Langzaam sleept de heilge nacht haar sluier, IJler, doorschijnend aan d' uiterste slippen, Weg van de aard', en de laatste sterre Dooft hare glans. Zacht ontwaakt uit de sluimer het leven, 't Windeken suizelt, Licht als een zucht in de morgen; Over het groenige bleek van de lucht Glimmert een gelige tint, En het eerste wolkje met rozenvlerkjes Zweeft van de diepten omhoog. Fjoe-fjoe-fjoe! tsio-tsio-tsio-io! Fluiten de vroegst ontwaakte gevleugelde zangstertjes blijde, Nu zij van boven, de morgen al onder de kimmen ontwaren.
Klapwiekend stijgt op de vleugelen Druipend van 't vloeiende goud aan de kim d' Ochtend in 't kleed van saffraangeel, Maagdlijke bode des daags; En de gloed op haar blozende wangen Kondigt het rijzen des lichtgods.
Nu heft in voile majesteit de albezieler Boven de blauwende zee 't Hoofd met de gouddiadeem; 't Zilveren schuim verguldt zich, Goudstof wemelt in 't kustzand, Bruinrood tinten de stralen de rotsen; En de kronen der pijnen Verkonden aan mirten, olijven, cipressen, Dat de daggod naakt, en zij brengen het over En verder en verder aan lagere struiken. En verder en verder aan lagere struiken. 't Aardrijk lacht, in het leven herboren, Iedere bloemkelk plengt Aan de rijzende god zijne dauwdrop.
Beheerser van 't palet, wiens goddelijke verwen Akkoorden zijn vol gloed, een zang vol majesteit, Gij, die een baan betrad met palmen overspreid, Wat liefling van 't penseel mocht mildere eer verwerven ?
Al moest het nageslacht uw meesterstukken derven, De gloriestarre waakt op uw onsterfelijkheid. Geen heeft er stouter vlerk dan Rubens uitgebreid, Een schepper in de kunst (gij wist het) kan niet sterven.
Geschapen was uw ziel uit zuiver starrenvuur Gij waart verscheiden, groots, oorspronklijk, als natuur En zelfs verheven in uw schittrende gebreken.
Berispe 't dwergenkroost, ontzagbre Schildervorst, Wat, als ondwingbre gloed, u stroomde uit hand en borst, Wie volgt uw aadlaarsvlucht in onbezochte streken?
0 God! hebt Gij uw bloeiende Aard Aan ál Uw kindren niet gegeven? Ik - word elks drempel afgedreven, Ik - heb geen eigen hof en haard. Wél is de wereld ongenadig: “ De haveloze !" noemt ze mij ... Dat brandmerk dooft het medelij' - Ach, is dan de Armoe zó misdadig?
Ik zoek de schaduw van een boom: Dáár schijnt me althans de rust beschoren; Maar 'k meen des drijvers stem te horen, Te midden van mijn korte droom. De aard heeft een plek voor al haar bloemen, Een nestje voor elk vogelkijn: Mocht ik een bloemtje, een vogel zijn! Thans kan ik niets het mijne noemen.
't Is ál voor mij verboden grond: Ik zou geen zode durven steken, Ofschoon ik ook in woeste streken Een lapje dorre heide vond. “Voort!" zou het in mijn oren krassen: Gij moogt gaan beedlen om uw brood! Voor havelozen en de dood Is hier op aard geen kruid gewassen !"
Zo moet ik zwerven, vroeg en laat, Met onrust buiten, angst hier binnen. 'k Zou willen toeven en beminnen, En - vind slechts ballingschap en haat. God weet, hoe ik mij aan wil gorden! 'k Zou gaarne trouw en eerlijk zijn : Maar och, de honger doet zo'n pijn - De honger zal me een lief doen worden!
Mijn vader bleef bewaard voor schand - Men vond hem in een wak bevrozen: Hij heeft des Heeren hand verkozen Voor 't vallen in der mensen hand. In 't gasthuis brak mijn moeders harte - Dat was een dag van dubble rouw! Ik erfde van de dierbe vrouw Al wat zij achterliet : haar smarte!
Gij, die op donzen peluw rust, Beschut voor wind en sneeuw en regen! Kwam in de droom mijn beeld u tegen, U tegen, als ge uw kindren kust! Denk u aan huis en haard onttogen, Van gade en kroost en brood beroofd, Denk u de misdaad boven 't hoofd; En - kunt ge 't - luik dan zorgloos de ogen!
Ik droomde laatstmaal van een Huis, Gesticht, voltrokken door Gods zegen, Waar ze armen zo als ik verplegen En voeren tot des Heilands kruis... Bestaat die wijkplaats? 0 dan bouwden Gods Englen ze, op der moeders beê! 0 Mensenvrienden, neem mij mee! Gij hebt een ziel te meer behouden!
Ik voel mijn leven door mijn vingren vlieten, dat leven zonder liefde en zonder zegen, en de allerlaatste hoop dit hart ontschieten, zo afgebeuld langs alle martelwegen.
Geen trouwe borst zwelt ooit de mijne tegen; geen milde hand zal mij genadig gieten den zoete wijn des levens. Kalm bewegen in teer genegen zijn en zacht genieten!
0 droom van hoge schoonheid, die mijn schreden voorlichtte, - tot uw puurste glans gerezen vervliet ge allengs . . .
En 't jammerlijk verleden jaagt stormend door de diepten van mijn wezen, in zulk een koorts van haat en woede aan 't loeien als stond heel de aarde in vlammend bloed te gloeien.
Een gedicht van C.S. Adama van Scheltema 1877-1924
HOLLAND
Wat zijt gij klein Holland Met al uw velden en vlakke wegen, Met uw rampzalige aardappellanden, En uw vreeslijk droefgeestige regen, En uw lage goedaardige stranden - -
Maar groot toch is de zee Holland, Waaraan gij langzaam zijt verschenen, Waaruit ge als een schelp zijt geboren, Die zingt door uw hele land henen, Dat elk in zijn ziel haar kan horen!
Doch wat zijt gij klein Holland Met uw simpele wilgenbomen, Met al uw kleine kabblende plassen, En die paar platte gemaklijke stromen, En uw bloemen en tamme gewassen - -
Maar groot toch is uw hemel Holland Met zijne mateloze klaarten, Met al zijn oneindige kleuren, En die verandrende wolkengevaarten, Waarmee grote dingen gebeuren!
Doch wat zijt gij klein Holland Met uw verlegen zwijgende mensen, En al uw langzame stille levens, En al uw vele denkbeeldige grenzen, En o! met nergens ooit iets verhevens - -
Maar groot toch is uw volk Holland, Verwant aan uw heerlijk verleden, Dat tussen uw heemle' en zeeën bleef groeien, En tussen die wisselende eeuwigheden Zich bereidt om opnieuw te gaan bloeien!
Glazen grijpen en legen; veel jagen en reizen; vrouwen omhelzen en strelen; strijden op felle paarden en blinkende wateren splijten; spelen met licht en donker; de dag en de nacht doorrijden onder fluweel en schaduw en flonkrende sterrenbeelden.
het staat niet in mijn hand gegrift; en een hand is een leven, een lot; ik lees slechts in fijn scherp schrift - en dit geldt voor vroeger en later - weinig liefde en wijn, veel water, soms een racket, een zweep, maar stellig nimmer een zwaard.
zo is mij enkel bewaard langzaam maar vast te verwijven in nijver monnikenwerk: bidden en verzen schrijven geel op geel perkament, en mijn hand alleen te verstrengelen met mijn eigen andere hand en in een cel te versterven oud op een houten bank.
De mens schept zich duizend behoeften, Dat ligt in zijn werkzame geest, Maar de een maakt hem schepper en koning En de ander tot slaaf, ja tot beest. Behoefte aan volmaking veredelt, Behoefte aan ontwijding verneert; De een put hier zijn kracht uit ontbering, Waar de ander bij weelde verteert. De rijkdom ligt niet in het 'hebben'. De schat schuilt soms diep in 't gemoed; Een vader van rijken en armen Biedt weldaad in zuur en in zoet. Hij legde in de vorming van 't schepsel De zaden van geest en vernuft, Hun stengel vraagt strijden en werken, Hun bloem groeit licht ijdel en wuft. Een zucht naar genot en genoegen - Aan wie is ze t' enemaal vreemd! Laas, dat men, om 't leven te grijpen, De dood vaak ten handvatsel neemt. Daar ligt op ons pad zo veel edels, Dat ons naar iets hogers verwijst; Gelukkig, wanneer daar van binnen De prikkel van 't goede in ons rijst. Daar kruipt in ons hart ook een wormpje, Dat, klein, zijn ontstaan noô verraadt, Maar dat ongemoeid tot een slang groeit, Die vorm is de prikkel van 't kwaad. De prikkels van 't goede te kweken, Dat vordert elk blijvend genot, De prikkels van 't kwade te doden, Dat eist ons bestaan en ons lot. Het goed brengt zijn eigen beloning, Het kwaad is zich zelve ten straf: Wie strijdt voor het goede in het leven, Plant bloemen, die bloeien op 't graf.
Ieder uur van mijmering over je goedheid, Zo vanzelfsprekend grondeloos, Smelt ik weg in gebeden naar jou.
Zo laat ben ik gekomen Naar de tederheid van je blik, En van zo ver naar je uitgestrekte handen, Stilletjes, doorheen ruimte en tijd.
Ik had in mij zoveel weerbarstig roest Dat uit mij wegvrat, met gulzige tanden, Het vertrouwen.
Ik was zo loom, ik was zo moe, Ik was van wantrouwen zo oud, Ik was zo loom, ik was zo moe Van het dwaalspoor van al mijn passen.
Zo weinig verdiende ik de wondere vreugde Van je voeten die mijn weg verlichten, Dat ik er nog van sidder, in tranen haast, En voortaan nederig blijf, nabij zoveel geluk.
--------------------------------------------- Vertaling: Julien De Mey.
Mijn moederland, het land van de wijn, Mijn moederland, graag wou ik bij U zijn. Mijn harte weent, het verlangen slaapt, Maar de hoop in mij, zij wacht en waakt. Mijn moederland, gescheiden van U, Zing ik mijne liedjes nu. Doch Uw schijn licht mij van ver En de hoop leidt mij als een mooie ster. Op duin en heide zwerf ik hier, Mijn liedren stijgen trots en fier. Hier drong zich de liefde in het harte mij En de hoop in mij zingt zacht en blij! Mijn moederland, het land van de wijn, Mijn moederland, graag wou ik bij U zijn.
Hoe lijkwit ligt de rechte winterlaan, Waar zwarte bomen, in verstijfd gebaar Van stroeve droefheid, strekken naar de klaar- Kristallen hemel de arme', als riepen ze aan De oktoberzon, die ze op een gouden baar, Bestrooid met rode en gele rozen, gaan Ten groeve zagen! Kon die zon weerstaan De klacht der bomen, zag zij ze even maar?
Doch marmerhard is 't hart der winterzon: Haar scherpe schichten schittren louter kou, Nuchter vernuft, geen warme liefdebron.
En de een'ge kleur in 't blank en zwart van rouw Is, donkre bloedvlek op de horizon, Droefrood, de mantel van een vissersvrouw.
Wilt ge een welig land bezaaien, Zuiver 't eerst van 't wilde kruid; Ruk de heesterwortels uit, Om de korenoogst te maaien. Zoeter is des bietjens zweet, Als men eerst in alsem beet.
't Starrenlicht heeft schoner luister, Na het bulderend geluid Van het regenbrengend Zuid. Lucifer verjaagt het duister, Eer de schone Dageraad Haar gespan ter heirbaan laat.
Leer ook eerst het valse kennen, En uw hals het juk ontwennen, Daar gij aan gekluisterd zijt; Dat ge dan met vrijer zinnen 't Ware goed moogt leren minnen, Van beneveling bevrijd.
't Is jammer, daar zijn doornen aan de rozen! Zo klaagt de pessimist, naar 't redeloos gebruik. Wij danken God, dat Hij, voor braven en voor bozen, Met schone rozen siert de wrede doornestruik.
2.
,,Voor allen Vrijheid!" eist de meerderheid der kranten. ,,Althans," zo gaan zij voort, „voor onze geestverwanten."
3.
,,Ik denk, dus ben ik," spreekt de keur der theoristen. ,,'k Bemin, dus zal ik zijn," vervoegt ter-stond de Christen.
Een purperen vlammetje, kreitst en kranst een vlinder, een vuurrode vlinder, en glanzedanst en zwiert en zwaait en licht en laait
nu hier dan ginder, doch komt en keert altoos, altoos naar de zelfde roos!
Duizend bloemen met open monde, duizend bloemen geuren in 't ronde... De vlammende vlinder ziet er één en anders geen! Het purperen vonkje kreitst en kranst en glanzedanst daarheen alleen!
Die roos ben jij, de vlinder... mijn gedachte! Bedroefd of blij, zó dag als nachte bij jou is hij!
Een gedicht vsan Jacqueline van der Waals 1868-1922
WINTERSTILTE
De grond is wit, de nevel wit, De wolken, waar nog sneeuw in zit, Zijn wit, dat zacht vergrijzelt. Het fijngetakt geboomte zit Met witte rijp beijzeld.
De boom houdt zich behoedzaam stil, Dat niet het minste takgetril 't Kristallen kunstwerk breke, De klank zelfs van mijn schreden wil Zich in de sneeuw versteken.
De grond is wit, de nevel wit, Wat zwijgend toverland is dit? Wat hemel loop ik onder? Ik vouw de handen en aanbid Dit grootse, stille wonder.
