Deze blog toont U maar één pagina. De andere worden in een archief geplaatst. Door onderaan de pagina op één der pijlen te klikken kom je verder. Je kan ook een onderwerp in onderstaande inhoud aanklikken. Oudere publicaties worden nog regelmatig bijgewerkt.
Van alles wat... ... over de enige échte Ros Beiaardstad! Het wel en wee van Dendermonde, veel fotomateriaal en af een toe een vleugje humor in ons dialect!
Bent u in het bezit van fotomateriaal van alles wat met Dendermonde (geen deelgemeenten) te maken heeft, en wenst u dit op het blog te zien verschijnen? Aarzel niet en geef ons een seintje op jpmc@skynet.be.
Wij danken u bij voorbaat!
En... mocht u dit blog goedvinden, kan u in de linkerkolom een waardering geven (beoordeel dit blog).
04-05-2008
Waarschuwingsbord met dubbel doel?
We vonden langs de Tragel (nieuwe Dender) een waarschuwingsbord dat blijkbaar meerdere doeleinden heeft.
De detailfoto hieronder laat ons duidelijk zien dat het bord niet alleen dient als waarschuwingsbord, maar blijkbaar ook als schietschijf!!!
Een geschiedkundige verantwoording lijkt ons hier ook niet op zijn plaats, gezien er tijdens beide Wereldoorlogen wellicht nog geen sprake was van het Vlaams Gewest...
Twee prachtige foto's die ons werden toegezonden door dhr. Albert Verhelst, thans woonachtig in Berlare. Wij uiten hiervoor langs deze weg onze welgemeende dank!
Een mooi beeld van de oude Dender- en Scheldemonding. We merken duidelijk de oude Scheldebrug, de Kasteelstraat met de Dender. Bovenaan centraal 'Het Keur'. De foto dateert uit begin de jaren '60.
De Geldroplaan, met het Koninklijk Atheneum. Hier is duidelijk merkbaar dat het verbindingsgebouw aan de school (tussen de twee blokken) nog niet is gebouwd. Onderaan linjks op de foto zien we de appartementsblok Krijgshof III nog in aanbouw. Links bovenaanzien we een deel van de Brusselse Forten en iets meer centraal 'den Aria'. Aan de rechterzijde, de Bastion aan de Zuidlaan, de Molenberg, een deel van het Begijnhof en de Begijnhoflaan. Helemaal links onderaan de magazijnen van Prosper Lochten. De foto wed vermoedelijk genomen midden de jaren tachtig van vorige eeuw.
(Een correctie werd ons doorgezonden door dhr. Albert Verhelst i.v.m. de magazijnen van Prosper Lochten).
In navolging van het artikel 'Reuzen van de Klapper' publiceren wij nog enkele foto's:
De 'Reuzen van de Klapper' aan het Gezondheidsgebak, samen met Mario en zijn echtgenote.
(1) (2) (3)
Foto 1: Reus Indiaan (Marc Van Gyseghem) dringend toe aan een opknapbeurt... Foto 2: Reus Mars (Jempi Verhofstadt), even verpozen... Foto 3: Reus Goliath (Gerrit Van Nieuwenhove), precies echt...
Deze reus zou volgens de meeste gegevens als eerste verschenen zijn in een ommegang van 1559 als 'afgod Mars met zijn vier lakeien'. Hoogstwaarschijnlijk betrof het hier een eerste versie van reus Mars. De in het Vleeshuismuseum bewaarde stukken, namelijk een hoofd en twee armen zijn zeer gelijkend met deze van de huidige reus. Zouden dit de resten kunnen zijn van de toenmalige afgod?
Mars is de vertegenwoordiger van Rome, als de orlogsgod. Enerzijds geldt hij als krijgsgod, anderzijds als een afweerder van alle kwaad. Ook de maand maart is naar hem genoemd.
Hij draagt een pseudo-Romeinse helm met bovenaan een draak. Het hoofd is uit hout vervaardigd en is beschilderd. Enorme bakkebaarden en een stevige snor tooien zijn gelaat. Opvallend is dat het beeldhouwwerk sterk plastisch is uitgewerkt. Hij draagt in de linkerhand een zwaard met een gedraaide greep, uitlopend in een arendskop. Mars is gekleed in het donkerblauw. Onderaan zijn rok is er een brede band. Aan de gordelriem hangen langwerpige repen stof die met goud zijn afgebiesd. Hij draagt een lint over de rechterschouder. In de rechterhand draagt hij een boeket. Mars is de kleinste in gestalte van de drie Gildereuzen. Vroeger was deze rues eigendom van de Kolveniersgilde Sint-Andries.
Afmetingen: Totale lengte 365 cm - Breedte aan armen 129 cm - Borstomtrek 310 cm - Hoofd 70 x 40 cm - Armlengte 106 cm - Zwaard (lengte) 178 cm - Gewicht 79 kg.
Toen eind de jaren negentig (ja, van ondertussen vorige eeuw) de Reuzen-ommegang in laatste instantie diende afgelast te worden wegens de enorm slechte weersomstandigheden stonden de 'Reuzen van de Klapper' (van den vereniging 'Den Dèrremonse Klapper') klaar om de echte te vervangen. De 'nieuwe' reuzen bewogen zich vanaf 20 uur door de stad en bezochten verschillende herbergen tot groot jolijt van de opgekomen doch teleurgestelde massa. De kledij was enkele dagen voordien vervaardigd door de toenmalige uitbaatster van Café 't Moleken aan de Franz Courtensstraat, Lydiane Van Bogaert. De rondgang werd een enorm succes en er werd zelfs gedanst voor de pui van het stadhuis onder het goedkeurend oog van toenmalig burgemeester Norbert De Batselier. Deze was zodanig enthousiast dat de drie reuzen een kleine 'subsidie' kregen om een pint mee te pakken! (Als dit laatste niet mocht gepu!bliceerd worden, gelieve het dan niet te lezen aub). De 'reuzen' zochten de dragers op, en in Café 'Tijl' op de Grote Markt was er een ontmoeting tussen beiden. De 'reuzen' staken de dragers een hart onder de riem en dronken samen een pint van de 'subsidie'... Het initiatief van 'Den Dèrremonse Klapper' werd alvast door velen geprezen. Ere-voorzitter Patrick Meulebroek vergezelde 'zijn' reuzen op hun triomftocht.
Op bovenstaande foto zien we vlnr. Reus Goliath (Gerrit Van Nieuwenhove), Reus Mars (Jempi Verhofstadt) en Reus Indiaan (Marc Van Gyseghem). Rechts van Indiaan Patrick Meulebroek. De dienstdoende politieagenten wilden maar al te graag mee op de foto.
We wagen ons aan een beschrijving van de drie Gildreuzen. We trachten dit zo getrouw mogelijk weer te geven. Mochten er eventueel sommige gegevens volgens u niet geheel kloppen, mag u ons ons gerust een mailtje zenden. Wij verifiëren dan deze gegevens en zullen ze eventueel wijzigen.
De Reuzen één voor één! - Indiaan. Er hangt een raadsel rond deze figuur. Deze reus werd door de dragers wel eens 'de negerinne' genoemd. In 1801 spreekt men van 'den Zwarte Moriaen'. Oudere Dendermondenaars spreken zelfs over de 'Muër' (Moor).
We vinden hem reeds terug rond 1715 als 'een postuer, representerende eenen Indiaen'. Er rijzen vragen rond een hoofd dat bewaard is gebleven in het Vleeshuismuseum. Zekerheid hebben we hier niet, doch men zou kunnen veronderstellen dat het reeds om een tweede hoofd gaat. Het bestaat uit beschilderd hout.
Het bovenlichaam van Indiaan is naakt, hij draagt een halsketting. Rond zijn middel is een rode band gespannen die een serie kleurrijke pauweveren samensnoert en die onderaan is versierd met rode slagpennen. Op het hoofd draagt Indiaan ook pauweveren. Verder bestaat de kledij uit een rode rok met een gele band. Over de linkerschouder draagt hij een boog met pijlenkoker en eveneens een schouderlint. Deze reus was vroeger eigendom van de Sint-Sebastiaansgilde. Veelal is hij thans nog aanwezig op de koningsschieting dezer maatschappij. Indiaan is de grootste in gestalte van de drie reuzen.
Afmetingen: Totale lengte 460 cm - breedte aan armen 152 cm - Borstomtrek 370 cm - Hoofd 47 x 38 cm - Armlengte 100 cm - Gewicht 71 kg - Boog 300 cm.
Fantastische beelden van de Dendermondse stationsbuurt genomen vanuit het vliegtuig. Op deze foto merken we onderaan duidelijk de perrons, het Stationsplein, de Douaneloods (en ook de magazijnen van Prosper Lochten), de Burgemeester Portmanslaan. Meer naar boven zien we de Zuidlaan, met rechts het Rond Punt en de LeopoldIIlaan. Op het moment van deze opname is er helemaal nog geen sprake van één der appartementsblokken (Krijgshof). Ook de Geldroplaan was er nog niet! Hier zien we duidelijk de Burgemeester Portmanslaan met een groene 'oase' waar thans de drie appartementsblokken staan. Het Stationsplein(bovenaan) waar de bussenstalling nog gelegen is waar thans de parking ligt (tegen het stadspark). Prachtig zicht vanuit de lucht op het station, het Stationsplein, de Burgemeester Portmanslaan, de Brusselse Forten. Op deze foto lijkt het Koninklijk Atheneum zelfs nog maar gedeeltelijk gebouwd te zijn.
Met dank aan dhr. Albert Verhelst.
We kregen een reactie van Jern Vermeiren, die beaamt wat wij schreven omtrent het Koninklijk Atheneum, waarvoor onze dank. Jern schrijft: Het is inderdaad correct dat er nog maar een deel van het Atheneum staat. De nieuwbouw zoals dit ook wel bij atheneumgangers genoemd wordt is maar gerealiseerd anno 1987. Deze nieuwbouw omvat de kleuterafdeling en de keuken en refter van het huidige KAD complex.
Omtrent de drie Schuttersgilden, de Sint-Jorisgilde, de Sint-Sebastiaansgilde en de Sint-Andriesgilde is naar onze mening genoeg documentatie voorhanden. Vandaar dat wij dit onderdeel niet gaan behandelen. Over de band tussen de reuzen en de drie gilden blijft het eerder raadselachtig. Blijft de vraag of de gilden zelf de drie reuzen niet hebben vervaardigd. Het is ook zeer moeilijk te bepalen wanneer deze band is ontstaan. In elk geval is men sinds het begin der 18e eeuw vertrouwd geraakt met het typisch beeld van de ommegang, waarbij de Sint-Jorisgilde werd voorafgegaan door de 'boogschutter', dus Goliath, de Sint-Andriesgilde door Mars en de Sint-Sebastiaansgilde door Indiaan. In het programma van de ommegang van 1754 kwam dit duidelijk tot uiting. De drie verschillende groepen werden onder de vorm van een rijm aan de toeschouwers voorgesteld:
In het programma van de 'Ommeganck van 1899', ter gelegenheid van de voltooiing van de Scheldebrug en de Kaaimuren, vinden wij het volgende terug:
Sint-Sebastiaansgilde: Vaandrig te paard - Trommelslagers - de Reus - de Gildeknaap - de Hoofdman te paard - de Eed van het gilde - de Koning - 12 boogschutters, allen in schitterende kleederdracht van de XVIe eeuw.
Sint-Jorisgilde: Vaandrig te paard - Trommelslagers - de Reus - de Hoofdman te paard - Deken en vier gezwoornen - de Knaap van het gilde - 12 kruisboogschutters, allen in kleederdracht van de XVIe eeuw.
Sint-Andriesgilde: Vaandrig te paard - Trommelslagers - de Reus - Hoofdman te paard - Deken en vier gezwoornen - 12 busschutters uit de XVIe eeuw.
Opvalend in dit programma is enkel de vermelding 'de Reus', zonder specificatie van Indian, Mars of Goliath.
In de ommegang van 1823, bij de ontvangst van Willem I, Koning der Nederlanden, namen de reuzen deel aan de stoet zonder dat de schuttersgilden mee opstapten. De gilden stonden opgesteld aan de Grote Markt.
Ach mènsje toch wéir èmme 'n schuën stat en zéi miëstal ne schuëne raikdom g'at. 't Was ier vantait uëk wel isj mizéire, mor dad'èmme ze auveral al isj véire. Al moëke wéir isj rieze of krakiël aster op oënkomt trèkke m'n on 't zèlfste zjiël, en dorrom mènsje zai me groeitsj en fiër en wéir pèize in ons èige kiër op kiër...
Ochotte toch wéir zain van e goe ras, loitj ons mor blaive en loitj alles gelèk dâ't was. In Dèrremonde dor zai me wéir gebaure as me d'r weg zain, tèn luëpe me verlaure. Och Livven Iër, wéir zain e stikske van ons stat, wordâ'k attait em boeintsje èm vèr g'at. Loitj ons bekènne, wéir vinne t' ammel fain, dâ me wéir van Dèrremonde zain...
G'ètj Brissel mè-j-ammel zam boelvaars, of pakt Antwèirpe mè zam biëste en zan klosjaars. Mor waddis dâ, bè-j-ons stat vergeléike wordâ m'n attait auver 't Ros Bajjort kènne spréike. Zi beste mènsje, dorvéir géive'k man èrt, azze'k et zien danse o¨p ons Gruëte Mèrt. 'k Ben attait blèi azze'k dâ beléif, en ge kèn gon pèize oe dâ'k tèn bèzze géif...
Ons Gruëte Manne, die-j-uëre d'r uëk bèi, 'k ben zuë gelikkeg azze'k ze zien onder èir drèi. Ach mènsje lief, ik kan giën waurde vinne vèr te vertelle van dië kriebel ier vambinne. En komt den dag vâ manne lèsten uëgemblik tèn waaq'k dâ'k tait kréig vèr te zegge mè ne snik, oe groetsj en fiër en oe blèi da'k ik echt ben, omdâ'k nen échten..., nen échten Dèrremonteneir ben!!!
Uit het weekblad 'Ros Beiaard' van 2 februari 1930.
Uittreksel uit een onkostennota van de 'Feesten van 1850, ter gelegenheid van het Gouden Jubileum van de Akademie voor Schone Kunsten, van de Rechtbank en voor de huldiging van de geschiedschrijver David Lindanus:
-Onvoorziene uitgaven: *70.00 frank voor het bouwen van een schuilplaats, in den entrepot, voor het Ros Beiaard, de reuzen, enz., daar de rijtuigschilder Mestdag weigerde deze in zijn werkhuis onder te brengen. *84.50 frank aan Mejuffer L. De Brandt voor het leveren van strooien hoeden, hemden en andere atrributen door de dragers van het Ros Beiaard en de reuzen en voor de tamboers en de muzikanten. *369.59 frank voor de uitrusting der drie reuzen, 't klein peerdeken en de kemel; in gelen, blauwen, roden en groenen damast; blauwgoed met witte en rode strepen; gouden en zilveren belegsels en franjes. *3.50 frank voor het verstellen van het rietwerk der reuzen aan Van Ranst. *9.00 frank voor een kapsel van den Indiaan, blauw-gouden band en baret met pauweveren.
Hierna een uittreksel uit de stadsrekening van 1682 - '83, waar men op de voorlaatste regel duidelijk kan lezen: '... tommedragen vanden mars inden ommeganck ...'
Uit een rekeningpost van 1627 blijkt dat de Sint-Jorisgilde van de stad een bepaalde som heeft ontvangen 'tot hulpe van de oncosten van het opmaken ende erigeren van een nieuwe reuse tot decoratie van de kermisse'. Blijkens de rekening van 1649 makte 'meester Valentyn van der Lantscroon de nieuwe reuzen te kermesse lestleden". Ook de onkosten voor 'stoffen, frienden en andere toebehoorten aen de cleederen van de dry kinderen van de reusinne, met het maeken van deselve'. In de periode 1651 tot 1682 wordt er melding gemaakt van reuzen en reuzinnen, doch opnieuw zijn de rekeninggegevens zeer vaag.
'In 1682-'83 tommedragen vanden mars Inden ommeganck... vande Jachtgodinne... de camniere... den sone vandenreuse... twasschen van lijnwaet en tstellen van het hooft vande camniere... tcleeden ende ontcleeden van dry kemels en camniere, de sone vanden reuse, ende het reusinneken vande vischmerct...'. Hieruit kunnen we afleiden dat er ergens een familiaal karakter was ontstaan. Men spreekt zelfs van een 'camniere' (kameniersters) of persoonlijke bediende.
Uit de programmabrochure van den 'Ommegang van 1754', ter gelegenheid van het 900-jarig jubileum over het inbrengen der Gebeenderen van de HH. Hidluardus en Christine, lmeren wij dat er toen reuzen waren met het uitzicht van Mars, Indiaan en een niet nader te omschrijven reus. In dezelfde broichure vermeld men ook nog 'het Sôontjen vande reus' bij de Walvis. Goliath vinden we voor het eerst in een programma van 1878. In de vorige ommegangen nam hij plaats naast Mars en Indiaan als 'Reus', dus neutraal opgesteld.
Uit het kermisprogramma van 1862: -Donderdag 28 Augusty 1862 8 ure Fakkeltogt door de straten van de stad 8 1/2 ure Concert op het Kiosk ter Groote Markt De Reuzen Indiaen, Mars en Kruisboogschutter zullen hunne krygsbewegingen uitvoeren 9 1/2 ure Vuurwerk ter zelver plaetse
Wat zeker vaststaat is dat Goliath, Mars en Indiaan een verworvenheid zijn geworden in de ommegangen en de volksfeesten en dit sedert de periode dat Filips de Goede (midden 15e eeuw) regeerde.
De 18e eeuwse rekeningen bevatten geen posten over de reuzen. Misschien moeten we hieruit concluderen dat men er geen vergoedingen meer voor toekende, of werden de voorziene bedragen uitgekeerd als onderdeel van de subsidie van de schuttersgilden.
In het kermisprogramma van 1872 worden de reuzen niet vermeld, wél dat er 'Bengaelsche vuren' werden afgestoken op 2 Augusty. Op 31 Augusty worden ze echter wél vermeld in de volgorde van de stoet gehouden ter gelegenheid van de inhuldiging van Burgemeester Leon De Bruyn. Het is opvalend dat de reuzen sommige jaren niet worden aangetroffen in de kermisprogrammatie op donderdag (Katuit), maar wél op de eerste zondag vankermis. Dit was de dag waarop het Festival voor Harmonieën en Fanfares werd gehouden.
Toch mogen wij terecht fier zijn op het imposante trio, dat in de veelvuldige ommegangen en stoeten steeds borg staat voor een algemeen gejuich van de toegestroomde volksschare bij hun verschijning. Als middeleeuwse helden worden ze vereerd door een steeds van enthousiasme zinderende massa...
Aangaande de historiek onzer reuzen is in de loop der jaren reeds wat geschreven. Een ongelukkige gebeurtenis in de annalen van onze stad is de brand van september 1914. Veel documentatie uit onze rijkgevulde ging aldus verloren. Uit de resterende geschiedkundige bronnen kunnen wij afleiden dat de schuttersgilden veel vroeger in de ommegangen en stoeten te pronk liepen dan de reuzen.
Dit is te verklaren doordat processies in de hoge middeleeuwen een zuiver geestelijk karakter hadden. Het samenbrengen van godsdienstige en goddeloze elementen leidde later tot een scheiding. In de 19e eeuw worden processies en ommegangen definitief gescheiden. In Dendermonde namen de bestaande schuttersgilden gewoontegetrouw deel aan de drie jaarlijkse processies, namelijk op Sakramentsdag, op Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart en op de dag van de Kerkwijding (eind augustus). Het is uit die laatste processie dat de Dendermondse reuzenommegang is ontstaan.
Volgens historicus G. Piot waren er in onze stad reeds reuzen bekend op het einde van de 13e eeuw. In een ommegang van 1405 zouden reuzen hebben opgestapt, elkeen voorafgegaan door een speciale speleman. Een aantal is echter niet bekend. In 1468 wordt door het stadsmagistraat opdracht gegeven een reus te vervaardigen gezien dit een onmisbaar deel is voor de optochten. 'By advise van scepenen wasseer ruese ghemaect in den ommeganc, daertoe was gecocht jeghen Jan de Brant xxxj ellen linelaken den ruze te cleedene". In 1480 daagt een reus op met de naam 'Balduin'. Deze wordt zonder onderbreking in de stadsrekeningen vermeld van 1467 tot 15472. Een duidelijk beeld kan er niet gevormd worden gezien de armzalige gegevens hieromtrent. Wij willen u enkele nota's niet onthouden: -1467 - '68: naaien en schilderen -1469 - '70: een herstelling, niet gedetaileerd. -1470 - '71: een nieuwe baard -1475 - '76: een niet omschreven reparatie -1480 - '81: een nieuw hoofd -1483 - '84: nieuwe handschoenen voor de reus -1485 - '86: vermaken enversieren van de reus -1521 - '22: een nieuw hoofd en het schilederen van de reus, alsook het vergulden van het hoofd. Verder vermeld deze stradsrekening een nota van betaling aan een muzikant met een 'quene' (doedelzak).
In de stadsrekening van 1546 wordt melding gemaakt van een 'jonck ende cleen Ruesken'. Pas een eeuw later wordt melding gemaakt van een gezelschap reuzen, waarvan er heden nog drie zijn overgebleven.
Folklore... De wetenschap der volkse tradities, gebruiken, geloof, legenden en verhalen. Dendermonde heeft een rijkdom aan folklore en mag prat gaan op zijn culturele identiteit. De komende dagen en weken zullen de reuzen centraal staan hier op dit blog. En wie reuzen zegt in Dendermonde heeft het ongetwijfeld over Indiaan, Mars en Goliath!
Volgens Renaat Van Der Linden zijn er in Vlaanderen niet minder dan 1700 reuzen geteld. Over het ontstaan en de herkomst tast men nog in het duister, ofschoon er heel wat hypothesen bestaan. Stammen ze af uit de Keltische periode, toen men 'grote houten mannekens' bouwde? Komen ze uit de Griek-Romeinse mythologie of uit de middeleeuwse processies waar ze als reuzegrote bijbelse figuren werden rondgedragen? Zijn het stads- of gildesymbolen? Memories aan een groot mensenras dat in onze regionen heeft bestaan? Er blijven heel wat vragen, maar toch vormen reuzen het middelpunt van een verheerlijking. Ze dansen op feesten, worden veelal muzikaal begeleid en zeer enthousiast onthaald door een joelende menigte. Dansende reuzen zijn typisch voor België. Eveneens in Noord-Frankrijk is dit fenomeen gekend. Nederland, Engeland, Spanje, Duitsland, Oostenrijk en Italië kennen reuzen. Enorme poppen die worden rondgedragen door stoere dragers en de menigte in de sfeer brengen door de prachtige, fascinerende dansen die ze uitvoeren. Een vaststaand gegeven is wel dat niet alle reuzen worden gedragen. Sommige 'lopen op wieltjes'.
Indiaan, Mars en Goliath zijn ongetwijfeld de belangrijkste historische ambassadeurs van onze stad naast het Ros Beiaard. En wat hen zo uniek maakt is niet alleen hun leeftijd, ook niet hun grootte, maar ongetwijfeld de sierlijkheid en de behendigheid warmee zij onafgebroken dansen op de tonen van hun eigen Dendermonds reuzenlied.
Wil je contact nemen met de blog voor het sturen van een foto, het geven van informatie of het vragen om inlichtingen, stuur uw email via het voorziene vak hieronder. U kan ons helpen bij de identificatie van personen. Herken je iemand dan vernemen we dit graag met een email.
