komt uit de
Elzas-Lotharingen. Een vroeger Duits gebied.
Men noemde toen ( 1914-18 ) het soort gebak dat in de drankgelegenheden verkocht werd gewoon kuche. Koek ! Het werd verkocht, of zelfs gratis gegeven, als zoute hap bij een glas bier, in de hoop nog meer drank te verkopen. Die toestanden zijn niet nieuw...
Toen de Elzas aan Frankrijk toegewezen werd zijn de Fransen er weer maar eens in gelukt om door hun ongelooflijk onvermogen om ook maar één andere taal te begrijpen er in gelukt om het woord kuche, te verbasteren tot kiche.
Nog even later werd dat quiche....
De originele quiche werd gewoon gemaakt met een restje brooddeeg , dun uitgerold, waarop stukjes (zout) spek en geklopte eieren gedaan werden.
Ooit heb ik dit originele baksel nog gezien in een dorpskroeg in de Elzas. Het gelijkt een beetje op een pizza...of flamenküche...
Let er wel op dat er in die originele quiche ( küche) geen kaas aanwezig is!
Op dit ogenblik woedt er trouwens een heftige discussie over het al dan niet gebruiken van kaas bij de originele quiche Lorraine.
Zonder kaas is het meest logische, de Elzas kent geen kaas, genre emmental of gruyere.
Ze hebben wel de fameuze ( stinkende , maar o zo lekkere) Münster , maar geen harde kazen.
Wat we er nu van een quiche gemaakt wordt is iets geheel anders.
Dit betekent niet dat het huidige gerecht minder aangenaam of atractief zou zijn, het is gewoon iets totaal anders dan de originele quiche.
Nu kennen we quiches met gerookte zalm, met garnalen, met asperges, met groenten, met drie kazen , met briefjes van 5 Euro, enz...
Het principe is steeds hetzelfde:
- We hebben een deeg nodig,
- Een room, en/of melk en eimengsels nodig
- een garnituur; zalm, asperges, garnalen of briefjes van 100
- Kaas ...?
Als deeg wordt steeds een brokkeldeeg, kruimeldeeg, pâte brisée, fonceerdeeg, maar das allemaal hetzelfde, gebruikt. Dit deeg is trouwens kompleet klaargemaakt in de supermarkten te koop.
Men kan het ook zelf maken door
Bijvoorbeeld, er bestaan zo veel recepten :
300 gram bloem
200 gram harde koude boter
100 gram water ( of 50 g water + één klein ei )
Wat zout
Te cutteren tot een deegbal ontstaat of alles samen te hakken met een groot mes tot een deegbal ontstaat. Dan even verder met de vingers tot een homogene bal kneden.
Niet te sterk kneden, het deeg wordt dan taai...
Laat dit deeg indien mogelijk een nachtje opstijven in de koelkast.( Minstens één uur...)
Rol het uit tot een dikte van ongeveer 4 à 5 millimeter dikte. Of gebruik commercieel deeg. Het zelf gemaakte is natuurlijk veel lekkerder!
Bekleed hiermee een hoge taartvorm. Moeilijk om dit hier uit te leggen hoe dat moet. Het deeg is vrij brokkelig, daarom heet het ook brokkeldeeg....
Maar oefening baart kunst zegde men vroeger.
Nu moeten we ook het ei/vloeistof mengsel maken.
Het meest eenvoudige is dus een mengsel van 8 hele eieren te kloppen met 1 liter melk , daar peper en zout en wat muskaatnoot bij te mengen en klaar is kees. Een gedeelte van de melk vervangen door room geeft natuurlijk een smakelijker maar ook calorierijker, resultaat.
De juiste hoeveelheid voor één taartvorm moet experimenteel vastgesteld worden.
250 gram melk en 2 eieren, daarmee kan men beginnen. Indien niet genoeg. Nog wat bijmaken...
Op de bodem van de met deeg beklede taartvorm leggen we nu een laagje geraspte kaas, voor de puriteinen, dus geen kaas !
Sommige recepten zeggen om het deeg in te prikken.
Ik zou dat niet doen, Het vloeibare eimengsel krijgt daardoor de kans om tussen het deeg en de vorm te vloeien en daar alles vast te plakken met alle gevolgen van dien. Druk gewoon het deeg goed aan tegen de bodem van de taartvorm met een stukje restdeeg.
Nu brengen we het gewenste garnituur aan , stukjes uitgebakken gezouten of gerookt spek, garnalen, gerookte zalm, asperges, gestoofde groente, briefjes van 500 , enz;..
De vorm nu opvullen met het room/eimengsel.
De vorm voorzichtig, want de vulling is vloeibaar... in een oven schuiven van ongeveer 180°C en bakken gedurende ongeveer 20 tot 30 minuten. De quiche is gereed als de vulling opgeblazen is tot een mooi bergje. Zolang er een kuiltje in het midden van de taart aanwezig is , is de vulling niet gaar. Kan ook gecontroleerd worden met een tandenstoker of satéprikker.
Weet u nog, vroeger gebruikt men daar een breinaald voor...maar waar vindt men nu nog een breinaald ???
De quiche ontvormen door ze om te draaien op een groot bord of metalen schotel en onmiddellijk weer om te draaien op een taartenrooster.
Het beste resultaat bekomt men door de quiche nu af te laten koelen en nadien even terug op te warmen in een vrij warme oven.
Het deeg dat voordien, nog wat deegachtig was, zal nu ook mooi bakken...
In porties verdelen, men kan ook kleine quiche-tjes maken, één per persoon.
Serveren met een fris slaatje en een glaasje witte Elzasser wijn !
De "beurre blanc" of de "beurre Nantais" is één van de hoogtepunten uit de oude keuken. Het recept is zo eenvoudig dat het wel kinderspel lijkt. Een beetje aangezuurde vloeistof met gehakte sjalotten aan de kook brengen en terwijl de vloeistof kookt er stukjes koude , goede boter door roeren of kloppen. Op smaak brengen en af is de zaak! De vraag is nu, heet deze boter; beurre Nantais of beurre blanc ? De oorsprong ligt waarschijnlijk wel in de streek rond de stad Nantes maar ook de bewoners van Anjou maken aanspraak op het oorspronkelijk recept. Er wordt beweerd dat een kokkin, Clémence, een béarnaise wou maken, om bij de snoek van haar baas, de markies van Goulaine, te serveren, maar in haar haast vergat om de eierdooiers toe te voegen. Nochtans was het resultaat verrukkelijk. Deze Clémence zou later een restaurant openen te " La Chebuete", dicht bij Nantes. Het is daar dat " Mère Michel" , het later beroemd geworden restaurant het recept oppikte. Beurre Nantais is inderdaad de saus om geserveerd te worden bij gekookte zoetwatervis. Is er nu een verschil tussen beurre Nantais en beurre blanc ? Er is een discussie maar waarschijnlijk spreekt men van een beurre blanc als er tevens eens scheutje room bij de kokende vloeistof gevoegd wordt; En men spreekt van beurre Nantais als er geen room gebruikt wordt.
Primordiaal : er moet boter gebruikt worden en boter van goede kwaliteit.
Wat is dat ?... gewone boter ( van de koe ) en geen light toestanden of god betere, margarine. Er bestaan reeds mensen die dit verschil niet meer kennen !!!
Er bestaan diverse varianten :
Het komt er principieel op neer om een, meestal, zure vloeistof te laten koken tot er bijna niets van overblijft, hoogstens enkele eetlepels. In deze vloeistof worden dikwijls sjalotten meegekookt. Hierin worden nu kleine klontjes koude harde boter losgeklopt als het eerste blokje opgelost is mag het volgende er bij enzovoorts. Na enkele klontjes mag de saus terug een beetje opgewarmd worden.
Nu kan men al dan niet een scheut room toevoegen, dit laatste verzekert zeker en vast de stabiliteit van de saus. Room is een emulgator.
Als alles goed gedaan is kan ze zelfs gekookt worden....maar de smaak verbetert er niet door !
Eigenlijk is het kinderspel.
In plaats van aangezuurde vloeistof die meestal bestaat uit azijn of citroensap met sjalot zijn er nog andere mogelijkheden.
Bij gewone zeevis gebruikt men wel eens visfumet en sjalotten en dit ingekookt met room.
Ooit heb ik het geprobeerd met pastis, zelfs dat werkt maar de smaak komt er niet erg goed door.
Dan is het natuurlijk geen beurre Nantais niet meer, maar spreekt men over botersaus, blanke botersaus of iets dergelijks.
De saus mag al dan niet doorgezeefd worden om de sjalotten te verwijderen. Belangrijk is dat men boter van goede kwaliteit gebruikt, in kleine stukjes gesneden en tevens moet de boter ijskoud zijn .
Even zeer praktisch :
Neem een halve deciliter witte wijn en een halve deciliter citroensap dit is samen honderd gram.
Voeg hier een grote zeer fijn gesnipperde sjalot aan toe en eventueel een klein blaadje laurier en een takje tijm. Laat inkoken tot er nog enkele eetlepels overblijven. Gebruik een pan van goede kwaliteit, een sauteuse zoals men zegt met zware bodem.
Verwijder de eventuele kruiden.
Vooraf heeft men 250 gram boter in stukjes gesneden en terug in de koelkast gelegd.
Nu gaat men deze boter stukje per stukje door de vloeistof roeren. Als er enkele stukjes opgenomen zijn in de saus, kan men een flinke scheut room ( 40 %) toevoegen. Even laten opwarmen en de saus verder opwerken tot alle boter opgenomen is, af en toe terug op het vuur zetten om te verwarmen. Bijkruiden met peper en zout en eventueel door een zeef gieten. Er kan nog wat extra citroensap of azijn bijgevoegd worden mocht dit nodig zijn, dit hangt er van af waarvoor de saus moet dienen.
Nu kreeg ik een mail van een lid van een Nederlandse kookgroep die er maar niet in lukt om deze saus goed te maken.
Daarom ook bovenstaande uitleg. Wat mij vooral intrigeerde in deze mail was het woord gastrique. Hij gebruikte deze term om de aangezuurde beginvloeistof aan te duiden.
Misschien is er niets verkeerds mee want de saus zou oorspronkelijk ontstaan zijn door per vergissing een bearnaise te maken waar de eierdooiers in vergeten waren...
Voor een bearnaise heeft men een gastrique nodig. Dat dacht ik ook tot voor kort....
Deze week ; als taak: zoek eens op in Google : gastrique....zoek wel bij de recepten uit de Franse keuken! ( Google.fr)
Wat leren we ?
Een gastrique is een vloeistof die ontstaat als men karamel blust met sinaasappelsap of azijn of witte wijn die gebruikt wordt in bepaalde sausen, voor canard à lorange bijvoorbeeld.
Gastrique bij de bereiding van béarnaise: nooit van gehoord !
In onze Belgische leerboeken vinden we overal : gastrique is een reductie van azijn en/of witte wijn met dragonstengels, peper en sjalotten, vooral voor bearnaise !
Bovenstaande zuur zoete versie noemen wij dan weer een aigre-doux
Een reductie van witte wijn met sjalot en peper noemt men in Nederland ook al een gastrique ...Ik zou dit toch gewoon liever een reductie tout court noemen hoor !
Zoek in het woordenboek en wat vindt men daar voor gastrique : maagzuur...en alles wat in betrekking met de maag staat en dat is het dus ook .
Als we mekaar maar verstaan, nie waar ...
De auteur van de mail voegde er ook aan toe dat er in hun, beurre blanc, saffraan gebruikt werd en dacht dat de finale saus dan beurre blanc Angevin zou moeten heten.
Niet waar, Angevin is een afleiding van de stad Anjou en daar hebben ze nog nooit van saffraan gehoord , laat staan gegeten !
Maar om er een origineel sausje met te bereiden, ok , geen probleem.
Goed, we gaan terug aan de slag met ernstiger zaken dan de vorige larie....
Sinds enkele dagen ben ik terug naar school gegaan, met knikkende knietjes en enkele boterhammekes in mijn brooddoosje en een Mars voor de opkomende geeuwhonger.
In t caferatia kan ik ook nog een pakske chips kopen als het echt te erg word !
Neen, de eerste lessen die ik gegeven heb vielen zeer goed mee...Ook voor ons is dit steeds zo wat afwachten : welk vlees krijgen we nu weer in de kuip ? Soms zit daar zeer raar vlees in hoor !
Waar ik eigenlijk naartoe wil: we hebben vanavond, we, dat is iedereen , een doodsimpel gerechtje gemaakt dat ongeveer zo eenvoudig is als aardappelen koken en een fantastisch resultaat geeft : een gebakken of gebarbecuede camembert....
Het recept; ik haat het woord recept,...komt uit de Franche-Comté waar een kaas gemaakt word die vroeger alleen tijdens de wintermaanden verkrijgbaar was : de Vacherin du Mont d Or. Ondertussen is die kaas bijna gans het jaar door verkrijgbaar.
Deze kaas is verpakt in een houten doosje dat gemaakt is uit dennenhout. Dit geeft een extra harsachtige smaak aan de zeer smeuïge kaas die bijna vloeibaar is. Het bovenste gedeelte van de korst word verwijderd en dan kan de inhoud er uit gelepeld worden.
Tijdens de lange winteravonden aan het open vuur moet er ooit eens iemand op het idee gekomen zijn ...of per toeval... zo een kaas te verwarmen...
De kaas werd daardoor nog vloeibaarder. Er ontstond een soort fondue !
Nu , hetzelfde is mogelijk met elke witschimmelkaas van behoorlijke origine.
Bijvoorbeeld een camembert.
Men neme dus een camembert. Voorwaarde is wel dat deze in een houten doosje verpakt is !!!
Haal het kaasje uit de verpakking en leg hem terug in het houten doosje.
Men snijde een ronde opening in de kaas, bovenaan, zoniet, de kaas nog eens omdraaien.
Het uitgesneden stukje mag zo opgegeten worden of aan de hond gegeven...
In deze opening kan men nu bijvoorbeeld enkele stukjes fijngesneden knoflook prikken of enkele verse kruiden strooien en vooral de opening moet opgevuld worden met één of ander alcoholische drank. Des te sterker des te beter !!!
Witte wijn doet het wel, maar een scheut kirsch of schnaps of zelfs jenever doen het veel beter.
Nu pakt men de kaas in, in een stevig vel aluminiumfolie en nu zijn er mogelijkheden legio:
- Hem ofwel op de uitdovende barbecue leggen, iedereen is lekker aan het smikkelen en t kaasje ligt te sudderen.
- Ofwel hem gewoon in de oven stoppen bij ongeveer 180°C gedurende een kwartiertje.
Hij is klaar als de korst begint op te blazen en de massa duidelijk vloeibaar aanvoelt.
- Hem ergens in de het as van een uitdovende open haard leggen is natuurlijk onbeschrijflijk romantisch. Misschien is dit ook wel de beste methode...
Nu blijft er nog; de folie verwijderen en de kaas er met lepeltjes en stukjes brood uitlepelen of dippen... un vrai régal zouden de Fransen zeggen.
Doen !
De korst kleeft tegen de wand van houten doosje en binnenin bevind zich een ongelooflijk smeuïge fondue.
Goede dingen kunnen ook wel eens eenvoudig zijn ...
Nog een laatste en dan gaan we weer van start met het
ernstige werk.
Zoals reeds een paar keer vermeld hebben we enkele jaren in
Korea gewoond en gewerkt.
Vrouwen werden daar toen en nu misschien nog, aanzien als
wezens die dienden om kinderen te fabriceren en om eten te maken voor de baas
des huizes. De normen liggen er dan ook een beetje anders.
We zaten in een sjiek westers restaurant, twee mannen en
twee vrouwen, ook westerlingen.
De ober bedient eerst de vrouwen, zoals het hoort volgens de
regels, bedient mij dan en zegt :
I am sorry
sir, but we have to serve the ladies first!
Excuseer mijnheer maar wij moeten de dames eerst bedienen !
Nog eentje van Elke , uit Planckendael :
Je kent zeker zo van die coca cola tapkranen. De ene zijn
premix ( waar er al water aan toegevoegd is ) en de andere postmix ( zuivere
stroop dat aan de waterleiding wordt gekoppeld en waar koolzuurgas wordt aan
toegevoegd ) . Meestal hebben die tapinstallaties ook een tapje voor gewoon
bruisend water . Dus wat doe je als er per ongeluk (?) geen bruisend water meer
tevoorschijn komt ? Een nietsvermoedende jobstudent een nieuw vaatje bruiswater
gaan laten steken .
Is dikwijls gelukt hoor !
Heel verveeld kwamen ze naar boven dat ze zo'n vat niet
vonden . Wij dus lachen ! Tot op een bepaald ogenblik er eentje niet meer naar
boven kwam na een tijdje en mijn neef ging kijken wat die allemaal in de kelder
aan het uitspoken was . Ze zat net klaar met een tiental bakken bruiswater ....
om in de waterontkalker te gieten !!!
Een man heeft het groot lot in de loterij gewonnen: een miljoen euro !
Hij krijgt een berichtje dat hij dat in Brussel moet gaan ophalen en hij schraapt zijn laatste kleingeld bij mekaar om een treinticket naar Brussel te kopen.
Hij krijgt daar zijn cheque overhandigd en nog wat briefjes voor onmiddellijk gebruik en hij komt dus buiten als een steenrijk man, in één klap !!!
Ondertussen is het middag geworden en hij krijgt honger.
Nu moet hij niet meer naar de frituur maar hij kan zich gewoon permitteren wat hij wil. Hij roept een taxi en vraagt aan de chauffeur om hem naar het chicste restaurant van Brussel te rijden. Dat was destijds de Villa Lorraine. Hij wordt daar onthaald met alle egards.
De man bekijkt de kaart maar begrijpt er geen jota van en zoekt naar het duurste dat er te eten valt. Dat blijkt kaviaar te zijn. Maar hij kent dat niet en vraagt dus aan de ober wat dat is , kaviaar ?
Wel zegt de ober zeer beleefd , dat zijn de eitjes van een bijzondere vis, de steur en dat is een zeer zeldzaam product, daarom dat het ook zo duur is.
Goed zegt de man breng er mij twee, licht gekookt !
De allereerste keer dat ik moest opdienen, met knikkende knieën, ik was vijftien of zo wat , was er als voorgerecht een vol-au-vent. Voor degenen die dit niet kennen, het is een soort reuze bladerdeeggebak gevuld met kippenragout en is bedoeld voor ongeveer acht personen. Ik stond daar met de schotel, daarop de vol-au-vent en daarnaast een lepel en vork. Het is nu de bedoeling dat de gast zichzelf bedient met de ragout en een stuk van de korst neemt. Men noemt dit Franse dienst !!! ( Bestaat nu niet meer) De eerste gast aan tafel nam de lepel en vork en trok gans het gebak op zijn bord en daar stond ik
Een man vraagt bij de viskraam: "Hoe duur zijn die haringen? ". De verkoper antwoordt: " 1 euro per stuk". "Is dat met uien? ", vraagt de man. "Ja" zegt de verkoper, "De uien krijgt u er gratis bij". Waarop de man zegt: "Doe mij dan maar 1 kilo uien".
Ongeveer hetzelfde. Een pasteibakker gaat naar de eierboer en vraagt hoeveel de eieren kosten. Ah, zegt die, de mooie bruine 4 frank, de witte 3 frank, de kleintjes 2 frank en de gebroken eieren 1 frank per stuk. Zegt de patissier, sla er mij dan eens een stuk of honderd kapot...
Ik heb vroeger nog geruime tijd bij een traiteur gewerkt. s Avond kwam er dikwijls een postbode helpen , kwestie van enkele centjes bij te verdienen. De man had de zeer slechte gewoonte om van alles waar hij maar bij kon te proeven, zo maar met de vingers in de potten of kommen en dan likken maar Op een avond was er gebraden kip met appelmoes en abrikozenmoes, dat was toen grote klasse , en we hebben een deel abrikozenmoes gemengd met evenveel bruine zeep, de speciale kom klaar gezet op de tafel en het lukte Spijtig genoeg heeft hij zijn slechte gewoonten niet afgeleerd, alleen was hij nadien veel voorzichtiger !
Tijdens dezelfde periode werd er nog opgediend in smoking, zo een zwart pak met satijnen kraag en een zwarte bies op de broek. De jassen waren redelijk lang volgens de toen geldende mode en we hebben ooit een muizenval, zon klemmetje, aan de jas van één van de serveerders gehangen. de man heeft het pas twintig minuten later doorgekregen dat er wat fout ging. Ook de mensen in de zaal zaten te gniffelen maar ook daar zegde er niemand wat.
In dezelfde periode waren de serveersters gekleed in zwarte rok, witte blouse, wit schortje enz. Dan was de grap; even de hand in de bloem stoppen, goed de overtollige bloem er af kloppen en even vriendschappelijk op de bips van een serveerster slaan en informeren of alles nog goed ging De rest laat zich wel raden.
Indien een serveerster het ook maar waagde om haar sigaret in de asbak in de keuken achter te laten werd de filterpunt snel even in de cayennepeper gedipt
Ook zeer grappig is om de opscheplepels in de soepkommen te vervangen door schuimspanen. Vooral als alles zeer snel moest gaan lukte dat wel eens. Het is wel niet erg bevorderlijk voor de collegialiteit.
Een oude klassieke truc bestaat erin om een muntstuk goed heet te maken in de gasvlam en deze dan per toeval te laten vallen als er iemand van de zaal in de keuken komt !
Grappig is het om in flensjes zo een stuk van 30 centimeter garendraad te bakken
Een meisje vraagt aan haar moeder: "Mamma als je worsten bakt waarom snij je dan altijd de twee zijkantjes eraf?" "Ach"zegt de moeder"Dat moet je aan oma vragen,zij deed dat vroeger ook,en dus heb ik dat zo geleerd. Vraag het eens aan haar!" Het meisje naar de oma:"Oma waarom snijden jullie altijd de zijkantjes van de worsten af als jullie die bakken?" En de oma:"Ach ik heb dat zo bij mijn moeder altijd gezien en dus doe ik dat ook,vraag het eens aan moemoe!" Het meisje naar moemoe: "Zeg moemoe waarom snijden jullie altijd de zijkantjes van de worsten af als je die bakt?" En de moemoe,heel verwonderd"Bakken jullie nu nog altijd in dat kleine pannetje?
Onze leraar pasteibakkerij, toen ik nog op school zat zou, een biscuitgebak maken. Het werd een demonstratieles, dus wij mochten enkel toekijken. Alle grondstoffen lagen reeds klaar afgewogen; bloem, eieren, suiker enz Toen werd de leraar even weggeroepen, misschien voor telefoon . We hebben toen snel een gedeelte van de bloem vervangen door gipspoeder.
( In het lokaal naast de pasteibakkerij waren werklieden bezig met renovatiewerken..) Het effect was overweldigend, terwijl de leraar alle ingrediënten mengde begon de gips reeds te werken en er hingen grote klodders pleisterwerk aan de spatel waarmee aan het mengen was
Mijn schoonbroer is pasteibakker. Hij was nog een hulpje en de baas moest even weg . De oven , die toen nog met steenkool gestookt werd, brandde niet erg goed en werd dus ook niet warm genoeg. Het zoontje van de baas was toen ook in leer en mocht even helpen. Om de oven beter te laten branden moet je de steenkool afstoffen, suggereerde mijn schoonbroer. De kleine niet beter wetend begon er aan en borstelde alle brokken steenkool af. Toen de baas thuis kwam en zijn zoontje volledig zwart terug vond, al kolen borstelend, was het lot van mijn schoonbroer bezegeld : er uit !
Leerjongetjes , of meisjes, zeker als ze nogal veel praat hebben kan men temmen door hun bijvoorbeeld erwtjes in brunoise te laten snijden, macaroni s te laten opvullen met boter, bloem fijn te laten hakken, melk tot slagroom te laten kloppen; dan even checken en zeggen dat het nog niet goed genoeg is Ze weg sturen naar de baas om de soufflépomp te halen of de pomp om de papillotten op blazen
Ikzelf ben er ooit in geslaagd om rundermaag klaar te maken voor het personeel van het hotel waar ik destijds werkte in Frankrijk. ( De door de Fransen zeer geprezen Tripes à al mode de Caen ). Nadien bleek dat de maag bestemd was voor het hondje van een mevrouw die s avonds zou aankomen en tou-tou wou ook eten. Tou-tou heeft dan maar wat filet pur gekregen...
De baas had een volledig pak gelatineblaadjes te week gezet in een emmer met water. Nadien bleek de emmer en inhoud verdwenen te zijn. De poetsvrouw , Trees, had alles weggegooid, ze dacht dat het vuil water was.
Diezelfde Trees had het nog hete frituurvet afgelaten in een plastic emmer. De emmer stond op een tafel en wij zagen die emmer met de seconde boller en boller worden tot hij er uit zag als een ballonnetje. Toen knalde de emmer open en alle lol was er af
Een man rijdt op een vroege zonnige zondagochtend in het mooie landschap van de Achterhoek. Op een gegeven moment ziet hij een leuk terrasje en besluit daar wat te gaan drinken. Bij de man die meteen naar buiten komt bestelt hij koffie en vraagt of hij ook kan ontbijten, waarop de ander vraagt wat hij blieft. "Toast, gebakken eieren, jam en sinaasappelsap". Enige tijd later wordt het hem gebracht en na een heerlijk verpozen aldaar vraagt hij om de rekening, waarop hij als antwoordt krijgt: "Graag gedaan hoor, u bent hier op een privé terras beland."
In Antwerpen aan de "vogeltjesmarkt" is er een snackbar, gespecialiseerd in de verkoop aan Nederlanders. Dus rotkwaliteit maar, en dat vooral, goedkoop. Nu is een promotie ; gehaktbal met brood en zuur. 1 euro ! Een Nederlander bestelt het en hij krijgt een doodgewone droge gehaktbal op zijn bord. Vraagt hij; waar is het brood. Oh, zegt de ober dat zit in die bal. En dat zuur dan? Dat krijgt ge wel als hem helemaal opgegeten hebt...
Het volgende is echt gebeurd op onze vakantie in Cancale in Frankrijk. De oesterstreek bij uitstek. Wij komen het restaurant binnen en bestellen een aperitiefje. De mensen naast ons waren Hollanders; sorry maar echt waar. Ze riepen de ober en bestelden oesters als voorgerecht natuurlijk,echter een mevrouw vroeg aan de ober:"Maar die beesten zijn toch dood hé?"waarop de ober:"Maar natuurlijk mevrouw",de Hollandse:"goed zo, breng ze dan maar!
Nog een in hetzelfde genre : vraagt de ene : lust jij oesters ?
Ja zegt de andere , maar die vieze beesten dat daar in zitten moet ik niet hebben .
Je heb ooit wel eens gehoord, dat een restaurantbezoeker het vingerkommetje met water leegdronk. Bij ons in de zaak gaven wij verpakte citroendoekjes, om de vingers schoon te vegen. Tot mijn grote verbazing scheurde een klant de verpakking open en begon het doekje boven zijn portie mosselen uit te wringen !!
Inderdaad probeer je lachen dan maar eens te verbergen !
Hetzelfde wordt verteld over Mobutu die destijds op bezoek kwam bij Mitterand en daarom ook kon aan zitten aan het banket, zoals Toon Hermans dat destijds zo mooi zegde.
Mobutu , niet wetend waarvoor dat vingerkommetje diende, dronk het leeg...
Alle andere aanwezigen, natuurlijk, gniffelen...
Mitterand, nam zijn vingerkom, stond recht en dronk het leeg !
Dit is al een oude maar nu misschien een beetje vergeten :
Mobutu zit in het vliegtuig naar Kinsjasa en de hostess vraagt wat hij wil drinken.
Waarop Mobutu : un whisky !
De hostess : un whisky, ...comment ?
Mobutu : un whisky, sil vous plaît !
Wat later vraagt een reporter van de VRT, toen BRT, cassetterecorder in de aanslag;
Mr Mobutu, es ce que vous voulez dire quelque chose au micro.
Er weer even tussenuit knijpen, spijtig, t zal zijn om te werken !
t Zal weer wat rustiger worden. De taak roept weer, de vakantiegangers wachten, en ik zal weer in de keuken moeten ... Gelukkig heb ik tijdens week twee zeer veel assistenten.
Dus weer voor een drietal weken naar Douchapt, de eendjes opjagen !
Kijken hoe het met Apollon is en Michel gaan helpen bij het wijn maken.
Eén van de grappigste fotos die daar ooit gemaakt is staat hier boven .
Ooit gehoord van de drie tenoren, Pavarotti, Carreras en Placido Domingo ???
Natuurlijk wie niet ...
Hier zijn het de vier chefs, gerangschikt in volgorde van gewicht :
120, 95, pluimgewicht, 130 kilo ....dat pluimgewicht, de François zal ooit ook wel eens de vereiste norm halen als hij blijft voort ijskreemkes en brandade eten en rode wijn drinken.
Raadsel: wie ben ik ? Eerste prijs een pijp ! Af te halen na 2 oktober in Aantwaarpen. Een onschuldige kinderhand zal de winnaar trekken uit de duizenden inzendingen.
De blog blijft doorlopen, een beetje trager, dan gewoonte en in plaats van de gewone verhaaltjes staan er nu meestal echt waar gebeurde verhaaltjes op uit horeca . (?)
Laat ons maar zeggen; moppen, maar toch dikwijls uit het echte leven gegrepen.
Op 21 september, ga ik terug aan de slag in België, beuh....en dan komen er wel nieuwe verhaaltjes uit de Périgord en vroegere herinneringen.
Wat ik U zou willen vragen is het volgende: Vroeger maakte mijn grootmoeder Gentse noedels met rozijnen klaar, ( in het dialekt: KNEUTELS) dit is een gerecht dat wordt klaargemaakt van een deeg die gelijkt op deeg voor rozijnenbrood, hiervan werden balletjes van ong. 5 cm gemaakt, en deze werden gekookt in water (10 min) ze werden warm opgediend met kandijsiroop. de overschot ervan werd 's anderendaags op schijfjes gesneden en gebakken in boter, en dan waren ze nog lekkerder. Weet U een goed recept hiervoor? (het deeg mag in het water niet uiteenvallen) alvast bij voorbaat dank
Het woord komt dus waarschijnlijk van het Duitse Knödel.
In één van de oudste boeken van de boerinnebond staat een recept voor knoedels, dat een beetje gelijkt op hetgeen u vraagt, maar er worden ook aardappelen in verwerkt.
Na een beetje zoekwerk blijkt het gerecht nog steeds te bestaan in het Waasland en wordt het er zelfs nog af en toe gemaakt als retro keuken. Men noemt het daar ook kneutels.
Hoe oud het gerecht is zal niet te achterhalen zijn maar misschien is het een oorlogsbereiding.
Ook in Nederland is een gelijkaardig gerecht zeer bekend , ook nu nog : Jan in de zak !
Het enige verschil is dat er daar een grote bol deeg gekookt wordt in een doek en dat er volgens uw herinneringen kleine bolletjes gemaakt werden. Geen probleem, kleine bolletjes zijn ook sneller gaar...
Hier het Hollandse recept voor Jan in zak :
Jan in de zak : Ingrediënten :
250 gr. tarwemeel. 250 gr. boekweitmeel. 200 gr. krenten, rozijnen ,en sukade. 2 eieren. 50 gr, gist. 0,5 l. lauwe melk. zout naar smaak.
Los de 50 gr. gist op in iets lauwe melk. Klop de eieren los, voeg er het meel en de lauwe melk aan toe en roer uit dit beslag de klontjes. Voeg er dan de gewassen krenten / rozijnen de gesnipperde sukade en het opgeloste gist mengsel aan toe. Laat het beslag afgedekt op een lauw warme plaats ongeveer 3 kwartier rijzen. Zorg dat in die tussentijd een linnen zakje met lauw water uitgespoeld en van binnen met meel bestrooid is. Zout naar smaak toevoegen en het mengsel in het zakjes doen, bind het zakje dicht, maar zorg, dat er voldoende ruimte overblijft om het deeg nog te laten rijzen. Kook het geheel in een pan met water kokend water. 2.5 tot 3uur, leg op de bodem een bordje om het aanzetten te voorkomen Wanneer je er een breinaald insteekt en deze komt er droog uit, is het geheel gaar. Doe de JAN uit de zak en laat hem even opdrogen. geef er stroopsaus bij of boter en basterdsuiker. Mocht er eventueel over blijven, dan de volgende dag in plakken [vingerdik] snijden en in de koekenpan aan beide zijde bakken, geef er ook weer de stroopsaus of suiker bij.
Dus maak gewoon kleine bolletjes en kook ze in water..De boekweitbloem kan gewoon vervangen worden door gewone bloem. Laat de bolletjes nog even nagisten vooraleer ze te koken.
De hoeveelheid melk en gist lijkt mij nogal veel. Misschien een ietsje verminderen.
Ook heb ik gehoord dat men een soort stroopsaus maakt door suiker te karameliseren met boter en te blussen met melk of water. In België zal men natuurlijk al snel de ons goed bekende kandijsiroop gebruiken.
Een van de meest voor de hand liggende bereidingen is het bakken van een visje.
Maar wanneer is het visje gaar ?
Dit is niet altijd evident. Toch kan men in enkele gevallen duidelijk nagaan of en vis gaar is of niet.
Bij een hele tong bijvoorbeeld:
Zowel bij het bakken of het koken ( pocheren), zal het visvlees inkrimpen en daardoor komt de grote middengraat te voorschijn. Hij lijkt enkele millimeter uit de vis te steken. Als dit duidelijk merkbaar is, is de vis ook gaar. Tegelijk kan men zien dat de twee filets een ietsje uit mekaar gaan. Bij vele andere hele vissen waar de kop van verwijderd is kan men dit verschijnsel waarnemen.
Een forel of andere hele vis:
Als de rugvin, met de aanhangende kleine inwendige graatjes er kan uitgetrokken worden is de vis gaar.
Dit lostrekken kan best met een vork gedaan worden, die beestjes zijn redelijk heet !
Een roggevleugel :
Deze heeft aan de dikke zijde een rond kraakbeentje met een gaatje er in. Als dit gemakkelijk kan losgetrokken worden is deze ook gaar.
Bij visfilets is het steeds een beetje gokwerk. Maar men kan stellen dat alle vis in filets zeer snel gaar is. De meeste vissen worden te lang gebakken of gekookt.
Uitzonderingen zijn vissen zoals staartvis ( lotte) of tarbot, die hebben wel wat langer nodig.
Bij het bakken of grillen kan men deze best even aankleuren op het vuur tot ze een mooi kleurtje hebben en ze dan nog even in de oven te zetten om ze verder gaar te maken.
Indien vissen gebakken worden deze eerst kruiden en ze liefst even in bloem wentelen. Wel de overtollige bloem er af schudden en dan bakken in een mengsel van boter en olie.
Dit bakvet niet gebruiken, weggooien en nieuwe boter bruin laten kleuren, blussen met wat citroensap en deze boter over de vis gieten. ( Cholesterol ?)
De vissen ook maar één keer draaien. Er voor zorgen dat de mooie kant eerst gebakken wordt, zo komt deze na het omdraaien ook bovenaan.
Ik heb er enkele tekeningetjes, handgetekend, bijgezet, die zo wat één en ander moeten verduidelijken.
Zoals men kan zien is tekenen niet mijn sterkste zijde...
Hier onderstaand een recept uit het kookboek van Den boerinnenbond, een kookboek, misschien Nederland niet zo bekend maar in Vlaanderen ondertussen wereldberoemd.
Vroeger heb ik nog dikwijls zelf gelei gemaakt van kweeperen, de procedure is gewoon dezelfde en ik kan dus alleen maar bevestigen wat in onderstaand recept gegeven wordt.
Mijn tantes en moeder maakten vroeger ook van die appelgelei en we noemden het lek of appellek omdat de gelei dus zeker een nacht moet uitlekken.
Dan toch nog enkele belangrijke opmerkingen: de lekkende massa niet uitknijpen of wringen, dat geeft een troebel sap.
Kijk ook bij aalbessengelei. Dus het sap kan ook gemaakt worden met een stoomextractor.
Het sap bevat dan wel meer water en dus minder smaak.
Zeer belangrijk is het om de appelen niet te schillen, ook de klokhuizen niet te verwijderen, daarin zit juist de meeste pectine !!!
Wormgaten en rotte plekken mogen er wel af gesneden worden... Ook de wormen mogen er uit !
Als men de appelen eerst even laat donker verkleuren krijgt men ook een donkere gelei, dus afhankelijk van de soort, ze een half uurtje laten liggen nadat ze gesneden zijn. Ze worden van zelf bruin.
Afgevallen oude rassen, halfrijp ( veel pectine) geven het beste resultaat. Daarmee maakte men vroeger ook dit soort gelei, juist om die afgevallen vruchten toch nog te kunnen recupereren.
Verder zou ik nog even proberen met een kleine hoeveelheid om te testen of de gelei pakt. Zoniet, er bij een volgende poging een hoeveelheid geleisuiker of poederpectine aan toe voegen. Zeker niet langer dan 20 minuten koken anders zal de fris zure smaak verloren gaan.
Bescherm ook de handen tijdens het koken, gelei durft wel een spatten, en dat is zeer heet !
Appelgelei, volgens een oud kookboek. Onveranderd overgenomen.
Gelei bekomt men door het sap van de vruchten te nemen, dit te vermengen met suiker en zolang te koken tot het bij het afkoelen opstijft. Desnoods schuimen. Om te zien of de gelei genoeg gekookt heeft, laat men een druppel op de rand van een koud bord vallen. Zo deze onmiddellijk opstijft, is de gelei goed. De gelei wordt een weinig afgekoeld, maar toch reeds in de glazen geschept, terwijl ze nog warm is.
Gelei en confituur moeten vlug koken, dus op een heet vuur, en in een wijde kastrol, terwijl men goed roert. Zo verdampt het overtollig vocht snel en vormt er zich geen schuim. Neem nooit een groter hoeveelheid dan men ineens vlug kan koken.
Men mag onrijpe en afgevallen appelen gebruiken. Onrijpe appelen hebben de voorkeur, ze geven een schonere kleur, fijnere smaak en zijn vlugger stijf. Was de appelen en snijd ze in stukjes, waarbij wormsteken en vuile plekken verwijderd worden. Overgiet ze daarna met zoveel water dat ze er in baden, en kook ze gaar. Laat ze gedurende 1 nacht in het sap trekken. Het sap wordt ,gefiltreerd. Dit kan men doen door de massa in een stramienen doek te scheppen en te laten uitlekken zonder de appelen evenwel te persen. Voeg bij het verkregen sap per 3 liter, 2 kg suiker en laat koken op een flink vuur tot de gelei opstijft. Een meegekookte citroenschil geeft een fijne smaak. Vul de glazen en dek ze als de gelei afgekoeld is.
't Is best het sap een 10-tal minuten alleen te koken en er dan de suiker bij te voegen.
Een recept dat reeds oeroud is en sinds enkele jaren plotseling opnieuw in de belangstelling is gekomen.
Vooral blijken er redelijk wat problemen bij de bereiding op te duiken...
Dus gaan we het daar eens over hebben.
In mijn jonge tijd, zoals men dat wel eens noemt, was crème caramel ongeveer het meest ordinaire dessert dat in de dagmenurestaurants of pensions te verkrijgen was. Samen met ijsroom, fruit, of pannenkoeken.
En dan , zoals het dikwijls gaat, er komt vernieuwing, oude gerechten verdwijnen, nieuwe komen, of die beter zijn , wie weet dat ?
Kortom, crème caramel verdween van de kaart. Nergens meer te vinden...
Soms dacht ik, tijdens de planning voor mijn lessen, laat ons eens een caramelroompje maken, maar ik durfde niet, zoiets antiek, zoiets hopeloos voorbijgestreefd...
Halfweg de jaren tachtig komt er dan een kentering en men begint te spreken over roomvla, gebrande room en zo. De crème caramel herleeft, weliswaar in een vernieuwde maar meestal zwaardere versie. Dit tijdens een periode dat iedereen naar light begint te zoeken. De karamel ligt nu ook niet meer onderaan de room maar er bovenop. Dat is dus vernieuwing !
De heropleving komt mogelijk uit Spanje, waar de flan catalan nog altijd populair was.
Vooral aan de grensovergangen en op elke markt werden van die aardewerken kommetjes verkocht om die catalaanse crème in te maken. Er hoort een ijzer bij dat gloeiend moet gemaakt worden op een kolen of gasvuur, waarmee dan een suikerlaagje op de room gekarameliseerd wordt.
Eens thuis gekomen, met de kommetjes en het ijzer, ondervind men dan dat het systeem niet werkt. De verkoper telde zijn pesetas ...Geen nood daar hebben we wel wat op gevonden !
Een basisrecept voor de oude karamelroom is vlot gegeven:
8 Hele eieren , loskloppen met zoiets als een 150 gram of meer suiker, misschien wat vanillearoma erbij en daarop een liter, hete maar niet kokende, volle melk gieten.
Van dit recept bestaan er enkele honderden varianten, maar het komt er op neer dat de melk gebonden wordt door de hele eieren, die stollen tijdens het verwarmen in een warmwaterbad, in de oven.
De varianten bestaan er in om bijvoorbeeld minder eieren te gebruiken of alleen maar dooiers, hele eieren en dooiers, meer of minder suiker, enz... Ook het parfum kan aangepast worden.
Metalen of vuurvaste vormpjes worden eerst bekleed met een laagje, gloeiend hete vloeibare karamel. Een gevaarlijke onderneming, kwestie van brandwonden te krijgen.
Deze vloeibare massa word dan in kleine metalen potjes gaar gemaakt in de oven, in bain-marie.
De potjes, in het Frans spreekt men wel eens van petits pots de crème moeten op een onderlaag van krantenpapier of doeken gezet worden omdat anders tijdens het kookproces in de oven de potjes gaan trillen. Daardoor ontstaan luchtbelletjes in de room en volgens de regels mag dat niet !
Dikwijls zeg ik tegen mijn cursisten dat men de Gazet van Antwerpen moet gebruiken om tot een aanvaardbaar resultaat te komen....
Ook de oventemperatuur is zeer belangrijk. Zo laag mogelijk, dat is ten minste de boodschap die men nu overal leest.
Eieren beginnen te stollen boven de 75°C bij benadering, dus de vloeistof waar ze in gekookt worden moet een hogere temperatuur hebben. Dit is zeer moeilijk te controleren omdat de meeste ovens zeer slechte thermostaten hebben . Vooral bij lage temperatuur.
Mijn part stel de oven op 120°C en zorg voor de Gazet van Antwerpen onder de potjes.
De vormpjes eerst in de braadslede zetten, er dan met een waterketeltje kokend water bijgieten. Nu zachtjes laten gaar worden in de oven en na een twintigtal minuten controleren. Als het oppervlak van de room bol staat, is de room gaar. Men mag natuurlijk ook nagaan of de room gaar is door er met een satéstokje in te prikken of met een fijn mespunt of breinaald...
Als die er droog uitkomen is de room gaar.
Nu, bij voorkeur, laten afkoelen tot de volgende dag. De karamel in de potjes wordt dan volledig vloeibaar.
Met de vingers de randen van de roompjes losmaken, of met de punt van een mes voor de hygiënische kokers, vormpje omdraaien en even een tik geven met de hand op het vormpje.
Als alles goed gaat komt er een mooi karamelpuddinkje te voorschijn.
De fameuze créme brulée wordt op identiek dezelfde manier gemaakt met dit verschil dat men geen karamel in de vormpjes doet maar de basisbereiding zonder meer in vormen giet.
( Inboteren hoeft niet!)
De huidige recepten gebruiken voor crème brulée meer room, zelfs tot honderd procent.
Daar beslist iedereen zelf over. Fifty-fifty is een goed compromis.
Dus ongeveer 8 eieren, suiker, 1 liter hete room/melk. Vanille-essence of een echte vanillestok laten meetrekken in de melk. Ook citroenrasp of ander smaakstoffen kan men gebruiken. Uw eigen fantasie is hier de limiet.
Bijvoorbeeld Crème brulée met een vleugje vadouvan aroma, klinkt goed, niet ?
Inderdaad; krek hetzelfde recept, alleen een andere smaakstof. Waar vadouvan te koop is weet ik ook niet. Tonkabonen doen het ook goed !
Nu moeten we er nog een brulée van maken...
Op de afgekoelde roompjes, deze blijven deze keer in de vormpjes, een laagje suiker strooien. Welke suiker : ook weer, doe zo maar wat. Witte, bruine, als het maar suiker is.
Dan de suiker doen karameliseren onder een zeer hete gril. Maar de meeste huishoudelijk toestellen lukken daar niet in. Daarvoor is er een andere gemakkelijk oplossing: de soldeerbrander.
Te koop in elke winkel voor doe het zelvers ; k zal het er maar bijzeggen, die van Camping gaz doen het goed.
Even met de vlam over de flans gaan en de suiker karameliseert bijna onmiddellijk.
Snel opdienen , want de suiker zal ook snel terug verwateren. De karamellaag moet krakend zijn en de room ijskoud !
In het gastenboek een berichtje gevonden van ene mijnheer of mevrouw J. van den Bos. Ik vermoed dat het een mijnheer is maar dat doet er nu niet toe.
De persoon in kwestie wil leren koken na zijn / haar pensionering en wil duidelijk nog wat bijleren.
Laat ons nu maar vooropstellen dat het mijnheer is , hé...
Spijtig genoeg kan ik niet rechtstreeks antwoorden via dat gastenboek. Ja, eigenlijk wel maar dan heeft niemand er iets aan, alleen J. van den Bos ! Alleen als de schrijver zelf een blog heeft kunnen we rechtstreeks contact opnemen. Dit is een veiligheid om te beletten dat allerlei grapjassen u berichtjes zouden opsturen in het genre van Hete soep met viagra of zoiets...
Dus, nu een antwoordje langs deze weg, waarom niet...
Deze nieuwsgroep ken ik reeds zeer lang, hoogst af en toe zet ik daar ook wel eens een berichtje op maar inderdaad de antwoorden die men daar krijgt zijn meestal beneden elk peil...
In één op de drie vragen ontaard het ook telkens in scheldpartijen. Dat nog tot daar aan toe , dat moeten zij zelf weten...maar het allerergste is dat men via die nieuwsgroepen of trouwens via alle fora ( mv van forum) dikwijls foute tot zeer foute informatie krijgt...!!!!!
Iedereen kan daar de grootste larie vertellen en een beginneling ziet natuurlijk het verschil niet tussen het koren en het kaf.
Ik heb daarnet nog op een Frans forum vijf keer opnieuw gelezen dat een te zoute saus of soep kan verholpen worden door daar een aardappel in mee te koen. Dat is pure onzin....!!!!!
Toch beweren die schrijvers dat het zo is maar waarschijnlijk hebben zij het nog nooit geprobeerd! ( Zoiets als ; men mag en moet dopen met natuurlijk water...heeft iemand als eens gecontroleerd of er echt een verschil is tussen het doopsel met Spa blauw of Spa rood ???)
Nu, er bestaat nog een ander forum ; culinaire vraagbaak.
Ook Nederlands maar er zijn vele Belgen die er aan meewerken.
Daar kan men echt eenvoudige vragen stellen zonder uitgescholden te worden .
Het is een klein team, misschien, hoogstens een twintigtal mensen ,die antwoorden geven.
(Ik behoor daar ook bij!) Probeer daar eens !
Eén sympathieke bende, soms wat hilarisch, zelfs zodanig vriendschappelijk dat we nu volgende zaterdag met allemaal samen,( een deel toch ), een barbecue gaan organiseren, in België nog wel!
Een derde oplossing, als er vragen zijn stel ze hier !
Gewoon even in het gastenboek en vraagje schrijven, bv hoe maak ik schoonmoeder op grootmoeders wijze.... Stel de vraag, ik antwoord...Let wel op, ik ben niet alwetend...maar durf gewoon toegeven dat ik iets niet weet, er dus ook geen flauwe kul zal gaan over vertellen zoals vele andere wel eens durven doen.( Dus dat van die schoonmoeder, dat weet ik dus niet...)
Dat geeft mij eveneens inspiratie om een nieuw artikeltje te schrijven ( Posting, int jargon).
Hopelijk heeft u en iedereen, hier wat aan en nog veel kookplezier...
