Een nieuwe architecturale aanwinst voor de Vitra Campus: Khudi Bari

Als gevolg van de klimaatverandering komen overstromingen steeds vaker voor in Bangladesh, waardoor talloze mensen gedwongen worden een nieuw huis te zoeken. Tegen deze achtergrond hebben de Bengalese architect Marina Tabassum en haar team de Khudi Bari of kleine huizen ontwikkeld: een goedkope structuur die door de bewoners zelf kan worden opgebouwd, gedemonteerd, vervoerd en elders opnieuw in elkaar gezet kan worden. Op de Vitra Campus in Weil am Rhein werd een Khudi Bari gebouwd als voorbeeld van een zekere architecturale ingesteldheid en een concreet antwoord op problemen die door de klimaatcrisis zijn verergerd.

Bangladesh is een land dat wordt gedefinieerd door de Gangesdelta, die gevormd wordt door de samenvloeiing van de rivieren de Ganges en de Brahmaputra. Deze brengen enorme hoeveelheden water naar beneden uit de Himalaya en het naburige gebied Meghalaya in India, waar de meeste regen ter wereld valt. Als gevolg daarvan veranderen de sedimentaire vlaktes van de Bengalese laaglanden voortdurend. In de steenloze overstromingsgebieden ontstaan regelmatig vruchtbare eilanden – bekend als ‘chars’ – die vervolgens weer worden weggespoeld door grote stortvloeden. Klimaatverandering beïnvloedt de patronen van waterbewegingen, wat resulteert in abrupte en onvoorspelbare veranderingen.

Khudi Bari betekent letterlijk ‘klein huis’. Het is een uiterst goedkope, lichte structuur die met de hand kan worden gemonteerd en gedemonteerd – zonder elektriciteit of enige andere mechanische kracht. Het team van Marina Tabassum heeft deze huizen samen met hulporganisaties en maatschappelijke organisaties gebouwd in de chars, waardoor de levensomstandigheden voor een kwetsbare bevolking die op het absolute bestaansminimum leeft, zijn verbeterd. Er werden al meer dan honderd Khudi Bari geplaatst en er zullen er nog meer komen.

Een Khudi Bari is een structuur gemaakt van driehoekige elementen van lokale materialen zoals bamboe gecombineerd met stalen verbindingen geprefabriceerd in kleine productiewerkplaatsen. Deze verbindingen bepalen de geometrie van het huis. Een vierkant frame dient als fundering en is ingegraven in de grond, terwijl een groter soortgelijk frame functioneert als de bovenverdieping. Het systeem wordt aangevuld met een zadeldak in plaatstaal. Zodra de basisstructuur is geplaatst, kunnen stabiele panelen en lichte schermen worden toegevoegd om een bewoonbare ruimte te creëren. De bovenverdieping biedt een toevluchtsoord bij plotse overstromingen – en als het land wordt weggespoeld, kan de Khudi Bari worden ontmanteld, vervoerd en ergens anders opnieuw worden opgebouwd.

 De eerste experimentele Khudi Bari werd gebouwd in Dhaka tijdens de pandemie van 2020. Na wat aanpassingen werden vier exemplaren in de chars van de Meghna afgewerkt. Op basis van deze ervaring werden de kwaliteiten en functies van het ontwerp verder verbeterd. Aangezien de afzonderlijke componenten per boot worden geleverd naar afgelegen gebieden en vaak langs de zandbanken worden vervoerd op niet-gemotoriseerde karren, is het van cruciaal belang dat lichte materialen worden gebruikt. Het Khudi Bari-systeem kan ook worden uitgebreid tot grotere eenheden door meerdere modules met elkaar te verbinden. Zo werd het systeem uitgebreid voor het vluchtelingenkamp Rohingya in het district Cox’s Bazar en gebruikt om buurthuizen en andere ondersteuningsfaciliteiten te bouwen in de penibele humanitaire omstandigheden van de kampen. De drijvende kracht achter deze projecten is de Foundation for Architecture and Community Equity (FACE), een initiatief van Marina Tabassum. Met de Khudi Bari speelt FACE een belangrijke rol bij het verlichten van de situatie van mensen die in zulke moeilijke omstandigheden leven.

Een Khudi Bari op de Vitra Campus

Wat doet een Khudi Bari aan de oevers van de Rijn? De Vitra Campus in Weil am Rhein is een actieve industriële site die in grote mate experimenteert op architecturaal vlak, culturele betrokkenheid mogelijk maakt en elk jaar honderdduizenden bezoekers verwelkomt. Samen met de recente aanplanting van een Miyawaki-bos op het terrein en de bouw van het Garden House door Tsuyoshi Tane laat de Khudi Bari zien dat de Vitra Campus een nieuwe koers vaart. Klimaatverandering vraagt om innovatieve oplossingen. Wat niet verandert, is het engagement voor goed design: de Khudi Bari laat zien dat architecturale noodzaak ook esthetisch aantrekkelijk kan zijn.