We zaten afgelopen zaterdag 16 aug. rond 22.00u op het terras bij Frank en Cindy in Gellik te genieten in de avonduren. Geen wind en lekkere temperatuur. We hadden een zicht op een prachtige sterrenhemel –zonder maan-. Plots zagen wij allen tegelijk een vuurbal in de lucht. Vanuit Gellik gezien richting Maastricht, ging deze vuurbal met een vaart van links naar rechts in een flauwe hoek naar beneden een witgele staart was duidelijk zichtbaar en dat duurde een drietal seconden voordat ´het licht uitging´. Een vallende ster ´zoals ze zeggen´heb ik wel meer gezien maar dat waren streepjes vergeleken bij deze waarneming.
Het was mooi om te zien, maar gaf toch een eigenaardig gevoel.

´`Dat is vuurwerk van Vangelabbeek`´, zei mijn zus nog . Maar dat was het met zekerheid niet. Het was een meteoriet die opbrandde in de atmosfeer en volgens de volkssterrenwacht Urania was deze waarneming uitzonderlijk, in grootte en in het tijdstip van de waarneming.  Of ik een wens gedaan heb? Neen! Ik was te verbaast over deze spectaculaire verschijning, toeh hij verdwenen was dacht ik eraan, maar dan is het te laat, jammer.

Een aloud gebruik, dat op vele plaatsen in onbruik is geraakt, is de zegening van de kroetwusj. De kroetwusj werd door de parochianen zelf samengesteld en bestond uit een zevental kruiden waar een tros van werd gemaakt, die op 15 augustus de hoogdag van Maria ten Hemelopname mee naar de kerk of kapel werd genomen voor de zegening.

Na de zegening in een kapel of kerk werd de kruidenbos weer mee naar huis genomen. Op sommige plaatsen mocht de bos niet door de deur binnengedragen worden. Hij moest eerst over de haag of omheining geworpen worden waarna hij dan wel binnengedragen mocht worden. In huis of stal werd hij dan opgehangen om te drogen.

In een heel ver verleden werd de kruidwusj op de eerste korenschoof geplaatst als dankbetuiging voor de opbrengst. Ook werd een deel van de gedroogde wusj gemalen om bij het zaadgoed te mengen, om zodoende  een goede oogst te bekomen.

Bij ziek vee werd er eveneens een deeltje gemalen en bij het voer gedaan om genezing te bekomen.

Als het hevig onweerde werd een takje in de oven verbrand om zodoende het huis te vrijwaren van blikseminslag. Kortom er werden en worden heel wat krachten toegedicht aan deze bos gezegende kruiden en planten.

Zoals meerdere heidense gebruiken is de kruidwusj gekerstend en in vele katholieke parochies nog altijd in zwang.

De kruiden die in de kruidwusj zijn opgenomen zijn: Twee soorten aren (rogge en tarwe) om de geestelijke en lichamelijke honger te stillen.

Twee soorten onheilwerende kruiden (Alsem of bijvoet , St Janskruid,  wilde marjolein) Om de de Heer bescherming af te smeken tegen onheil en ziekte.

Twee soorten geneeskrachtige planten  zoals; Hazegerf (bloedstelpend) witbloeiend Duizendblad, boerenwormkruid of reinvaert (tegen wormen), om de Heer genezing te vragen voor ziekte en onheil bij mens en dier

en tenslotte een walnotentak (insectenwerend)

DE KRUIDWISCH (gedicht)

Goudgele reinvaer, donderkruid, gebloemte dat in 't wilde spruit en eenzaam bloeit in barre gronden: wat schuilt in u voor wonderkracht, dat wij ter wording wordt gebracht, boersch tot een bundel samengebonden? Verfrisschend door den kerkenbeuk spreidt gij uw vreemden, sterken reuk. In kinderhanden opgeheven spreekt over u, o nietig kruid, het priesterwoord den zegen uit, daar wierookwolken u omzweven. Als over het dorp het onweer woedt, de hemel ramp en onheil broedt, grijpt u het gezin met vroom vertrouwen. Keer dan, o kruidwisch, 't bliksemvuur van huis en hof, van stal en schuur, wen ge, in dat angstverwekkend uur, tot zoenvlam oplaait in den schouwen.

Kempens dichter, Arnold Sauwen

Gebruik van wormen bestrijdend Boerenwormkruid.
"In de lente pleeght men van de teere bladerkens van dit cruydt, sooi het erst uyt der aerden komt, en noch mals is, met eyeren koeckskens te maken"!
Aldus verwees Rembert Dodoens, vermaarde kruidenkundige, reeds in 1550 naar een eeuwenoud volksgebruik in de streek van Diest om met REYNVAERT (BOERENWORMKRUID) in het vroege voorjaar pannenkoeken te bakken.

Jean Geraerts uit de Wijngaardstraat staat aan de waterkant van het Albertkanaal bij Gellik te vissen. Hij vist met twee hengels. Als hij zijn hengel uit het water haalt zie ik een een soort korfje aan zijn vislijn hangen dat hij vult met een samenstelling die hij aankoopt. Er zitten maden graan en ik weet niet wat allemaal nog in. Aan het eind doet hij een made aan de angel en werpt in. Het korfje zakt tot op de bodem en het stukje onderlijn moet de vis vangen. Er wordt vandaag niet veel gevangen, `ze bijten wel zegt Jean maar ze laten zich niet vangen`. Er paseren heel wat schepen op het Albertkanaal in beide richtingen.

Jean staat al zijn hele lange leven aan de waterkant om te vissen. Hij telt op dit moment 82 lentes en wil nog steeds niet bekennen dat hij in de herfst van zijn leven is.

Jean vertelt ons iets over de oorlog, die begon toen hij dertien was. “Al lang van te voren was er een gevoel dat er iets op komst was. En toen het dan eindelijk begon waren de mensen toch verrast. Ik heb de commandant van de Grenswacht zien liggen nadat hij was doodgesschoten. Hij lag in het huis ertegenover op een tafel. We zijn wel meteen met de hele familie gevlucht naar het bos, waar nu het ziekenhuis is. We hebben er een nacht verbracht en ´s anderendaags werden wij door de Duitsers teruggestuurd”. De oorlog was een feit. "de Pruuse wiste hei alles, want ze hòbbe dit kanaal en de brògke "en aoch 't Fort van Eben Emael aangelag".

Ik was eens aan het vissen in Tournebriede bij de brug, toen ik een man aan zag komen met een dode op zijn fiets. De dode was nog in soldatenkleren en had zelfs zijn helm nog op. (Het was in 1944 toen de Amerikanen al hier waren, volgens Jean). De man die de fiets voortduwde was de vader van de jongeman die de dood gevonden had in de strijd . Dat beeld zal mij altijd bijblijven. Ik werkte toen al vanaf mijn veertiende in de Put van Eisden.

Ik herinner mij ook nog dat er eens een paar Duitsers doodgeknuppeld zijn aan het begin van de oorlog en dat daar mensen voor opgepakt zijn als represaille. Het verzet was hevig tijdens het begin van de oorlog.
Of Jean die dag wat gevangen heeft is onbekend, maar dat de kwieke 80plusser nog een tijdje zal kunnen gaan vissen dat staat als een paal boven water.

Van Melkkuut, brobelkuut en gezaaite hieringe.

Vés woort vreuger vöäl mier geete és d’n daag van vandaog. Iech weet nog goot, dat iech veur de hiel femilie gebakke vés moos goon hole bij de Hollënder Kees, in ’t Vrouweveld. Ederein kraog ‘ne halve gebakke vés en die watte wérrekde krege ‘ne ganse. ’t Waos betaolbaar aanders koste veer dat neet te ete kriege met zoevöäl jung. Veer waore toen nog met dertien keender, met mam en pap de bei dus vieftien. Es de Békker bei us kaom moos heer ´t broed tòsse twie errem binnedrage, zoe groet waor us hoeshawe..

Noe is gebakke vés benao zoe deur es goud en is ‘t ‘ne aonval op d’n geldbäörs es te al moos goon veur ´n hoeshawwe van vijf..

Iech weet nog good, dat Kees d’n Hollender op zien binnepläötske, de groete vés de kop aof deeg en die kóp met de ingewande in ‘ne hook vaan zien binneplaots op ‘ne haop goeide. Soms naome de lui aoch vessekòp met nao hoes um daovaan véssesop te koke. Dao stikde ’t daan aoch vaan de vlege.
En geine mins dee ziech dao get vaan aon trok.

De maan had oonder ’n sjöpke, twie -peekzwarte- kookplate stoon, boe heer ziene vés in lag veur te bakke. Neve die bakplate snijde heer de vés in mote, duide ze in ’n mélkechtige vloeitof, howde ze aon twie kante in ’t meel en lag ze daan in gleujetig heite olie. De lui stoonte in reie achter häöm te kieke en te kletse euver vaan alles en nog gét.

Elke vriedig stoond iech dao aog te kieke wie dee maan stoond te zweite acher zien bakplate. ’t zweit parelde op zien hiel lief en dat zweit dröppelde wel ins tösse de gebakke vés.
De lui waore neet zoe kieskeurig és vandaog d’n daag.

Heer dreide de heite gebakke vés in wit pepier en dao um heen nog ins gezette pepier.

En geine mins dee ziech dao euver sjaggereneerde.

In Wiek, és veer in cinema de Palace nao de féllem ginge kieke, woort steevas ’n frietsje gehaold, beij Jeng achter Iessalon Venezia. Dee maan  z.n hiel toenbaank, zaog zwart geblakerd vaan de stumpkes sigeret, die heer euveral de neer lag és heer ging bakke. Aog zien han en de binnkant vaan ziene rechter daom waore zoe broen es get.

Niemand voond dat erg, ze voonte zien friete heerlik.

De Friture verkochte toen nog mér allein friet, hiering en gehakballe, zoer vleis/sajs, majeneis en mosterd.

Jeng had aoch geine thermosstaat op ziene frieteketel. Um noe te wete te kaome of ’t frietevet wérrem genoog waos, dao had heer gét op gevoonde. Heer speide  ins tösse zien tan door in ’t vet en es dat daan begoos te sisse en te knettere, daan waos ’t wérrem genoog.

En geine mins dee dat errig voont want de bacille woorte toch kepot gebakke.

De minse vreuger dege veur de kaw maonde hiel get in inwekglzazer  veur de winter. Neet allein in de kaw daog mer aoch zoe gaw es ’t vaan de moostem kaom woort gekook en ingewek. De kelders stoonte toen vol met gevölde glazer. Vleis, greunte, sjem, sjroep, alles waos in die kelders te vinde.

In ’t naojaor (sept-oktober) woort vés op boekale gezat. Keulse pòt stoonte vol met gepiekeld vleis of zoermoos. Op ´n keul plaots oonder d´n trap hadde de mieste lui aoch nog ´n vlegekas. Dao in woort alles opgeborrige wat door vlege besmet kos weure.  ´n Ieskas boe stave ies in gelag woorte waor wel mér allein bei minse met geld.  Es ´n fieske waor, ging het beer in de groete besing boe zoe ´ne staaf ies woort ingelag. En zoe ´n fieske ging altied thoes door. De keulkas heet later ingaank gevoonde en is noe in ieder keuke te vinde en oonmisbaar.
De lui wiste neet beter.
De vés, in dit geval hiering, woort op tijde dat ze vol zaote met kuut, gekoch um in te make. Noe waore dao vés met ‘melkkuut’en vés met ‘brobelkuut’, hoort iech toevallig in ’n gesprek tósse twie vrouwluij op leeftied. En noe bin iech ins goon naozien wat ’t versjél is tösse die twie kute.

Iech bin tot de vassttélling gekaome dat melkkuut vaan de ménnekeshiering is en de brobelkuut vaan de vruiwkeshiering. Allebeij de vrouwluij voonte dat de brobelkuut ’t lekkerste waor.

’t Is evels wel zoe dat de hiering ‘ne hiel erg gezone vés is dee hiel get eiwitte heet en vetzoer vaan hoeg kwaliteit -Omega 3-.  De zows dao zelfs neet zoe gaw vaan goon dementere umdat ’t hiel goot is veur de herses.
Zowwe de Hollénders daorum zoe slum zien?

D’r is ’n gezegkde dat zeet ‘Hiering in ’t land, dokter aon de kant’.

Deenk dao mer ins euver nao.