Zo veranderde onze living in een inlijstatelier. In de ene hoek grote lijsten, een andere hoek een doos met kleine lijsten, ergens anders de moderne wissellijsten die we meekregen van Rozemarijn, op de vloer in mijn werkruimte karton, versneden in verschillende maten, op de werktafel de in te lijsten werken … en stilaan verscheen in de inkomhal een collectie werken.

Verschillende dagen bleef de living geteisterd door zich uitbreidende inlijstactiviteiten. Karel onderging het verduldig.

Wanneer de werken op een stapel liggen, lijken ze een hoop wegwerpmateriaal te vormen. Ingekaderd verandert de kwaliteit en ontdek je de waarde. Er zitten echte pareltjes tussen.

Omwille van hun beperking kennen die kunstenaars geen problemen die men op een academie moet leren te beheersen. Perspectief? Hoeft toch niet, zij tekenen of schilderen hun wereld zoals die zich aan hen voordoet, heel intuïtief. Moet een portret ‘volume’ hebben door gebruik van schaduw? Nee toch, als je maar duidelijk maakt dat op je zelfportret die blauw-groene bril aanwezig is waarop je zo fier bent. En kleuren mogen in alle heftigheid gebruikt worden: zo trilt het leven toch in jezelf?

Met het afwerken van de werken stijgt ons enthousiasme. Ongeduldig als we zijn zouden we nu al die schilderijen aan de kunstenaars en hun familie willen tonen. Het is echter nog wachten tot eind november, maar dan maken we er iets feestelijks van.

Ondertussen moet Deepak, mijn jongste zoon, nog aan de slag. Hij heeft beloofd een affiche te ontwerpen. Benieuwd wat het gaat worden, maar hij maakt mooie dingen, dus zal die affiche wel aan de verwachtingen voldoen.

Voor we met de collectie op tournee kunnen gaan, dienen ze nog een laatste nazicht te krijgen. Staan de namen op de achterkant zodat de juiste persoon het werk terugkrijgt? Is het ophangsysteem in orde? Geen vegen meer te bespeuren op glas en kader? Hoe gaan we de kunstenaars bekend maken? Best een inleidende tekst schrijven die kan verspreid worden in de verschillende locaties.

Er is nog wel wat werk aan de winkel, maar het gevoel dat alles tijdig zal klaar zijn is wel een opsteker. Geen stress maar rustig stap voor stap het project afwerken. En ondertussen genieten van zelf aan de slag te gaan met borstel en tekenpen.

Leen had me gevraagd voor een van haar gedichtenbundels een ontwerp te maken. Ze stuurde me een paar gedichten door. Ik ondernam verschillende pogingen maar het resultaat bevredigde me niet. Tot ze voorstelde dat ze een van mijn schilderijen zou gebruiken voor het frontblad. Haar keuze was vlug gemaakt. Mark, haar man, is een goede amateurfotograaf. We spraken een moment af en terwijl Mark foto’s nam, beleefden we een zalige namiddag. Gek, we geraken precies nooit uitgepraat. Wat is het leven toch boeiend.

De bundel met een voorpagina die een andere vriendin ontwierp kreeg de titel mee ‘Tuimeling van woorden’ (zie vorige blog), de bundel waarop een afbeelding van mijn schilderij ‘De Schaduw’ staat afgebeeld (zie deze blog) voert de titel ‘In woorden gewikkeld’.

Om Leen nog eens aan het woord te laten

Somber ogenblik

Heden

begrijpt taal me niet

lucht ijler dan adem

wereld, blanker dan papier

Van dingen resten schimmen

stoel naast haar bed

er rest zo weinig

Tijd heelt niet

tijd herhaalt

niets bestaat

dat niet iets anders raakt

De kamer ademt

wat voorbijging

(Uit ‘Tuimeling van woorden’ – Leen Hoste)

Wie contact wil opnemen met Leen, hier zijn haar gegevens:

Leen Hoste

Zeventorensstraat 19

8310 Assebroek-Brugge

telefoon: 050/35 60 11

email: leenhoste@gmail.com

In Assebroek bij Brugge vindt dit weekend het culturele evenement ‘Buren bij 11 kunstenaars’ plaats. Hoewel het ver van huis is en geen wereldschokkend gebeuren, heb ik er weet van via een vriendin: Leen Hoste. Zij doet ook mee aan deze vorm van open-atelier met haar gedichten. Zo pas kwamen 2 bundels van de drukkerij en die gaat ze dit weekend aanbieden aan het publiek. Vrienden zullen uit haar bundel voorlezen.

Even dacht ik er zelf heen te gaan, maar ik liet dat idee maar rusten. Als we elkaar zien willen we bijpraten en dat kan nu alleen tot frustratie leiden. De trein tot Brugge en dan de bus naar Assebroek neemt heel wat tijd in beslag en dan zie je elkaar zonder echt tijd te hebben voor elkaar. Dit bezoekje wil ik liever uitstellen tot we alle tijd en ruimte hebben om er voor elkaar te zijn. Ondertussen e-mailen we wel en delen we van op afstand de spanning en hopelijk succes van deze culturele manifestatie.

Leen leerde ik kennen toen ik 16 was geworden en naar Ten Doorn in Eeklo naar school werd gestuurd, nadat ik in een vorige school het voor mezelf en vooral de begeleidende opvoedsters van het pensionaat onmogelijk had gemaakt om nog samen te functioneren in de rollen van respectievelijk gehoorzame leerling en opvoedsters die het beste van zichzelf gaven.

Leen en ik vonden elkaar na een paar dagen. We hebben heel wat afgegiecheld. Met haar spitse geest en sprankelende humor versloeg ze het schoolgebeuren alsof we een feest beleefden. Maar na de kerstvakantie kwam ze niet meer terug. Ze was ernstig ziek geworden. Maar die drie maanden van wederzijdse aantrekkingskracht waren voldoende om als basis te dienen voor een levenslange vriendschap.

Leen studeerde niet meer verder, maar literatuur werd haar toeverlaat en asiel. Als we bij elkaar kwamen was het net of we elkaar pas gisteren ‘dag’ hadden gezegd, terwijl er wellicht een jaar verlopen was. We schreven elkaar. Met mijn verloren liefdes kon ik altijd bij haar terecht. Zij was ondertussen getrouwd, kreeg 2 kinderen en was de wijze vrouw die erg omzichtig omging met de kwetsbaarheid van de ander. Tot het noodlot ook hen trof en hun oudste dochter op 19 jaar stierf.

Mijn eerste man was toen een paar maanden overleden door zelfdoding. Langs telefoon, brieven … sleurden we elkaar door de verpletterende dagen heen.

En Leen schreef gedichten. Volgde schrijfacademie. Schreef gedichten. Gaf twee bundels uit in eigen beheer. Schreef gedichten. En geeft nu weer twee bundels uit.

De meeste gedichten voeren de ondertoon van gemis, zacht verwoord. Alsof Leen bang is de duivels van pijn bij zichzelf of de ander wakker te maken. Naarmate de jaren zich inplanten in het geheugen komt ook een zekere rust en berusting. Schrijvend voert ze de lezer/es een sfeer binnen van aanvoelen maar nauwelijks aanraken, van voorzichtig formuleren om het broze evenwicht niet te verstoren. Het is een bundel voor een leestafel die tijd heeft, die graag even voorzichtig als de aangeboden woorden deze gedichten weer onder de aandacht brengt, aanmaant om de opgeroepen wereld met schroom te benaderen zodat de woorden niet verontrust worden in hun uitzeggen.

Ik wil het gedicht over een herdenkingsdag van de dood van haar dochter even aanhalen:

27 mei ° Veerle

En weer die dag

voor ’t venster staat

in wissellicht

gelouterd

wit en goud

Zon tekent raam op stenen vloer

tot schaduw van tuin

schoorvoetend binnensluipt

terugblik verstrikt

gedachtenis

jouw maand … een wereld viel

(Uit ‘In woorden gewikkeld’ – Leen Hoste)

Het is maar een expositie voor één dag, dus ’s avonds halen we de werken weer op. Ik ben wel blij met het vooruitzicht dat, als de expositie volgende zondag in Keerbergen afgebroken zal worden het een tijdje rustig wordt op dat vlak, zodat ik terug mijn aandacht kan toespitsen op het gewone schilderen en tekenen. Er zijn plannen voor toekomstige tentoonstellingen maar dat kan ik nog een tijdje voor mij uitschuiven. Eerst wil ik terug genieten van de geur van verf en als er ruimte is: boeken lezen. Laat de herfst maar komen.

Het afhaken en inladen van de werken gebeurt vlot, hoewel het toch nog meer tijd in beslag neemt dan gepland. Ook het werk van Koen neem ik terug mee: hij en Hanne waren deze namiddag elders verwacht. Het is even uitproberen voor zijn werkstuk op een veilige manier in mijn auto geraakt. Ik rij met een Twingo: ideaal voor wie zich specialiseert in boodschappen doen en af en toe geen te grote schilderijen vervoeren. Het werk van Koen is iets te lang om dwars te liggen, maar gezien ik alleen ben kan het in de lengte over de andere schilderijen en de passagierszetel. Met de gordel vastklitten en het zal de tocht naar huis veilig doormaken.

Wanneer ook bij Christel alles keurig in de auto zit, gaan we nog een koffietje drinken. Eerst langs de boeken lopen: vanmorgen heb ik er een paar zien liggen die me aanspraken. Geschiedenis natuurlijk. Gelukkig heb ik voldoende cash bij me. Omdat ik door de aankoop van die boeken automatisch lid word van het Davidsfonds, zonder dat je je de vraag hoeft te stellen of je dat wel wil, mag ik ook aanduiden welke van een aantal weekbladen ik gedurende een maand in mijn bus wil krijgen. Feitelijk wil ik geen weekblad, ik lees alleen boeken. Maar ja, ’t is gratis en ik kruis dan maar Knack aan, wellicht staat er nog een artikel in dat me boeit. Ik krijg ook gratis een boek mee naar huis: 20 jaar open monumentendag Vlaanderen en nog 15% korting op de aankoop.

Nog even de tijd nemen om iets te drinken en wat bij te praten met Christel. We kunnen goed samenwerken. Christel weet van aanpakken en heeft de houding van: een probleem is er om opgelost te worden. Die no-nonsense houding spreekt me wel aan.

Na een poosje komt M., de verantwoordelijke bij ons zitten. Leuke kennismaking. Er is meer volk op de boekententoonstelling afgekomen dan vorig jaar. Goed weer is het sleutelwoord voor zo’n festiviteit. Er was veel interesse voor ons werk, het gaf de zaal een gezelliger sfeer. Wellicht zal ze volgend jaar weer beroep op ons doen … en zullen de panelen iets vroeger aangevraagd worden.

Het blijft precies druk. Het is dan ook uitzonderlijk warm weer: het terras zit vol en de zaal ook, ondanks het 18 uur voorbij is. Maar vrijwilligers kennen geen sluitingstijd en zolang mensen nog een boek willen kopen of iets drinken blijft de winkel open. We genieten van die dorpse drukte: hele families zitten samen, er wordt gelachen, kinderen lopen rond … hoe de zon een gemeenschap tot leven wekt.

Maar dan vertrekken we ook naar huis. Terwijl de vrouwen de culturele wereld indoken hebben onze mannen gekookt en wachten nu op ons. Ooit was het anders, we klagen niet.

Het Davidsfonds van Schriek houdt zijn jaarlijkse boekenverkoop op zondag 26 september. Kunstkring ‘Gesigneerd’ stelt men de vraag of die kan zorgen voor wat aankleding van de zaal, m.a.w. of er enkele kunstenaars wat werken willen ophangen. Waarom niet? Ik geef me ook op.

De plaats van afspraak is de ‘parochiezaal’ en die blijkt zoals de meeste parochiezalen onder de kerktoren te liggen. Vrijdagmorgen belt M., de verantwoordelijke, om af te spreken. Wanneer ik vraag naar het ophangsysteem, blijkt er een probleempje … er is er geen. Nu, ze zou de gemeente bellen en vragen of er nog panelen kunnen geleverd worden en indien niet zouden we proberen in het plafond met haken en kettingen een ophangsysteem te versieren. Dat plafond blijkt 4 m hoog en ik opper de bedenking dat ik met mijn 69 jaar niet meer in het plafond durf te hangen, dat mijn tijd van acrobatieën voor het goede doel al een poosje achter me ligt. Geen probleem, daar zouden de aanwezige helpers dan wel voor zorgen. Enkele uren later belt de verantwoordelijke dat de gemeente voor zes panelen kan zorgen. Probleem opgelost. Goed zo. We spreken af voor zondag om 10 u ’s morgens.

Ik verstuur een e-mail naar de mede-exposanten, met uitleg over ophangsysteem en uur van afspraak. Zelf weet ik ongeveer waar Schriek ligt en de kerk zal wel in het centrum liggen met de parochiezaal dichtbij, dus dat moet te vinden zijn.

Auto weer eens laden met wat werken en via Tremelo richting Schriek. In mijn overmoed geloof ik dat ik die kerk wel gemakkelijk zal vinden en vergeet hoe hopeloos ik ben in oriëntatie. Aan de lichten volg ik de wegwijzer naar Schriek, maar dan begint de onzekerheid te knagen. Ik zie een kerk, maar dat lijkt me toch niet midden in een dorp. Gelukkig bemerk ik een vrouw die in haar auto stapt en stop ik mijn wagen om bij haar te informeren. Neen, deze kerk is niet van Schriek, daarvoor moet ik aan de volgende rotonde links afslaan en dan rechtdoor tot de volgende rotonde en daar naar rechts. Nu ja, dat is gemakkelijk. Ik zou al fluitend mijn weg willen vervolgen, maar fluiten kan ik niet. Ik neem de eerste rotonde, een eindje rijden … maar geen tweede rotonde te zien. Weer stoppen, een man die uit zijn wagen stapt vragen naar de juiste weg. Makkelijk vinden: bij het volgende kruispunt dat voor me ligt naar rechts. Nu kan het niet meer mis lopen. Inderdaad, op mijn rechterkant bemerk ik een kerk. Ik parkeer me aan de zijkant. Ik sta nog niet stil of mijn gsm gaat af: Christel. Ze staat vooraan de kerk en vraagt zich af waar het parochiecentrum is. Ze gaat naar mij toekomen, ik zal staan zwaaien. Ik merk dat ik voor de parking van een grootwarenhuis sta en vraag aan een vrouw met een kar vol boodschappen waar het parochiecentrum ligt. Dat ligt aan de overkant, tussen de bomen door kan ik het opmerken. Hé, goed, adres gevonden. Ondertussen komt Christel aanzetten en rijden we naar de andere kant van de kerk. Op dat moment komen Koen en Hanne aangestapt. Mooi zo, dan kunnen we aan het verfraaien van de zaal beginnen, maar eerst een kijkje nemen voor we uitladen.

Het is een parochiezaal zoals er zo vele zijn, vooraan de scene, achteraan een toog en tussenin tafeltjes. Een zevental mensen zijn druk in de weer met het versleuren van tafeltjes. Ook onze panelen moeten nog in elkaar gezet worden. Niet getreurd, wordt zo in orde gebracht. Ieder helpt een handje mee. Ik bedenk dat we geluk hebben met die panelen. Stel dat ze niet meer tijdig ter plaatse geraakten: het plafond lijkt me toch bijzonder hoog en de meeste medewerkers zijn ook niet meer van de jongsten.

We proberen er iets moois van te maken en dat neemt altijd meer tijd in beslag dan je vermoedt. Je wil de schilderijen op gelijke hoogte krijgen en de tussenruimten moeten wat uitgeprobeerd worden. Maar uiteindelijk hangt alles en zijn we tevreden: het geheel mag gezien worden.

Voor ik naar huis ga loop ik nog eens door de tentoongestelde boeken en ja, er zijn toch een paar boeken die ik onweerstaanbaar vind … vanavond als we alles weer afbreken.

de panelen zijn klaar en staan te wachten op de werken

vrijwilligers bouwen de boekententoonstelling op

Enkele dagen terug zijn we met Pol en Anne naar Mechelen geweest om in het Schepenhuis de tentoonstelling van Rik Wouters te gaan bekijken. Rik Wouters is al héél lang een favoriete schilder voor mij, hij maakt mij wild van het licht dat hij in zijn werken weet te brengen. Ik had hem wel al in Antwerpen zien hangen, maar telkens opnieuw kan ik van die werken intens genieten.

We reisden met De Lijn, gratis voor gepensioneerden. Wat zouden we ons vermoeien om de stress van het verkeer te trotseren. Pol was onze gids, hij heeft lang in Mechelen gewoond en kent de stad tot in de kleinste hoeken. Omdat het nogal een regenachtige dag was, had Pol een grote paraplu bij. Langs allerlei voor ons ongekende paden gidste hij ons naar een restaurant. Ondertussen toonde hij ons een alternatieve stad, met zijn paraplu de merkwaardigheden aanduidend. We hadden er plezier in … tot ik bedacht: straks zullen mensen nog denken dat we uit een aflevering van ‘Benidorm Bastards’ gestapt zijn. Maar wat dan nog: je jong voelen op een regenachtige dag is beter dan zeuren over het zoveelste ouderdomskwaaltje.

Nadien maakte Karel een boeiend verslag van onze gezamenlijke uitstap. Wie geïnteresseerd is kan hier klikken: Rik Wouters terug in Mechelen.

Anne beeldhouwde de ‘deux pénitents’ en nu staat het in onze tuin zichtbaar zowel vanuit het bureau van Karel, mijn werkhoek en de keuken die we gezamenlijk gebruiken. Elke morgen is het voor mij een blij weerzien. Hoewel een beeld voor de eeuwen is vastgelegd in zijn vormen leidt het een eigen leven. Als het regent of de zon schijnt verandert het beeld van uitdrukking. Naarmate de dag uur na uur de tijd verbruikt, verandert de lichtinval. Voor mij leeft het beeld. Ik neem er foto’s van als het weer eens op een andere wijze ‘spreekt’. Gisteren maakte ik een eerste gedicht bij zo’n foto. Karel vertaalde het in het Frans omdat het de moedertaal van Ann is en zij het Nederlands niet voldoende meester is om daarin poëzie te kunnen lezen. Aan haar is dit eerste gedicht opgedragen, als lieve vriendin en omdat ze met haar beeld helpt om mijn eigen wereld tot woorden te brengen.

Dans son être silencieux

la sculpture renferme

le mystère nocturne.

La lumière naissante

du point du jour

embrasse ce qui reste conclu

en formes

et lignes

ciselées

dans la pierre séculaire

par des mains humaines.

vertaling:Karel

in de stilte van zichzelf

draagt het beeld

het mysterie van de nacht

het ochtendlicht

nauwelijks aangebroken

omarmt wat besloten bleef

in vormen

lijnen

door mensenhanden

in eeuwenoude stenen

gebeiteld

Zondag, 2 oktober sluit de tentoonstelling in Den Rooden Leeuw zijn deuren. Tegen 18 uur kunnen we de schilderijen weer ophalen. Dus de auto in en op weg.

Er zijn geen bezoekers meer, dus kon de afbraak beginnen. Het gaat vlug. Een tentoonstelling opbouwen duurt meestal langer, het is vaak zoeken hoe je de werken op de beste wijze presenteert. Nu hoef je niet meer te doen dan de werken van de muur te nemen, eventueel een beschermende plastiek er omheen en dan de auto in.

De inrichter vraagt of ik nog een glas blijf drinken, er is ook voor snacks gezorgd. Jammer dat ik dit moet afslaan, maar nu zit mijn jongste zoon thuis op mij te wachten. Hij heeft zijn jongste zus vannacht naar Zaventem gebracht waar ze aan een reis naar India, haar geboorteland, begon. Ook Deepak komt van India. Hij wil zijn verhaal kwijt en mijn kinderen krijgen nu eenmaal voorrang.

Thuis de auto gauw leegmaken en de schilderijen ergens deponeren waar er nog plaats is. Als Deepak vertrokken is zal ik ze wel weer op hun plaats zetten.

Het is leuk als hij langskomt en we spelen nog een spelletje scrabble. Dit is een overblijfsel uit zijn kinderjaren toen hij lange periodes in de kliniek verbleef voor de revalidatie van een beenverlenging en een heupoperatie. Uren hebben we al scrabbelend de tijd weggespeeld.

‘k Ben opgelucht nu de werken heelhuids thuis geraakt zijn. Deze week komt ook het werk uit Duitsland terug. Als alles opgeborgen is kan ik de ruimte hier weer vullen met de werken voor de expositie van Kumbe (kunstenaars met beperking): ik heb me geëngageerd om de tekeningen en schilderingen in te kaderen. Als ik vroeg genoeg begin kan ik dat rustig afwerken tussen het volgen van de lessen op de academie en wat werken in de tuin. Voor het huishouden moet ik me niet direct zorgen maken, daar zorgt Karel voor.

Monika is keramiste van uitzonderlijk hoog niveau en daarbij zijn we buurvrouwen. De achterkant van onze tuinen grenzen aan elkaar en ondanks het feit dat er geen afsluiting is, zien we elkaar maar zelden, meestal bij een of andere tentoonstelling. Het was leuk dat we nu samen exposeerden.

Enkele werken die ik ten toon stelde bij de kunstroute ’t Alent neem ik mee naar Keerbergen en wat nieuwe werken. Kleur is wel aanwezig.