Déir 't fait datter mè de Ros Bajjortommegangk wèrral bekan e miljoen mènsje nor ons stat gon komme goë m'n ier een toeristisse toelichtingk géive van 't stat zonder de fuuzegemintjes.
Dèrremonde ligd' in Bèlzje, in de provinsje Uëst-Vlojnnere en 't is geléige in den drèijoek Brissel-Gèntj-Antwèirpe. Al joëre langk luëpe Dèjnner en Schèlle déir en langst 't stat. Ier en doër zain d'r nog e poër béike, grachte en vispitte. De riejaule èmme lange joëre gestongke, mô van dem balange zuë nèig ni-j-as in Oilsjt. Van as 't stat e poër joëre aupegebrauke geléigen éit vèr kollèktaure te stéike is dâ probléim zuë goed' as opgelost en zain d'r ander probléime ontstoën. Bouiten e poër Turke, Marrokkoëne, Spanjoërde, Zjappanéize, Sjinnéize, Ollanders, Doitsje, Ingelse, Kongoléize, Brisselèirs en Westvlomse en Oilsjterse inwaikelinge is't Dèrremonde bewoeintj déir Dèrremontenèirs. Aupenèrteg, verdroëchelaik en vantait wel isj sjovvenistis is den Dèrremontenèir giënen oërdege te noeme. A-j-éi possènsje mè-j-uëpe, vèrral mè-j-Oilsjtenèirs.
De toël, 't Dèrremons, wèr minder om minder gesprauke gelèk as dâ't zouë moete zain. 't Géin dâ ze naa spréike is gemodernizéirt en 't wèr wâ gemakkelaiker verstoën, wâ dâ vroeger ni't geval was. 't Statouis en 't Tribbenoël èmmen alletwië nen taure die bauve 't stat ouitstèkt, mor van as ze die-j-appartementsblokke gezètj èmme on de Mechelsepuërt en on de stoësse zain ze nimmer alliën mè nen taure. Op 't statouis ange nen uëp schillerèis en op 't Tribbenoël wèrre de praizen ouitgediltj.
't Rèljèf is vâ verschillege nivaus. Dâ verschil is te verklèire déir 't fait dâ ze de lèste joëre op verschèi ploitsje van die verkiërsdèlpers gelèid' èmme. Sommegste ligge zuëdoëneg uëg dâ véil mènsje pèize dâ z'in de Vloms Ardenne zitte. De stroëte zain de lèsten tait nèig verbéitert, mor 't éi langk gewéist dâ 't pessies stroëte woëre ouit den tait van de Romaine!
D'r stoën e poër kèirke in 't stat, gelèk de gruëte kèirek, de Poëterskèirek, die van 't Begainof en die van 't Sin-Zjilles-binne. D'r is nog een kèirek mô die-j-is ni van de Kattelikke. Kapèllekes zain d'r uëk genoeg. Die zain vèrral te vinne in de klennik, 't prezong, 't Kolléizje, 't Pansjenoët, de Marikolle en wie wètj woër nog allemoël.
D'r zain uëk nog nen diël stammenéis, fritkaute en van die pittä-spéile. Vâ stambilde doër èmmen uëk ons poërt af. Die stoën d'r in alle saurte en formoëte, en d'r komme d'r nog af en toe bèi. Ier en doër stoën d'r dinges bèi wor dâ ginne mènsj wètj wâ dâ ze d'r stoën te doen en wâ dâ ze faitelaik wille zègge...
G'ètj ier twië kaddemies, iën vèr mezzik te liëre en iën vèr te liëre bluëte vraas te schillere. D'r zain uëk nen diël aa gebaan, mor daddis vèr den Authaitkundege Kringk béizeg 't ave. 't Monnemèntj on 't Eldeplèin dad' éid een iëwege vlam die ne kiër of drèi in e joër brant. 't Kèirkof dad'èmme ze bouite stat gelèit van tien néige vèr ewwâ ploitsj te winne en omdad' anders die-j-ouitdrukkingk van "â ligd' uëk al op Appels" moete verandere in ammel de boeke. Ier en toër ligge d'r van die zwoëre bolle in de Brisselsestroët. Van tien néige zain dâ kanongballe die d'r blaive ligge zain vâ van den aurlogt.
Iëne kiër in 't joër is 't joeremèrt en ne kiër of twië kèiremis. En as't ginne kèiremis is in 't stat tèn is't af en toe wel isj in 't iën of 't ander ouisave. Vroeger waster vèr d'aakes alliën 't Aimansof en de Marikolle, mor d'r zain e poër ristouize bèigekomme, wâ dâ wil zègge dâ g'in 't stat uëk aat kèn wèrre. D'r zain e gil pak meséjoms en tèn zegge ze nog datter ploitsj te waineg is vèr ammel diën aam brol te plasséire. In 't Arsjief dor kènd' uëk nog nen uëp aam brol vinne. Katouit dâ moete me toch isj apoërt vernoeme en de gruëte volkstrèkker is em blaift 't de Ros Bajjortommegangk.
Karnaval werd uëk iëne kiër in 't joër geviert déir nen uëp karnavalmanne en e poër kiëre in 't joër in de gemintjeroët. Ekkonaumis gezien is d'r faitelaik niks te kèrt. D'r is nen uëp wèirek, d'r zain nen uëp doppers en een klatsj zwèrtwèirkers, mor van dâ lèste zain d'r giën stattestikke. Om de zes joër is 't kiezingk vèr ne nieven bèrremiëster, e poër schéipene en nen uëp gemintjeroëtsléide wordâ d'n èlft ni vâ gekènd is. 't Stat éi ne gillen uëp personiël mor d'r zain d'r mor nen diël die wèirke, en dad'is tèn miëstal nog omdâ d'r ier of doër ne polletikker op éir puëte stoë te kaike. Sportalles die zain d'r mor gekomme achter de fuuzes en vèr ploitsj te winne èmme ze die-j-in de diëlgemintjes gezèt. D'r zain wel zwemkommes, iën op de Léjopollaan en iën in 't Kolléizje. Af en toe as 't nèig rèigent ister uëk iën op de Portmanslaan.
Pollies ister miër as genoeg en van de pompiers is niks te zegge, balve dâ ze véil lawait moëke as ze moete bouiterèin. Mor nor 't schaintj is dâ vèr éir niev' ottaus te loëte zien! Schaule zain d'r uëk ni te kèrt. Dâ kènde zien 't smèires om een ier of acht en ront de viere. 't Vouil moet in diere zakke gestauke wèrre die gemakkelaik aupeschéire en wordâ de katte éir kommen in ammezéire.
De plotsj dâ m'n ieronder aupeloëte is vèr dinges dâ me vergéite zouën kènne zain.
|