Gebruik baard, pruik en snor nooit om uw gezicht te verbergen!
Hoofdpunten blog wandelen
sinterklaas
31-07-2005
Sinterklaas symboliseert de strijd van de winter tegen de zomer
3. Sinterklaas symboliseert de strijd van de winter tegen de zomer
In Nederland loopt men in oostelijk Friesland en vooral de Waddeneilanden (Hollum en Ballum op Ameland) gemaskerd rond. Op 4 december treden de jongens van 12 tot 18 jaar op als kleine Sinterklazen. Op 5 december de mannen boven de 18 jaar als grote Sinterklaas. De laatsten sluipen tegen de avondschemering uit de huizen, gehuld in beddelakens en gewapend met buffelhoorns en knuppels. Dit zijn de baanvegers, die de vrouwen en de jongens van de straat verdrijven. Daarna verkleden en maskeren zij zich en verschijnen opnieuw op straat, waar dan alle vaders en moeders met hun kinderen lopen. De mannen spreken met verdraaide stem door hun versierde buffelhoorns en willen niet herkend worden. Hun hoorngetoeter herinnert aan het oorspronkelijk midwinterhoornblazen dat later in Twente verchristelijkt werd. In de herbergen dansen de mannen samen, een kenmerk van zeer oude feestviering. Hollum en Ballum kennen de "moderne" Sinterklaas te paard en met knechten niet.
Aan het einde van de Middeleeuwen kreeg een vrouw ten teken dat men haar ten huwelijk vroeg op 5 of 6 december een speculaashart, "vrijer" genoemd. Ook kregen kinderloze vrouwen met Sinterklaas een zakje pepernoten of strooide men noten om hen vruchtbaarheid toe te wensen. Men verwachtte van Nicolaas dat hij de onverwachte gelukkige wending zou brengen, dat hij huwelijksmakelaar of vruchtbaarheidsgever zou zijn.
Vanaf de 13de eeuw groeiden 5 en 6 december uit tot een volksfeest, tot een echt kinderfeest bij uitstek.
Op de Franse kloosterscholen en later in Noord- en Midden- Europa kwamen er Nicolaasvieringen op gang waarbij kloosterlingen of leraren zich verkleedden als Nicolaas. Zij deelden lof en straf uit en lieten zich begeleiden door knapen met zwartgemaakte gezichten.
Vanaf de 14 de eeuw vinden wij ook het gebruik van kinder-bisschopjes terug in Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Engeland en Vlaanderen. Hoe het in deze eeuw verliep in Dordrecht geven we hier weer. De koorknapen vierden het feest van de heilige Nicolaas met een ommegang. Zij waren die dag vrij en kregen wat geld om feest te vieren. Eén van hen werd tot bisschop gekozen. Hij kreeg een mijter op het hoofd en een staf in de hand.Samen trokken ze door de straten en vroegen aan de voorbijgangers een kleinigheid. Van wat ze rondhaalden, kochten ze voor de helft kaarsen. Met de andere helft maakten ze plezier. De stedelijke en geestelijke overheid schonk bij deze gelegenheid kleren, schoenen of iets lekkers. Deze kinderommegang ontaarde in bedelarij. Daarom werd, in de 17de eeuw, het bedelen met mijter en staf verboden. Toen de overheid geen geschenken meer gaf, werd Sinterklaas zelf de gever. Dit gebeurde voornamelijk in de kloosterscholen waarvan hij de patroon was. Eén van de leraren of kloosterlingen verkleede zich als Sinterklaas en ondervroeg de kinderen. De braven en de ijverigen kregen wat lekkers, maar de stouten werden door de Zwarte Pieten bestraft met de roede, het onmisbare instrument bij de toenmalige opvoeding.
In Engeland schafte de protestantse koningin Elisabeth (1558-1603) de Sinterklaasviering met andere katholieke gebruiken af.
'De ballen van de bisschop', een pikante lekkernij van lamsgehakt met speculaaskruiden.
Voor vier personen: Neem een pond niet te vet lamsgehakt, laat het desnoods vers draaien door de (Turkse) slager. Doe in een kom met vier oude, verkruimelde witte boterhammen, een ei, een fijn geraspt uitje, een teen geperste knoflook, de geraspte schil van een citroen, een flinke bos zeer klein gesneden peterselie, zout, veel zwarte peper, een theelepel oregano en twee flinke theelepels speculaaskruiden. Kneed alles goed door en maak er met vochtige handen zestien balletjes van. Zet die op een bord in de ijskast. Voor de saus: Doe een geraspte komkommer in een vergiet, strooi er flink zout over en laat een uurtje uitlekken. Pers met de handen goed het vocht er uit, meng het raspsel in een kommetje met een deciliter dikke Turkse yoghurt, twee tenen geperste knoflook, wat fijn gesneden koriander en een snuifje komijnpoeder. Zet koud weg. Maak een slaatje van blokjes komkommer, tomaat, uiringen, feta met wat olijfolie en azijn. Braad de balletjes in olijfolie bruin en gaar, knijp er een betje citroen over en dien ze warm op met de koude saus. Eet er het salaatje bij, en Turks brood. Een waarschuwing: probeer niet het gehakt van tevoren te braden en later op te warmen, het verliest daardoor zijn verse, frisse karakter. Smakelijk!! uit de Tijdingen van het Sint-Nicolaasgenootschap
Het rondstrooien van snoep tijdens het Sinterklaasfeest verwijst naar oude,germaanse vruchtbaarheidsrituelen. de mensen voerden die gebruiken begin december uit en toen later Zwarte Piet rond diezelfde periode kwam aankloppen werden de gewoontes bewaard, zij het dan in een aangepaste versie.
Bij het gooien van snoepgoed wordt dezelfde beweging gemaakt als bij het inzaaien van het land. Het drukt de hoop op een goede oogst uit. Afgeleid daarvan staat de handeling dus symbool voor de vruchtbaarheid en het vooruitzicht op een voorspoedige toekomst. Je mag niet vergeten dat de Sint vandaag vooral bekend staat als kindervriend, maar vroeger ook een notoire koppelaar was. In een van de Klaaslegenden wilde een vader zijn dochters in de prostitutie sturen omdat hij geen geld had voor de bruidsschat. Daarom gooide de brave bisschop goudstukken door het raam van de jonge meisjes, zodat ze toch konden huwen. zijn titel 'goedheiligman' is trouwens een verbastering van zijn oorspronkelijke faam als 'goedhuwelijksman'.
Klaasmannen In de dorpen in Friesland liepen in de dagen voor de zesde december 's avonds vele 'Sinterklazen' rond. Dat waren jongens die zich vermomd hadden met eigengemaakte maskers en witte hemden. Op het hoofd droegen ze dan een potsierlijke muts. Een eerste eis voor de klaasmannen was onherkenbaar te blijven. Ze gingen dan langs de huizen om fooien op te halen. Dit gebeuren, dat afkomstig is van vroegere heidense gebruiken, vinden we nu alleen nog op de waddeneilanden. Veel Friese dorpen vierden vroeger een speciaal St.Nicolaasfeest dat per dorp een heel eigen karakter had. De hele bevolking deed daar aan mee. Dergelijke feesten waren er onder andere te Holwerd, Bergum, Oudega en Gerijp. In Franeker vermomden de 'Sinterklazen' zich als duivels en rammelden met kettingen en bellen. Ook droegen ze dan fakkels. In Dokkum ging het er weer anders aan toe. Daar trokken de jongelui in de St.Nicolaastijd met zwart gemaakte gezichten en horens op het hoofd langs de huizen. Ze vroegen dan om geld en snoeperijen.
'Schimmelbrij' Friesland kende vroeger vele speciale St.Nicolaas-gebruiken die men elders niet had. Zo werd te Molkwerum, Warns en Hinderlopen zogenaamde 'schimmelbrij' gemaakt. Het hele gezin at er van, maar een deel werd bij de schouw gezet en was bestemd voor het paard van Sinterklaas. Vandaar de naam 'schimmelbrij'. Merkwaardig is dat dit gebeuren, niet plaats vond op St.Nicolaasdag, maar op oudejaarsavond. Men sprak dan wel van 'schimmelavond'. Aan het einde van de vorige eeuw was het in Leeuwarden en ook in andere Friese plaatsen de gewoonte om op Sinterklaasdag loterijen te houden. Banketbakkers verlootten dan tegen sluitingstijd de restanten van hun St.Nicolaasgebak. Dat gebeurde vaak in lokalen en cafés, maar ook wel op de stoep voor de bakkerij. Andere zaken volgden dit voorbeeld en zo kon het zijn dat bij de poelier met een gekocht lot een dikke gans of kip te winnen was. (wordt vervolgd)
