Archiefhoekje

VAN QUOTEBOEK TOT LANDBOEK

Het Eeklose Stadsarchief beschikt al ruim een decennium over een benijdenswaardige reeks heruitgaven van de oude landboeken,
die in de digitale versie ook op zoektermen kunnen werken.
In 2006 zette wijlen Erik De Smet een belangrijke stap naar de voltooiing door de uitgave van het Franse landboek (1796-98).
Sindsdien is het Hollandse landboek nog het enige hiaat in de reeks, die afgerond wordt met de Popp-legger en het moderne kadaster.

Maar in feite klopt het plaatje niet. Zowel van de Franse als van de Hollandse periode zit in het archief alleen een quoteboek.
Een quoteboek is eigenlijk niet meer dan een (min of meer alfabetische) lijst van de grondeigenaars,
met achter hun naam telkens de betrokken percelen met hun oppervlakte en ligging.
In tegenstelling tot in het Ancien Regime worden dus geen pachters/gebruikers vermeld.

Dank zij de computertechniek kan zo’n quoteboek wel verbouwd worden tot een landboek:
het volstaat de genummerde percelen in de juiste numerieke volgorde te plaatsen.
Maar het lijkt te eenvoudig om waar te zijn.
Grote complicatie is dat zowel de Fransen als de Nederlanders een nieuwe percelenindeling hebben uitgewerkt.
De stukken grond staan worden dus niet meer behandeld in de bekende volgorde van vóór 1796.

Voor de Hollandse versie komen daar nog twee handicaps bij:
enerzijds zijn de roeden en gemeten vervangen door are en centiare, en anderzijds is de meettechniek ingrijpend gewijzigd.
In de oude landboekversies werden de openbare wegen gedeeltelijk meegeteld bij de aangrenzende percelen,
volgens een ingewikkelde regeling (tot in het midden van de weg, tot aan de schootkant, tot vijf voet buiten de gevel, enz …).
In het Hollandse quoteboek staan de “netto” oppervlakten zoals wij die nu nog kennen.

Dit verklaart waarom een “Hollands landboek” nog niet voor morgen is.
De eerste stap, het digitaliseren en ordenen van de gegevens, was de eenvoudigste.

De tweede, het doorgronden van het Hollandse sectiesysteem, is meteen de moeilijkste.
Als we er nog aan toevoegen dat tegenover het Franse landboek van 25 jaar voordien
negen van de tien percelen van eigenaar veranderd zijn,
is het beeld van de chaos ongeveer compleet.

Toch wordt de bewerking van de Nederlandse gegevens een prioriteit voor de komende jaren.
Het gesukkel met de overgang 1796-1830 duurt nu al een decennium, en is telkens weer een struikelblok in elke kavelgeschiedenis.

(Freddy Pille)

Boxing Club Eekloo

In vroegere jaren, '45 - '50, was er in Eeklo een bloeiende boksclub.
Tegenwoordig is boksen een sport waarvan er in Eeklo geen club meer is.

Vroeger werden er ook boksmeetings gegeven in Eeklo.
Dit stond toe in een krant:

Na de meeting te Eeklo.
Was de bijeenkomst van verleden zondag voor de inrichters niet dezelfde
meevaller inzake publieke belangstelling als vorige meeting, dan boekten zij
daarentegen schitterende successen met de plaatselijke boksers.
Vooral de overwinningen van Tersie en Oosterbaan waren betekenisvol.
Inderdaad mochten wij met genoegen vaststellen dat Tersie die ons
verleden maand bij zijn heroptreden weinig kon overtuigen, flinke
vorderingen heeft gemaakt.
Moest hij op deze weg voortgaan en nog beweeglijker en leniger worden,
dan is hij bekwaam de hoge verwachtingen, die de oefenmeester De Volder
in hem gesteld heeft, te beantwoorden.
Wat ons nog meer genoegen deed, was de prachtige overwinning door
Oosterbaan behaald op Van Gompel, die slechts van de K.O.-nederlaag
gered werd door het werpen van de handdoek door zijn verzorger.
Vooral de wijze waarop deze overwinning behaald werd in een zuiver en
open gevecht, heeft ons het meest bevallen.

Zie hier de sterke ploeg van Eekloo Boxing Club.

Archiefhoekje 23



MEER DAN EEN STAMBOOM

Zowat negentig project van alle archiefbezoekers komt over de drempel met een stamboom in de hand,
een schema van alle opgespoorde voorouders, liefst met data van geboorte, huwelijk en overlijden.
Een lovenswaardige vrijetijdsbesteding uiteraard,
maar jammer genoeg slechts een flauwe afglans van wat die "stamboom" kan worden.

 Wijlen Willy Hamerlynck wees samen met zijn 'De Eik'-kompanen nochtans al jaren geleden de weg.
Wie door de dertig jaargangen van dat tijdschrift bladert,
ziet de telefoonboektabellen al snel veranderen in brede levensbeschrijvingen,
ettelijke pagina's per persoon.
Deze evolutie weerspiegelt getrouw de vooruitgang van ons stadsarchief
in het toegankelijk maken van de bronnen.

 Tot halfweg de jaren negentig moesten de genealogen zich in Eeklo tevredenstellen
met twee bronnenreeksen: de registers van geboorten, huwelijken en overlijdens,
en de bekende staten van goed, in de jaren zeventig al geklapperd door Wilfried Steeghers.
Na bijna twintig jaar doorgedreven inventariseringswerk kan het archiefteam
een waaier van andere bronnen voorleggen, telkens met personenregister:

1. stadsrekeningen uit het Ancien Regime (1566-1651);

2. bewijsstukken bij deze rekeningen (1618-1650 & 1746-1796)

3. resoluties van de Eeklose schepenbank

4. de landboeken van 1638, 1708 en 1796;

5. belastinglijsten en bewoningstabellen 1622-1796;

6. de openbare verkopingen 1560-1700;

7. de in- en uittredingen 1818-1900;

8. 19de-eeuwse parochieregisters.

 En er komt nog meer. Niet alleen werden deze reeksen aangevuld,
er wordt ook intensief gewerkt aan de juridische adviezen, een atlas van het kerkhof,
namenlijsten uit de 15de- en 16de-eeuwse bronnen, enz.
Even belangrijk: alle klappers en registers zijn vanzelfsprekend ook digitaal ter beschikking.
Op deze manier kan de genealoog snel en doelgericht een gedetailleerd en
levendig biografietje van elke voorouder bijeenharken.

 Natuurlijk is het verwerken van de bronnen zelf een ander paar mouwen.
Ze zitten vol valstrikken en dwaalwegen, onder meer door het grote aantal naamgenoten.
Voor de oudere periode komen daar nog eens de soms verschrikkelijke handschriften bovenop.
Maar de bezoekers weten dat daarvoor in het Eeklose stadsarchief
altijd wel een helpende hand te vinden is …

(Freddy Pille)

PROJECT 1795-1825

Ook een rijk archief als het Eeklose heeft af te rekenen met hiaten.
Eén van de vervelendste is de periode van de Franse bezetting (1796-1814),
waarin de hele administratie ondersteboven werd gehaald en zowat iedereen de draad kwijt was.

 In de jaren 1796-1798 liet de Franse overheid een index van
alle Eeklose percelen en hun eigenaars opstellen.
Daarvoor werd een nieuw kadastersysteem ontworpen, dat Eeklo nu indeelde in zes wijken
(secties) in plaats van de vroegere 64 belopen.
Met heel veel tijd en inzet slaagde wijlen Erik De Smet erin,
de vele duizenden stukken grond op de kaart te situeren en de
aansluiting met de oude landboeken te realiseren.
Op die manier kon de index zelfs omgebouwd worden tot een echt landboek,
maar met één zeer hinderlijk gebrek:
van de huizen worden alleen de eigenaars – en niet meer de bewoners – vermeld.

 In zulke gevallen schieten de volkstellingen ter hulp:
daarin staat de samenstelling van alle gezinnen genoteerd.
Maar huisnummers bestonden toen nog niet, en dikwijls woonden twee of drie gezinnen onder één dak…
Als de straten dan ook nog onduidelijk aangegeven worden, ligt een grootschalige puzzel op tafel.

 Voor die Franse periode wordt het probleem helemaal onoverzichtelijk door het
ontbreken van dit soort tellingen tussen 1795 en 1816, en ook daarna is er geen luxe:
alleen voor 1818, 1825, 1830 en 1834 zijn er (onhandig en gebrekkig opgestelde) lijsten.
Dit betekent dat we voor een periode van zowat veertig jaar geen goed zicht hebben op wie waar woonde.
En in veertig jaar verandert een stad ingrijpend.

 Het project 1795-1825 moet in vier stappen de schade proberen te beperken.
Twee ervan kwamen in het vorige archiefhoekje al ter sprake:
de index op de vreemde akten en de aangevulde registers op de in- en uittredingen.
Een derde stap is het heruitgeven en bewerken van de telling 1795,
die gelinkt moet kunnen worden aan de oude landboeken.
Het meest verwacht het archiefteam echter van de registers van de conscriptie.

 Deze registers zijn het gevolg van de invoering van de verplichte legerdienst.
De Franse overheid deed daarin alle 18-jarige jongens noteren,
met uitgebreide inlichtingen over de rekruten zelf en hun ouders:
beroep, woonplaats, eventuele broederdiensten e.d.
Het opstellen van een register is volop aan de gang,
maar pas op het einde kan nagegaan worden welk percentage van de bevolking hier is vastgelegd.
Dat er ook hier hiaten zijn, staat nu al vast:
enkele banden gingen verloren in de bestorming van het stadhuis op 22 oktober 1798,
toen een bende jongelui op die manier de gehate conscriptie probeerde te saboteren.

(Freddy Pille)

Op de voorgrond ceremoniemeester Christ De Crop bij het bezoek aan Eeklo 

van de Amerikaanse ambassadeur Howard W.Gutman in 2011.