Na Zurbaran is het de beurt aan Michel Borremans. Feitelijk gaan de twee tentoonstellingen erg goed samen met als bindend thema de menselijke figuur. Borremans werkt zijn figuren heel nauwgezet uit, met enorm veel vakmanschap zoals Zurbaran, maar hij realiseert wel een vervreemdend effect. Hij nodigt uit om empathisch in zijn wereld te treden maar tevens roept hij dat empatische een halt toe: de toegang tot zijn wereld lijkt verboden.

Er zijn ook ingekaderde bladen uit zijn schetsboeken. Wat kan die man tekenen. Schetsboeken kunnen vaak boeiend zijn, soms laten ze zien hoe een bepaald idee uitgewerkt wordt. Hier krijg ik de indruk dat de financiële kant om de hoek komt gluren: het schetsboek als belegging. We leven nu eenmaal in dergelijke wereld. In alle geledingen van de samenlevingen worden er goudhaantjes ontworpen, denk maar aan de sport, de CEO’s, filmwereld …

Na de tentoonstellingen zijn we toe aan koffie … hoewel, het is zowat etenstijd. We besluiten naar het restaurant boven het museum van muziekinstrumenten te gaan. Je hebt er een heerlijk uitzicht over Brussel.

En dan komt onze eigen wereld aan bod: twee oudere vrouwen die elk afzonderlijk een heel apart leven leiden, uiteindelijk toch veel gemeenschappelijk hebben en elkaar daarin erg goed verstaan.

Inderdaad het leven is mooi.

Samen naar Borremans en Zurbaran gaan kijken leek ons wel een aantrekkelijk idee. Voor Borremans hadden we wel nog even tijd, maar de tentoonstelling van Zurbaran sloot eind mei. We spraken dan maar af om zo vlug mogelijk te gaan. De ingang van Bozar is de plaats van afspraak. Bozar ligt uitnodigend tegen Brussel-Centraal aan, dus spoorden we elk vanuit onze streek naar Brussel. Eerst de twee tentoonstellingen bekijken en dan iets gaan eten en bijpraten.

Ik stel voor eerst met Zurbaran te beginnen: die ouwe schilders vragen toch wel wat inspanning om in hun wereld te komen. Dus met een frisse geest de entreetickets laten afscheuren en wat aangeboden wordt op me laten afkomen.

Natuurlijk zijn de onderwerpen van religieuze aard. De opdrachtgevers waren veelal kerkelijke figuren, en wiens brood men eet, diens …Toch zie ik niet zozeer de religieuze onderwerpen, wel gewoon prachtige schilderijen. Vaak heb ik de indruk naar een hedendaags schilderij te kijken.

Wat me wellicht het meest aanspreekt is een kleiner schilderij (60 x 60cm): de extase van Sint-Franciscus. Ik voel me zo intens vervuld worden van … ja, van wat? Zoiets van: kijkt toch hoe mooi de wereld is.

Voor mij kan de dag al niet meer stuk. Ik geniet.

Christel heeft L. (10 jaar) en C. (12 jaar) uitgenodigd om samen sieraden te maken. De kinderen zelf voelen zich wat onzeker: ze hebben Christel nog nooit gezien en weten niet wat ze zich moeten voorstellen bij het sieraden maken.

Christel komt de kinderen rond half tien ophalen en na de kennismaking, wat uitleg wat er die dag gaat gebeuren, een koffietje en de laatste berichten, trekt ze met de kinderen naar haar thuis.

Eerst gaan ze nog naar de bakker langs: broodjes halen om tijdens de middag hotdogs te maken. Dat is wel een boeiend vooruitzicht.

Wanneer Christel de kinderen ’s avonds terugbrengt, zijn ze meer dan enthousiast. Eerst hebben ze tattoos op hun armen geschilderd, dan parels en andere vormen voor de sieraden gekneed: met ‘fimo’ rollen ze bolletjes of verweven ze slingers tot de gewenste vorm. Dat gaat dan de oven in en als het gebakken is, kan het niet meer breken.

Ze maken allerlei dingetjes: een paasei, een sleutelhanger, sieraden voor henzelf of iemand anders. Christel heeft de nodige attributen om de sleutelhanger of de halsketting af te werken, zodat ze met een echte sleutelhanger of halsketting naar huis kunnen. Er was geen tijd om tv te kijken, trouwens de poes eiste teveel aandacht.

Een dag die aarzelend begon is nu uitgeroepen tot: wanneer een volgende keer.

Heerlijk zelf een tattoo maken!

Het Hagelands wijncentrum wil de bezoeker laten kennis maken met het Hageland en de Hagelandse wijn die tot de beste wijnen behoort van de Belgische productie.

Het bezoekerscentrum is ingericht in een prachtig gerestaureerd, negentiende-eeuws, neo-gotisch gebouw, gelegen in de dorpskom van Wezemaal. In 2013 werd het interieur volledig vernieuwd.

De cultuurdienst van Rotselaar vroeg kunstenaars om hun werken gedurende twee maanden ten toon te stellen in het Hagelands Wijncentrum. De aangeboden ruimte is niet groot, maar de ruimte waarin de werken kunnen hangen is wel aantrekkelijk.

Ik was een van de eersten die enkele werken mocht ophangen. Dit gebeurde zaterdag voor Pasen. Na Pasen start het toeristisch seizoen. Naast informatie over de wijnteelt kunnen de bezoekers dan kennis maken met enkele werken van kunstenaars uit de regio.

Op de ene muur hangen twee schilderijen, acryl op doek, van 70 x 100.

Aan de andere muur heb ik vier tekeningen gehangen, Oost-Indische inkt, 40 x 50.

De rest van de muren vertellen de bezoeker wetenswaardigheden. Kijk even mee.

Een tijdje terug kwamen we met een groep studievriendinnen weer eens samen: iemand van Lokeren had de dag georganiseerd. ’s Middags in een hotelschool lekker gaan eten, ’s namiddags naar het stadsmuseum.

Met de trein was ik vroeg vertrokken. Eerst naar Dendermonde waar Iris me kwam ophalen. Ik had voorgesteld ergens een koffie te drinken … maar Dendermonde is nog niet wakker op dit vroege uur, er zijn nog geen gelegenheden open waar je rustig bij een kop koffie kan bijpraten. Dus reden we naar haar thuis in Hamme.

Tegen de middag zorgden we ervoor in Lokeren te zijn. We kwamen terecht in een school waar men leerde wat men in de Horeca zoal moet kennen. Heerlijk gegeten. Bij elke samenkomst probeer ik naast iemand te zitten die ik nog niet echt gesproken heb sinds we elkaar opnieuw leerden kennen. Ik was echt benieuwd naar het verhaal van L. Gek hoe je na vijftig jaar, en ondanks dat je een heel andere weg gegaan bent, elkaar weer vindt in de intimiteit van vriendschap. Als je soms gebruikt maakt van de buienradar … dan is dat dank zij o.a. haar zoon. Nu denk ik steeds aan haar wanneer ik even kijk hoe het weer hier boven Werchter er de komende uren uit gaan zien: ga ik in de tuin werken of zoek ik binnen iets om doen.

Daarna was het verzamelen geblazen in het stadsmuseum. Hier wordt de geschiedenis van Lokeren aanwezig gesteld. De haarsnijderij-industrie krijgt aandacht: een voorbereidende industrie waarbij konijnen- en hazenvellen bewerkt worden tot vilthaar voor hoedenfabricatie over de hele wereld. Lokeren was voor deze vuile en vervuilende industrie in de 20e eeuw het wereldcentrum. Foto’s roepen wel iets op … maar wat kunnen ze overbrengen van de stank, ongezonde werksituatie, armoede … onmacht van de betrokkenen.

Uitgebreid komen de ’hofkes’ aan bod. De ‘hofkes’ zijn de woningen van de armen. Wonen op een oppervlakte van 12 m², kan dat? Vroeger in Lokeren wel. Nu moet een studentenkamer minstens die oppervlakte hebben. Er wordt een ‘kamer’ getoond waarin een gezin leefde: kachel, tafel, bed … alleen man en vrouw en kinderen ontbreken … maar waar vonden die nog een plaats.

Dan komen mijn herinneringen los. Ik herken die ‘huizekens’. Die bestonden nog in mijn kindertijd. Een groep huisjes, eerder krotten, een gezamenlijk toilet, een gezamenlijke ‘pomp’, modder als het regende, vuile kinderen … en armoede.

Wanneer ik zo’n ‘hofke’ uitgebeeld zie, komt een soort schaamte over mij. Nu kijken we er naar als iets bijzonder, een vorm van sensatie, een curiositeit. Toen leefden de mensen daarin en de samenleving toen vond dat acceptabel. Armoede was de schuld van de armen: ze waren lui, dronken, vloekten, verzorgden zich niet … volk om te mijden.

Om de bittere smaak weg te spoelen kregen we op het einde van de rondleiding nog een beenhouwerij en een bakkerswinkel uit de goede oude tijd te zien. Toch had ik geen zin meer om samen iets te gaan drinken en de dag af te ronden. Wat ik gezien had bleef nawerken. ’t Was trouwens een mooi uur om naar huis te gaan, want ik moest de trein nog op.

Toch is het goed dat die vorm van samenleven ergens aan bod kan komen. Die ‘goede ouwe tijd’ had toch ook een paar donkere kanten en dat mag geweten worden.

Karel heeft een boek van Spinoza uit het Latijn vertaald en dit is onlangs verschenen bij uitgeverij ‘Wereldbibliotheek’.

Spinoza. Staatkundige Verhandeling. Uit het Latijn vertaald en toegelicht door Karel D’huyvetters

Eerst verscheen deze vertaling in een voorlopige versie op zijn website http://blog.seniorennet.be/spinoza_in_vlaanderen/. Toen eraan gedacht werd die vertaling in boekvorm uit te geven, is er in samenspraak met de uitgeverij, nog hard aan gewerkt en zo kreeg het boek uiteindelijk zijn definitieve vorm.

Het is wel even een ontroerend moment als dit concrete boek dan in je handen ligt. Het is een mooie en verzorgde uitgave. Een juweeltje om in je boekenkast te hebben.

De laatste vertaling in het Nederlands dateert van 1902. De nieuwe vertaling hanteert een modern en verstaanbaar Nederlands voor hedendaagse lezers. Inhoudelijk gaat het over staatsstructuren en de democratie als te verkiezen bestuursvorm, gebaseerd op Spinoza’s filosofische inzichten.

Voor de hedendaagse mens is dit boek nog altijd even boeiend: ook nu nog zoeken we naar democratische oplossingen voor het politieke bestuur van het land: hoe meer democratie, hoe rechtvaardiger een samenleving kan georganiseerd worden.

Niet dat ik dagelijks in het denken van Spinoza duik… hoewel. Omdat Karel dit boek vertaalde heb ik het doorgenomen. Maar Karel is wel elke dag met Spinoza bezig, en bijvoorbeeld aan tafel komt er vaak een of ander aspect van het denken deze filosoof ter sprake. Dan krijg ik enorme bewondering voor deze man. Misschien zouden we hem nu plaatsen binnen het autisme-spectrum. Maar wat een inzicht heeft dit genie in het mens-zijn. Terwijl hij zich maanden kon afzonderen van de buitenwereld formuleerde hij een benadering van de realiteit die, meer dan driehonderd jaar later, nog als modern aandoet. Ik geloof niet dat hij vrouwonvriendelijk was toen hij de vrouw als ‘onmondig’ vaststelde. In zijn tijd (1632 – 1677) had de vrouw geen stem in het politieke bestel. Nu ja, bij ons kreeg de vrouw pas stemrecht na de Tweede Wereldoorlog...

Ondertussen formuleerde hij een filosofie die heel bevrijdend werkt. God is voor hem geen buiten- of bovennatuurlijk iets of iemand, maar de natuur zelf en kan daardoor niets anders dan de realisatie van die natuurwetten zijn. Geen mirakels of een bestraffend godsbeeld, geen ‘uitverkorenheid’ of verworpenheid van ongedoopten en heidenen. Godsbeelden zijn mensbeelden en onderworpen aan de natuur van het menselijk zijn.

Je kan dan op ontdekkingstocht gaan via je eigen ervaren: wat is het leven (de natuur) mooi en wat is het ook onmenselijk tragisch. Er is geen god nodig om dat te verklaren. Willen we deze wereld menselijker maken: niet wachten op een god, zelf doen. Dat is de duidelijke boodschap van Spinoza voor vandaag.

Schrijf alvast in je agenda: op 17 en 18 mei organiseren we met acht kunstenaars een soort kunstmarkt in onze tuin. Niet alleen de tuinkamer en het atelier laten zich inpalmen door allerlei kunstwerken, er zullen ook tentjes verschijnen op het gazon en tussen de bomen … vandaar de titel van het evenement ‘Tussen de bomen’.

Natuurlijk vraagt dit heel wat voorbereiding. Eerst en vooral de tuin een beetje fatsoeneren. Ik rij het gras af, Karel zorgt dat de coniferen worden bijgewerkt, ik zorg dat de afgewaaide takken en sparrenappels tussen de bomen worden opgeruimd, Karel zorgt voor het hakselen van de afgezaagde takken. Coniferen geven een doordringende zoete geur af bij het vermalen. Heerlijk. Net of vreemde landen op me afkomen. Er moet gewied en geplant worden. Natuurlijk kan dit niet allemaal in een keer gebeuren … maar oudere mensen mogen hun tijd nemen, elke dag een beetje, dan breekt de rug niet en blijft het genieten om buiten te werken.

Na de grijsheid van een winter is het genieten van de kleuren in het lentelicht;

Karel zal nog even moeten doorwerken om alle takken gehakseld te krijgen.

Toen Arne een jaar gestorven was, kwamen we met de familie en enkele vrienden samen om hem te gedenken. Om te zeggen dat we dat voorbije jaar, dat zo verscheurend was, niet alleen hadden overleefd maar dat we ook de moed verkregen hadden om ieder de eigen weg verder te gaan. Er werden enkele teksten voorgelezen, een stukje muziek beluisterd en op het einde van de viering hebben we een boom geplant in onze tuin: de blauweregen (eerder een klimplant) die tegen het huis aangeleund staat … alsof Arne voor altijd dicht bij ons aanwezig is.

Elk jaar is het opnieuw uitkijken of hij bloemen draagt. Dit jaar is het overvloed alom. De boom bloeit in drie fasen: het eerste deel tegen de muur die op de zuidkant gericht is krijgt nawarmte van de muur en bloeit het eerst, het tweede deel wordt ook beschenen door de middagzon, maar groeit verder van de muur af en het derde deel is naar het westen gericht en komt het laatst tot bloei. Zo blijven we lang plezier beleven aan de blauweregen.

De finale is elk optreden een ware belevenis. Nu komen de dansers, op de zang van Alegria, de scene op en de zaal binnen door alle deuren die open kunnen. Het is heel aangrijpend als al die dansers op hetzelfde moment dezelfde beweging maken (en daar is echt op geoefend): op de scene, tussen het publiek.

De dansers zijn allemaal in het wit gekleed en hebben een wit masker op waarvan de ogen en mond een gekleurd accent kregen, waardoor ze aan een pierrot doen denken, de tragi-komische figuur uit de circus wereld.

Eerst wordt Alegria in de gekende versie uitgevoerd, maar dan volgt, na even een stilte een disco-versie waarbij de dansers huppelen en springen zodat de ontlading tot in de zaal voelbaar is. Even bekruipt me de angst dat de scene het gaat begeven.

De choreografen komen groeten, krijgen bloemen, dansers en publiek worden bedankt … en dan valt het doek. Tot volgend jaar wellicht.

De kleding voor de finale hangt klaar.

De maskers liggen klaar aan de deur om opgezet te worden bij de finale.

De titel van de voorstelling ‘Descobrir’, betekent in het Portugees ‘ontdekken’,’onthullen’, ‘openbaren’. Op muziek van ‘Cirque du soleil’ dansen de kinderen en jongeren rond het thema van de ontdekking van de wereld. Een kind, onervaren, maakt kennis met al het mooie en minder mooie, het blije en droevige, het harmonieuze en verscheurende in de ervaring.

Geflankeerd door de eindverantwoordelijken van licht en geluid volgt Aike wat er op en achter de scene gebeurt en geeft ze richtlijnen indien nodig. Soms zie ik haar iets op een blad schrijven: dat zal ter sprake komen in het voorbereidend gesprek voor het volgende optreden.

Er is een rustig hoekje ingericht waar dansers zich even kunnen terugtrekken als ze moe zijn. Er staat ook een scherm dat de evolutie op de scene laat zien.

In afwachting van hun optreden zitten de dansers gezellig bijeen. Voor hen is dit een feest: ze genieten van de spanning, het optreden en de ontlading erna.

Wie honger heeft kan in de artiestenbar terecht voor een croque of een broodje;

Voor het kappen en schminken krijgen de betrokken medewerkers een opleiding. Voor het optreden plannen ze een weekend waarop ze de kunst van het schminken en kappen kunnen aanleren onder begeleiding van deskundigen. Ook tijdens de doorlopen in het danscentrum wordt er telkens geoefend. Bij zo’n doorloop gaat het niet alleen om de dansuitvoering, maar ook om de overgang van de ene groep naar de andere aan te leren, zodat dit ook boeiende momenten oplevert. Ondertussen wordt al eens wat kledij aangetrokken, hier en daar een kapsel uitgeprobeerd en sommigen krijgen een laagje schmink op. Niets wordt aan het toeval overgelaten.

Foto’s van de verschillende kapsels hangen tegen de muur, zodat elke medewerk(st)er goed weet wat er dient te gebeuren.

Ook voor de schmink hangen foto’s tegen de muur.

De naaigroep blaast even uit na een drukke interventie.

Achter de scene ligt alles klaar voor een vlugge klerenwissel, maar ook om eventuele ongelukjes te verhelpen: veiligheidsspelden indien de kledij het zou laten afweten, plakkkers voor wie zich bezeert, haarspelden om een kapsel bij te sturen … aan alles is gedacht.

Voor wie honger heeft of dorst kan in de artiestenbar terecht.

Een droogrek is niet meegekomen … maar dan zoek je een andere oplossing.

Wanneer ik de eerste keer in CC Den Amer binnen kom zijn de medewerkers van de productie er al enkele dagen aan het werk: decor, verlichting, geluid, organisatie achter de schermen. De kinderen zijn nog maar enkele uren terug door hun ouders gebracht. Het is enorm druk, net een mierennest : iets meer dan 350 kinderen zoeken hun plaatsje. Maar dat lijkt prima te lukken.

Voor het optreden is het verzamelen geblazen in de zaal: Aike zal de laatste mededelingen doen. Dit zal telkens voor een optreden plaatsvinden. De dansers nog eens wijzen waarop ze zeker moeten letten, maar vooral: hen aanmoedigen het beste van zichzelf te geven.

Op de foto is de ganse groep dansers verzameld in de zaal om te luisteren naar Aike, ergens in het midden.

De kleedkamer van de kleinsten (7-8 jarigen): straks, na het kappen en schminken mogen ze dan die mooie pakjes aantrekken.

De kleedkamer van groteren: die zijn ondertussen naar Aike aan het luisteren

Overal hangen berichtjes die het vlotte verloop garandeert. Voor wie betrokken is weet waarover het gaat.

De kleinsten treden maar drie van de zes voorstellingen op. Dan wordt de cast omgewisseld met een andere groep van dezelfde leeftijd, die dezelfde dansjes aangeleerd kregen. Ze kunnen net genoeg lezen om dit bericht te ontcijferen of anders zal de begeleiding het wel voorlezen

Met al dat oorlogsgeweld zou ik nog vergeten verslag te doen van het optreden van het Danscentrum Aike Raes.

Omdat er teveel leerlingen les volgen om samen in één keer op het podium te staan, verdeelt het danscentrum de groepen: dit jaar komen ze naar buiten met hun klassieke en hedendaagse dansers en een deel van de jazzdansers plus de verschillende productiegroepen.

Het danscentrum vindt moeilijk een gepaste locatie in het Leuvense. Waar is er ruimte om een 400-tal deelnemers kleedruimte te geven, waar ze ook nog een spelletje kunnen doen in afwachting van het optreden op de scene, voor haar- of schminkbehandeling. Hoe vinden de medewerkers hun plaats om datgene te doen waarvoor ze zich opgegeven hebben: opbouw decor, klank en licht, regie, kleding, retouches (gauw die naad even opnieuw stikken), kassa, begeleiding dansers … en wellicht vergeet ik er nog. Al die mensen willen af en toe iets eten (dus staat er een ploeg klaar voor de catering) en iets drinken (dus een ploeg die de frigo’s op tijd bijvult).

De enige plaats waar de groep terecht kan is de stadsschouwburg in Leuven. Daar is echter de tijd voor decoropbouw en repetities beperkt, om te zwijgen van het parkeerprobleem: hoe worden 400 dansers afgezet in de Bondgenotenlaan, de hoofdstraat van Leuven en terug opgehaald op hetzelfde moment zonder een verkeerschaos te veroorzaken.

Daarom is voor het optreden CC Den Amer in Diest afgehuurd: van maandag 7 april tot zondagnacht 23 april. Een heerlijk ruime parking, binnenin voldoende ruimte om aan alle noden te voldoen en voor het publiek comfortabele zitplaatsen waarbij je van op elke plaats een mooi zicht hebt op de scene (wat in Leuven niet altijd het geval is)

Maar voor alles naar CC Den Amer kan vervoerd worden, is er heel wat voorbereidend werk geleverd met heel veel bereidwillig handen. Na die maanden van voorbereiding kan dan het feest of de stress beginnen, afhankelijk van je plaats in het geheel. Het is echter de bedoeling dat het uiteindelijk voor iedereen een feest wordt: van de jongste dansertjes tot de eindverantwoordelijken die voor een vlot verloop van de show moeten zorgen.

Cultureel Centrum Den Amer: een modern en uitnodigend gebouw

Zij aan zij, naaimachine naast naaimachine: de kleding van de show krijgt vorm.

 Een van de elementen in de voorbereiding is het zoeken naar een camion die groot genoeg is om alle materiaal in een keer te vervoeren, vooral na de show, dan is het inpakken en wegwezen.

Met de schilderklas nemen we deel aan de herdenking van WO I in Rotselaar, waarvan Werchter een deelgemeente is. De leerkracht heeft ons daarvoor een speciale techniek aangeleerd: het papier of doek bewerken met was, zodat het buiten kan hangen, ook als het regent. En inderdaad, op een proeflapje (proefkader) lopen de waterdruppels ongegeneerd naar beneden. Weer iets dat we bijgeleerd hebben.

Samen met de ‘groep’ iets doen is toch wel leuk. Iedereen is meteen bezig om de opdracht uit te werken. We gebruiken allemaal dezelfde grootte van lijst waarop we ons ontwerp lijmen en bewerken met was. Later zullen alle werken, zij aan zij, als één grote verzameling ten toon gesteld worden. Een soort lappendeken van WO I. Een paar jaren terug hebben we ook nog zo iets gedaan: een foto van mensen die naar Amerika afvaarden om daar hun geluk te zoeken, in stukken verdeeld. Ieder werkte zijn gekozen stuk uit en alle werken werden tenslotte weer samengebracht tot één groot geheel. Toen moest je wel zorgen dat je eigen werk natuurlijk overvloeide in het werk van boven, onder en naast je. Bij zo’n manier van werken worden ego’s opzij gezet en streeft men naar één gemeenschappelijk doel. Het werkt heel enthousiasmerend en brengt de groep samen … zonder dat het kapitalen kost om deskundigen te vergoeden.

Iedereen is enthousiast. We komen naar de academie met boeken of fotokopieën over WOI.

Voor mij is het wel even wennen: vertrekkend van een foto proberen iets presentabel op papier te zetten. Ik vertrek normaal vanuit een idee en probeer dat in zijn essentie weer te geven met lijnen, vlakken, kleuren … voor een fotografische weergave voel ik me onbekwaam. Toch probeer ik iets in die richting uit want ik wil aansluiten bij het grote geheel.

Wat me erg aangrijpt zijn de verwoeste landschappen … die staan voor mij symbool voor de verwoesting van mensen. Het is net of die bomen met hun geknakte en afgescheurde takken, symbool staan voor mensen die tot in het diepste van hun wezen gekwetst werden.

Ik probeer zo’n landschappen uit. Telkens blijf ik in verbijstering kijken hoe verwoestend een oorlog is. De oorlogswapens doorklieven de aarde die normaal oogst moet opbrengen om de mensen te voeden en een volgende generatie te laten leven. Maar die volgende generatie, kinderen van … zullen sneuvelen voor God en Vaderland. De ouders van toen waren niet minder liefhebbende ouders dan ouders van nu. De dood van hun zoon of dochter verwoestte ook het leven van de ouders. Dan worden ‘voor God en Vaderland’ lege woorden.

Toen (1914) gingen de soldaten juichend de oorlog in, overladen met bloemen, drank. De soldaten lieten zich beroezen aan de mythe van: ‘we gaan de vijand verslaan’. Tot enkele jaren later de ontnuchtering kwam als men de balans opmaakte: te veel doden, teveel vernietiging … en wat veranderde er? Zou de hedendaagse samenleving dit nog zo kunnen beleven? Ik hoop van niet.

Voor wie, voor wat, stierf men toen? De verwoording ‘helden’ is zo makkelijk in de mond genomen … als men er zelf niet bij betrokken is. ‘Sneuvelen’ voor het vaderland lijkt me alleen in oude verhalen te kunnen. Wie nu sterft voor een opgezweept ideaal, sterft zinloos … honderd jaar later ‘eert’ men wel die namen, maar wat heeft hun dood teweeg gebracht in de samenleving, dat niet met onderhandelen kon opgelost worden. Dan moet wellicht het egoïsme opzij geschoven worden: de economische voordelen willen delen met anderen als individu, als samenleving.

Mijn opbergruimte staat er netjes bij, de tekentafel is proper gemaakt en alle tekengerief staat weer op zijn plaats. Niets kan me nu nog als verontschuldiging dienen om het tekenen uit te stellen.

Ik heb een vaag idee van wat ik papier wil zetten. Ik probeer een eerste lijn uit en van die ene lijn komt een andere en na wat gommen en bijsturen begint de tekening zichzelf vorm te geven.

Ik wil die drie mensen, waaronder Staf Michiels en de massagraven aanwezig stellen. Ook het branden van de huizen. En ergens wil ik de geëxecuteerden erbij betrekken. Vooral wil ik het sober houden, weg van het anekdotische en theatrale.

Ik werk het ontwerp uit met Oost-Indische inkt. Zo ontdek ik de technische problemen en mogelijkheden. En wanneer ik lijntjes mag trekken voel ik me gelukkig.

Het zullen zes delen worden. De bovenste zullen in kaders van 70 X 50 cm steken, de onderste in kaders van 50 X 40 cm. De kaders geef ik weer met zwarte lijnen. Zo krijg ik reeds zicht hoe het geheel er uit zal zien.

In het midden heb ik drie figuren gezet: de drie mannen die werden neergeschoten. Die figuren lopen uit op een soort berg: de massagraven, met daarin de zee van tranen die geweend en wellicht nog meer niet geweend werden. Links verwijzen de cirkelvormen naar het branden van de huizen. Rechts in de bovenhoek een soort vogelvlucht: de slachtoffers die verdwijnen van deze ruimte.

Ik ben tevreden met het resultaat. Er moet nog wat nagedacht worden over elk onderdeel. Daarom hang ik het ontwerp tegen d emuur. Zo kan ik er dagelijks naar kijken en proberen preciezer te bepalen wat ik wil zeggen en hoe.

150414 De Groote Oorlog X

Even iets over de schrijver van ‘Woensdag 19 augustus 1914 Aarschot’.

Jozef De Vroey ijverde ervoor dat de meest pijnlijke bladzijde uit de Aarschotse geschiedenis niet vergeten wordt. 'Op 19 augustus 1914, aan het begin van de oorlog, werden meer dan honderd vijftig Aarschottenaars gefusilleerd. Hendrik De Vroey, de vader van Jozef, was een van de slachtoffers. Jozef was toen pas twee jaar en heeft de vreselijke dag niet bewust meegemaakt, maar op basis van ooggetuigenverslagen kon hij zich wel een scherp beeld van het gebeuren vormen. Het leven van Jozef werd overheerst door de tragische gebeurtenissen en hij heeft zich steeds ingezet om de herinneringen aan de oorlogsmisdaad levend te houden.'
Onder zijn impuls werd het Sint-Rochusmemoriaal gebouwd op de plaats waar zijn vader werd neergeschoten. Daarnaast schreef De Vroey een boek over het gebeuren en tekende hij zijn traumatische herinneringen van zich af. Een selectie hiervan werd vorig jaar nog tentoongesteld in het Stedelijk Museum Aarschot.
Jozef De Vroey stierf in 1999. Hij werd 87 jaar. De Vroey was leraar aan het Sint-Lievenscollege in Antwerpen en het Koninklijk Atheneum in Leuven. (via internet)

Jozef Devroey was even oud als mijn vader en stierf twee jaar later. Voor mij is WO I een gebeurtenis die meer aanwezig is in mijn leven dan ik vermoedde. Tegen die verzwegen achtergrond, wellicht ook voor mijn vader, groeide ik op in een kleine dorpsgemeenschap.

Jozef Devroey moet wel een begenadigd creatieveling zijn geweest. Hij tekende (zie de tekeningen vorige dagen en nu), ging als een geschiedkundige op zoek naar verhalen van mensen en beschreef dit in een boek over de plaatselijke geschiedenis.

Tevens was hij priester-leraar. Wellicht heeft hij vele van zijn leerlingen geïnspireerd met zijn humor en gevoel voor ‘vrede’, zonder te vergeten wat de ’feiten’ waren. Dat stelt hij in zijn boek wel duidelijk: vergeven wel maar vergeten niet.

Om me goed voor te bereiden, ruim ik eerst eens grondig op. Net of ik door uiterlijk orde te scheppen, innerlijk ruimte maak om me intens met deze opdracht bezig te houden.

Nu, ’t was nodig. Het laatste jaar had ik maar vlug alles uit mijn zicht verbannen en gewoon maar opgestapeld. Met het zoeken naar werken voor mijn eindwerk tekenen, kwam alles nog eens boven. Wat niet meer dienst kon doen of werken die ik niet zo gelukt vond, maakte ik klaar om te deponeren in het containerpark.

Ondertussen laat ik mijn gedachten maar hun eigen gang gaan. Soms komt paniek opzetten: hoe kan ik dat gebeuren in Aarschot in een tekening omzetten? Want dat heb ik al beslist: ik wil er een tekening in zes delen van maken.

Ik probeer me zelf dan rustig toe te spreken dat alles op zijn tijd wel in orde zal komen: nu verstand op nul en de boel in orde brengen en later, terug achter mijn tekentafel, iets op papier zetten. En lijn na lijn zal de inspiratie zich wel aandienen … of niet?

'k Mag niet denken aan het blanco papier want dan komt de faalangst me overspoelen. Ook dat hoort erbij en er is maar één remedie die dit kan verhelpen: er aan beginnen.

Na de executie van Staf Michiels en zijn buren, begint in Aarschot een massaslachting. In totaal worden 173 slachtoffers omgebracht, de laatste groep op 20 augustus. De lijken worden in meerdere ‘putten’ gestopt. Wanneer later de lijken opgegraven worden, blijkt dat sommige beroofd zijn.

Ik probeer me voor te stellen hoe ik zou reageren. Na het moorden worden de lijken in een massagraf gelegd, zonder de minste mogelijkheid om op een of andere manier afscheid te nemen. Je wordt niet alleen geconfronteerd met je vermoorde man of zoon (in sommige families meerdere personen), je wordt niet alleen geconfronteerd met verminkte lichamen door kogels en bajonetten … maar dan moet je nog eens vaststellen dat ze van hun laatste bezittingen beroofd zijn. Voor wie is dat horloge van vader of de portemonnee van de zoon geen relikwie?

Het was de invallende troepen niet genoeg dat ze 173 weerloze burgers executeerden, daarna staken ze ongeveer 400 huizen in brand. Waar moesten de verjaagde bewoners heen toen ze bij terugkomst ontdekten dat er geen huis meer stond?

Het was niet alleen een individueel drama voor de getroffen families, maar de ganse gemeenschap werd getekend. In elke straat waren personen van het ene moment op het andere ‘weg’, huizen onbewoonbaar en veel vrouwen verloren hun man en kinderen hun vader. Veel mensen kregen iets meer dan 30 jaar later nog eens een oorlog over zich heen.

Natuurlijk heb je dan geen woorden meer om wat er gebeurde te vertellen. Het was allemaal zo verschrikkelijk. Liefst wou men vergeten en alleen aan de toekomst denken met ‘nooit meer oorlog’ als slogan.

Ik duik in het familiearchief. Ik wil Staf Michiels en zijn familie situeren t.o.v. mijn familiegeschiedenis.

Mijn grootvader langs vaderskant werd geboren in 1877, de grootvader langs moederskant in 1883. Staf Michiels was even oud als mijn grootvader langs moederskant en zes jaar jonger dan mijn grootvader langs vaderskant. Mijn vader werd geboren op 08.08.1912 en was twee jaar en drie weken toen in Aarschot die moordpartij plaatsvond. Even oud als Mariette, het kind dat op de grond gegooid werd en levenslang de gevolgen zou dragen. Het dochtertje van Staf Michiels was zeven maanden oud toen haar vader geëxecuteerd werd … dan moet ze in februari 1914 geboren zijn … een maand later dan mijn moeder die op 02.01.1914 ter wereld kwam.

Staf Michiels was treinoverste, mijn grootvader langs vaderskant werkte bij de spoorweg als arbeider. Ik dacht dat hij voor het onderhoud van de sporen instond.

Plots komt dat drama heel dichtbij. Onze familie woonde gelukkig niet in de Amerstraat in Aarschot, want dat was op 19 en 20 augustus 1914 een verkeerde plaats.

Ik heb in onze familie nooit over WO I horen spreken. Hebben zij alles overleefd zonder enig probleem of deed men er liever het zwijgen toe omdat proberen vergeten wellicht de beste manier van overleven was.

Ik begin na te denken hoe ik mijn ‘geladenheid’ ga vorm geven. Het lijkt me nu een onmogelijke opgave.

De getuige die van op de zolder de drie mannen heeft zien doodschieten vertelt verder:

‘Zo wat voor de middag waren ook mijn moeder en mijn zuster uit het klooster naar huis gekomen. Bij ons thuis troffen wij onze buurvrouwen schreiend aan. Die ochtend waren hun echtgenoten doodgeschoten, nadat ze uit hun huizen waren gehaald. Opmerkelijk dat dit alleen aan onze kant van de straat het geval was geweest, terwijl aan de overkant de mensen met rust waren gelaten. Een van onze buurvrouwen is met haar zuster opnieuw naar de executieplaats gaan kijken en kwam na enige tijd met het bebloede horloge van haar man terug. Wij hebben het mens bij ons binnen genomen.

Dat was allemaal reeds gebeurd toen wij van de Markt thuis kwamen. Rond 16u probeerden we te eten, maar met de uitmoording van onze naaste buren, kreeg geen enkel van ons een beet naar binnen.’

Als slot van deze trieste bladzijde over de Amerstraat kunnen wij er nog aan toevoegen dat de toenmalige kleine Mariette, die door de moordenaars op de straatstenen was gegooid, nog steeds en na zoveel jaren in bestendige behandeling verblijft in het Psychiatrisch Instituut in Duffel. Wellicht heeft mevrouw Chapeauville nooit geweten dat er over haar in het Duitse Witboek staat te lezen dat de mensen de Duitse soldaten aan trokken met hun op vriendelijke wijze wijn aan te bieden die vergiftigd was en ze hierdoor laffelijk om het leven te brengen’

Plots krijgt die onbekende man heel concreet leven: gehuwd, een kindje. Daarachter verschijnt de vrouw van die man. Daarna de buurt … en ik voel me kwaad worden. Oorlog voeren betekent dat zonen en dochters, broers en zussen, partners, vaders, vrienden … andere zonen en dochters, broers en zussen, partners, vaders, vrienden doden … Er zijn de Geneefse afspraken i.v.m. oorlogvoering … maar als het er op aankomt … wie houdt er zich aan? Ik weet dat men elke mens kan opfokken totdat men de andere als vijand ziet die moet vernietigd worden. Doden als ‘job’.

Als men nu eens leerde ‘praten’ met elkaar, inkomen in het standpunt van de ander en van daaruit een oplossing zoeken. Veel goedkoper dan een leger … maar dan moet men openstaan voor ‘de ander’, ‘het vreemde’, het ‘niet gekende’, een conflict durven aangaan zonder gebruik van geweld en het eigen grote gelijk in vraag durven stellen;

Er was een vergadering gepland om het project ‘Gasthoven invites 2014' aan de deelnemende kunstenaars voor te stellen en de namen van de slachtoffers toe te wijzen. Ik kon niet gaan en daarom vroeg ik iemand om in mijn plaats de mij toegekende naam in ontvangst te nemen.

Het werd: ‘Michiels Ludovicus Gustavus, 17/11/1883, Aarschot, treinoverste 31 x’.

Meer informatie werd er niet gegeven.

In ‘Woensdag 19 augustus 1914’ geeft een getuige volgend verslag:

‘In de Amerstraat, waar ik op nr. 77 woonde, stond mevrouw Chapeuville aan de deur om de Duitse soldaten een tas warme koffie aan te bieden. Enkele soldaten stieten de vrouw opzij en de man werd brutaal buiten geduwd. Toen ik dat zag maakte ik dat ik weg kwam. Dat lukte me, want een half uur later zat ik opzolder van Monne Peeters, het hoekhuis van Begijnhof en Staionstraat. Het is vanop die zolder dat ik drie mensen met opgeheven armen zag doodschieten op de wei van Milis. Het gebeurde precies op de plek waar thans het bureau is gevestigd van de steenkapper Renier, voor de bareel aan het pinklicht van de Betekomsesteenweg.’ Het betrof hier Frans Chapeauville, Staf Michiels en Isidoor van Gaubergen.

Over de moord op deze drie brave vaders zijn we bijzonder goed ingelicht door mevrouw Michiels (Cecile Corens) zelf, die haar eigen echtgenoot moest horen doodschieten.

Luister:

‘Ik woonde met mijn man en ons kindje van zeven maand in de Amerstraat. Het was die woensdagochtend rond 9 uur dat er kogels in en op ons huis terecht kwamen en wij alledrie in de kelder naast ons, bij de familie van Gaubergen (Amerstraat 104), gingen schuilen. Een weinig later beukten de Duitsers de deur in en haalden ons uit de kelder. We werden gedwongen voor een vijftiental gewapende soldaten vooruit te lopen. Ik droeg mijn kind. Mevrouw Van Gaubergen droeg ook haar pasgeboren kleintje, terwijl vader van Gaubergen zijn tweejarig dochtertje Mariette droeg. We moesten opstappen naar het kapelleke aan het sas dus ongeveer driehonderd meter verder. Achter ons kwamen vader en moeder Chapeauville. Deze laatste werd aan de brug Van Thielen terug naar huis gestuurd. Aan het kapelleke was het halt houden. Langs de andere kant van de steenweg lag de grote wei van Milis. Wij vrouwen werden dan door een drietal Duitsers verplicht achter het kapelleke te gaan staan. De kleine Mariette werd uit de armen van haar vader tegen de kasseien gesmeten. Moeder van Gaubergen liep er naar toe en raapte haar kind op. Het kind was niet dood maar kreeg plotseling en herhaaldelijk stuipaanvallen. Die aanvallen hebben zich blijven voordoen. Wij stonden een paar minuten achter die kapel toen plots een zestal schoten weerklonken. ‘Nu zullen ze dood zijn’, riep mevrouw Van Gaubergen. Achteraf is gebleken dat juist Isidoor, haar man, dodelijk getroffen nog een paar meter is kunnen wegkruipen en eerst verder met een banjonet werd afgemaakt. Dan kwamen al die Duitsers tot bij ons. Ze verboden ons formeel naar onze echtgenoten te gaan zien en bevolen ons zo snel mogelijk naar huis te lopen.

‘Op het middaguur ben ik helemaal alleen naar die executieplek gegaan. Ik moest mijn man nog éénmaal zien. De drie lijken lagen met een gezwollen en bebloede kop. Benevens een kogel in het hoofd had mijn man een bajonetsteek in de bil en in de arm gekregen. Hij was reeds stijf. Ik heb dan zijn portemonnee, zijn zakuurwerk en zijn trouwring meegenomen en ben naar de Zusters van de school gegaan om te vragen dat ze die lijken, gezien de warmte, toch zouden begraven. Maar hier werd mij geantwoord dat zij die lijken niet konden of durfden begraven. Achteraf heb ik vernomen dat Gustaaf Ectors en Fons Zoutberghs (de Bats) ze hebben moeten begraven.

Op 3 april werd ‘Ravage, een verhaal’ aan het publiek voorgesteld. Deze tentoonstelling is te zien in Museum M te Leuven als onderdeel van de tijdelijke tentoonstelling ‘Ravage, kunst en cultuur in tijden van conflict’.

‘ De afgelopen maanden werd er in de twee Leuvense gevangenissen en met een groep slachtoffers gewerkt aan het project "Ravage. Mijn verhaal." Gedetineerden en slachtoffers brengen in dit project digitale verhalen. Via digital storytelling vertellen beide partijen verhalen die gaan over dromen, pijn, woede, verdriet... maar vooral over de kracht om verder te gaan. Voor de deelnemers was het niet gemakkelijk om over hun ravage te praten. Toch gaf het hen stof tot nadenken over de toekomst.’

Catherine, die haar twee kinderen, tweelingen, verloren had in een ongeluk, nam deel aan het project. Ze nodigde me uit om naar deze voorstelling van het project te komen. Naast korte interviews met de begeleiders van het project (zag ik het goed, allemaal vrouwen, maar de technische kant werd door een man verzorgd), werden ook de video’s getoond. In het project kregen de deelnemers eerst ruimte in de groep om hun verhaal met woorden te brengen, later zochten ze er dan beelden bij (meestal foto’s) om hun verhaal digitaal aanwezig te stellen.

Slachtoffers maar ook plegers van misdaden, namen aan dit project deel, elk in hun groep. Dan krijgt de pleger ook een menselijk gezicht die droomt, hoopt, iets positiefs wil betekenen in deze samenleving. Slachtoffers krijgen de kracht om met hun concrete verhaal een nieuwe toekomst op te bouwen.

Elke deelnemer beeldde zijn verhaal uit en begeleidde dat met eigen woorden. Het grijpt je aan als je die beelden uit de gevangenis ziet: handen die tralies grijpen, muren, gesloten deuren die alleen geopend worden als de bewaker dit doet. De gevangenis is geen luxe hotel. Ook bij gedetineerden heeft een ravage plaats gevonden: een kind wordt niet tot dit toekomstbeeld geboren.

Catherine had haar verhaal bijzonder aangrijpend uitgebeeld. Uit de familiefoto: papa, mama, broer en twee zussen liet ze de twee meisjes nog als een soort witte schaduw aanwezig, daarbij zei ze: bijna de helft van mijn gezin verdween.

Na de voorstelling volgde nog een receptie … maar dat liet ik aan mij voorbijgaan. Ik wou alleen zijn. De handen rond de tralies bleven me bij. Het waren de handen van iemand die geïnterneerd was … ik dacht aan mijn zoon, wellicht zou dat ooit zijn toekomst geweest zijn als hij blijven leven was. Ik dacht aan de witte figuurtjes op de familiefoto. Kinderen van elf jaar die plots ‘verdwijnen’ uit je leven.

Ik weet, het ongeluk met de tweelingen heeft heel wat heisa veroorzaakt. Maar dan verdwijnt de aandacht voor dit gebeuren. Wat goed is. Als moeder, vader, broer blijf je achter om na die heisa de dood van je dochters of zussen een plaats te geven in je leven.

Catherine is de dader van het ongeluk gaan opzoeken in de gevangenis, voor haar was dit noodzakelijk om ook zijn kant van het verhaal te horen. Voor haar betekende die ontmoeting met de dader het onleefbare van de dood van haar beide tweelingen ombuigen tot een verwoestend menselijk drama, ook voor de dader. Net of ze daardoor elkaars pijn hielpen dragen.

En ze blijft overeind, soms huilend dan weer het leven oppakkend.

Een ravage tekent je … maar hopelijk krijg je toch weer toekomst aangeboden.

Woensdag 19 augustus 1914 Aarschot – Jozef De Vroey

Ik krijg bericht van de boekhandel dat mijn boek is toegekomen. Dat laat ik me geen twee keer mailen.

Het is een dun boekje, een 150 pagina’s. Nu, dan zal het vlug gelezen zijn.

Het oorspronkelijke boek verscheen zowat 50 jaren terug. De Vroey verloor zijn vader in dit drama. Moeder bleef alleen achter met een stel opgroeiende kinderen. Vanuit deze achtergrond is de gedrevenheid van de schrijver om de geschiedenis kenbaar te maken, meer dan te begrijpen.

De huidige editie is in zoverre aangepast dat het Nederlands dat de schrijver toen hanteerde naar een leesbaar Nederlands is omgezet voor de huidige geïnteresseerde lezer. Er werden twee brieven van getuigen aan toegevoegd en sommige plaatsnamen werden nauwkeuriger bepaald.

Het is een zeer aangrijpend boek geworden. De herinneringen roepen concrete gebeurtenissen op. De schrijver poogt de geschiedenis zo nauwkeurig mogelijk weer te geven. Zo laat hij bepaalde feiten door verschillend getuigen verwoorden, ook als die niet hetzelfde zeggen. Dat maakt de gebeurtenissen levensechter. Daardoor wordt het een inleefbaar verhaal, een verhaal van concrete mensen die ieder vanuit hun ervaring en met de kwetsbaarheid van hun geheugen spreken.

Het is een boek dat een plaatselijke geschiedenis tot een ‘menselijke’ geschiedenis maakt. Als lezer leef je mee met de angsten, pijn, wanhoop van de getroffenen. Je krijgt de kans om dicht bij die mensen staan, je kruipt met hen mee de kelders in, volgt de vrouw die het lichaam van haar man gaat zoeken, je voelt de onmacht van de nabestaanden als hun geliefden in een massagraf bedolven worden onder aarde … en hoe die plaatsen later door de eigenaars, ergens ver weg van Aarschot, en een andere taal sprekend, verhandeld worden, alsof daar niks gebeurd is.

Dit drama liet niet alleen littekens na bij mensen die een of meer geliefden verloren, ook de toen nog kleine gemeenschap van Aarschot werd er door getekend.

Het is goed deze gebeurtenis herdacht wordt. Daardoor kunnen we even stilstaan midden het overvloedig aanbod van onze welvaart: we moeten zorg dragen voor onze samenleving, globaal maar ook plaatselijk.

In de uitnodigingsbrief werd verwezen naar een boek dat rond het drama in Aarschot verschenen is. Ik ga naar een boekhandel in Tremelo, maar daar hebben ze het niet in voorraad, het moet besteld worden. Dat valt natuurlijk tegen, want dat boek zou ik onmiddellijk willen ter beschikking hebben.

Ik laat het maar niet aan mijn hart komen. Ondertussen ben ik begonnen aan het uitwerken op de gewenste grootte en probeer ik oplossingen te vinden voor wat niet zo goed was op mijn ontwerp. Ik zoek iets om de zes afzonderlijke tekeningen samen te bundelen. Natuurlijk laat ik de tekeningen tekenkundig in elkaar overvloeien, maar ik wil iets sterkers, waardoor het bombardement centraal komt te staan. Tot ik op het idee kom om een cirkel te trekken over de zes afzonderlijke tekeningen heen en die wit te laten. Ik ben ook op zoek om die huizen, die zo weinig boeiend op het ontwerp staan (vandaar dat ik ze niet verder uitwerkte) te vervangen door iets dat zowel mensen als hun geborgenheid uitdrukt.

Ik weet nog niet goed wat ik met de vogels aanmoet. Laat ik ze wit of laat ik ze in grijzen evolueren naar uiteindelijk de witte herinnering aan de slachtoffers? De tekening is nog niet volledig af. Ik wil het geheel nog wat laten nasudderen en kijken wat het als resultaat oplevert.

En wellicht zal het inlijsten het geheel versterken.

Ik heb geen zin te wachten tot ik de naam ontvang van het slachtoffer waarrond ik ga werken. Vanuit mijn eerste ontwerp: de evolutie van boom tot graf, maak ik een tweede ontwerp. De bedoeling is zes tekeningen van 70 cm op 50 cm te maken, die één geheel vormen. Ik zou die dan inlijsten in een kader met dunne zwarte lijst en ze dan tegen elkaar tonen, zonder tussenruimte. Het zou dan een werk van ca.155 cm op 145 cm worden. Of ik het kan gebruiken voor Aarschot vraag ik me niet af. Er is tijd genoeg om nog andere werken te maken.

Het ontwerp dat ik maak is zowat 49 op 52 cm. Ik geef niet alleen aandacht aan de bomen, maar ook aan de bommen. Vlaanderen werd, vooral in de frontstreken, onder een bommentapijt bedolven, Nu nog komen dagelijks bommen uit WOI boven bij het bewerken van het land, meestal bij het ploegen … maar ook bij het uitgraven van kelders of fundamenten bij het bouwen. Hoeveel kilo munitie is al bovengehaald in West-Vlaanderen?

Niet alleen West-Vlaanderen is ‘besmet’ gebied. De ‘mijngebieden’ in landen ‘ver van ons bed’ kennen dagelijks slachtoffers van naoorlogse explosies.

Ik laat de bommen vallen op huizen (links onderaan) waardoor de veiligheid die zo’n huis bood meteen uiteenspat tot brokstukken. Daartussen vindt men de bomen die afgeknakt zijn en stilaan evolueren naar graven, nog nauwelijks zichtbaar. Vanuit de wereld van de natuur (bomen links) vliegen vogels weg die stilaan veranderen van vorm tot bommen en verder tot de afwezige slachtoffers die begraven liggen onderaan.

De gedachten achter de tekening vind ik goed, de uitwerking dient nog bijgeschaafd … maar daar dient een ontwerp voor. Ik kan al zien hoe de tekening zich zal aandienen als ze in het groot uitgewerkt wordt. Ik heb er echt zin in.

2014 is het jaar van de honderdjarige herdenking van WOI

De stad Aarschot herdenkt niet alleen WOI in het algemeen, maar specifiek de dramatische gebeurtenissen die op 19 en 20 augustus 1914 plaats vonden.

Een Duits officier werd doodgeschoten op het balkon van de burgemeester, hoogstwaarschijnlijk door Duitse kogels. De burgers van de stad hadden bij de inval van het Duitse leger al hun wapens ingeleverd. Maar daar wilde de Duitse overheid niet van horen: 173 burgers werden zonder vorm van proces geëxecuteerd, 400 huizen in brand gestoken … wie kon vluchtte de stad uit.

Nu zocht de stad 173 kunstenaars die elk een slachtoffer wilden adopteren en daar een werk rond maken. Later zou dan de concrete naam bekend gemaakt worden en wie wil zou dan op zoek kunnen gaan naar verdere gegevens over die persoon.

Ik schreef me onmiddellijk in. Ik was vorig jaar reeds bezig geweest rond WOI (zie bijgevoegde foto) en had zin daar verder op door te gaan. Oorlog en vernietiging zijn thema’s waar ik veel mee bezig ben.

Er zou een algemene vergadering komen waarin ons de naam van onze adoptant zou worden meegedeeld. Dat zou wel boeiend kunnen worden. Wie weet wat de geschiedenis te vertellen had.

Graag had ik een boek over Seuphor meegenomen … maar de editie die met deze tentoonstelling gepaard ging, was nog niet beschikbaar: eind februari zou die binnenkomen … zowat tegen het einde van de tentoonstelling.

Met Catherine, een vriendin, ga ik nog eens kijken naar Seuphor. Nu wil ik ook aandacht besteden aan de technische kant van zijn tekenen … en wellicht zou het boek dan geleverd zijn.

Weer ben ik overweldigd door zijn werk, maar nu op andere manier. Ik geniet meer van de details, laat de contrasten meer op me inwerken … en ontdek dat Seuphor ook met steunlijnen werkte, sommige zijn niet goed weggegomd en hij trekt zijn lijnen horizontaal terwijl ik verticaal werk. Vooral de complexiteit van zijn werken valt me op.

In de video ruimte bekijk ik de video’s die met hem gemaakt zijn, waarin hij uitleg geeft over zijn opvattingen, vooral i.v.m. de moderne kunst.

Ik hoopte met het boek over Seuphor naar huis te kunnen, maar dat komt pas over enkele dagen toe.

Gelukkig krijgt de tentoonstelling nog een extra dag: op 10 maart, de verjaardag van Seuphor, kan men de werken nog komen bekijken. Catherine gaat met iemand die de werken ook graag gezien had, gebruik maken van dat toemaatje. Dan is het boek wel beschikbaar … en enkele dagen later ben ik er de gelukkige bezitter van.

Vrienden waren in het Felixart museum de tentoonstelling gaan bekijken van Michel Seuphor. Omdat de tekeningen van die kunstenaar de vrienden aan mijn manier van werken doen denken, besloten we om samen naar Drogenbos te gaan en de confrontatie aan te gaan.

 Michel Seuphor leefde van 1901 tot 1999. Zijn echte naam was Ferdinand Louis Berckelaers, maar al op jonge leeftijd nam hij de alias aan van Seuphor, een anagram van Orpheus. Hij week uit naar Frankrijk en overleefde WOII.

 De lijn is het grafisch element waarmee hij experimenteert, ontroert en een nieuwe wereld aanwezig stelt. Wat hij daarmee bereikt doet naar adem happen. Hij tekent, publiceert over de abstracte kunst, schrijft poëzie en toneel. Een artistieke duizendpoot.

 De verzameling werken van Michel Seuphor die tentoongesteld worden zijn een verplaatsing waard. Wat me bijzonder aanspreekt is dat ik ‘herken’ waarmee hij bezig is. Ik zou uit mijn voorraad werken dingen kunnen halen die eenzelfde thema als basis hebben. Dat maakt de rondgang in het museum extra boeiend: ik weet waarover die man het heeft. Soms grijpt het me zo aan dat ik bijna zou kunnen huilen van volheid. En wat zet hij het grandioos op papier. Hij daalt af tot de puurheid van de lijn, verstilt tot dat diepe moment waarin al het toevallige verdwenen is. Tevens is zijn lijnenspel (als ik het zo oneerbiedig mag noemen) pure poëzie. Kwetsbaarheid en kracht in één.

 Wat ik gezien heb zal me bijblijven: ik heb iets in me mogen opnemen dat me vertrouwd is en tevens uitdaagt om verder te gaan. De wereld van lijnen is een wereld die raakt aan het oneindige.

Onder de titel ‘Koppig’ stellen Laurent Dufour keramiek en Katrien Delvaux schilderijen ten toon in Hannah. Christel en Ludo komen ons ophalen en samen rijden we richting Herent.

 Wanneer ik de beelden van Laurent Dufour zie, bekruipt me een gevoel van kinderlijke blijheid. Er zit iets sprankelends in zijn werk. Ik denk: kunst kan troosten door je terug te brengen naar de spontane manier van leven van je kinderjaren. Daar zit een kracht in die de zwaarte van het leven een tegenwicht kan bieden: even vertoeven in de ruimte van het imaginaire.

 Ik geraak aan de praat met de kunstenaar. Hij is echt zo: een volwassene die nog met plezier kan kijken naar vormen, kleuren … en zijn eigen dochter. Hij is niet wereldvreemd, maar juist in de realiteit wil hij dingen ontdekken die vreugde brengen, die de intensheid van leven naar boven laten komen.

 Van Katrien Delvaux hangen er maar twee werken: haar andere werken waren moeilijk onder het thema ‘Koppig’ onder te brengen. De jonge artieste schildert toch twee aangrijpende ‘koppen’ bijeen.

 De rest van de muren wordt benomen door Congolese kunst. De werken zijn heel kleurrijk en tevens ook grafisch, wat voor mij wel inspirerend is.

 De Egidius-cyclus afsluitend breng ik alle beelden en gedichten samen in een pdf-bestand. Op de blog van Seniorennet krijg ik de tekst niet mooi gepresenteerd. Hier worden alle teksten en tekeningen samengebracht. De leesbaarheid is beter en men krijgt meer zicht op het geheel.

Bijlagen:
PDF bestand Egidius.pdf (987.5 KB)