Gebruik baard, pruik en snor nooit om uw gezicht te verbergen!
Hoofdpunten blog wandelen
sinterklaas
28-03-2006
Op zoek naar Zwarte Piet
Een derde, voor-Germaanse, verklaring, en wat voor een! (2)
In een theatrale uitbeelding van natuurlijke krachten (zang en dans) sprak de sjamaan namens de geest van het woud met zijn bomen, vruchten, kruiden en dieren, en namens de mens, de jager en verzamelaar. In wezen bemiddelde hij tussen hen, waarbij hij de mistieke liefde, het respect en de dankbaarheid van de jager ten aanzien van zijn prooi liet zien, want beiden maakten immers deel uit van dezelfde natuur. Zo probeerde de mens van toen het misterie van het leven te begrijpen en er zich mee te verenigen.
De sjamaan was dus de religieuze leider, maar ook de leider wat betreft kennis van vuur, voedsel, genezing, tijd en voorouders. Vanaf prehistorische tijden tot een eind in de Middeleeuwen schijnt de meest gerespecteerde sjamaan van een clan duivel te zijn genoemd, zijn helpers vaak heksen. Tot in de zestiende eeuw stonden ze - vaak in afgelegen streken - nog hoog in aanzien.
De Kelten, Germanen, Grieken en Romeinen annexeerden deze primitieve volkeren veelal en namen ook hun natuurgod Herne over. Deze werd gereduceerd tot een figuur van minder belang, lachwekkend en ondeugend, vooral ook vanwege zijn duidelijk seksuele aspect.
Pieterbazen, Pieterbazen, Pieterbazen zijn nooit moe. Midden in de koude winter Komen wij naar Belgie toe.
Als de golven huizenhoog staan, zeggen we: geen nood. No, no, no...We kruipen In 't vooronder van de boot.
Als het regent...als het regent... dan zegt Sinterklaas: wat nu? Maar daar kunnen wij toch tegen met een Spaanse paraplu!
Laat die regen lekker regenen, no, no, no... geen nood! Geen karwei is ons te moeilijk, geen cadeau is ons te groot.
Pieterbazen, Pieterbazen, Pieterbazen zijn nooit moe, laat de grote wind maar razen, wij gaan naar de kinderen toe.
Laat hem razen, laat hem blazen. No, no, no... geen nood. Over muren, over daken, langs de gevel en de goot, Zonder één geluid te maken, naar de hoogste schoorsteen toe. Pieterbazen zijn nooit moe.
Een derde, voor-Germaanse, verklaring, en wat voor een! (1)
Er bestaat sinds 1995 een opzienbarende theorie over de herkomst van Sinterklaas, Zwarte Piet en de Kerstman, en alle bijhorende voorlopers en aanverwante zaken, van Van Renterghem (1996). Dit is op zich een spannende en boeiende uiteenzetting over bijzondere folkloristische figuren en verschijnsels door de eeuwen heen. De kern van deze studie is de volgende: nog sterker dan in de Keltische en Germaanse tijden werd de mens in Europa in de eeuwen ervoor beheerst door een zeer hechte verwantschap met de natuur. Omdat veel ervan niet te verklaren viel, geloofde men toen dat alles bezield was. De voornaamste mytische personage hierbij was de natuurgod Herne, te vergelijken met de heidens-klassieke god Pan: het allesomvattende. Deze godheid was de personificatie van de meest primitieve oerkracht aller tijden: vruchtbaarheid, dat wil zeggen: de soort in stand houden door voedsel en voortplanting. Degene die hem het meest na stond, was de sjamaan, een soort priester/medicijnman, voorloper van de Germaanse druïde en de christelijke priester. Hij beeldde de band tussen de mens en de natuur uit. Hij vermomde zichzelf als deze oerkracht bij rituele feesten van zang en dans met behulp van een gewij of horens, een dierenmasker, vacht, poten en staart, soms met duidelijk staan mannelijk geslachtsdeel (het vruchtbaarheidssymbool bij uitstek!). Attributen daarbij waren een tak of boompje.
Hevige strijd om de juistheid van deze twee theorieën (2)
De rooms-katholieke herkomsttheorie vertoont toch enkele zwakke punten, vragen die niet via legenden en dergelijke kunnen worden beantwoord. Zo is het merkwaardig dat in vele Midden-Europese streken, vooral in het Alpengebied, de duivelachtige figuren in de traditionele Nicolaasgebruiken meer centraal zijn komen te staan dan de heilige zelf. Nog moeilijker wordt het te verklaren, waarom onder andere in Duitsland de Nicolaasfiguur zich ontwikkelde tot een afschrikwekkende gestalte waarmee de jeugd werd bang gemaakt.
In de Nederlandse en Vlaamse sinterklaascultuur duiken er weer heel andere vragen op. Als onze sinterklaasgebruiken namelijk niets met Wodan en de zijnen te maken hebben, hoe is het dan te verklaren, dat onze Sinterklaas a) op een schimmel b) over de daken rijdt met c) een bediende, die lekkers en geschenken d) door de schoorsteen gooit? Bisschoppen reden sinds de late Middeleeuwen weliswaar aan hun stand verplicht op een paard, maar van bisschop Nicolaas van Myra is dat niet bekend. En over de daken ging hij zeker niet! Hij gooide geld of goed gevulde beurzen via een deur of raam naar binnen, maar had daarbij geen assisterende bediende.
Uit dit alles blijkt dat we die Germaanse elementen niet zomaar mogen negeren, laat staan ontkennen. uit: op zoek naar Zwarte Piet. Frits Booy
Hevige strijd om de juistheid van deze twee theorieën (1)
In de 19de eeuw ontbrandde er tussen onderzoekers een hevige strijd over de herkomst van Sint Nicolaas en zijn zwarte dienaar. Rooms-katholieke geleerden vonden, ja eisten bijna, dat deze figuren alleen maar te verklaren waren uit de rooms-katholieke leer en heiligencultuur. De legenden en biografieën over de heilige bisschop Nicolaas van Myra, die soms een duivel aan zich onderwierp, bewezen dat volgens hen afdoende. De vele Nicolaasoptochten en Nicolaasdrama's door scholieren en studenten lange tijd gehouden respectievelijk opgevoerd, versterkten deze theorie. deze roomse geleerden waren fel tegen de theorie van anderen, die inhield dat Sint Nicolaas en zijn knecht (ook) uit de Germaanse mythologie zouden zijn ontstaan, namelijk afstammend van oppergod Wodan en diens begeleiders. Niet alleen vonden de roomse geleerden deze theorie heidens dus verwerpelijk, maar ook ontbraken er concrete bewijzen voor. Met dat laatste hadden ze wel een sterk punt. K. Meisen (1931) zou dit christelijke standpunt opnieuw verdedigen. De nazi-autoriteiten verboden het boek echter, omdat een belangrijk aspect van de Edelgermaanse cultuur erin werd verworpen.
uit: Op zoek naar Zwarte Piet - Frits Booy Een speurtocht naar de herkomst, de ontwikkeling en de betekenis van de dienaar van Sinterklaas
Sint wordt wakker
