Migratie en mijnwerkers
Om aan kinderen uit te leggen wat migratie is, is het goed te verwijzen naar de actualiteit Ze kennen de personen zonder papieren. In vele gevallen zijn het politieke maar vooral economische vluchtelingen. Ze ontvluchten de armoede uit hun land. Ze betalen geld aan tussenpersonen en moeten dan hun plan trekken. Voor velen is Engeland een interessante plek, al blijven heel wat steken in België. Ze weten van geen hout pijlen te maken.
De drijfveer van grootscheepse migratie is dus armoede.
De emigratie is geen nieuw verschijnsel. Onze verre, verre voorouders waren vaak op zoek naar betere gronden om een nieuw bestaan op te bouwen of om werk te vinden. Verwijzen naar de eigen omgeving ligt voor de hand. In Vlaanderen vertrokken tussen 1845 en 1960 honderdduizenden mensen, in de eerste plaats naar Wallonië om te gaan werken in fabrieken en de mijnen. Zij die het verderop gingen zoeken, vertrokken naar Canada, de VS, Frankrijk om te werken op het land of in de fabrieken. Sommige Vlaamse arbeiders trokken elke dag op en neer met speciale werkmanstreinen (beestenwagens) naar Wallonië. Anderen logeerden in zeer armoedige omstandigheden.
Toen in het begin van de vorige eeuw (1902) steenkool ontdekt werd in Limburg, begon hier ook de migratie op gang te komen. Voor jongeren is steenkool aanvankelijk vreemd. Ze zien thuis geen kachels met kolen, geen kolenemmer, geen kolenkelder. Door de film, documentaires weten ze wel iets af van de mijnontginning. Het is goed dat dit deel van onze Belgische geschiedenis in het collectieve geheugen opgeslagen is. Dat maakt het volgen van historische overzichten makkelijker en zinvoller. Zoals de vreselijke mijnramp in Marcinelle in 1956; 262 mijnwerkers komen om het leven.
Iets vertellen over het ontstaan van steenkool is aangewezen. Plantenresten onder hoge druk en warmte zullen na heel wat tijd omgevormd worden eerst tot veen, dan bruinkool, later steenkool, antraciet en grafiet (potloden). Sinds de Romeinen zocht men naar steenkool.
In de Limburgse mijnstreek zijn er sites (Genk, Winterslag, Eisen ) genoeg om met kinderen op een interactieve manier steenkool en de mijnwerkers te ontdekken. Geregelde uitleg en levensechte anekdotes zijn altijd meegenomen. De stoflongziekte bij mijnwerkers komt door de lange blootstelling aan kolengruis. Het stof dat de longen ingaat wordt door het lichaam niet vernietigd of verwijderd. Het blijft er zitten, je krijgt kortademigheid en dit kan leiden tot hartfalen. Vergelijk dit met de gevolgen van hardnekkig roken. Mijnwerkers namen een kanarie mee bij het afdalen. Een kanarie is veel gevoeliger voor het levensgevaarlijke mijngas (vergiftigingen en ontploffingen) dan de mens. Bij een kleine hoeveelheid mijngas zal de kanarie overlijden. Vluchten en verwittigen is dan de boodschap. Ga zeker naar een mijnmuseum en naar een tuinwijk waar de grote en de kleine bazen woonden, afgescheiden van de mijnwerkers. Voor die tijd waren de sociale voorzieningen en de woonomstandigheden voor de kompels en hun gezinnen wel beter dan elders.
Steenkool was het zwarte goud voor de mijnstreken. Het journaal bericht ons geregeld over mijnrampen in China, Zuid-Afrika. In de lessen geschiedenis leren de kinderen dat de drie industriële revoluties parallel liepen met de energiebronnen: steenkool met de stoommachines en de hoogovens, daarna de elektriciteit en de aardolie en later de atoomenergie met de kerncentrales.
De dag kan je best eindigen met te wandelen in de Genkse winkelwandelstraten. Daar kunnen kinderen zien hoeveel nationaliteiten (een honderdtal, iets minder dan in Antwerpen) er leven in deze multiculturele stad. Ze shoppen, ze zitten op terrasjes of in de vele kleine restaurants samen met de andere Genkenaars.
En vergeet niet pizza te eten: een smakelijk bewijs dat de Italianen hier de belangrijkste migranten waren. Op de terugweg kan je liedjes spelen, zingen of neuriën van Salvatore Adamo. Toen Adamo 4 jaar oud was verhuisde hij met zijn familie naar Mons in de Waalse Borinage, omdat zijn vader in de mijnen ging werken.
Rekem Oud-Rekem
Dank zij de talrijke stemmen uit Limburg werd Rekem (deelgemeente Lanaken) op 29 mei 2008 uitgekozen als mooiste dorp van Vlaanderen. Toerisme Vlaanderen, Limburg en Rekem mochten tevreden zijn. Op internet lezen we dat Kasterlee het mooiste dorp is van de Provincie Antwerpen. De toeristische industrie heeft zich geworpen op 'mooiste'
Dus Rekem is een bezoek waard, zo dachten we. We parkeerden op een zondag voor de Sint-Pieterskerk in Rekem. We vonden er niets speciaals aan. Zijn we wel juist? Nergens zagen we vlaggen, affiches of versieringen die wezen op deze verkiezing. Bij navraag bleek dat het Oud Rekem was, een kilometer verder. Een parking was aangelegd op een honderdtal meter van de dorpskern. Het eerste wat wij zagen was een Paterskerk (1708) van de Minderbroeders. Op de muur een plaket met de afbeelding van Hilarion Thans. Voor het gezelschap een volkomen onbekende. Ik herinnerde mij hem als schrijver dank zij de Nederlandse bloemlezing Zuid en Noord die in de jaren vijftig populair was in de colleges. Het katholieke karakter werd gegarandeerd door de opsteller Pater Noë. Vandaar dat een aantal min of meer tweede en derderangs auteurs van katholieke huize opgenomen werden. Gelukkig dat de meeste leerkrachten Nederlands deze bloemlezing te buiten gingen en ons betere auteurs gaven met aangepaste boekenlijst. Men kan gemakkelijk de boekenlijsten verketteren, maar ze hebben toen en nu hun nut bewezen. De volgende bestseller voor de Nederlandse literatuur was De dubbelfluit (1968) van Anton Van Wilderode, de leraar uit het college van Sint-Niklaas met o.a. Tom Lanoye als oud-leerling die met veel respect naar hem opkeek.
Oud-Rekem is een kerkdorp met een aangenaam plein de Groenplaats, met een museumkerk, met vele restaurants en pittige straten. In het grafelijk stadje Oud Rekem - gelegen aan de heirbaan Tongeren - Nijmegen - wordt het stadsbeeld beheerst door het kasteel van het adellijk geslacht Aspremont-Lynden de Reckem die er de heersers waren 1590 tot 1794. In 1792 werd het een militair ziekenhuis; in 1794 tijdens de Franse Revolutie werd het staatseigendom; in 1809 een bedelaarsgesticht voor daklozen; in 1891 gesticht voor justitiekinderen; in 1921 Rijkskrankzinnigengesticht; in 1972 Erkenning als psychiatrisch ziekenhuis door volksgezondheid. Omwille van plaatsgebrek verhuist het psychiatrisch ziekenhuis naar de Daalbroekstraat in Rekem 'Daelwezeth'. In 2003 start nieuwbouw Psychiatrisch Verzorgingstehuis in centrum van Lanaken
De voormalige, barokke parochiekerk werd volledig gerenoveerd en is nu een concertruimte, een kijkkerk en een tentoonstellingsruimte. Ga zeker na naar de Groenplaats om het perron te bekijken, symbool van de grafelijke macht. Op enkele tientallen meters zie je nog een oud tolkantoor. Rekem was immers een grensplaats. Langs deze water - grens kan je wandelen en vooral fietsen.
Wandelpunten: gebruik de brochure "Wandelroute Oud-Rekem van 2,5 km". Kijk uit naar het Minderbroederklooster - Paterskerk - voormalige distillerie Senden - de watermolen - Ucoverpoort (1630) met bijhorende drossaardwoning - het Oude God-pleintje - het vroegere gerechtshof - het kasteel. Ook zonder brochure vind je gemakkelijk de weg: volg naar de inox-spijkers. Op de gevels vind je een korte omschrijving.
Voor een authentiek cafeetje ga je best naar "In de Oude God". Een oude stadsboerderij vind je verderop als hoekhuis. Een interessante museumapotheek is de "De Roomse Keizer", nu een kruidenwinkel. Eten en drinken: De Oud God - Het Poortgebouw - Onder de Linden Posthuis
In de vakantie zijn bezoekjes met kleinkinderen een interessante, zij het soms een vermoeiende bezigheid. We waren met een kleine groep van vier volwassenen en acht kinderen tussen zes en tien. Eerst een bezoek dichtbij: in het Steen te Antwerpen loopt de laatste grote tentoonstelling Red Star Line. People on the Move. Daarna gebeurt immers de verhuis naar het verderop gelegen MAS: Museum aan de Stroom, dat het grootste museum van België wordt. De tentoonstelling over de Red Star Line is interessant, op voorwaarde dat er achtergrond kennis is bij de (jonge) bezoekers. Dit geldt echter voor de meeste tentoonstellingen. Boten, zeegezichten interesseren gelukkig jonge mensen, zeker als alles verpakt zit in een maritieme omgeving in een oud kasteel (Sommigen willen zelfs het Steen omvormen tot een soort Dysney-kasteel...). We verwezen naar de film Titanic (goed gekend) met de migranten waarvan de meesten verdronken. Daarna gingen we wandelen langs de Scheldekaaien en bezochten we de historische gebouwen van de Red Star Line, die nu op de lijst staan van de beschermde gebouwen door de Vlaamse Gemeenschap.Dan
gingen de volwassenen verderop een hapje eten in Het Pomphuis sinds 2002 restaurant
en bar. De kinderen gingen met een nichtje naar een kinderfilm
in het niet zo ver afgelegen van cinemacomplex Metropolis, maar eerst pizza eten. Het Pomphuis ging van start in 1920 tot 1982. Het
Pomphuis was in zijn tijd een van de grootste van Europa, pompte het naast
gelegen droogdok leeg zodat een schip onderhouden, geladen en gelost kon
worden. De rederij Red Star Line maakte er regelmatig gebruik van. Een vaste
klant was Belgenland, dat een lijndienst onderhield tussen Antwerpen en New
York. De volgende week zouden we met dezelfde groep Limburg verkennen,
meer speciaal de herinneringen aan de mijnen, de steenkool en de mijnwerkers met de verschillende nationaliteiten. Nu al maakten we de verbinding
tussen stoomschepen en kolen, de migranten naar de Verenigde Staten en
emigratie van mijnwerkers uit Italië naar Limburg. En dat we in Genk de beste
pizza zouden eten die daar te vinden is. En op het uurtje rijden - als er geen files zijn - zouden we wat vertellen over mijnen, steenkolen, mijnrampen en Salvatore Adamo.
Er zijn speculaties over een troonsafstand als hij in 2009 vijfenzeventig wordt. In België is er in de regel een troonopvolging bij overlijden met van uitzondering Leopold III. Als de kroonprins de volgende koning der Belgen zou worden, wordt dan later Elisabeth, de dochter van Filip en Mathilde, dé kandidaat voor de eerste koningin.
Koning Albert II vertelt een sprookje aan zijn kleinkinderen, in het bijzonder aan Elisabeth die misschien ooit de eerste regerende koningin van België zal zijn.
Er was eens een koning die regeerde over een klein land. Hij liep niet rond met een kroon en een lange mantel. Hij reed niet door zijn land rond op een groot wit paard. Toen hij jonger was reed hij liever rond met een vlugge auto of met een motorfiets. Want ook koningen gaan met hun tijd mee. Hij reed dan naar de kust, naar De Panne, vlak aan de grens met Frankrijk. Daar ging de eerste koning van dit kleine land voor de eerste keer aan land. Deze eerste koning was een grote, man die er graag mooi bij liep. Als hij wat ouder werd droeg hij een mooie pruik met zwarte lokken en hij droeg meestal een strak legeruniform. België zag er toen heel anders uit dan nu. Meer weiden en velden en hier en daar fabrieken. De meeste Belgen leefden van de landbouw. Heel wat mensen konden met moeite rondkomen. Ze leden geregeld honger, zeker als de oogst van de aardappelen of van het koren mislukt was. Ze morden, al beseften ze dat ze woonden in een vrij land. Sommige buurlanden keken met een begerig oog naar ons landje. Eerst Nederland, later Frankrijk en zeker Duitsland die twee keer dit kleine land (poor little Belgium) binnenviel: twee vreeslijke oorlogen met zeer veel doden.
De zoon van de eerste koning volgde zijn vader op: Le roi est mort, vive le roi. Die tweede koning was een grote bouwheer in Brussel, in Oostende, in Spa. Hij had geen zoon die hem kon opvolgen. Hij had wel dochters, maar toen mochten de dochters nog niet regeren. Dat is nu veranderd. Zijn neef Albert volgde hem op. Ik draag dezelfde naam: Albert. Niet veel later kwam de Eerste Wereldoorlog. Duitsland viel België binnen. De Belgen hielden stand op een klein gebied in de Westhoek aan de Noordzee. Onze medestanders hielpen ons en Duitsland verloor. De Belgen waren door het dolle heen van vreugde: ze droegen hun koning op de handen en de sympathieke koningin, die dezelfde naam droeg als u, ma petite princesse, Elisabeth. Enkele jaren later viel deze koning van een rots in de Ardennen. Opnieuw rouwden de mensen: hun dappere koning was dood. Zijn zoon volgde hem op. Hij had het bijzonder moeilijk. De mensen die het land bestuurden vanuit Brussel konden niet overeen komen. De koning vond dat niets. En zie: veertig jaar na de Eerste Wereldoorlog, kwam de Tweede Oorlog. Opnieuw viel Duitsland ons land aan en vele andere landen. Tijdens en vooral vlak na de oorlog gingen de helft van Belgen niet akkoord hoe die koning de zaken had aangepakt. Er kwam geweld en betogingen. Om dit op te lossen besloot de koning van zijn troon afstand te doen. Zijn zoon Boudewijn, hij was nog geen eenentwintig, volgde hem op. Hij stond er alleen voor en was nogal eens triest. Sommigen spraken van Le roi triste. Er was nog geen koningin en hij moest alles nog leren. Deze koning regeerde vele jaren. Als hij plots stierf in Spanje, was heel het land in diep verdriet. Zijn broer volgde hem op. De Belgen hadden opnieuw een koning. De Belgen leefden langer, gezonder en welvarender. Ze vonden werk. Ze gingen meer en meer op reis. Ze hielden van chocolade, bier, friet, het Atomium, Manneken Pis, Kuifje (Tintin): ook in het buitenland kenden ze zo België. Er waren wel problemen tussen de Vlamingen en de Franssprekenden. Ze keken soms een andere kant op. Er kwamen ook personen uit andere, soms verre landen naar België. Ze dienden hun weg te vinden in België. Sommigen werden nieuwe Belgen, anderen zochten een schuilplaats in België. De Belgen vieren graag feest. Samen met de koning en de koningin dansten en zongen ze toen ons land 175 jaar bestond. Ze betaalden nu niet meer de frank maar met de Euro. En die koning samen met de koningin kregen kinderen en kleinkinderen. En de koning zag dit goed was. Als hij alleen in de slaapkamer was, deed hij voor zijn plezier een kroon op zijn hoofd. Hij keek in de spiegel en lachte. De koning lachte omdat hij gelukkig was in zijn land, met zijn familie, met de Belgen.
Maar opa, die koning bent u. zei Elisabeth,blij dat ze dit doorhad.
Ja prinsesje, oui ma petite princesse, die koning ben ik. en hij lachte breeduit zoals enkel een koning als Albert II dat kon. Hij kneep wat harder in haar hand, hij kuste haar op haar voorhoofd en deed dit ook bij de andere kleinkinderen. De koning pinkte een traan weg. Ook koningen pinken traantjes weg, maar die veranderen niet in goud zoals in sprookjes.
Lourdes
Ik had al in december 2007 beslist om ter gelegenheid van 150 jaar verschijningen van Maria aan Bernadette Soubirous, Lourdes zelf te ervaren met mijn zintuigen, mijn ervaringen, mijn herinneringen. Die herinneringen hielden verband met Lourdeswater in kleine flesjes, de medailles, de verhalen op school en in de parochiekerk van de verschijningen en de mirakelen, de Lourdesgrotten in ons land zoals in Oostakker, Banneux, Edegem, 'Te Lourdes op de bergen' in processies en op de muziekdoosjes, de huwelijksreis van vroeger van een familieleden en bekenden en vooral van de Lourdes bedevaarten met de zovele zieke mensen en vrijwilligers.
Met twee maanden afstand is het makkelijker om mijn reisindrukken te filteren en te ordenen. Ik vond ook een goede aanleiding om mijn ervaringen over Lourdes nu op mijn weblog te plaatsen, gezien de bijkomende aandacht die Lourdes onlangs had gekregen, door een privé-bezoek van de Minister van Landsverdediging, Pieter De Crem, naar dit bedevaartsoord.
Toen ik in Lourdes was (begin april 2008) was het uitermate slecht weer: hagel, sneeuw, regen, koud. Mijn reisgezel zei me dat er een groot verschil in sfeer is, met de dagen dat zij er was in de mooie septemberdagen van 2007. Bij de pelgrims hoorden we geregeld Nederlands. We zagen de pelgrims opstappen in de kaarsjesprocessie achter de pancartes van gemeenten en van parochies uit Vlaanderen. In de kerk onder de grond waar er elke dag een mis een aanbidding is van het sacrament en zegening van de zieken, was het een internationaal sfeertje: verschillende talen voor de misteksten en liederen.
Het viel me op hoe de meeste Belgische bedevaarders achteraf een uitvoerig beeld kunnen schetsen van de heiligdommen en de kaarsjesprocessie. Dit wijst erop dat deze site indruk heeft gemaakt. Men spreekt vooral over de grote esplanaden, de grot zelf met het lange aanschuiven, het water waar men de eigen flessen kan vullen, verderop de baden voor mannen en vrouwen die gehandicapt zijn.
Kaarsjesprocessie: gaat elke dag uit in open lucht vanaf 21 uur. Iedereen heeft een kaarsje in de hand. De aanbevolen prijs is 1 euro. Want alles heeft zijn prijs. Men bidt een rozenkrans en men zingt liederen. Vooral Te Lourdes op de bergen in verschillende talen.
Ter gelegenheid van 175 jaar Lourdes hebben de organisatoren een wandeling naar acht plaatsen die een rol hebben gespeeld in het Lourdes verhaal.
De meeste bedevaarders proberen in de omgeving van Lourdes enkele uitstappen te maken. Het is inderdaad enkele kilometer verder een prachtige eraring van de Pyreneeën. Geen wonder dat dit behoort tot Werelderfgoed.
Slotsom: ik heb het me niet beklaagd om naar Lourdes te bezoeken en te pogen om me in te leven in de sfeer van nu en in die van vroeger.
Regimecrisis in België
Ik was bezig een hoofdstuk te schrijven over bestuur in België in de tweede helft van 2007 en later. De uitslag van de federale verkiezingen van 10 juni 2007 was, zo schreven de meeste kranten, o.a. een overwinning van het kartel CD&V & NV-A met Yves Leterme, toenmalig Minister president van de het Vlaamse gewest en momenteel premier.
De regeringsformatie duurde zeer lang. Telkens dacht ik dat ik in mijn tekst kon verwijzen naar een nieuw bestuursakkoord. Dat kwam er maar niet. In de media spraken sommige observatoren van een regimecrisis. Dat was wel sterk uitgedrukt, want geen enkel weldenkende burger en politicus wou het democratische regime omver werpen. Er waren wel diepgaande meningsverschillen tussen de Nederlandstalige en Franstalige partijen en pers. De twee gemeenschappen groeiden uit elkaar op heel wat vlakken. De meeste punten in de onderhandelingen kregen vlug een communautaire tintje, met al stekeligheden van dien. Velen hadden het over dat de onderhandelingen tussen de verschillende partijen van de twee taalgroepen eerder dan over een diplomatiek overleg tussen twee verschillende deelstaten in een nieuw, federale België. Toen Verhofstadt begin december 2007, een van de verliezers van de verkiezingen, nogal onverwachts premier werd van een overgangsregering, sprak men opnieuw van een regeringscrisis. De kibbelende partijen waren immers niet in staat een regering te vormen. Verhofstadt zou afkoeling, rust en wijsheid brengen als nieuwe staatsman zoals Jean Luc Dehaene.
De aanslepende onderhandelingen hadden bij velen de geesten wakker geschud. Men kreeg de indruk dat sommige partijen, zeker de CD&V een sterkere Vlaamse reflex kregen en dat de man en de vrouw in de Vlaamse straat de spelletjes van de Franssprekenden beu werden. En omgekeerd.
Een volgende, diepgaande staatshervorming vond men nodig in Vlaanderen en bespreekbaar in het Franstalige deel. In die zin waren juni december 2007 misschien de belangrijkste maanden van het Koninkrijk België. Een van de observatoren, de historicus Marc Reynebeau, redacteur van De Standaard nuanceerde als volgt: "Misschien wordt er al te snel gegoocheld met woorden als 'regimecrisis', een term die in de jaren dertig van Paul-Emile Janson en koning Leopold III iets heel concreets betekende: minder democratie en meer autoritarisme." (DS 4 dec. 2007 - Overstekend wild.)
Ik heb nog enkele weken tijd om verder te schrijven. Of toch maar wachten met schrijven tot 15 juli 2008? Regimecrisis of niet.
Voor welk lezerspubliek?
Deze vraag krijg ik altijd voorgeschoteld als ik een manuscript voorleg. Dit gesprek is nooit gemakkelijk. De ene keer is het doelpubliek te ruim, te onduidelijk. Een andere keer is de beoogde lezersgroep te beperkt, zegt de uitgever.
Ook deze keer heb ik de uitgever ervan kunnen overtuigen dat er voldoende lezerspotentieel is. Ik durf niet (meer) suggereren dat er een bestseller in steekt. Daarvoor moet je keigoed zijn of een bekende figuur in populaire televisieprogrammas. En spreken over een longrunner is onbegonnen werk. Na ongeveer zes maanden velt men een oordeel of het boek nog verder wordt aangeboden in de boekhandel. Zoniet verdwijnen op het einde van het jaar de niet verkochte exemplaren in de papiersnippermachine, raken ze in tweedehandse verkoopspunten en krijgt de auteur de vraag of hij een aantal exemplaren wil kopen aan een sterk verlaagde prijs. Geen mooie vooruitzichten, hoewel dit de realiteit is voor heel wat boeken.
In de eerste plaats schrijf ik een boek omdat ik het zelf boeiend vind. Ik heb natuurlijk wel graag dat het boek in de etalage staat, besproken wordt en in de uitleenbibliotheken te vinden is. Het werk en de stress, de onzekerheid en de onmacht moet je erbij nemen.
Na al die pros en contras werk ik vandaag en morgen verder aan het manuscript. Ik zweer bij mezelf: Dit is nu mijn laatste boek dat ik zal laten uitgeven. We zullen zien, zegt mijn vrouw.
Van Filip De Pillecyn (1891 - 1962) naar Hugo Claus (1929 - 2008)
Een van mijn geliefkoosde boeken is 'Mensen achter de dijk' (1949) van Filip De Pillecyn. Toen ik dit boek voor de eerste keer las, wist ik niet dat hij na de oorlog had vastgezeten. Dit zou mijn leesplezier wel niet bedorven hebben, maar het zou toch een aparte kleur en geur hebben gegeven aan mijn leeservaringen. Hij had dit boek immers geschreven in gevangenschap. Voor een deel zijn het herinneringen aan zijn geboorteplek Hamme, waarvan hij het dagelijkse leven op een fijnzinnige manier schildert. Onlangs heb ik het een en het ander opgezocht over hem opgezocht, omdat ik wat wilde opzoeken over wit en zwart, over collaboratie en verzet in België.
In 1940 werd hij lid van het VNV (Vlaams Nationaal Verbond) en DeVlag. In oktober werd hij lid van de Vlaamse Cultuurraad. Hij was een Vlaamse intellectueel: Germaanse filologie (Leuven), redactiesecretaris voor De Standaard en leraar in Malmedy en in Mechelen. Begin tweede wereldoorlog werd Filip De Pillecyn directeur-generaal van het Middelbaar Onderwijs. Zaken die hem na de oorlog werden aangewreven als culturele collaborateur. Van 1944 tot 1949 bleef hij in de cel. Van 1957 tot 1960 was hij lid van het IJzerbedevaartcomité. In 1962 overleed hij en werd begraven te Campo Santo in Sint-Amandsberg. In Hamme is er een gedenkteken en een genootschap.
In een volgende bijdrage zullen we het hebben over andere Vlaamse schrijvers die moeilijkheden hadden na de oorlog zoals Timmermans, Claes en van de invloed van de collaboratie en het verzet op de Nederlandstalige literatuur. De Aanslag van Harry Mulisch kennen de meeste scholieren (canon). Het verdriet van België is een zeer complex boek met een sterke internationale uitstraling. Dit boek kende een enorme hype na het overlijden van Claus.
Ik wil eindigen met een bedenking van de hoofdredacteur van Knack (26.03.2008)
Doch de kans is groot dat latere biografen tot de vaststelling komen dat de diepste krassen op zijn ziel, zoals bij zoveel van zijn generatiegenoten, veroorzaakt werden door de repressieperiode. Het moeten geen vrolijke dagen zijn geweest voor de zoon van 'een zwartzak' en voor een gewezen lid van de Nationaal Socialistische Jeugd Vlaanderen (N.S.J.V.) die in Deinze op college werd geplaatst.
'k Hoore tuitend' hoornen... Gezelle of Tmmermans?
Op een etentje van vijftigplussers was er een discussie over wat men recent had gelezen. Dan ging het vrij vlug naar de verplichte schoollectuur (canon) en welke Nederlandstalige boeken bleven hangen. De voorkeuren aan onze tafel waren gemengd: van Streuvels over Timmermans, naar Ruyslinck, Claus, Boon, Mulisch enz.
Iemand opperde dat Gezelle samen met Van Ostaijen onze beste dichter was. En hij verwees naar Hugo Claus die Gezelle ook in zijn bovenste lade had gelegd. Toen sprak iemand van tuitend hoornen. Ik dacht dat dit versregels van Timmermans waren. Toen iemand het gedicht 'k Hoore tuitend' hoornen declameerde was het onmiskenbaar Guido Gezelle. En nochtans was ik ervan overtuigd dat ik die regel ook had gelezen bij Timmermans. Misschien in zijn dichtbundel Adagio? De volgende morgen naar Google met als gecombineerde zoekwoorden "tuitend hoornen". In de eerste plaats Guido Gezelle
http://www.kerknet.be/microsite/guidogezelle/content.php?ID=1377 met daarin het gedicht 'k Hoore tuitend' hoornen
'k Hoore tuitend' hoornen en
de navond is nabij
voor mij:
kinderen, blij en blonde, komt,
de navond is nabij,
komt bij:
zegene u de Alderhoogste, want
de navond is nabij,
komt bij:
'k hoore tuitend' hoornen en
de navond is nabij,
voor mij!
Verder op Google gezocht, en van dat 'tuitend hoornen' was er (gelukkig voor mijn ijdelheid) een verwijzing naar Felix Timmermans: zie de elektronische uitgave van Pallieter http://www.ebooksread.com/authors-eng/felix-timmermans/pallieter-553/pag
e-6-pallieter-553.shtml
"'k Hoore tuitend' hoornen en de navond is nabij voor mij; kinderen, blij en blonde, komt, de navond is nabij komt bij: zegene U de Allerhoogste, want de navond is nabij; komt bij; 'k hoore tuitend'"
Ik vraag me af of dit geen verwijzing was naar Guido Gezelle.
Vallen en struikelen
Op de televisie zag ik een eenvoudig voorbeeld van probleemoplossend gedrag bij thuiswonende ouderen in verband met vallen en struikelen. De reporter vroeg aan een vijftal ouderen hoe zij te werk gingen om veilig de trap op en af te gaan. Zij demonstreerden dit en gaven uitleg. Eenvoudig van opbouw en een interessant voorbeeld van good pratices met kennisoverdracht. Alle situaties waren zo herkenbaar en bruikbaar. De tips die ze gaven waren de eenvoud zelve. Ik som de belangrijkste op:
Algemeen: zich niet haasten; een steun gebruiken zoals een trapleuning, de zijdelingse muur of de traptreden; zorgen dat er voldoende verlichting is en niets in de handen houden. Een zeldzame keer slechts iets in een hand houden als dit niet te zwaar is. Altijd zorgen dat er minstens een hand dient om zich vast te grijpen.
Stijgen: eerst pantoffels uitdoen omdat dit te glibberig is; zorgen dat het traptapijt vast ligt of liefst geen trap tapijt. In het algemeen zijn losse tapijten niet goed. Een persoon zei dat hij zich vast hield bij het stijgen aan de trappen voor hem. Dit gaf hem een gevoel van veiligheid.
Dalen: sommigen gingen achterwaarts naar beneden zoals men vaak doet bij het beklimmen van trappen in kerken en belforten of van ladders bij gebouwen. Een andere persoon zei: ik ga op mijn poep zitten en zo ga ik langzaam naar beneden.
Ik kreeg heel wat associaties toen ik die beelden zag en de commentaren hoorde. De paar keren dat ik zelf gevallen was, gelukkig telkens zonder ernst. Ook aan wat we als ouders deden bij kleine kinderen: hekken voor de trap en ze laten dalen op de poep. Ik dacht aan het verhaal van mijn oudste dochter die in een Amerikaanse firma werkte. Men was zeer streng op de veiligheid op de werkvloer. Als men een werknemer of een kaderlid de trap zag afgaan zonder zich vast te houden, werd dit gesignaleerd aan de betrokkene en er volgde een sanctie bij een volgende keer. Of het volgende verhaal van een familielid. Er waren twee deuren in de gang naast elkaar. De ene deur was voor het toilet, de andere voor de kelder. De deuren waren identiek van uitzicht en er stond geen opschrift van toilet en kelder. Je kunt al raden wat er eens gebeurde met een bezoeker. Hij nam de verkeerde deur en donderde van de stenen trap naar de kelder. Gedaan met het familiefeestje en met de ziekenwagen naar de spoed.
Het vallen en struikelen van trappen kan ook plezante vormen aannemen. In mijn herinneringen zie ik vedettes en presentatoren struikelen bij het dalen van de showtrap. Meestal met de schrik voor zij die vallen en God betert het met wat leedvermaak voor de toeschouwers.
Senior - vriendelijke ziekenhuizen.
Je kunt er niet naast kijken: senior-vriendelijk duikt meer en meer op. We denken aan reizen, openbaar vervoer enz. In de beleidsplannen van de seniorenwerking van de gemeenten schenken gaat heel wat aandacht aan het senior vriendelijker maken van de toegang tot openbare gebouwen, culturele manifestaties tot en met trottoirs en oversteekplaatsen. Laten we ons hier beperken tot senior-vriendelijke ziekenhuizen. Op Er is een groeiend aantal patiënten van die leeftijdsgroep; ze hebben hun eigen behoeften. Ze zijn soms minder assertief dan jongere patiënten en zullen minder vlug zeggen aan het zorgpersoneel wat er hapert.
Speciale behoeften: sommigen voelen zich eenzaam en vragen daarom meer aandacht en warmte. Het gewone zorgpersoneel geeft zoveel mogelijk die aandacht en die warmte, maar de werklast drukt. Sommige voorzieningen schakelen daarom vrijwilligers in om daaraan wat te verhelpen. Dat ligt in de lijn wat bijvoorbeeld Ziekenzorg al jarenlang doet: aan huis komen van langdurige zieken. Vrijwilligers in een ziekenhuis worden meestal niet daarvoor ingezet. In de eerste plaats spelen ze een rol in het transport en in de hulp bij het voeden. Het vraagt aanvankelijk bijkomende begeleiding en vorming op de werkplek.
De Vereniging van Technische Diensthoofden der verzorgingsinstellingen VDTV, organiseerde op 15 juni 2007 Leuven een congres en een vakbeurs rond het thema: Seniorenvriendelijke verzorgingsinstellingen van uit technisch oogpunt www.vtdv.be. Daaruit putten we enkele ideeën in combinatie met wat we eerder schreven over taai ongerief.
Hulpverlichting: bijvoorbeeld LED wegwijzers toilet. Toilet: plaats van toiletrol;; kijken naar individuele verpakking.
Maaltijden: Keuzekaartjes aanpassen; welke lepels, vorken, messen, zijn makkelijk en minder makkelijk; idem voor drinkgerei; melkkannetjes; melkcups; flessen met draaistoppen, kroonkurken; servetten.
Dagkastje (nachtkastje), toilet (waar hangt het toiletpapier?); gemeenschappelijke ruimte; gebruik televisie (niet storend) en computer.
Een functionele en aangename aankleding en decoratie van muren en zoldering in de kamers en de gangen.
Verantwoord gebruik van kleuren (geen te felle kleuren).
Als vrijwilligers samen met de patiënten en met het zorgpersoneel daarover kunnen van gedachten wisselen, komen er zeker een aantal voorstellen uit de bus, die het ziekenhuis senior-vriendelijker maken.
Tussendoortje: lijger - teeuw - tigon
Pa, hoe heet de combinatie van een mannetjesleeuw en een vrouwtjestijger?
Eerst dacht ik dat het een mopje was, in de aard van: het is groen en het glijdt van een berg (een skiwi). Het antwoord was: lijger. Ik bleef erbij dat dit verzonnen was. Samen gaan kijken naar Wikipedia. Tot mijn verbazing vonden wij er een artikel, een afbeelding en links bij lijger. Daaruit de volgende informatie over deze hybride kruising.
Een kruising tussen een mannetjestijger en een vrouwtjesleeuw wordt meestal een tigon genoemd (samenstelling van de Engelse woorden tiger en lion); ook wel een teeuw (samenstelling van de Nederlandse woorden tijger en leeuw).
Lijgers zijn geboren door invloed van de mens. Een lijger ziet er uit als een grote leeuw met diffuse tijgerstrepen. Zoals tijgers (en in tegenstelling tot leeuwen) houden lijgers van zwemmen. Lijgers kunnen een kop groter worden dan hun ouders.
Alle tot nu toe bekende mannetjeslijgers zijn onvruchtbaar gebleken. De meeste mannetjeslijgers bereiken de volwassen leeftijd en doen pogingen tot voortplanting met leeuwinnen, tijgervrouwtjes of met vrouwelijke hybriden. Vrouwtjeslijgers zijn meestal wel vruchtbaar en kunnen zich voortplanten met een tijger of een leeuw.
Zo, nu kan je dit ook verder vertellen. Controleer eerst op Wikipedia en Google om jezelf te overtuigen.
Het oorlogstoerisme kent meer en meer belangstelling. Voor de Eerste Wereldoorlog is de Westhoek de aangewezen regio.
Passendale (West Vlaanderen) is sinds de Eerste Wereldoorlog een begrip: honderdduizenden soldaten sneuvelden er op het slagveld. Op het grondgebied ligt verschillende begraafplaatsen Tyne Cot Cemetery, New British Cemetery, een Canadian Memorial en een New Zealand Forces Memorial.
Omdat het Britse leger (Franstalige) Belgische stafkaarten gebruikte, met de oude schrijfwijzen van de Vlaamse toponiemen, is de plaats in de Engelse oorlogsliteratuur bekend als Passchendaele.
Tyne Cot is de grootste Britse militaire begraafplaats op het Europese vasteland en wordt prachtig onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission. Mooi gelegen, stijlvol aangelegd, een bezoek overwaard, gratis toegankelijk. Je ziet er veel buitenlandse bezoekers die hun gevallen familieleden een groet brengen. Tyne Cot ontvangt jaarlijks ongeveer 200.000 bezoekers, de parking is eerder klein, er is een zeer interessant bezoekerscentrum.
Er zijn 11.909 graven, waarvan 70% van onbekenden. Aan de achterzijde zijn op marmeren panelen de namen afgebeeld van 34.927 vermisten. Centraal op het kerkhof bevindt zich het Cross of Sacrifice, gebouwd bovenop de centrale bunker. Hierachter bevindt zich de Stone of Rememberance.
Je wordt stil bij zoveel jonge mensen die hier hun leven lieten. Ook voor ons.
Als je een rijk dessert op het menu voorziet, dan is dit een koninklijk toetje (Dessert Royal. Soms is dit een nagerecht met zijn goudgele kleur en een majestueuze inhoud. Vele van die bereidingen zijn met eierdooiers en vragen een lange kooktijd.
Je kunt het ook eenvoudiger doen: je schikt op een groot bord verse, vruchten: trosbessen, passievruchten, stukje mango en ernaast kleine stukjes taart, soezen
Er zijn tientallen combinaties met koninklijk. We zochten enkele uitdrukkingen op waar koning centraal staat. Ga na hoeveel uitdrukkingen je kent. Minimum vinden wij 4 op 7.
1. De Koning te rijk zijn
2. Als een koning leven
3. De koning dienen
4. Werken voor de koning van Spanje
5. De klant is koning
6. In het land der blinden is eenoog koning
7. Koningswens
Antwoorden:
De Koning te rijk zijn:zeer tevreden zijn
Als een koning leven: heerlijk leven op grote voet
De koning dienen :soldaat zijn
Werken voor de koning van Spanje: voor niets, zonder beloning werken
De klant is koning: klant heeft het voor het zeggen
In het land der blinden is eenoog koning: bij onkundigen werkt weinig kennis
Koningswens: tweede kind van een ander geslacht; ook: rijkeluiswens
Op de zaterdag na Driekoningen is in mijn gemeente kerstboomverbranding. Enkele dagen voordien kunnen we de bomen meegeven met de ophaaldienst. Ze worden verzameld en op een plein door de vrijwillige brandweer deskundig op een brandstapel gelegd en het vuur wordt met een zekere ceremonie aangestoken. Dit is nu al het zevende jaar en elk jaar komt er meer volk naar toe. Door de mond aan mond reclame en de aankondigingen in het lokale informatieblad en website zijn doeltreffend.
Zoals in veel Belgische gemeenten is dit een buurtfeest. Het gemeentebestuur zorgt voor enkele attracties en plaatst tenten voor de plaatselijke groeperingen die er een natje en een droogje verkopen en informatie geven over de werking. Een prima activiteit voor een gemeenschapsgevoel te activeren.
Vuur is een van oerelementen, samen met aarde, lucht en water. Deze elementen zijn vaak aanwezig in kerkelijke en burgerlijk rituelen. Je vindt zelf een aantal voorbeelden...
Een nieuwjaarsvuur roept herinneringen op aan heel vroegere tijden. De aanwezigen weten (school, vertellingen, media) dat de kerstboomverbrandingen komen uit de eeuwenoude traditie om het nieuwe jaar te starten met nieuwjaarsvuren. Men verwijst meestal ook naar de Germanen die bij de zonnewende 'Joelvuren' maakten om de kwade krachten te verdrijven. Sommigen menen dat het veel lawaai ('joelen') die ermee gepaard ging, de basis vormde voor ons hedendaagse vuurwerk tijdens de nieuwjaarsnacht. Mooi gevonden maar ik heb wel mijn twijfels of dit zo is.
Meer en meer pleit men voor kerstbomen die herbruikbaar zijn: kerstbomen met een kluit die we kunnen planten in de tuin, of de namaak bomen.
Vijftig jaar geleden: Che Geuvara (El Che) - Welkomst venster
Mijn zoon had al een hele tijd geleden de bekende afbeelding van Che op het welkomst venster van mijn computer geplaatst. Wij waren enkele jaren geleden met het gezin naar Cuba geweest, vandaar.
Ik wou nu Che van het Welkomst venster vervangen. Dit is vlugger gezegd dan gedaan omdat dit geen routinehandeling is. Na wat zoeken vond ik het: configuratie/gebruikersaccount/welkomst venster: afbeelding kiezen.
Bij nader toezien had ik de afbeelding met Che nog een jaar kunnen laten staan omdat het dit jaar vijftig jaar geleden is dat Che roem en eer verzamelde in Cuba.
In de laatste decemberdagen van 1958 vochten de Revolutionaire Troepen van Che Guevara (El Che) een beslissende slag uit met de het leger van dictator Batista (gesteund door de VS). Deze had een gepantserde trein naar Santa Clara gestuurd om zijn troepen te ondersteunen. De trein werd in Santa Clara gestopt door de rebellen en de lading wapens kwam in handen van El Che en zijn mannen. De overwinning van de Revolutie lag voor het grijpen. In de vroege uren van nieuwjaarsdag 1959 ontvluchtte Batista de hoofdstad Havana, nadat ook Santiago de Cuba gevallen was. Een paar dagen later trok Che Havana binnen, op 8 januari 1959 op de voet gevolgd door Fidel Castro. En verder?
1967 Dood Che Guevara: de mythische bevrijder wordt geëxecuteerd.
In 1997 werd hij opnieuw begraven. Heel wat jongeren in het westen hebben een poster op hun kamer of een T-shirt met zijn typische karakter - kop: soldatenpet, diepliggende ogen die je geheimzinnig (en sexy) aanstaren. Che is het symbool van de oorlog tegen de onderdrukking en het onrecht. Hij wilde in heel Latijns - Amerika een guerrilla. Ondanks alle moeilijkheden, zeker na 1991, blijven de meeste Cubanen fier over hun revolutie.
In mijn hotelkamer zapte ik. Ik zag de aankondiging dat 'Max geheugentraining' over enkele minuten zou starten. Een programma van de Nederlandse omroep in de vroege morgen bestemd voor 55+.
Ik vond het een sympathiek programma. Niet pretentieus, niet veel hoerageroep en zwaaien met allerlei prijzen en beschouwingen. Dit trainingsprogramma duurt dagelijks vijftien minuten met zes verschillende oefeningen om zoveel mogelijk verschillende hersengebieden te activeren. Er zijn rekenopdrachten, oefeningen om het ruimtelijke inzicht te vergroten en een test waarbij na het bekijken van een filmpje herinnerd moet worden wat er te zien en te horen was.
De opdrachten werden wetenschappelijk getoetst (volgens de makers) en dragen bij tot het verbeteren van het geheugen. Na het programma zijn de oefeningen uit te voeren via de internetsite van de omroep.
De programmamakers benadrukken terecht dat fysiek bewegen de beste hersengymnastiek is, dat er altijd dient bij te zijn.
Enkele randbemerkingen : Ik zou de oefeningen nog meer toespitsen op het dagelijkse leven van ouderen. Training is slechts interessant als ze zo dicht mogelijk de werkelijke situaties benadert.
Als je een kalender en zakagendas nodig hebt voor het volgende jaar, zo vanaf half november, dan krijg je er geen. Als het eind december is krijg je er enkele in je bus. Soms is de nieuwe kalender en zakagenda makkelijker, mooier of handiger is. Veel kans dat je opnieuw begint met de identificatiegegevens in te vullen en de eerste afspraken. De eerste week van het nieuwe jaar is dit achter de rug.
Wat je in de regel niet gratis krijgt zijn de grotere scheurkalenders. Zeker de meer artistieke of de scheurkalenders met artistiek naakt. Deze laatste zie je nu in aangepaste versie: naaktfotos van bijvoorbeeld de bestuursleden. Die kalenders worden door de plaatselijke verenigingen verkocht voor het goede doel. Iets wat we ons moeilijk konden voorstellen twintig jaar geleden.
De dagscheurkalenders vond ik als kind bijzonder grappig. Thuis of bij de grootouders mocht je dan een blaadje afscheuren. Met wat geluk zelfs enkele blaadjes als ze vergeten waren de vorige blaadjes af te scheuren.
Met wat zoekwerk vond ik dat in 1915 de eerste uitgave was van De Druivelaar, de populaire Belgische dagscheurkalender (Franstalige tegenhanger Le Sablier). Naast de vermelding van maand, dag, jaar vind je er ook de heiligen van die dag, weerspreuken, volkswijsheden, de uren van zonsop- en ondergang en de maanstanden. En niet te vergeten op de keerzijde de mopjes. Nogal eens vonden we ze maar melig. En toch lazen we ze, al was het maar om te kunnen zeggen: een flauwe mop.
Verloren Maandag: 7 januari
Nagenoeg enkel in Antwerpen en omgeving viert met Verloren Maandag op de eerste maandag na Driekoningen.
Thuis, op het werk, in het café eet men warme worstenbroden (bladerdeeg en meestal twee worsten) of warme appelbollen en soms een andere variant. In de etalages van de warme bakkers zie je ze liggen. Je verwarmt ze thuis even op. In vele cafés krijgen de stamgasten gratis een worstenbrood. Het Antwerpse schepencollege smult er ook elk jaar van.
Verloren zou er op wijzen dat vroeger die dag niet gewerkt (en ook niet betaald) werd. De bazen men verwijst in de eerste plaats naar de havenbazen - trakteerden op Verloren Maandag hun personeel met worstenbrood en bier. Dikwijls gebeurde dit in cafés die ook eigendom waren van deze bazen en waar het loon in het handje werd uitbetaald. Er zijn nog andere mogelijke verklaringen: je vindt ze op Google en Wikipedia.
A merry Christmas and a Happy New Year was het opschrift van de eerste kerstkaart van 1840. Hetzelfde jaar als A Christmas Carol van Charles Dickens. 1000 van die kaarten werden op de markt door Henry Cole, de eerste directeur van het Victoria en Albert Museum in Londen. Hij vond de tijd niet om persoonlijke kerstwensen te versturen. Enkel handtekening te zetten en het adres. Het succes van deze aanpak was vlug enorm in de meeste landen. De oudste kerstkaarten in Nederland stammen uit het einde van de negentiende eeuw. Om deze oudste kerstkaart te bekijken (ontwerper John Horsley) surf je best naar de voortreffelijke en vernieuwde site van Volkscultuur: http://www.volkscultuur.nl/kb.php?doc=51676 of naar Google afbeeldingen (typ christmas card 1840) http://images.google.be/imgres?imgurl=http://postalheritage.org.uk/exhibitions/christmas/images /First-Xmas-card.jpg&imgrefurl=http://postalheritage.org.uk/ exhibitions/christmas/firstcard &h=312&w=500&sz=47&hl=nl&start=2 &tbnid=BfT-tgpXF9PnxM:&tbnh=81&tbnw=130&prev=/images%3Fq%3D christmas%2Bcard%2B1840%26gbv%3D2%26svnum%3D10%26hl%3Dnl%26sa%3DG
De laatste evolutie waren de e-cards. Velen geven toch de voorkeur aan persoonlijk geschreven kaarten.
