In het grote kasteel van Sinterklaas is alles in rep en roer. Er is wat ergs gebeurd! Het boek van Sinterklaas is weg! Zomaar verdwenen. "Alle adressen van die lieve kinderen kwijt en alle verlanglijstjes!" zucht Sinterklaas. "Dat is me nou in honderd jaar nog nooit overkomen! Het hele kasteel wordt op zijn kop gezet. Alle Zwarte Pieten helpen zoeken. Ze vinden niks en ze kijken somber. "Laten we naar bed gaan" zegt Sinterklaas gapend. "Het is al laat en morgen zoeken we verder." Sinterklaas gaat naar bed en trekt zijn nachtpon aan. Hij wil gaan liggen en dan voelt hij iets hards onder zijn kussen. "Wat krijgen we nu," mompelt Sinterklaas verbaasd. Hij tilt het kussen op en wat ligt daar.....Het boek, het grote boek van de sint! "Dat is waar ook" zegt de Sint. "Gisteravond heb ik alle verlanglijstjes uit mijn hoofd geleerd en toen ik moe werd, heb ik het boek onder mijn kussen gelegd. Gelukkig dat het weer terecht is, want zonder mijn grote boek zou ik vast alle kinderen de verkeerde cadeautjes geven!" En dan valt de Sint tevreden in slaap.
uit: Voor elke dag, een verhaaltje, een versje of een gedichtje" door Ellen Tijsinger
Op de website www.brievenservice.be kunnen ouders 'in naam van Sinterklaas' een brief schrijven aan hun kind. "We zijn op het idee gekomen door Amerikaanse sites waar ouders voor hun kinderen brieven van de Kerstman kunnen bestellen", verteld initiatiefnemer Marc Vanelslander. "Daar is het een groot succes. De brief wordt gedrukt op het 'originele briefpapier van Sinterklaas' en wordt vervolgens - op de gewenste datum - verstuurd met de post." De ouders kunnen kiezen uit vier standaardbrieven die telkens aangepast worden aan de naam van het kind. Een vijfde mogelijkheid bestaat uit het volledig door de ouders zelf geschreven brief. De brief van Sinterklaas kost 6,95 euro. Bij de post loopt sinds enkele jaren een gelijkaardig initiatief. "Bij ons kunnen kinderen gratis een brief sturen op volgend adres: Spanjestraat 1, 0612 Hemel" aldus woordvoerder Fred Lens. "Daarna krijgen ze een bedankbriefje van de Sint of een leuke verrassing. Vorig jaar ontvingen we zo in totaal 200.000 brieven, dat zal dit jaar niet anders zijn."
Boek helpt 'schokkende waarheid' over Sint verzachten.
Hoe vertel je aan je kinderen dat Sinterklaas niet echt bestaat? Een vraag waarover honderdduizenden ouders zich al het hoofd hebben gebroken. Daarom heeft de Nederlandse Stichting De Kinderconsument nu een boekje uitgebracht speciaal voor kinderen die net te horen hebben gekregen dat de goedheilige man niet bestaat. Bedoeling is het kinderleed te verzachten én het is tevens een hulpmiddel voor ouders en leerkrachten om de waarheid over te brengen. Spilfiguur in 'Het Grote Geheim van Sinterklaas' is een jongen die net te horen heeft gekregen dat de sint niet bestaat en niets meer te maken wil hebben met zijn ouders, omdat hij zowel boos als teleurgesteld is. Bovendien weet zijn kleine broertje nog van niets. Maar stiaan verdwijnen de negatieve gevoelens van de knaap en als zijn ouders zeggen dat hij nu bij de groten hoort, vindt hij dat best een aangename gedachte. Uiteindelijk viert hij het feest samen met zijn ouders voor zijn jongere broertje. uit: Het Laatste Nieuws.
Wanneer de eerste speelgoedcatalogussen in de brievenbus vallen, zijn Sinterklaas en zijn gevolg in aantocht. De mooiste tijd van het jaar voor een kind, als je 't ons vraagt. Maar ook voor ouders is de bejaarde Spanjaard een welgekomen hulp bij de opvoedcrisissen. Wie heeft immers nog nooit de hulp van de goedheilig man ingeroepen om z'n kroost zoet te houden? Wij bekennen. Maar màg dat eigenlijk wel: dreigen met de Sint? Of verdienen we met zijn allen de roe? "Zolang je Sinterklaas gebruikt als manier om kleine kinderen op een positieve manier te overhalen om iets te doen, dan is er geen probleem", stelt kinderpsychologe Klaar Hammenecker. "Opmerkingen zoals 'Als de Sint ziet hoe flink jij op je potje gaat / je bord leeg eet, zal hij heel blij zijn' motiveren op een positieve manier. Maar wanneer je gaat dreigen dat de Sint geen cadeautjes zal brengen als je kind stout is, of dat Zwarte Piet hen zal komen halen, ben je fout bezig. Dreigen is altijd negatief, zeker als je dat doet met fantasmatische ideeën als Sinterklaas. Het is een teken van machteloosheid, bij gebrek aan andere middelen om je kind te motiveren om iets te doen."
Wie dit jaar niet in de zak van Zwarte Piet wil belanden, weze gewaarschuwd. uit: Het Laatste Nieuws.
Het Sint-Nicolaasgenootschap, een vereninging die opkomt voor een traditioneel behoud van het sinterklaasfeest, doet een oproep aan alle sinten: gelieve geen alcohol te drinken op 6 december. (en natuurlijk ook niet in de periode van het sinterklaas zijn) "Er lopen te veel sinterklazen rond die niet van de drank kunnen afblijven", vindt de secretaris Raf Rumes. "Zo zijn er gevallen bekend van sinten die zo dronken waren dat ze zelfs hun paard niet meer op geraakten. Dat is ontoelaatbaar!"
"Vanaf het moment dat men zich als sint verkleedt, moet men zich ook als sint gedragen. Dat betekent: niet vloeken, niet lopen, niet roken en vooral niet drinken", aldus Raf Rumes. "Sinterklazen krijgen op 6 december al wat gemakkelijker een glaasje gepresenteerd, maar dan nog moeten ze aan de verleiding kunnen weerstaan." De secretaris van het Sint-Nicolaasgenootschap pleit daarom voor een alcoholverbod voor sinterklazen en meer professionalisme. "Daarom bieden wij ook speciale opleidingen aan", aldus Rumes. "Sinds onze oprichting in 1989 hebben we al meer dan 250 sinten opgeleid. Die mensen volgen bij ons een cursus die bestaat uit drie delen: de psychologie van het kind, de historische achtergrond van het sinterklaasfeest en zich leren kleden, schminken en gedragen als sinterklaas. Daarnaast hebben we ook een 'sinterimkantoor', waar naar mensen kunnen bellen als ze een sint willen. Zo zijn ze zeker dat ze een professionele en alcoholvrije sint in huis halen."
Ondertussen is de sinterklaasgekte volop losgebarsten. De verkoop van sinterklaasspeelgoed breekt alle records. Bij Intertoys spreekt men nu al van een stijging met 25%. De speelgoedketens Dreamland en Fun hebben al 10% meer speelgoed verkocht. Vooral playmobil, Lego en electronisch speelgoed doen het erg goed.
Anti-slip is een van de belangrijkste hulpmiddelen voor de Sint. Ja, zo'n leger Pieten voor het vuile werk en een paard om gedragen te worden zijn best handig, maar echt onmisbaar op de glibberige december-daken zijn ribbetjeszolen, een lange staf om het evenwicht te bewaren (u dacht toch niet dat die slechts een onnutig statussymbool voor bisschoppen was?) en vooral anti-slib, zowel voor de Sint als het paard.
B
: to b or not to B, dat is de vraag die vele kinderen vanaf hun 6de à 7de beginnen te stellen: bestaat HIJ wel? Domme kinderen, die stoer willen doen, beweren luidkeels van niet. Slimme kinderen, die de consequenties van het publiekelijk uitbazuinen van hun pasverworven inzichten inzien, houden hun mond en genieten nog minstens een jaar langer van het kinderfeest.
C
Cadeautjes, die op geheimzinnige en stiekeme manier in huis belanden, maken de magie rond Sinterklaas compleet. Platte commerce in dan echter niet ver weg en nefast voor die magie.
Dit vervolg op de Nederlandse kinderfilm "Het paard van Sinterklaas" van twee jaar geleden, kreunt haast onder een overdosis schattigheid. Niet één maar twee fotogenieke kinderen zijn nu op zoek naar de schimmel van de "Goedheilig Man", en dat tegen de achtergrond van enkele actuele sociale thema's. Puik werk dus van scenariste Tamara Bos. De klungelige beeldregie en onbeholpen vertolkingen (onder meer van Jan Decleir) zorgen voor een nonchalange die wondermooi past bij de relatieve thematiek. Sinterklaas komt dus extra vroeg dit jaar, maar dat vinden wij absoluut niet erg.
Dikwijls wordt de redding van schippers en drenkelingen gecombineerd met andere thema's, zoals de reis naar het Heilig Land. Een andere legende gaat over hongersnood die Lycië trof vijf jaar na Nicolaas' dood. Nicolaas verscheen in de gedaante van een aartsvader, wandelend op de zee. Hij kocht de lading van de vijf graanschepen en beval de kapiteins in Myra aan wal te gaan. Zij volgden echter de raad van de duivel en zetten koers naar Constantinopel. Daarop begon het te stormen. Pas toen de kapiteins van koers veranderden, ging de wind liggen. Ook in meer recente legenden duikt Nicolaas als schutspatroon der zeelui op. Zo zou hij volgens een Normandisch kroniekschrijver aan Willem de Veroveraar zijn verschenen tijdens diens overtocht van het Kanaal. En bij het overbrengen van Nicolaas' gebeente naar Bari (1087) stormde het zodanig dat het schip moest uitwijken naar een haven: Patara. Nicolaas wou nog éénmaal zijn geboortestad bezoeken...
uit: Het leven van Sint-Nicolaas, Lieven Dehandschutter
In heel wat legenden werpt Nicolaas zich op als beschermer der zeelieden. Eén van de legenden beschrijft de hachelijke situatie van een bemanning tijdens een zware storm. De matrozen vreesden voor hun leven en schreeuwden Nicolaas om hulp. Met Gods toestemming verscheen Nicolaas aan de hemel en sprak: "Ziet, gij hebt mij geroepen. Hier ben ik om U bij te staan." Dit gaf de zeelieden weer moed en kracht. Nicolaas wendde het gevaar af en leidde hen naar een veilige haven.
Aan land gingen de matrozen op zoek naar hun redder. Zij vonden hem in een kerk, waar hij zijn gewone bezigheden als bisschop uitoefende. Zonder dat zij iemand hadden geraadpleegd, herkenden zij Nicolaas onmiddelijk. Zij wierpen zich voor zijn voeten neer om hem te danken. (wordt vervolgd)
uit: Het leven van Sint-Nicolaas, Lieven Dehandschutter
Niet iedereen is blij met de kleur van Zwarte Piet. Al een tijdje gaan er stemmen op dat het hulpje van Sinterklaas net zo goed groen of blauw zou kunnen zijn.
Waarom is Zwarte Piet eigenlijk zwart? In de middeleeuwen werd Sinterklaas graag afgebeeld met een geketende, vaak zwarte duivel aan zijn zijde. Zwart stond hier voor het overwonnen kwaad, niet voor een donkere huidskleur. Deze duivel bleef lang aanwezig in allerlei volksgebruiken. Jongeren op het platteland maakten op Sint Nicolaasavond hun gezichten zwart en lieten kinderen schrikken, waarbij zij bedelden voor geld of iets lekkers. Deze enge figuren smolten op den duur samen met sinterklaas: ze werden - soms zwart, soms wit - tot het vaste hulpje van Sint.
In 1845 kwamen al die types samen in Zwarte Piet. Vanaf dat moment leek hij meer op een soort Afrikaanse bediende, zoals rijke mensen die vroeger in dienst hadden.
Tegenwoordig stuit dit veel mensen tegen de borst. De zwarte is zo het knechtje van een witte baas, en dat is een racistisch beeld. Dit gevoel leidde er in 2001 toe dat allochtone kinderen tijdens een Sinterklaasoptocht de pruiken van Zwarte Pieten aftrokken en pepernoten teruggooiden. Een aantal scholen in Amsterdam Zuid waar veel allochtonen wonen, voerden toen de 'Sint Nicolaascode' in: Zwarte Piet moest als een gelijke van Sinterklaas worden behandeld en niet als zijn knecht. Sommige scholen besloten zelfs dat het nog beter was als de Pieten helemaal niet zwart meer waren, maar groen of blauw. Voor veel anderen was dit een beetje overdreven: Zwarte Piet en Sinterklaas zijn voor kinderen twee goede vrienden. De huidskleur maakt daarbij helemaal niets uit.
Er wordt elk jaar weer driftig op gezweet: het verlanglijstje. Wat mag je vragen aan Sinterklaas? Vraag je niet te veel? Het is een eeuwenoud probleem voor kinderen.
Eigenlijk is het een gekke situatie. Je krijgt van iemand een kado en je mag van tevoren zeggen wat het moet worden. Die situatie bestaat bijvoorbeeld bij trouwerijen (de wenslijst) maar is vooral leuk bij Sinterklaas. Bij een huwelijk kun je nu namelijk alles vragen, maar bij de Sint moet je er rekening mee houden dat hij je nog kan straffen of belonen op Sinterklaasavond.
Traditioneel werden kinderen namelijk elk jaar met Sinterklaas afgerekend op hun gedrag van het afgelopen jaar: "wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe." Ook dreigde altijd de straf om in de zak mee naar Spanje te moeten. Omdat kinderen dat wisten, keken ze goed uit met wat zij van Sinterklaas verlangden: niet te veel vragen en Sint vooral beloven héél braaf te zijn het komende jaar.
Hoe dat werkte , kun je al zien in het oudste verlanglijstje dat er nog bestaat: eentje van 3 december 1793. Een Amsterdams meisje, Hendrika Maria Ten Oever, schreef aan Sint Nicolaas dat zij graag een witte strik wilde, omdat haar zondagse strik al zo vies was. Ook vroeg zij om een stuk kant en 'wat lekkers'. In ruil daarvoor beloofde zij Sint beter naar haar vader en moeder en naar de pastoor te luisteren. "Ik sal ook smorgens wat vroeger opstaan". Of het haar gelukt is, zullen we aan Sinterklaas moeten vragen.....
° Appeltjes van Oranje. De appeltjes worden in verband gebracht met de legende van de bruidschat. De scene laat drie gouden zakjes zien die Nicolaas door een raam naar binnen werpt. Later hebben kunstenaars daar goudbollen van gemaakt. Wie de legende niet kent, kan in de afbeeldingen van de legende gemakkelijk de gouden bollen interpreteren als de appeltjes van oranje. De mooie rijmmogelijkheid op 'Spanje' heeft ongetwijfeld het gebruik versterkt.
° Myra. Begin 1998 is er in Bari een officieel verzoek van de Turkse overheid binnengekomen om het gebeente van Sint-Nicolaas aan de Turken terug te geven. Het is immers negenhonderd jaar geleden 'gestolen' uit Myra. Economische redenen zijn waarschijnlijk de drijfveren achter dit verzoek. De bedevaartsplaats Bari trekt in de meidagen als de overbrenging van het gebeente wordt herdacht en gevierd, honderdduizenden bezoekers.
° Sinterklaas. De naam is afkomstig van Sint Heer Klaas.
uit: Sinterklaas op school, Jos Beke, Peter van Hasselt
Sommige sinterklaasgebruiken kunnen verklaard worden: ° Uit Spanje. Er is nog nooit een afdoende verklaring gevonden voor het feit dat Sinterklaas wordt gehuisvest in Spanje. Een van de veronderstellingen haakt in op de overbrenging in 1087 van het gebeente van Sint-Nicolaas naar Bari in Zuid-Italië. Lange tijd heeft Zuid-Italië deel uitgemaakt van het Spaanse rijk. Wie op bedevaart ging naar Sint-Nicolaas of gebeden had bij het graf van de heilige in Bari, zei dat hij of zij in Spanje was geweest. (wordt vervolgd)
uit: Sinterklaas op school, Jos Beke, Peter van hasselt.
Enkele aanvullende wetenswaardigheden over sinterklaasgebruiken
Enkele aanvullende wetenswaardigheden over sinterklaasgebruiken (slot)
° De zak. De herkomst is onduidelijk. Op oude afbeeldingen zien we Sinterklaas al met de zak op zijn rug. Sommigen menen dat de zak het symbool is van de donkere dagen voor Kerstmis, omdat kwade krachten het licht van de maan hebben meegenomen (in de zak). Misschien is het ook gewoon praktisch om de cadeaus in een zak mee te brengen (kun je over je rug gooien, wat met een doos niet kan).
° Strooien van pepernoten. Noten bevatten de zaden voor het nieuwe jaar. Vallen zij op vruchtbare bodem, dan zullen er nieuwe gewassen groeien. Zo verklaard, wordt er verband gelegd met de jaarcyclus: die in de lente groeit en bloeit en in de zomer nieuwe oogst geeft, dus op haar beurt de kringloop voortzet. De strooier is het symbool van de natuur en de nieuw te verwachten vruchtbaarheid. Een andere verklaring zoekt de bron van het gebruik in de legende van de bruidschat, waar Nicolaas goudstukken strooit voor de verarmde meisjes.
uit: Sinterklaas op school, Jos Beke, Peter van Hasselt
Enkele aanvullende wetenswaardigheden over sinterklaasgebruiken
Enkele aanvullende wetenswaardigheden over sinterklaasgebruiken (2)
° Schoorsteen: De offers werden onder het rookkanaal gelegd. De stoet van Wodan kon door de schoorsteen constateren dat er offers werden gebracht. De schoorsteen is de verbinding tussen aarde en hemel.
° De klomp/ schoen zetten: Gebruik om de offers in de klomp (agrarisch schoeisel) te doen. Sommigen hebben in deze klomp ook de maansikkel van de opkomende, nieuwe maan gezien. Het zou het symbool zijn van de nacht die het nieuwe leven aankondigt.
° De Roe: Oorspronkelijk zou dit bundeltje takjes samengesteld zijn uit jonge twijgjes, waar het nieuwe leven nog in te vinden was. Teken van vruchtbaarheid: wat je ermee aanraakte zou tot groei en bloei komen. Verworden tot een werktuig om te straffen, gelijk aan de ketting, waarmee vooral in Duitse streken de schrikfiguur wordt uitgerust. (wordt vervolgd)
uit: Sinterklaas op school, Jos Beke, Peter van Hasselt.
Enkele aanvullende wetenswaardigheden over sinterklaasgebruiken
Enkele aanvullende wetenswaardigheden over sinterklaasgebruiken (1)
'De waarden van het sinterklaasfeest' In deze paragraaf geven wij een aanvulling:
° Pakjesavond op 5 december. Op 5 december is Nicolaas gestorven en opgenomen in de hemel, in het goddelijke. Hij is opnieuw geboren na dit aardse leven. In de katholieke kerk wordt de avond voorafgaand (het Vigilie) gevierd. Een vergelijking is te maken met kerstavond (24 december)
De volgende gebruiken vertonen mogelijk verwantschap met de Germaanse mythologie:
°Schimmel. Germaanse voorstelling van het goddelijke. Alleen godheden reden op een wit paard, symbool van zuiverheid en rechtvaardigheid. De Germanen noemden de schimmel van Wodan Sleinir.
° Rijden over de daken. Germaanse voorstelling van Wodan. Met een gezelschap verspieders en temidden van jachtige wolken trok Wodan als een woedende rijder door de lucht en sloeg zo zijn volk gade. Wie uit zijn huis naar buiten keek, zag de stoet als het ware over de daken van de andere huizen rijden.
° Wortel en wat hooi voor het paard. Offers van de Germaanse landbouwers om hun god gunstig te stemmen. (wordt vervolgd)
uit: Sinterklaas op school, Jos Beke, Peter van Hasselt.
